Book Title: Paniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Author(s): Sudarshanacharya
Publisher: Bramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar

View full book text
Previous | Next

Page 583
________________ ५४६ अण् पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् (३) वेशन्तहिमवद्भ्यामण् ॥ ११२ ॥ प०वि०-वेशन्त - हिमवद्भ्याम् ५ ।२ अण् १ । १ । स०-वेशन्तश्च हिमवाँश्च तौ वेशन्तहिमवन्तौ ताभ्याम् वेशन्तहिमवद्भ्याम् (इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु० -तत्र भवे, छन्दसि इति चानुवर्तते । अन्वयः - छन्दसि तत्र वेशन्तहिमवद्भ्यां भवेऽण् । अर्थ :- छन्दसि विषये तत्र इति सप्तमीसमर्थाभ्यां वेशन्तहिमवद्भ्यां प्रातिपदिकाभ्यां भव इत्यस्मिन्नर्थेऽण् प्रत्ययो भवति । उदा० . ( वशन्तः ) वेशन्ते भवा वैशन्त्य आप: । वैशन्तीभ्यः स्वाहा ( तै०सं० ७ । ४ । १३ । ९) । (हिमवान् ) हिमवति भवा हैमवत्य आपः । हैमवतीभ्यः स्वाहा (तु०शौ० सं० १९ । २ । १) । आर्यभाषा: अर्थ- (छन्दसि ) वेदविषय में (तत्र ) सप्तमी - समर्थ (विशवन्तहिमवद्भ्याम्) वेशन्त और हिमवान् प्रातिपदिकों से (भवे) होनेवाला अर्थ में (अण्) अण् प्रत्यय होता है। उदा०- (विशन्त) पल्वल = तालाब में होनेवाले - वैशन्ती आप (जल) । वैशन्तीभ्यः स्वाहा । (हिमवान् ) हिमालय में होनेवाले - हैमवती आप (जल)। हिमवतीभ्य स्वाहा । सिद्धि-वैशन्ती। विशन्त+ङि+अण्। वैशन्त्+अ । वैशन्त + ङीप् । वैशन्ती+सु । वैशन्ती । यहां सप्तमी-समर्थ वैशन्त' शब्द से भव- अर्थ में इस सूत्र से 'अण्' प्रत्यय है। स्त्रीत्व - विवक्षा में 'टिड्ढाणञ्०' (४।१।१५) से ङीप् प्रत्यय होता है। ऐसे ही हैमवती । ड्यत्-ड्य-विकल्पः (४) स्त्रोतसो विभाषा ड्यड्ड्यौ। ११३ । प०वि०-स्रोतस: ५।१ विभाषा १ । १ ड्यत् - ड्यौ १।२। स० - ड्यच्च ड्यश्च तौ ड्यड्ड्यौ (इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु० - तत्र भवे, छन्दसि इति चानुवर्तते । अन्वयः-छन्दसि तत्र स्रोतसो भवे विभाषा ड्यड्ड्यौ । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624