________________
પાત્રસૃષ્ટિ
૧૦૯ - એમ સીતાના અપહરણ-પ્રસંગની શરૂઆતમાં આવતા ઉપરોક્ત લેકમાં જણાય છે તે રામ-લક્ષ્મણને “ક્ષત્ર ટુકહે છે. સીતા આગળ પણ રામને “કાદવરૂપ”, “ઊકરડારૂપ', “તપસી', “ગરીબ-બિચારો” અને ત્રપુરૂ૫૬
ત્યાદિ ગાળો દઈને ઉતારી પાડે છે. શુક મંત્રી આગળ “કાઉસ્થડિલ્મ "–રામલક્ષમણની અભિમાન ગ્રથી પર કટાક્ષ કરતાં અને તેનાં પરાક્રમેને ઉતારી પાડતાં જણાવે છે કે “રામે કંઈ જ અગત્યનું કાર્ય નથી કર્યું .' ખરી રીતે તે તેના મિત્રો તથા મેવકે એ જ કાર્ય કર્યું કવાય!૪૭ રાજનીતિજ્ઞ રાવણ રામપક્ષે થતી યુદ્ધની તૈયારીની બાતમી મેળવવા, કેટલાકને ફેડી લાવવા, અપમાન કરવા માટે શુક-સારણને મોકલે છે. સારણને સ્વામી રાવણ કરતાં રામ માટે તથા સૈન્ય માટે પિતાના મનમાં અત્યંત આદર હોવાને લીધે કેઈક વાર સારણથી વધુ વખાણ થઈ જાય ત્યારે રાવણુ ક્રોધાવિષ્ટ થઈ જાય છે. શુક પિતાના ક્રોધી સ્વામીની પ્રકૃતિ જાણતા હોવાથી પહેલેથી જ તેની પાસેથી પોતાને માટે “અભય વચન” માગી લે છે. રાવણની અત્યંત ધાકને લીધે શુક જે બહેશ મંત્રી પણ ઘડીક મૂઢ બની જાય છે!૮ તેથી શુકને આગળ બેસવાનું સૂચન પ્રતીહારીને કરવું પડે છે! રવણ અત્યંત કપાવિષ્ટ થઈને પિતાનાં વાણી-વર્તન ઉપર પણ કાબૂ ગુમાવી બેસે છે, તે એટલે ક્રોધી છે તટલે ઉદાર પ્રકૃતિને હોય તેમ લાગે છે રાવણ જયારે કપાવિષ્ટ થઈને વિપરીત વાણીનું ઉચ્ચારણ કરે છે ત્યારે શુક તેનું ધ્યાન ખેંચે છે કે “આપનાથી “રાઘવને બદલે “રાવણ” એમ વિપરીત બેલાઈ ગયું!” તેથી તે પિતાનું વાક્ય સુધારે છે. શુક હનુમાન વિશે આગળ બેલી શકતો નથી, ત્યારે રાવણ સ્વયં હ માન વિશેની સમસ્યાપૂતિ કરે છે.
તે એટલે બળવાન અને પરાક્રમી હોવા છતાં એ દરથી થોડો બીકણ છે. જટાયુ દશરથનુષાને છોડાવવા માટે શત્રને ભેદવામાં લંપટ એવા (“પ્રતિભટભિદાલંપટ)
રાવણને તેના જન્મ, કુળ તથા તેના સ્વ-કર્તવ્યનું ભાન કરાવે છે, ત્યારે રાવણ મનમાં • 'પ્રભાવિત થઈ જઈ સહેજ ગભરાઈ જાય છે(પૃ ૮૯) અંગદ રામને સંદેશ લઈને
આવે છે અને તેને ધમકીભર્યા જણાવે છે તે પછી રાવણને પિતાને ભતિભ્રમ થતું હોવાનું જણાય છે. પિતાના બળ પરના અવિશ્વાસ અને ઘમ ડને લીધે જે અંગદની દરેક ઉક્તિના જવાબમાં એ ક્રોધથી ઉત્તેજિત થઈને બોલે છે તે તેની સાથે સંસર્ગમાં આવનાર દરેકની સાથે અત્યંત કડક, જોહૂકમીભર્યું અને પિને વિદ્વાન વીર અને પરાક્રમી હોવા છતાં રાક્ષસને શોભે તેવું વર્તન કરતા જણાય છે. તે પોતાની મહાનતાને ભૂલી જઈને અનેક ચકિતઓથી મારીચને પિતાનું કાર્ય-સીતાને પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાય જવાનું) સિદ્ધ કરવામાં બિલકુલ અચકાતા નથી. ઘરાક્ષને અને મારીને તેમના સ્વામી રાવણનું દેવસ્ત્રી સીતાને-પારકી
