________________
[ ૬૬ ]
આત્મધરસાયનમ જ્ઞાન.” સમજ્યારે ભાવની કેટલી બધી મહત્તા છે. - ભાવના એટલે શું? આપણે કહીએ છીએ કે ભાવના સારી રાખો ! એને અર્થ છે? ભાવના એ તે અન્તરની વસ્તુ છે. કોઈપણ પ્રવૃત્તિમાં મનમાં જે વિચારણા ચાલે છે તે ભાવના છે. ભાવના બે પ્રકારની છે. એક શુભ અને બીજી અશુભ. બેમાંથી એક ભાવનામાં તે મનમાં હોય જ એટલે જ કહ્યું છે કે –
'शुभाऽशुभाभ्यां मार्गाभ्यां वहन्ती वासनासरित् ।
पौरुषेण प्रयत्नेन योजनीया शुभे पथि ॥ १॥' તાત્પર્ય એ જ કે મનને સદાને માટે સદ્ભાવનાથી ભાવિત રાખવું. અન્તરની સદ્ભાવના તે ઘણા દુઃખને દૂર કરનારી થાય છે.
ભાવના આમ તે બાર પ્રકારે છે. અનિત્યાદિ બાર ભાવના ભાવવાથી જીવને ઘણે આત્મલાભ થાય છે. એ બારે ભાવનાને પુષ્ટ કરનાર મૈત્રી આદિ ચાર ભાવના છે. મિત્રી પ્રમોદ-કરુણું અને માધ્ય એ ચાર ભાવના એભિલાષી આત્માએ હંમેશા સતત ભાવવી જોઈએ. તેનું સ્વરૂપ પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજય અમૃતસૂરીશ્વરજી મહારાજે વૈરાગ્યશતકમાં વર્ણવ્યું છે. તે ઘણું મનનીય ને કઠે કરવા લાયક છે. તે ચાર સૂકત આ પ્રમાણે છે –
(સવૈયા) હિત ચિન્તનથી સર્વ સત્તની સાથે ચેતન! મૈત્રી જેડ, વિર વિરેાધ ખમાવી દઈને ઈર્ષ્યા અન્ધાપાને છેડ;
