________________
તીર્થ ઉપર વસતો મોર કેમ ન બનાવ્યો ? અથવા, હું આ ગિરિવર ઉપર વસતો મોરલો બન્યો હોત તો કેવું સારું થાત ! હું કેમ મોર ન બન્યો, મારા પ્રભુ !? - ભક્તિ અને તર્કને – દલીલને સામાન્યતઃ અણબનાવ હોય છે. પરંતુ ભક્તિનો પણ એક તર્ક હોય છે, જે ભીના હૈયાના અતળ ઉંડાણમાંથી ઊગતો હોય છે, અને જેનો લક્ષ્યાંક ભક્તિને વધુ દઢ અને વધુ સ્પષ્ટ બનાવવાનો જ હોય છે. અહીં પણ કવિના ભાવુક હૈયામાં બેઠેલો તર્કશીલ ભક્ત પૂછી રહ્યો છે કે ભલા, તમે મોર તો બની જશો. પણ પછી આખો વખત કરશો શું, એનો વિચાર કર્યો છે? આના જવાબમાં જ હોય તેમ કવિ કથે છે : “સિદ્ધવડ રાયણ-રૂખડી શાખા, ઝૂલત કરત ઝકોર” - ભાઈ ! મોરલાને બે વસ્તુ જોઈએ એક જોઈએ વૃક્ષ; બીજું જોઈએ નૃત્ય. આ બે વાનાં મળી જાય એટલે મોરલાને મોજ જ મોજ ! આ પહાડ ઉપર અનેક અનેક વૃક્ષો છે, વનરાજિ છે એ તો ખરું, પણ આ સામે દેખાય તે રાયણ વૃક્ષ અને તેની પ્રલંબ શાખાઓ કેવી તો સોહામણી છે ! પાછું આ રાયણનું ઝાડ “સિદ્ધવડ’ ગણાય છે. અગણિત આત્માઓ આ વૃક્ષના સાંનિધ્યમાં સિદ્ધ થયા છે, મોશે પહોંચ્યા છે. એટલે એને “સિદ્ધવડ' ના નામે ખ્યાતિ લાધી છે. આપણો આખોયે સંઘ, માટે જ તો, અહીં આવે ત્યારે આ રાયણવૃક્ષને ત્રણ પ્રદક્ષિણા અચૂક આપે છે ! આવા રાયણવૃક્ષની ડાળો પર હું બેસીશ, ઝૂલીશ, નાચીશ, અને મીઠું મીઠું ગહેકીને સૌને રસતરબોળ કરી મૂકીશ. હા, મારે વિમલગિરિ પર મોર બનવું છે.
અને હું ફક્ત નાચકૂદ જ કરીશ એવું નહિ માનતા. હું બીજા પણ ઘણાં ઘણાં કર્તવ્યો કરવા માગું છું. મારે બજાવવાના એ કર્તવ્યોનો અંદાજ આપું ? સાંભળો
“આવત સંઘ રચાવત અંગિયાં, ગાવત ગુણ ઘમઘોર ...૨
હમ ભી છત્રકલા કરી નીરખત, કટને કર્મ કઠોર...” ૩ જુઓ, આ દયાળુ દાદાનો દરબાર છે. અહીં છૂટક યાત્રિકો તો આવે જ, પણ મોટા મોટા સંઘો પણ આવે. એ સંઘો દાદાની “ભવ્ય' શબ્દને સાકાર અને સાર્થક કરે તેવી આંગી – અંગરચના કરશે. અને પછી દાદાનાં ગુણગાન મધુર કંઠે કરશે.
જ
ભક્તિતત્ત્વ |
