________________
પાત્રસૃષ્ટિ
૧૧૫
થયેલાં માને છે. લક્ષ્મણુની સાથે વનમાં આવવા તૈયાર થયેલાં ઊમિલા જાણે કે પોતના સેવાકાયમાં વિઘ્નરૂપ હોય તેમ, તે આંખના સૂચવી દે છે.૬૮
ઇશારા માત્રથી તેને નિષેધ
લક્ષ્મણે વનમાં સૈન્ય સાથે આવી રહેલા ભરતને જોઈ ને આક્રમક ધારી લીધેલા એવુ' વા. રા માં આવે છે. પરંતુ તે ભ્રમ દૂર થતાં, લક્ષ્મણ ભરત માટે કંઈ વિપરીત વાણી વ્યક્ત કરતા નથી, ઉ. રા માં એ ભરતને જોઈ તે વિપરીત કલ્પના કરતા નયા, પરંતુ એના આગમન પછી માનભરી દૃષ્ટિએ જાનાર, લાચાર અને દુ:ખી માટાભાઈ ભરત પ્રત્યે લક્ષ્મણે રામની જેમ વ"ન કર્યું લાગે છે.
ઉગ્ર અને તેજસ્વી લક્ષ્મણ રામ-ભરતને મેળાપ જોઈ ને એક બાજુએ ઊભા રહીને આંસુ સારે છે.—
" गाढोङ्गारमुपाचकार सहजस्नेहोत्थितान्तर्व्यथं ।
भ्रातृद्वन्द्वदशावलोकन गलन्नेत्रः सुमित्रासुतः ।। " पृ. ७३
ભાઈ એ પ્રત્યેતા કેટલો ઊંડો પ્રેમ-ભાવ અહીં ચિત્રિત થયા છે ! લક્ષ્મણનું તા કૈકેય!–ભરત પ્રત્યેનું જૈમનસ્ય જરા પણ ઓછું થતું બતાવ્યુ` નથી.૬૯ ભરતની જેમ તે પણ રામ-સીતાને માતા-પિતા ગણીને તેએથી પોતાને ‘ સનાથ ’ ગણે છે॰૧.
લક્ષ્મણને સીતા માટે અત્યંત આદર હોવાનું સૂચવાયું છે. સીતાના અપહરણ બાદ સીતાને એકલાં મૂકવાનુ કારણ રમ તેને પૂછે છે ત્યારે તે સીતાનાં અયેાગ્ય વચના અને વતન વિશે વા. રા માંના લક્ષ્મણની જેમ અહી રામને બધું જણાવા દેતા નથી, પણ આ નાટકમાં લક્ષ્મણે ન છૂટકે જ, સીતા પ્રાણ છેાડવા તૈયાર થયાં...ત્યારે...એમ સીતા વિશેનું વર્તન છાવરીને, માંધમ રાતે, ખાનદાનીપૂ`કનું વર્તીત કરે છે અને તે પેાતાને ભૃત્યતુલ્ય–સેવક–સમજીને નમ્રતાથી રામને જવાખ આપે છે. વિયાગી, દુઃખી અને ક પતા રામની આગળ સીતાનાં વચનાને સાચા યથાતથ ખ્યાલ તે આપી જ શકતો નથી, પરંતુ સીતાના વન વિશે ૫/૩૫)
(6
અને દુઃખી મે!ટા ભાઈ તે
અસાધુમિવ ’ મેાંધમ જણાવે છે. વિયેગી એકલા વનમાં છેડીને દૂર સુધી સીતાને શોધવા જવાનુ` તેમને મન થતું નથી અને ખીજી મ જુ સીતાને શોધવા માટે તેમને અધીરાઈ આવી જાય છે. આમ તેની દ્વિધા મને શામાં રામ-સીતા પ્રત્યેતી સંપૂણ તન્મયતાં અને પ્રેમ વવાયાં છે. ૭૩ ૬. રા.માં રામના પોતાના બળ માટે લક્ષ્મણને થાડા
ܙܕ
