________________
વિશદાર્થ સ ત–લેક ૫ માનત્યાગ [ ૧૩ ] તે પણ અભિમાનની જેમ જ ત્યાજ્ય છે. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે વિનીતભાવની અતિ આવશ્યક્તા છે. માનને વિનયને પરસ્પર શત્રુતા છે. “જે માનમાં માન ન હોત તો મોક્ષ અહિં જ હેત.” એમ કેઈએ કહ્યું છે. તે પણ અમુક અપેક્ષાએ સત્ય લાગે છે.
સ્યુલિભદ્રજીમાં માન–અભિમાને પ્રવેશ ન કર્યો હતો તે કેટલું જ્ઞાન મેળવ્યું હતું, પણ માન કાઠિયે આવવાથી શું પરિણામ આવ્યું? રાવણના માનનું પરિણામ તે આપણું સૌને વિદિત જ છે, મહાભારતના મહાયુદધના મૂળમાં આ જ માન હતું ને? અરે? આપણામાં પણ માનને બદલે સરળતા હોત તે કેટલે અપૂર્વ લાભ થાત ! દશાર્ણભદ્ર માન કર્યું પણ ઈન્દ્ર એ માનને પ્રશસ્ત બનાવી દેષને બદલે ગુણરૂપે પરિણમાવ્યું. પલકને તે માન બગાડે જ છે, પણ આલોકમાં પણ ઉદ્ધત મનુષ્યની કેવી દશા થાય છે? પૂછી જુઓ નેકરને-જરા અભિમાન કરવા ગયે ને નોકરીમાંથી પાણીચું મળી ગયું. વેપારી પણ માનને પરવશ વેપાર ગુમાવી બેસે છે. સામે પક્ષે નમ્રતા, વિનય જીવને ખૂબ ખૂબ લાભ આપે છે. “નમે એ પ્રભુને ગમે.” આ વચન જીવનમાં ઉતારવા જેવું છે. કૂવામાંથી પાણું કાઢવું હોય તે ઘડાને નમવું પડે છે એમ ને એમ અકકડ રહે કાંઈ પાણી ભરાય નહિં. એ જ પ્રમાણે ગુરુ પાસેથી જ્ઞાન મેળવવું હેય-વિદ્યા પ્રાપ્તિ કરવી હોય તે નમ્ર બનવું જરૂરી છે. વિનય વગર વિદ્યા મળતી નથી. પેલે સંગમ દેવ–પહેલા દેવલોકમાં ઈન્દ્ર મહારાજ
