________________
૧૧ર કર્મસિદ્ધાન્તઃ રૂપરેખા અને પ્રૌઢ ગ્ર
બારમાં ગુણસ્થાન સુધી છમસ્થતા છે અને જ્ઞાનની અપૂણતા છે. ક્ષીણુ–મેહ છે અને “જિન” તરીકે ઓળખાવાતા જી વચ્ચે જેમ જ્ઞાનની અસમાનતા છે તેમ સમ્મચારિત્રને અંગે પણ છે. નિર્ચન્થન પુલાક, બકુશ, કુશીલ, નિન્થ અને સ્નાતક એમ પાંચ પ્રકાર છે. તેમાં પહેલા ત્રણ પ્રકાર વ્યાવહારિક દષ્ટિ અનુસાર છે જ્યારે બાકીના બે તાત્વિક દષ્ટિ મુજબના છે એટલે કે એ છેલ્લા બે પ્રકારના નિગ્રન્થમાં રાગ અને દ્વેષની ગાંઠના સર્વથા અભાવરૂપ તાવિક નિન્યતા છે. જિન
સ્નાતક” હેઈ ક્ષીણમોહના વર્ગના નિર્ચન્થ કરતાં ચડિયાતા છે–આત્મવિશુદ્ધિરૂપ ચારિત્રમાં આગળ વધેલા છે.
ધ્યાનના આત, રોદ્ર, ધર્મ અને શુકલ એમ ચાર પ્રકારે છે. તેમાં શુલ ધ્યાન ઉત્તમ છે અને તેમાં વળી એના ચાર પાયા પૈકી ચેાથે પાયે તે ઉત્તમોત્તમ છે. ઉપશાંત-મેહ અને ક્ષીણ-મોહ એ બે વર્ગના મહાનુભાવે પૈકી કેટલાક “ધર્મ ધ્યાનના અધિકારી છે તે કેટલાક–ખાસ કરીને પૂર્વધર શુકુલધ્યાનના પહેલા બે પાયાના અધિકારી છે. એથી આગળના બે પાયાના અધિકારી તે “જિન” જ છે. ધ્યાન એ આત્યંતર તપને એક પ્રકાર છે અને એ તપ કર્મની નિર્જરા માટે ઉપયોગી છે.
ચારિત્રના પાંચ પ્રકાર છે, તેમાં જે જેમાં તેમના અતિસૂક્ષ્મ અંશ સિવાય બાકીના કોઈ પણ કષાયને જરા યે ઉદય નથી તેવા જ સૂક્ષ્મ સંપરા ચારિત્ર પાળે છે. એએ દસમે ગુગુસ્થાને છે.
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
