Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
द्विगोरनपत्ये य-स्वरादे लुबद्विः ६ |१|२४||
અપત્ય અર્થને છોડીને અન્ય જિતાર્થ પૂર્વેના અર્થમાં વિધાન છે જેનું એવા પ્રત્યયના વિષયમાં થયેલા દ્વિષુ સમાસથી ૫રમાં રહેલા યુ થી શરૂ થતા પ્રત્યયનો તેમ જ સ્વરાદિ પ્રત્યયનો લુપ્ થાય છે; પરન્તુ બીજીવાર લુપ્ થતો નથી. દયો થયો વેંઢા આ અર્થમાં થાત્ ૬-૩-૧૭’ ની સહાયથી ‘T: ૬-૩-૧૭૬' થી વિહિત ય પ્રત્યયના વિષયમાં ‘સંધ્યા૦ રૂ9-૧૧' થી સ્ક્રિનુ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન દિય નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ ય પ્રત્યય. ન્ય પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી લોપ (લુપુ)... વગેરે કાર્ય થવાથી થિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- બે રથને વહન કરનાર. પગ્વતુ પાજેવુ સંસ્કૃતઃ આ અર્થમાં “સંતે ૬-૨-૬૪૦' થી વિહિત અદ્ પ્રત્યયના વિષયમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્વિત્યુ સમાસ વગેરે કાર્યથી નિષ્પન્ન પન્વષા નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ અક્ પ્રત્યય. અન્ પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી લોપ (લુપુ)... વગેરે કાર્ય થવાથી પશ્વપા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- પાંચ કપાલમાં બનેલો.
બનપત્ય કૃતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અપત્યાર્થથી ભિન્ન જ જિતાર્થ પૂર્વેના અર્થમાં વિધાન છે જેનું એવા પ્રત્યયના વિષયમાં થયેલા દ્વિનુ સમાસથી પરમાં રહેલા વિ અને સ્વરાદ્વિ પ્રત્યયનો લુપ્ થાય છે. તેથી યોમાંત્રોપત્યમ્ આ અર્થમાં ‘સંધ્યા૦ ૬-૧-૬૬' થી વિહિત સદ્ પ્રત્યયના વિષયમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્વિત્યુ સમાસ વગેરે કાર્યથી નિષ્પન્ન દ્વિમાતૃ નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ (૬-૧-૬૬ થી) ઞળુ પ્રત્યય તથા માતૃ શબ્દને માતુ આદેશ. ‘વૃત્તિ:૦ ૭-૪-૧’ થી દ્વિ ના રૂ ને વૃદ્ધિ છે આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી કૈમાતુર: આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ગણ્ પ્રત્યય અપત્યાર્થક હોવાથી તેનો આ સૂત્રથી લુપ્ થતો નથી. અર્થ- બે માતાનું અપત્ય. અદ્વિિિત વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અપત્યાર્થથી ભિન્ન પ્રાગ્
૧૪
