________________
મગજના જાત્રા - મૃ૦૧ ન
સબઍરકેનૉઈડ હેમરેજના કેટલાક કેસોમાં ડી.એસ.એ. (ઍન્જિઓગ્રાફી) પણ નૉર્મલ આવે છે. આમાંના કેટલાય કેસોમાં એકદમ નાનું એવુરિઝમ હોય અથવા એકદમ નાનું લોહીની નળીનું ગૂંચળું હોય (ક્રિટિક એવી માલફૉર્મેશન) અથવા નળી સંકોચાઈ હોય (વાઝોસ્પાઝમ) તો પણ ઍન્જિઓગ્રાફી નૉર્મલ આવે. તેથી આવા કેસમાં સામાન્ય રીતે ૩ મહિને ફરીથી એન્જિઓગ્રાફી કરાવવી જોઈએ. તે પછીથી જ ખાતરીથી કહી શકાય કે હેમરેજે માટે આવું કશું કારણ નથી, એટલે કે આ ઇડિયોપેથિક સબઍરકેનૉઈડ હેમરેજનો કેસ છે. • કોમ્પ્લીકેશન્સ :
આ રોગમાં એક વાર લોહીની નળ ફાટે તે પછીના એક મહિનામાં તે ફરીથી ગમે ત્યારે ફાટી શકે છે (જેને Rebleeding કહે છે) અને તેવા કિસ્સામાં દર્દીનું બચવું અત્યંત દુષ્કર થઈ જાય છે. આ જ રીતે હેમરેજ થવાના દિવસ ૪થી ૧રની વચ્ચે ફુગ્ગા પછીની નળી સંકોચાવા માંડે છે જેને વાસોત્પાઝમ (Vasospasm) કહે છે. તેમાં લકવો આવે અને ભાન ઓછું થાય એવાં લક્ષણો ચિહ્નો જોવા મળે છે. દવાઓથી મહદ્ અંશે આને અટકાવી શકાય. ત્યાર પછી લોહીમાં ઘણી વાર સોડિયમ તત્ત્વ ઘટી જાય છે (તેને sIADH કહે છે.) તેને લીધે ક્યારેક ખેંચ આવે તેવું પણ બને છે.
એક વાર ખાતરીથી નિદાન થયા બાદ, તમામ સુયોગ્ય કેસોમાં મગજની નળીની સર્જરી કરી એન્યુરિઝમને ક્લીપ કરવામાં આવે છે. કોઈ વાર તેની ચારે બાજુ ફરતું સ્નાયુનું આવરણ કરવામાં આવે છે. અથવા પ્લાસ્ટિકનું કોટિંગ કરવામાં આવે છે. કોઈ વાર ગળામાં કેરોટિડ આર્ટરીને બાંધીને પણ ટ્રિટમેન્ટ કરવામાં આવે છે. સર્જરી જેવી જ બીજી સારવારની પદ્ધતિમાં કોઈલ્સ (coils)નો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હોય છે. એમાં ધાતુની સ્પ્રિંગ જેવી ચીજથી ફુગ્ગાને ભરી દેવામાં આવે છે, જેથી ફુગામાં લોહી જમા ન થાય. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા રક્તવાહિનીમાં clot (ગો) ઉત્પન્ન કરે છે. આ કોઈલ્સની પદ્ધતિ સંપૂર્ણતઃ ઓપરેશન રહિત (Non-Invasive)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
