________________
ન્યુરૉરેડિયોલૉજી : મગજની એક્સ-રે તપાસ
૨૩
પાડી શકાય છે. એક ફોટો પ્લૅટમાં લગભગ ૧૬થી ૨૦ ફોટા આવે છે અને સમગ્ર એમ.આર.આઈ. દરમિયાન આવાં ચારથી પાંચ સિકવન્સ લેવામાં આવે છે. દરેક સિકવન્સ પાંચથી આઠ મિનિટ ચાલે છે. આમ ૩૦થી ૪૫ મિનિટમાં મગજમાં વિવિધ ખૂણેથી (x,Y,z ધરીથી) ૮૦થી ૧૦૦ ફોટા લેવામાં આવે છે જેના પરથી નિષ્ણાત તબીબ-રેડિયોલૉજિસ્ટ અર્થઘટન કરીનેં રિપોર્ટ આપે છે. આધુનિક તબીબીશાસ્ત્રની માનવજાતને આ અદ્ભુત ભેટ હી શકાય.
એમ.આર.આઈ.ની તપાસ દરમિયાન મશીનના ગ્રેડિયન્ટ્સનો અવાજ આવતો રહે છે. પરંતુ કાનમાં રૂનાં પૂમડાં, ઇયર પ્લગ કે ઇયર ફોનના ઉપયોગથી તે નજીવો સંભળાય છે. ઘણી વાર સંગીત પણ આ રૂમમાં વગાડવામાં આવે છે. અમુક દર્દી બંધ નળાકારમાં સૂતાં ગભરાઈ જાય છે જેને ક્લૉસ્ટ્રોફોબીઆ (Claustrophobia) કહે છે. તેવા દરદીને ઘેનની દવા આપવામાં આવે છે. નવી શોધ પ્રમાણેના એમ.આર.આઈ. મશીનનાં મૅગ્નેટની ડિઝાઇન ખુલ્લી હોય છે (ઓપન મૅગ્નેટ) જેથી ગભરામણ ઓછી થાય છે. એમ.આર.આઈ.માં પણ અમુક રોગની લાક્ષણિકતા જોવા માટે ખાસ દવા (contrast) આપવી પડતી હોય છે જેની આડઅસરો બહુ જ નજીવી હોય છે.
એમ.આર.આઈ.ની તપાસ સી.ટી. સ્કેન કરતાં ઘણી રીતે ચડિયાતી છે. સૌ પ્રથમ તો અહીં ઍક્સ-રેનો ઉપયોગ થતો નથી. સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન આવી તપાસ સી.ટી. સ્કેન કરતાં બહુ ઓછી જોખમી હોય છે. સી.ટી. સૅનમાં આપણે અગાઉ જોયું તેમ માત્ર આડા (Axial), બ્રેડની સ્લાઇસ જેવા કટ્સ મળે છે, જ્યારે એમ.આર.આઈ.માં ત્રિપરિમાણીય (X, Y અને z) એટલે કે સંપૂર્ણ ઘનત્વની માહિતી મળે છે. તદુપરાંત એમ.આર.આઈ. દ્વારા કરોડરજ્જુ-સ્પાઇનલકોર્ડ ખૂબ જ બારીકાઈથી જોઈ શકાય છે. અત્યંત શક્તિશાળી ચુંબકીય ક્ષેત્રના કારણે એમ.આર.આઈ. રૂમમાં ઘડિયાળ, ક્રેડિટ કાર્ડ, પેન અને વીંટી જેવી ધાતુની વસ્તુ સાથે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
