Book Title: Paniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Author(s): Sudarshanacharya
Publisher: Bramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
View full book text
________________
४३
चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः यहां नती गात्रविक्षेपे' (दि०प०) धातु से प्रथम शिल्पिनि खुन्' (३।१।१४५) से 'वुन्' प्रत्यय है। प्रत्यय के षित् होने से स्त्रीलिङ्ग में इस सूत्र से 'डी' प्रत्यय होता है।
(२) खनकी । ‘खनु अवदारणे' (भ्वा०प०)। पूर्ववत् ।
(३) रजकी। रज रागे' (दि०प०)। 'रजेश्च' (६।४।२६) में चकार को अनुक्त समुच्चार्य मानकर यहां अनुनासिक न्' का लोप होता है।
(४) गौरी। गौर+डीए । गौरी+सु । गौरी। (५) मत्सी। मत्स्य+डीए । मत्स्य+ई। मत्सी+सु। मत्सी।
यहां यस्येति च' (६।४।१४८) से अ-लोप और सूर्यतिष्यागस्त्यमत्स्याना' (६।४।१४९) से य-लोप होता है। ङीष्(३) जानपदकुण्डगोणस्थलभाजनागकालनीलकुशकामुककबराद् वृत्त्यमत्रावपनाकृत्रिमाश्राणास्थौल्यवर्णाना
च्छादनायोविकारमैथुनेच्छाकेशवेशेषु।४२।
प०वि०-जानपद-कुण्ड-गोण-स्थल-भाज-नाग-काल-नील-कुशकामुक-कबरात् ५ ।१ वृत्ति-अमत्र-आवपन-अकृत्रिमा-श्राणा-स्थौल्य-वर्णअनाच्छान-अयोविकार-मैथुनेच्छा-केशवेशेषु ७।३।।
स०-जानपदश्च कुण्डं च गोणं च स्थलं च भाजश्च नागश्च कालश्च नीलं च कुशश्च कामुकश्च कबरश्च एतेषां समाहार:जानपद०कबरम्, तस्मात्-जानपद०कबरात् (समाहारद्वन्द्वः) । वृत्तिश्च अमत्रं च आवपनं च अकृत्रिमा च श्राणा च स्थौल्यं च वर्णश्च अनाच्छादनं च अयोविकारश्च मैथुनेच्छा च केशवेशश्च ते- जानपद०केशवेशा:, तेषु-जानपद०केशवेशेषु (इतरेतरयोगद्वन्द्व:) ।
अनु०-ङीष् इत्यनुवर्तते। अन्वय:-जानपद०कबराद् यथासंख्यं वृत्ति०केशवेशेषु स्त्रियां डीए ।
अर्थ:-जानपदादिभ्य: प्रातिपदिकेभ्यो यथासंख्यं वृत्त्यादिष्वर्थेषु स्त्रियां ङीष् प्रत्ययो भवति। उदाहरणम्
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org