________________
કથાનક
૨૩ નિરાશ અને દુખી રામને સુગ્રીવ અને વિભીષણ દિલાસો આપે છે તેવામાં જામ્બવાનું આવીને રામ વગેરેને સમાચાર આપે છે કે તેણે હનુમાનને વિશલ્યસરહણ નામની ઔષધિ લેવા મોકલ્યા છે. તેથી તેમની રાહ જોવી. એટલામાં નેપથ્યમાંના અવાજથી હનુમાનના આવ્યાના, અને લક્ષ્મણ પુનઃજીવિત થયાના સમાચારથી બધે આનંદ ફેલાઈ જાય છે.
આટલી વાત કાપેટિક પત્રપટ્ટમાંથી મેળવે છે અને તે પછીને વૃત્તાંત વૃકમુખ કાઈટિકને જણાવે છે તેમાં સમબલ રામ-રાવણનું યુદ્ધ એક સ્ત્રીને કારણે થયું તેમ કહીને તે યુદ્ધનું વર્ણન કરે છે અને રાવણની વીરગતિના અને ત્રિકમાં રાહતની લાગણીના અનુભવના સમાચાર આપે છે. રામ વિભીષણને રાવણની અંત્યેષ્ટિ ક્રિયા આદરપૂર્વક કરવાનું કહે છે. ત્યારપછી નાટયસૂચના દ્વારા કવિએ જણાવ્યું કે રાવણની ઉત્તરક્રિયા કર્યા બાદ, વિભીષણું અને હનુમાન રામની આજ્ઞાથી સુસજિજત સતાને રામની આગળ લઈ આવે છે. - સીતા દૂરથી જ પિતાને જોઈ રહેલા અને જાતજાતના ભાવાળા રામને જોઈને તરત મનમાં સમજી જાય છે. તેથી સીતા પિતે જ પિતાના ચરિત્રની કસોટી કરવાની અનુમતિ રામની પાસે માગે છે. રામના ઈશારાથી વાનરો લાકડાં એકઠાં કરે છે. સીતા પિતાના પવિત્રના શપથ લક્ષ્મણ દ્વારા કહેવડાવે છે, (પૃ. ૧૩૧). છે ત્યારબાદ નેપથ્યમાં થતું સીતાની અગ્નિપરીક્ષાનું દૃશ્ય વૃકમુખ અને કાપેટિક નિહાળે છે અને તેનું વર્ણન કરે છે. પવિત્ર સીતા અગ્નિની પ્રજજવલિત જવાલામાંથી પસાર થઈને હેમખેમ બહાર આવ્યાં તે જોઈને કાપટિક વૃકમુખને મથુરા જવાનું કહે છે અને પિતે શુધ્ધા સીતાને જોવા માટે જાય છે અને કમુખ ચાલ્યા જાય છે.
ત્યારબાદ વૈશ્વાનર પુત્રી સીતાને ખોળામાં લઈને પ્રવેશે છે. તેમની પવિત્રતા રામને જણાવીને (લે. ૩૦), એને સ્વીકાર કરવાનું કહીને, સીતાજી રામને સોંપીને અદશ્ય થાય છે. પવિત્ર સાતાને જોઈને તેના સૌંદર્યનું વિચિત્ર વર્ણન કરીને કાપેટિક પિતાના સ્વામીના અભિપ્રાયને અનુરૂપ કાર્ય કરવા માટે, દશરથીઓને યોગ્ય આવકાર આપવાને પ્રબંધ કરવા અધ્યા તરફ જાય છે. હનુમાન્ સીતાને અગ્નિમાં પ્રવેશ કરાવનાર વિધિને ઠપકે આપે છે તેવામાં રામને વિશિષ્ટ રીતે સંબોધતી અને સીતાનો સ્વીકાર કરવાનું જણાવતી આકાશવાણી થાય છે, ઇન્દ્ર બે-ત્રણ અપ્સરાઓ સાથે દશરથ રાજાને લઈને વિમાનમાં ત્યાં પધારે છે. તેઓ બધા જ રામને નિષ્કલંક સીતાને સ્વીકાર કરવાનું કહે છે અને આશીર્વાદ
