________________
ઉલ્લાઘરાઘવઃ એક અધ્યયન
પ્રમ કરીને વિદાય લેવાની અનુમતી માગે છે. રામ વગેરેને દૂરથી મૂકવા જવા ગયેલા કંચુકીની પાસેથી છેલ્લા સમાચાર જાણવા માટે જનક અને શતાનન્દ યજ્ઞશાળા પાસે રોકાય છે. પાછો આવેલે કંચુકી રામના પરશુરામ પરના વિજયને પ્રસંગ આબેહૂબ રીતે રામ-પરશુરામના જ શબ્દમાં રજૂ કરે છે, જેથી જનકનું પિતૃહૃદય ફરીથા શોકમુક્ત થાય છે. રામના વિજયના ખબર કહેવા જનક રાજ અંતઃપુરમાં જાય છે.
બીજો અંકવિષ્ઠભક રાજપુરુષ (વિનયંધર) અયોધ્યાની પ્રભાતકાલીન પવિત્રનાનું ગાન કરતે કરતે પ્રવેશે છે અને ત્યાંની પ્રાતઃકાલીન પ્રવૃત્તિઓનું વર્ણન કરે છે. રાજનગરીને જોતાં જોતાં તે દૂરથી નન્દિભદ્ર નામના રાજકર્મચારીને જોઈને બેલાવે છે. બંને મિત્ર હસ્તધૂનન કરીને પરસ્પર સમાચાર પૂછે છે. અયોધ્યાનગરીમાં પરશુરામ પરના વિજયને ઉત્સવ મનાવવાની આજ્ઞા પુરવાસીઓને કહેવા જાય છે અને વસિષ્ઠ ભગવાનને બોલાવવા માટે જાય છે. એમ રાજાની બે આજ્ઞાઓ વિનયંધર નંદિભદ્રને કહે છે. કુમાર રામભદ્રની ભાવિ દેવની પ્રતિકૂળતા જણાયાથી વસિષ્ઠ ઋષિ તે રાજા પાસે ગયા નહિ, પણ તેમના શિષ્ય જાનૂકર્ણને રાજા પાસે મોકલે.
' રામે નન્દ્રિભદ્રને પિતા પાસે સંદેશ લઈને મોકલ્યો છે કે પરશુરામ પર મે: વિજય મેળવ્યા એમાં આટલે બધે ઉત્સવ ઊજવવાનું યંગ્ય નથી. કેમકે તેમને પિતાના ગુણોની લેકપ્રશંસા એક કાકુસ્થ તરીકે વધુ પડતી લાગે છે. વસિષ્ઠ મુનિને એકદમ રાજા બોલાવે છે તેનું કારણ સ્પષ્ટ થતું નથી. રાજકુલની આંટીઘૂંટી બહુ સમજાય તેવી નથી હોતી. કદાચ રામના રાજયાભિષેકની તૈયારીમાં વિદન ન આવે તેથી રાજા ઉતાવળ કરતા હશે ? એ તર્ક કરીને નન્દિભદ્ર રામને બેલાવવા માટે જાય છે. બીજા અંકનું મુખ્ય દશ્ય લીલેઘાનનાં પ્રસન્ન વાતાવરણમાં શરૂ થાય છે. પ્રતિહારી સાથે રામ મોસાળ ગયેલા ભરતને યાદ કરીને ખિન્ન મનવાળા થયા છે એવી વાતચીત કરે છે અને રામ તથા માલાધર માળી-લીલાદ્યાનની સવારની શેભાનું વર્ણન કરતા કરતા બાગમાં પ્રવેશે છે. ત્યાંથી દ્રાક્ષામંડપ તરફ જતાં રામને પ્રિયમિત્ર માંડવ્ય-વિદૂષક યાદ આવે છે એમ પ્રભાવતી નામની પ્રતિહારીને રામ કહે છે. પ્રભાવતી રામને કહે કે તમે જ્યારથી પરશુરામને હરાવ્યા ત્યારથી તે ભીષણ ટંકારના અવાજથી ગભરાયેલે માંડવ્ય ઘણું વખતથી બહાર દેખાય જ નથી ?' દૂરથી વાંદરા જેવું આવતું જોઈને રામ માલાધરને પૂછે છે કે “માલાધર ! આંબા આગળથી તેને
