________________
[ ૪૦ }
આત્મધરસાયનમ ભાવાર્થ-શ્રવણેન્દ્રિયનિષેધ
કામદેવના બાણથી વિંધાયેલે સંગીતના મધુર સ્વરને સાંભળી સાંભળીને વિકારથી પીડાએલો હરણ જેવા મરણને પામે છે. અને જે મનુષ્ય પવિત્ર એવા શાસ્ત્રોનું હિતકારિ–રક્ષણ સ્વરૂપ શ્રવણ કરે છે. તે સર્વ શિવને છેદીને શાશ્વત કલ્યાણને વરે છે. ૧૨. વિશદાર્થ –
શ્રવણેન્દ્રિયને પરવશ પડીને કેવું દુઃખ આવી પડે છે? એ સમજવા જેવું છે. આમ તો સુંદર સાંભળવું મનને ગમે છે પણ તેના દ્વારા કેટલી હાનિ થાય છે તે તે સંગીત લુખ્યક હરિણીયાને જે હોય અથવા તેનું વર્ણન વાંચ્યું તે ખ્યાલ આવે. તેને મારવા માટે–તેને શિકાર કરવા માટે શિકારી-પારધિ સુંદર સંગીતના સ્વરે છેડે છે. તેનાથી આકર્ષાઈને દેડી દેડીને હરણીઆઓ આવે છે. હરણને સંગીત ખૂબ જ ગમે છે. સંગીત સાંભળવામાં તે એ લીન થઈ જાય છે કે તેને કાંઈપણ ભાન રહેતું નથી. આ સંગીત અહિં કેણ છેડે છે? શા માટે છેડે છે? આ સાંભળવાથી મને લાભ શું છે? ગેરલાભ શો છે? તે બિચારા ભેળા હરણને ખબર નથી, તેને તે મૃત્યુનો દૂત પણ સુખની વધામણી દેનારે લાગે છે, આખરે તે ત્યાંથી ખસતો નથી અને તે પારધીની જાળમાં ફસાય છે. કાળ જેવા તેને હાથમાં ફસાયા પછી શું બાકી રહે? આ પ્રસંગને એક કવિએ પિતાની સહજસુંદર શિલિમાં વર્ણવ્યો છે. મૃગ
જ્યારે આ સંગીતના સ્વર સાંભળીને તે તરફ દોડે છે ત્યારે કવિ તેને કહે છે –
