________________
વિશદા સહિત–àષ ૯ રસનેન્દ્રિયનિરાધ
| ૨૭ ]
અશન, પાન, ખાદિમ અને સ્વાદિમ લઇએ છીએ તે આહારનું જ્ઞાન જેના દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે તે રસના (જિન્હા) દ્વારા આહાર ઉત્તરમાં જાય છે, ઉત્તર એ મુખ્ય કેન્દ્ર સ્થળ છે. ત્યાંથી શરીરના અન્ય વિભાગેામાં શક્તિના સંચાર થાય છે, તેથી શરીરમાં હલન-ચલનની શક્તિ રહે છે. અને ખરે ખર? આહાર તે પ્રાણને ધારણ કરવા માટે અને શરીરની રક્ષા માટે અનિવાય છે. એને થાડા આધ્યાત્મિક શબ્દોમાં કહીએ તેા તે સાધન પાસેથી ચેાગ્ય કામ લેવા માટે ભાડા રૂપે આહારની જરૂર છે, એ વાત સને માન્ય છે. પણુ એ શરીરમાં શક્તિ સ'ચાર કરનાર આહાર–દલાલ જેવી જિજ્ઞાની પસંદગીની અનુસારે લેવા જોઇએ કે ઉત્તરની જરૂરીયાત અનુસાર તે વિચાર કરવે.
સામાન્ય રીતે કહેવાય કે “ જેને સ્વાદ જત્યો તેને મધું જીત્યું. ” રાગનું મૂળ સ્વાદમાં મળી આવશે, અને આરાગ્યનું સૌથી અગત્યનું સ્થાન સ્વાદના વિજય સાબીત થશે. જે માણસ પેટને નજર સામે રાખીને ખાતા નથી ને કેવળ જીભની લેાલુપતાને જ લક્ષ્ય રાખીને આહાર કરે છે તે રાગના ભાગ બન્યા વગર રહેતા નથી. જીભને કેન્દ્રમાં રાખીને નક્કી કરાતા આહારમાં શુ' ખાવુ' અને શું ન ખાવું ? કેટલું ખાવું? કયારે ખાવું ? કેમ ખાવું? વગેરે વિચારા જીવ કર્યા કરે છે. એની આહાર મીમાંસા કાઈ અનેરી હાય છે. તેને આરામ્યના કે શાસ્ત્રના નિયમેા રુચતા નથી. કારણ કે તેની સામે ભૂખ નથી પણ કેવળ શેાખ છે. રસનેન્દ્રિયને અનુકૂળ લાગેા સેાગવવાથી શું મળે છે ? ઘેાડા વિચાર કરો
