________________
કસિદ્ધાન્ત : રૂપરેખા અને પ્રૌઢ ગ્રન્થ ઉત્તરઃ પ્રત્યેક કર્મ બંધાય ત્યારે તેનું ફળ ક્યારે મળશે તે તે જ સમયે નક્કી થાય છે. એ સમયમર્યાદા પૂરી થાય ત્યારે જ સામાન્ય રીતે એનું ફળ ભેગવાય છે પરંતુ આ ઉદયને વહેલે બનાવ હેય તો “ઉદીરણા” તરીકે ઓળખાવાની ક્રિયાને એ કર્મ બાંધનારે આશ્રય લેવે જોઈએ.
પ્ર. ૧૭ઃ કર્મ બાંધ્યા પછી તેની શક્તિમાં ફેરફાર થઈ શકે?
ઉત્તરઃ કર્મ બાંધનાર પિતાના પરિણામ અધ્યવસાયમાં ધાર્યો ફેરફાર કરે તે તેની અસર બંધાયેલા કર્મનો સ્વભાવ, સમયમર્યાદા અને રસમાં ઓછેવત્તે ફેરફાર એમ થાય. આ કાર્ય પ્રકૃતિ, સ્થિતિ અને રસને અંગેનાં ત્રણ કારણોથી–સંસારી આત્માએ અજમાવેલી પોતાની શક્તિથી થઈ શકે. એ શક્તિઓને અપવર્તના-કરણ, ઉદ્વર્તના–કરણ અને સંકમ-કરણ કહે છે.
અપવર્તના-કરણ કર્મની સમયમર્યાદામાં ઘટાડો કરે છે જ્યારે ઉદ્દવર્તના-કરણ એમાં વધારો કરે છે. સંક્રમ-કરણ મૂળ સ્વભાવનું રૂપાન્તર કરે છે
પ્ર. ૧૮ઃ એક જાતનું કર્મ બાંધ્યા પછી તેને અન્ય પ્રકારમાં કે એના ઉપપ્રકારમાં ફેરવી શકાય? અને આ ફેરફાર કરી શકાય તેમ હોય તે તે ગમે તે જાતના કર્મ માટે શક્ય છે કે અમુક જ જાતની ?
ઉત્તરઃ આપણે જોઈ ગયા તેમ કર્મના જે મુખ્ય આઠ પ્રકારો છે તેમાં “આયુષ્ય કર્મ જે ગતિનું બાંધ્યું હોય તે ગતિને બદલે અન્ય કઈ પણ ગતિનું તે બનાવી શકાય નહિ. બાકીનાં કર્મોમાં પિતપોતાના ઉપપ્રકારે પૂરતો ફેરફાર શક્ય છે.
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
