________________
[ ૧૮ ]
આત્મબોધરસાયનમ
એવી અબૂઝ કલપનાવાળા માણસને તેટલા માઈલ ચાલ્યા પછી જે પરિસ્થિતિ થાય છે તેવી જ રીતે આપણે આ પ્રાપ્ત કરીએ એટલે બસ, પણ એ પ્રાપ્ત થયા પછી પણ આશારૂપી ક્ષિતિજ આપણુથી એટલી ને એટલી દૂર જ રહે છે ખરું ને? સંસ્કૃતમાં દિશાના પર્યાયવાચક તરીકે આશા આવે છે તે ખૂબ સૂચક છે, જેવી રીતે આશા-દિશાને અન્ય નથી આવતો તેવી રીતે આશા–તૃષ્ણને પણ....સમજ્યા?
ભર્તુહરિએ આ આશા-તૃષ્ણાને વિનવીને કહ્યું છે કે હવે તે મારે છેડે છે, તે પહેલાં કહ્યું કે અહિયાં નિધાન મળશે. અહિં ખનન કરશે તે અઢળક લક્ષમી પ્રાપ્ત થશે. એ પ્રમાણે તારા ઉપર વિશ્વાસ રાખી આખી યે પૃથ્વી બેદી વળે, પણ કાંઈ વળ્યું નહિં, ત્યારે તે કહ્યું, જે તારે સુવર્ણસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવી હોય તે ગિરિની પ્રકાશશત્રુ ગુફામાં જઈધાતુઓને ગાળ, સુવર્ણસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થશે. ત્યાં પણ પ્રયત્ન કરવા છતાં સુવર્ણસિદ્ધિ મળી નહિ. એટલે તે કહ્યું કે લક્ષમી તો સમુદ્ર પાર જવાથી મળે, લક્ષ્મીને સમુદ્રસંભવા કહી છે, પરદેશ ખેડવા છતાં લક્ષ્મી પ્રાપ્ત ન થઈ. ત્યારે તે સેવા કરવા સમજાવ્યું ને મેં રાજાઓને પણ પ્રયત્નપૂર્વક સંતળ્યા, ને પરિણામ શૂન્ય આવ્યું. પછી તે કહ્યું મંત્ર-જાપથી યથેચ્છ લક્ષમી મળશે એટલે જીવનને જોખમમાં મૂકીને પણ ભયંકર રાત્રિએ સ્મશાનમાં મગ્ન ગણવા પૂર્વક ગાળી પણ કુટી કેડીયે હાથ લાગી નહિં. માટે હે તૃષ્ણા? હે આશા? હવે તે મારા છેડે છે.?
