Aspect of Jainology Part 2 Pandita Bechardas Doshi

Author(s): M A Dhaky, Sagarmal Jain
Publisher: Parshwanath Vidyapith

Page 113

૯૬
મેટેફર (Metaphor) ઉપચાર અને ધ્વનિ with the theme or purpose. They must not be far-fetched or strange, and should make use of words which are beautiful themselves."*
અલંકાર તરીકે અહીં મેટેકર પાસેથી આટલાં લક્ષણ્ણાની અપેક્ષા રાખવામાં આવી છે—યારુત્વ, સ્પષ્ટતા, બૌદ્ધિક આનંદ, આશ્ચર્યજનક સામ્ય, વિષય સાથે સ ંવાદિતા, અતિરેકનુ નિવારણ, સ્વયંસુંદર શબ્દપ્રયાગા વગેરે. ઉપચારને અલંક ર્ તરીકે મીમાંસવા ઉપરાન્ત આ વિધાન એ આગન્તુક ભાવિના એંધાણુ આપી દે છે, જ્યારે માત્ર અલંકાર મટી જઈને મેકર કાવ્યસર્જન અને કાવ્યપ્રભાવમાં અત્યંત વ્યાપક અને ઘણું બધું વિશેષ બની રહે છે. અલંકાર તરીકે અને વ્યાપક તેધપાત્ર કાવ્યતત્ત્વ તરીકે ઉપચારનું સ્થાન કાવ્યમાં સ્થિર, સુદૃઢ અને અત્યંત આકર્ષીક બની રહે છે.
કવિવાણી વિષે આધુનિક વિવેચક રિચર્ડસનું વિધાન છે કે
"We shall do better to think of a meaning as though it were a plant that has grown - not a can that has been filled or a lump of clay that has been moulded."
અને
"But where the old Rhetoric treated ambiguity as a fault language in language, and hoped to confine or eliminate it; the new rhetoric sees it as an inevitable consequence of the powers of language and as the indispensable means of most of our most important utterances especially in Poetry and Religion.""
આ પછી મેટેકરને તેના આધુનિક અર્થમાં રજૂ કરતાં તે કહે છે—
kr
......The co-presence of vechicle and tenor results in a meaning (to be clearly distinguished from the tenor) which is not attainable without their interaction."
આગળ વધીને રિયડૂ સ તા એટલે સુધી કહે છે કે મેટેરમાં અન્તત થાય છે.—
"All cases where a word gives us to two ideas for one, where we compound different ideas of the word into one, and speak of one thing as if it were another.''s
આટલા પરથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે મેટેકરના ખ્યાલ સમયની ગતિ સાથે વધુ ને વધુ વ્યાપક બનતા ગયેા છે અને સારી રીતે મલાયા છે. પ્રથમ એક સાદૃશ્યમૂલક પછી અલકારે ને અલ કાર બનેલ તે હવે કાવ્યનું એક એવુ' તત્ત્વ બની રહે છે જે કવિત્રાણીને તેની વિલક્ષણ ભાવસભરતા, કાવ્યા અને સૌ ની સાધનામાં એક અનેરી અભિવ્યક્તિ અને વિલક્ષણ સાકતા અપે છે, અત્યન્ત આત્મીય રીતે યુક્ત બે પદાર્થાના પ્રાયઃ અવિનાભાવ સમા બની જતા સંબંધને વ્યક્ત કરવા સાથે તેનામાં વ્યક્ત નહી એવા કવિના ઉદ્દિષ્ટ અર્થાને તે વાચા આપે છે. આ સાદશ્ય પ્રકૃતિનાં એ તત્ત્વા, માનવ અને માનવ, માનવ અને પ્રકૃતિ, પ્રકૃતિ અને માનવ, માનવભાવના પ્રકૃતિ પર સમારાપ, પ્રકૃતિના વિલક્ષણુ ચારુત્વના માનવભાવ પર પ્રભાવ વગેરે અનેક રૂપે કાવ્યમાં વ્યક્ત થાય છે. શેકસપિયરના ફ્રિ`ગ લિયર'માં પ્રમત્ત લિયર પર વરસાદનાં તત્કૃાતાના