________________
મૂવમેન્ટ ડિસઓર્ડર્સ અને ડિસ્ટોનીઆ
૯૯ - (a) એકાઈનેટિક રીજીડ સિન્ડ્રોમ જેમ કે કંપવાત (પાર્કિન્સોનિઝમ - જેના વિશે આપણે હવે પછીના પ્રકરણમાં વિગતે જોઈશું, જેમાં હાથપગ કડક થવા માંડે, દર્દીની બધી ક્રિયાઓ ધીમી થઈ જાય, હાથપગમાં ધ્રુજારી આવે અને બધી હલનચલનની સમગ્ર પ્રક્રિયાઓ ઓછી થઈ જાય. ડોપામીને નામનું રસાયણ મગજમાં ઘટી જવાથી આવું થાય છે.
(b) હાઈપરકાઇનેટિક ડિસુઑર્ડર્સઃ આમાં દર્દીના મગજમાં ડોપામીન તત્ત્વ વધી જાય છે તેવું સંક્ષેપમાં કહી શકાય. સ્વાભાવિક રીતે તેનાથી પોતાના ઐચ્છિક નિયંત્રણ બહારની વધારાની ક્રિયાઓ થયા કરે, જેમ કે ડિસ્ટોનીઆ, કોરીઆ, ડિસ્કાઇનેઝીઆ, હેમીબેલીસમસ. (A) ડિટોનીઆ (Dystonia) :
જ્યારે કોઈ ક્રિયા લાંબા સમય સુધી એક જ શારીરિક અભંગમાં એટલે કે સ્થિતિ(પોસ્ટર)માં રહે તેને ડિસ્ટોનીઆ કહે છે દા.ત. ગરદન એક બાજુ ખેંચાઈને વળેલી રહેવી તેને સર્વાઇકલ ડિસ્ટોનીયા (ટોર્ટીકોલિસ) કહેવાય. આંખ અને મોઢાના સ્નાયુઓ વારંવાર એક બાજુ ખેંચાયા કરે તેને હેમીફેસીઅલ સ્પાઝમ કહેવાય. આંખો અનૈચ્છિક રીતે બંધ રહ્યા કરે, ખાસ કરીને સામી વ્યક્તિ સાથે આંખ મેળવીને વાત કરવામાં પણ મુશ્કેલી પડે તેને બ્લેફેરોસ્પાઝમ કહેવાય. મોઢાની આજુબાજુના કે જીભના સ્નાયુઓ વિચિત્ર રીતે પણ કંઈક ક્રમબદ્ધ રીતે હાલ્યા કરે તેને ફેસીયલ ડિસ્ટોનીઆ અથવા મીગ્સ સિન્ડ્રોમ કહે છે.
ખૂબ પ્રચલિત એવો એક બીજો રોગ છે જેને રાઇટર્સ કૅમ્પ (Writer's cram) કહે છે. તેમાં દર્દીની લખવાની પ્રક્રિયામાં ગરબડ ઊભી થાય છે. પ્રથમ તો અક્ષર બગડવા માંડે છે, ઝડપથી લખી શકાતું નથી. છેવટે પોતાની સહી કરવામાં પણ દર્દીને મુશ્કેલી થાય છે. કારકુન, શિક્ષક વગેરે જેનો લખવાનો નોકરી-ધંધો હોય તેને કેટલી મુશ્કેલી પડે તે સમજી શકાય છે, દા.ત., કોઈ એક્ઝિક્યુટિવ કે જેને સહી કરવામાં મુશ્કેલી પડે, તેના ચેકો પાછા ફરે, કૉન્ટ્રાક્ટમાં સહીનો ફેર પડવાથી ગંભીર મુશ્કેલીઓ થાય વગેરે.... જોવાની વાત એ છે કે આ દર્દીને ફક્ત લખવામાં જ તકલીફ પડે. તેને ખાવામાં, વસ્તુ પકડવામાં કોઈ મુશ્કેલી ન હોય કે લકવાનાં કોઈ લક્ષણો ન હોય. એવું જ બીજા ડિસ્ટોનીઆનું છે જેમાં અવાજ તીણો થઈ જાય, અવાજ નીકળવો બંધ થઈ જાય. તેને વોકલ કોર્ડ ડિસ્ટોનીઆ કહે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
