________________
કર્મસિદ્ધાન્ત : રૂપરેખા અને પ્રૌઢ ગ્રન્થા
"
ઉત્તર પ્રકૃતિ—આ આઠે મૂળ પ્રકૃતિના એછાવત્તા ભેદો છે. એને ઉત્તર પ્રકૃતિ' કહે છે. જ્ઞાનાવરણુ જ્ઞાનના કૈવલજ્ઞાન વગેરે પાંચ પ્રકારો સાથે સબંધ ધરાવે છે. એ દૃષ્ટિએ એના પાંચ ભેદો ગણાવાય છે. મેાહનીય–કના મુખ્ય એ ભેદે છે : (૧) દર્શન -મેહનીય અને (૨) ચારિત્ર-મેાહનીય. દર્શન-મેાહનીયને લઇને જીવને કાં તે સાચી શ્રદ્ધાના સથા અભાવ રહે છે. એટલે કે એને વિપરીત શ્રદ્ધા થાય છે કે કાં તા એની શ્રદ્ધા અડધીપડધી સાચી હોય છે કે કાં તા એની શ્રદ્ધા કંઇક અંશે મલિન હાય છે એ સર્વથા નિળ નથી. હતી. ચારિત્ર-મેહનીય કર્મ આત્માને સન્માર્ગે ચાલતાં શકે છે. એના ક્રોધ, માન, માયા અને લેાભ એ મુખ્ય પ્રકારે છે જ્યારે ભય, શાક, વેદ યાને કામાતુરતા, હાસ્ય, ધૃણા (સૂગ) રતિ અને અતિ એના ઉપપ્રકાશ છે. અતરાય--કર્મના ઢાનાંતરાય ઇત્યાદિ પાંચ ઉપપ્રકાશ છે.
જર
જ્ઞાતિ-ક્ર — આત્માની ખરાખી કરવામાં માહનીય ક અગ્રેસર છે. એ ક તેમ જ જ્ઞાનાવરણુ, દનાવરણુ અને અંતરાય . આત્માના મૌલિક ગુણેાનાં ઘાતક છે એટલે એને કહે છે. ખાકીનાં ચાર કર્મો અધાતિ-કમ
"
ઘાતિ-કર્મ કહેવાય છે.
6
પુણ્ય અને પાપ ઘાતિ–કમાં તે અશુભ જ છે. અધાતિકર્મામાંથી કેટલાંક શુભ છે તે કેટલાંક અશુભ છે. શુભ કર્મો તે ‘ પુણ્ય ’ અને અશુભ કર્મો તે ‘પાપ’એમ જૈન દર્શનનુ કહેવુ છે, કેટલાક દર્શનકારે આને ‘ કુશળ’ અને ‘અકુશળ શુક્લ ’ અને ‘કૃષ્ણ’ જેવાં નામેા વડે આળખાવે છે.
છે
અથવા
"
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
