________________
ઉલ્લાઘરઘવ: એક અધ્યયન
મને બચાવો.” એ બૂમે સાંભળીને જટાયુને થયું, “મારા મિત્ર દશરથ રાજાની પુત્રવધૂનું અપહરણ થાય છે એમ લાગે છે માટે મારે તેને બચાવવી જ જોઈએ.' એ પછી રાક્ષસરાજ રાવણ સાથેની જટાયુની ઝપાઝપી અને રાવણના ચંદ્રહાસ ખગથી જટાયુની પાંખ કપાઈ જાય છે અને તે પૃથ્વી પર પડે છે. વિજયનું અટ્ટહાસ્ય કરતે રાવણ સીતાને લઈને ચાલ્યા જાય છે.
હવે ધનુર્ધારી રામ આશ્ચર્યથી વિચાર કરતા કરતાં પ્રવેશે છે, “માયાવી મૃગ મારા વાયવ્યાસ્ત્રથી વીંધા એટલે મારીચ થઈ ગયે! અને તેણે રામનું દર્શન કર્યું, અને પિતાના રક્ષણ માટે લક્ષમણની બૂમ કેમ પાડી ૨ રામને દૂરથી આવતા જોઈને છૂપી રીતે ઘરાક્ષ ચાલ્યું જાય છે અને રામ એ જ વિચારમાં ફરતા હોય છે. એવામાં ચિંતા અને વેગથી લક્ષમણ આવીને રામને કહે છે, “ગભરાયેલાં દેવીનાં ગમે તેવાં વચનમાં આવી જઈને મેં તમારું ન માન્યું. તે રામ કહે છે, “શું થઈ ગયું ?” ત્યારે લમણે કહ્યું, કે “તમારા જ અવાજમાં “લક્ષ્મણ ! મને બચાવ” એવી બૂમ સાંભળીને દેવીએ “તમારે જ અવાજ છે, એ ભ્રમ થવાથી મને જલદીથી તમારી પાસે જવાની આજ્ઞા કરી, પણ મેં થોડી આનાકાની કરી તેથી અયોગ્ય વાણી કહી કે જેથી મારે દેવીને મૂકીને આવવું પડયું. લક્ષ્મણનું કહેવું સાંભળીને રામને તરત મનમાં પ્રકાશ થાય છે કે નક્કી એ માયાવી કાંચનમૃગધારી મારીચની જ કંઈક જાળ લાગે છે
તે પછી રામલક્ષ્મણ વનમાં સીતાની શોધ કરે છે. અશ્રુસારતા રામ સીતાનાં સંભારણું લક્ષમણને દર્શાવે છે. દુઃખી રામ લક્ષમણને અયોધ્યા પાછા જવાનું કહે છે અને પોતે તપસ્વી વેશે બાકીનું જીવન વન માં જ પૂરું કરવાની ઈચ્છા લક્ષમણને દર્શાવે છે. પણ રામને છેડીને લક્ષમણ ક્યાંય જવા તૈયાર નથી એમ જણાવે છે. તેવામાં દૂરથી લેહીથી ખરડાયેલા જટાયુને જોઈને લક્ષમણને આશંકા થાય છે કે નક્કી આ જ સીતાને ખાઈ ગયે લાગે છે! સીતાને સંભારતા રામ મૂચિત થઈને પડી જાય છે. લક્ષમણ તેમને સાંત્વન આપે છે. લક્ષમણુએ ઘવાયેલા પક્ષીરાજને મારવા તૈયાર થાય છે, પણ રામ તેને રોકે છે અને તે પક્ષી પાસે બંને જાય છે. ઘવાયેલે દુખી જટાયુ પ્રવેશે છે અને પોતાના મિત્રનું કાર્ય થઈ ન શકવાથી અફસોસ વ્યક્ત કરે છે. લક્ષમણ તેને મારી નાખવા પડકારે છે ત્યારે તે દુઃખ અને ક્રોધના આવેશમા પતે દશરથ રાજાના મિત્ર હેય ત્યાં સુધી રામવધુને ઉપાડી જવાની તારી હિંમત કેમ થાય છે ?” એમ કહે છે. આ રીતે બૂમો પાડતા ઘવાયેલા તે જટાયુને પિતાના પિતાના મિત્ર જાણીને તેની પાસે જાય છે અને તે રાવણ સીતાને ઉપાડી ગયેલ છે વગેરે વૃત્તાંત કહે છે અને
