________________
ઉલાઘરાઘવઃ એક અધ્યયન
રામને જણાવે છે. અને એટલાં શસ્ત્રોની અને સંખ્યાની દષ્ટિએ એટલી શક્તિ રામની પાસે નથી તેને પણ રામને ખ્યાલ રાખવાનું સૂચવે છે.
પછી રામના કહેવાથી વિભીષણ દશગ્રીવને ભાઈ પ્રહસ્ત, નરાંતક, ઇન્દ્રજિત, મકરાક્ષ વગેરેને પરિચય આપે છે. પછી દૂરથી જ મહાપા, પ્રતાપન, વિરૂપાક્ષ વગેરે રાક્ષસ પોતે અમુક અમુક વાનર સુભટ સાથે યુદ્ધ કરવા તલસી રહ્યા છે તે બતાવે છે. કુંભકર્ણની શક્તિનું વિસ્તૃત વર્ણન કરે છે અને છેલ્લે ત્રિભુવન-વિજયી લંકેશ્વરને બતાવે છે. રામ તેની કીર્તિને આદર કરે છે.
શત્રુપક્ષની યુદ્ધ માટેની સંપૂર્ણ તૈયારી ચાલુ થઈ ગઈ છે અને રાક્ષસ લઢવો માટે આવવા માંડ્યા છે તે જોઈ રામ વગેરે તેમને સામને કરવા તૈયાર થાય છે.
અંક ૭: મથુરાપતિ વણસરની આજ્ઞાથી કાપટિક નામને જાસૂસ રાવણના યુદ્ધની વિગતો જાણવા માટે આ બે છે. પ્રહસ્ત, ધૂમ્રાક્ષ, મહેદર વગેરે મુખ્ય મુખ્ય રાક્ષસને વધ કરીને રામપક્ષ ખૂબ જોરમાં છે, પણ વાલિએ રાવણને બગલમાં દબાવે, તેનું વૈર રાવણના નાના ભાઈ કુંભકર્ણ વાલિના નાના ભાઈ સુગ્રીવને બગલમાં દબાવીને લંકામાં ઉપાડી લઈ જઈને લીધું તે જાણે છે.
લવણાસુરે કુંભકર્ણની પ્રવૃત્તિ જાણવા માટે અગાઉ મેકલેલા જાસૂસ વૃકમુખને કાપટિક બેલાવે છે. કુંભકર્ણ મુષ્ટિના પ્રહારથી સુગ્રીવને બેભાન કરીને લંકામાં ઉપાડી ગયા પછીના સમાચાર કાપેટિકને વૃકમુખ આપે છે. ત્યારે વૃકમુખ કાપટિકને જણાવે છે કે પછી મૂર્ણિત થયેલા સુપ્રીવે ભાન આવતાં જ કુંભકર્ણના નાક-કાન કરીને તરત તે રામસીન્યમાં હાજર થઈ ગયા લાગે છે. આથી કુપિત થયેલે કુંભકર્ણ રામની સામે યુદ્ધ કરવા દે છે(. ૩). યુદ્ધમાં રામને હાથે કુંભકર્ણને વધ થયે છે એ સમાચાર આપ્યા પછી તે ઇન્દ્રજિત અને લમણ વચ્ચેના યુદ્ધના અને તેમાં ઈન્દ્રજિતના વધના ખબરથી દુઃખી થયેલે રાવણ શક્તિપ્રહારથી લમણને મૂર્શિત કરીને લંકામાં પાછા ગયા છે તેટલા સમાચાર કાપેટિકને આપે છે. ત્યાર પછીના વૃત્તાંત વિષે કાપેટિક વૃકમુખને પૂછે છે ત્યારે તે આ ગળના દુ:ખજનક સમાચાર સ્વમુખે કહી શક્તા નથી. તેથી તે એક પત્રપટ્ટ પર રામ વિશેને અગિળને વૃત્તાંત પિતે લખી રાખેલે તે પાટિયું કાઈટિકને વાંચવા આપે છે.
કાપેટિક વૃકમુખે લખેલું રામ વિશેનું પાટિયું વાચે છે અને તેમાંથી. મૂર્ણિત લક્ષ્મણને લીધે અત્યંત દુખી રામની દશા વિશે જાણે છે.
