________________
૩૮
કસિદ્ધાન્ત : રૂ૫રેખા અને પ્રૌઢ ગ્રન્થ
કહે છે મદર્શન (૨–૧૨) એને “કર્ભાશય' કહે છે અને
ૌદ્ધ દશન એને “અનુશય કહે છે. કર્મશયના સંચયમાં આધારરૂપ અને ફ્લેશરૂપ કારણવાળી વૃત્તિ “કિલષ્ટ” ગણાય છે.
આપણે જૈન દર્શનના દ્રવ્ય-કર્મને યોગદશનની “વૃત્તિ અને ન્યાય-દર્શનની પ્રવૃત્તિ સાથે સરખાવી શકીએ. એવી રીતે જૈન દર્શનના ભાવ-કર્મને ઇતર દર્શનેના સંસ્કાર સાથે સરખાવાય.
અહીં એ ધ્યાનમાં રાખવું ઘટે કે “કર્મ” એ જૈન દર્શનના મતે કેવળ સંસ્કાર નથી પણ એક મૂર્ત પદાર્થ છે. ' ઓતપ્રેતતા દૂધમાં જેમ પાણી રેડાતાં એ પાણી દૂધની સાથે કે પાણીમાં રંગની ભૂકી નાંખતાં એ ભૂકી પાણી સાથે કે અગ્નિમાં તપાવાયેલા લેખંડના ગેળામાં અગ્નિ એ લેખંડ સાથે ઓતપ્રેત બની જાય છે તેમ એ કર્મ આત્માને પ્રાયઃ એકે એક ભાગ સાથે ઓતપ્રેત થઈ જાય છે. આત્માના જે અસંખ્ય અંશે–પ્રદેશ છે તેમાંના આઠ સર્વથા અલિપ્ત રહે છે.
આત્માની મૂર્તતા–જૈન દૃષ્ટિએ અનાદિ કાળથી આત્મા એના કષાયોને લઈને કર્મ બાંધતે આવ્યા છે અને એક કર્મ જાય અને બીજું આવે એ રીતે એની સાથે કર્મને સંબંધ પ્રવાહરૂપે ચાલુ રહ્યો છે. આને લઇને મૂળ સ્વરૂપે અમૂર્તઅરૂપી આત્મા મૂર્ત છે. એ આમ મૂર્તીમૂત છે. આને લઈને એને મૂર્ત કર્મ સાથે બંધ થઈ શકે છે. સંપૂર્ણતયા અમૂર્ત એવા સિદ્ધના–મુક્તના આત્મા સાથે બંધ, અરે ! કેઈ પણ જાતને સંબંધ નહિ થવાનું કારણ એની સર્વાશે અમૂર્તતા છે. , ૧જુઓ અભિધર્મકારા (૫-૧).
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org