________________
૧
/૪
મગજ અને જ્ઞાનતંતુના રોગો વિલ્સન્સ ડિસિઝ :
હવે આપણે એક અગત્યના રોગ — વિલ્સન્સ ડિસિઝની – વાત કરીએ. તે આપણા દેશમાં ખૂબ પ્રચલિત છે અને સમયસર નિદાન કરીને સારવાર કરવામાં આવે તો દર્દી લાંબો સમય સારો-સાજો રહી શકે છે. આ આનુવંશિક રોગ એટીપી ૭બી નામના પ્રોટીનની ખામીથી થાય છે, જેનું કાર્ય ખોરાકમાંથી શરીરમાં આવતા તાંબાનું (copper Metal) પ્રમાણ જાળવી રાખવાનું છે અને તે વધારાની ધાતુનો નિકાલ કરે છે. આ પ્રોટીનની ખામીથી શરીરમાં વધારે પ્રમાણમાં તાંબુ (Copper Metal) જમા થાય છે. તેમાં યકૃત અને મગજ મુખ્ય છે. આ રોગની શરૂઆત સામાન્ય રીતે તરુણાવસ્થામાં યકૃતના રોગનાં લક્ષણો (જેમ કે કમળો)થી થાય છે અને ધીમે ધીમે તેમાંથી યકૃતમાં ચાંદું પડે છે (સીરોસીસ-cirrhosis) અને કમળી પણ થઈ શકે છે. મગજ ઉપર તેની અસર વિશેષ રીતે જોવા મળે છે. તેમાં કંપવાત એટલે કે ધ્રુજારી આવવી, કોરીઆ, ડિસ્ટોનીઆ જેવા પેજ નં. ૯૯માં જણાવ્યા મુજબ એકાઇનેટિક રીજીડ સિન્ડ્રોમ અથવા હાઈપરકાઇનેટિક ડિસૂઓર્ડસ બંને પ્રકારનાં લક્ષણો જોવા મળે છે. અન્ય લક્ષણોમાં બોલવામાં અને ખાવામાં અસંતુલન થવું, ખેંચ આવવી, બુદ્ધિનો ક્ષય થવો વગેરે..... ઘણીવખત પેશાબ અને મળભાગનું નિયંત્રણ ન રહેવું, બી.પી. ઘટી જવું અને પરસેવો ન થવો વગેરે જેવા અનૈચ્છિક ચેતાતંત્રનાં લક્ષણો પણ જોવા મળે છે. માનસિક રોગનાં લક્ષણો જેવાં કે અસામાન્ય વર્તન, રડવું, ડિપ્રેશન, વધારે પડતું હલન-ચલન વગેરે પણ જોવા મળે છે. જો રોગ આગળ વધે તો વિશેષ રીતે હાડકાંની ખામી, મૂત્રપિંડની ક્ષતિ, લોહીમાં વિકારો જેમ કે એનિમિયા વગેરે પણ જોવા મળે છે.
આ રોગના નિદાન માટે સૌથી સાદી છતાં મહત્ત્વની, આંખની તપાસમાં (salt-lamp માં) ભૂખરા રંગની કે. એફ. રીંગ જોવા મળે છે. વિશેષમાં લોહીમાં ઘટતું સિરમ સેરયુલોપ્લાઝમિન અને વધતું તાંબાનું પ્રમાણ, અને ચોવીસ કલાકમાં પેશાબમાં તાંબાનું પ્રમાણ વગેરે મહત્ત્વનાં છે. યકૃતમાં ચાંદું પડે તો મદઅંશે પેટની સાદી સોનોગ્રાફીથી પકડાઈ શકે છે. સચોટ નિદાન યકૃતની બાયોપ્સી (સોયથી તપાસ) દ્વારા જ કરી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
