________________
૨૬૨
મગજ અને જ્ઞાનતંતુના રોગો તેનો ક્યાસ કાઢી દર્દી તથા તેના સગાંને યોગ્ય રીતે માહિતગાર કરવાં જે તે ન્યુરોસર્જનની ફરજ છે તથા સર્જરીનાં જો કોઈ ભયસ્થાનો હોય તો તેની પણ માહિતી આપવી જોઈએ. આમ તો આપણી પ્રથા-પદ્ધતિ પ્રમાણે દર્દનું નિદાન અને ઓપરેશનની જરૂરિયાતનો નિર્ણય ન્યુરોફિઝિશિયન ડૉક્ટરના હાથમાં હોય છે પરંતુ એ જરૂરી છે કે ઑપરેશન પહેલાં પ્રત્યેક કેસમાં ન્યુરૉફિઝિશિયન અને ન્યુરોસર્જને સાથે બેસીને ચર્ચા કરવી જોઈએ અને જયાં શંકા લાગે ત્યાં વધુ તપાસ કરાવી, નિદાન અને સર્જરીની આવશ્યકતા અંગે પૂર્ણ સંતોષ થયા પછી જ ઑપરેશન કરવું જોઈએ.
ઓપરેશનની પદ્ધતિઓ અનેક જાતની છે. ઍનેસ્થેસિયામાં ખૂબ વિકાસ થયો હોવાથી, હવે એમ કહી શકાય કે ઘણા લાંબા ચાલતા અને જટિલ કેસોમાં પણ ઑપરેશનને લીધે થતું જિંદગીનું જોખમ નહિવત થઈ ગયું છે. તેમ છતાં બીજી સર્જરીના પ્રમાણમાં મગજની સર્જરી થોડી વધુ જોખમી તો છે જ છે, તેવું કહેવું અયોગ્ય નથી. મગજની સર્જરીઓ આશરે ૨ થી ૪ કલાક ચાલે છે પણ ક્યારેક ૧૬થી ૨૦ કલાક કે વધુ પણ ચાલતી હોય છે. સામાન્ય રીતે સારા ફિઝિશિયન પાસે ઑપરેશન માટે ફિટનેસ નક્કી કરાવ્યા બાદ, એનેસ્થેસિયાના ડૉક્ટર દર્દીને તપાસીને દર્દી ઍનેસ્થેસિયાને લાયક છે કે નહિ તેની ખાતરી કરે છે પરંતુ મૃત્યુનો ખતરો તોળાતો હોય અને સમય ઓછો હોય ત્યારે બધું બાજુએ મૂકી ન્યુરોસર્જન ડૉક્ટરો જોખમ વહોરીને પણ માનવતાને ખાતર ઇમરજન્સી ઓપરેશન કરતા હોય છે દા.ત., માર્ગ અકસ્માતમાં મગજમાં હેમરેજ થવું.
મગજના કયા ભાગમાં અને એમાં કેટલું ઊંડું અને કેટલા વિસ્તારમાં ઓપરેશન કરવું પડશે એનો ત્રિપરિમાણીય રેખાચિત્ર-સ્કેચ બનાવીને તથા નજીકની કોઈ રક્તનળીને નુકસાન ન થાય એનું ધ્યાન રાખવાનું હોય છે. આ બધાં જ પાસાંઓનું આયોજન પહેલેથી જ કરાતું હોય છે, જેમ કે : (૧) મગજની બહારનાં આવરણો સુધી જ જવાનું હોય તો તેને
Burn-hole (બર હોલ) કહે છે જેમાં ખોપરીમાં કાણું પાડવામાં આવે છે. સબડ્યુરલ હીમેટોમામાં આમ કરવામાં આવે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
