________________
૧૦૦
મગજ અને જ્ઞાનતંતુના રોગો એક મત પ્રમાણે આવા કમસે કમ ૧૦૦થી વધારે પ્રકારના ડિસ્ટોની છે. વાયોલિન વગાડનારને આંગળીનો ડિસ્ટોની થાય તો બિચારા વાયોલિનવાદકને તેનું નામ-કામ અને આજીવિકા ગુમાવવાં પડે. તબલાં વગાડનારની આંગળી ડિસ્ટોનીઆમાં ઝડપાય તો તબલાંનો તાલ જ બદલાઈ જાય. આવા અનેક પ્રકલ્પ-વિકલ્પો કલ્પનાથી સમજાઈ જશે. - આ ડિસ્ટોની થાય છે, બેઝલ ગેન્ગલીઆની કાર્યવાહીમાં ગરબડ થવાથી. તેમાં ડોપામીન તત્ત્વ વધી જાય છે, જેથી દર્દીની ક્રિયાઓ વધી જાય છે અથવા અમુક ચોક્કસ સ્નાયુઓ સતત ખેંચાણમાં જતા રહેવાથી લયબદ્ધ ક્રિયાઓ અટકી જાય છે અને ઉપર જણાવેલ મુશ્કેલી થાય છે.
ઉપર જણાવેલા મોટા ભાગના ડિસ્ટોનીઆ પ્રાઇમરી હોય છે અને મુખ્યત્વે યુવાન વયમાં થાય છે. આવું કેમ થાય છે, તે જાણી શકાયું નથી. માનસિક તનાવથી માંડીને એકનું એક કામ વિશેષ કરવાથી (જેમ કે લખવું) આવા ડિસ્ટોનીઆ થઈ શકે. પણ તો પછી આવું કરનારી અસંખ્ય વ્યક્તિઓમાંથી કોઈકને જ કેમ થાય છે ? શક્ય છે કે આનુવંશિક (જિનેટિક) કે વારસાગત કારણો અને એ વીરોન્મેન્ટલ એટલે કે પર્યાવરણનાં પરિબળો તેમ જ દર્દીની જીવનશૈલી, આહાર અને માનસિક પરિબળો વગેરેના સંયોજનથી આવા રોગો થતા હશે. - એ જે હોય તે, તેની ટ્રિટમેન્ટ પણ એટલી જ મુશ્કેલ છે. તેની જે દવાઓ છે તે પણ અંદાજે જ આપવામાં આવે છે, કેમ કે તેનું કારણ પણ ખબર નથી. દા.ત., ટ્રાઈહેલીફેની ડીલ, હેલીપેરીડોલ, બેન્ઝોડાઇઝપીન (જેમ કે ક્લોનાપીન), ટેટ્રાબેનાઝીન વગેરે અનેકાનેક દવાઓ એકાકી કે સંયોજનના રૂપમાં આપી શકાય છે. દર્દીની પ્રકૃતિ પ્રમાણે ડોઝ પણ બદલાય છે. પણ આ બધી દવાઓ ફક્ત ૩૦% થી ૪૦% કેસોમાં જ અસર કરે છે અને તે પણ મધ્યમ પ્રકારની દવા લે તેટલો વખત દર્દીને સારું રહે. સમય જતાં દવાની અસર પણ ઓછી થતી જાય છે. પણ સૌથી વિશેષ તો યુવાન દર્દીઓને માટે આ દવાની આડઅસરો ચિંતાજનક હોય છે. તેથી ડૉક્ટરોએ આવી દવા વધુ પડતી ન વાપરતાં દર્દીની તકલીક મુજબ અમુક હદ સુધી જ વાપરવી જોઈએ. .
તેને બદલે નવા પ્રકારની ટ્રીટમેન્ટ જેને બોઢુલીનીયમ ઇંજેક્શન (બોટોક્સ | ડિસ્પોટ) કહે છે તે જે તે સ્નાયુમાં યોગ્ય માત્રામાં વાપરવાથી આ બધા પ્રકારના ડિસ્ટોનીઆમાં સંતોષકારક પરિણામ લાવી શકાય.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
