Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ aiM namaH - kalikAla sarvajJa hemacadrasUri viracita zrI vItarAga stotra zrI vItarAga stotra zrI vItarAga stotra zrI vItarAga stotra zrI vItarAga stotra zrI vItarAga stotra pU. AcArya zrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja sAheba
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharaNendra-padmAvatI saMpUjitAya OMOM hrIM zrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI dAna-prema-rAmacandra-hIrasUrigurubhyo namaH zrI rAjazekharasUrikRta sAnvaya zabdArthathI sahita, zrI prabhAnaMdasUriSkRta 'durgApadaprakAza' vivaraNanA zrI rAjazekharasUrikRta gurjara bhAvAnuvAdathI sahita, kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUri viracita zrI vItarAgastotra sAnvaya-zabdArtha-bhAvAnuvAdakAra pUjya AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.nA paTTAlaMkAra pUjya AcAryadeva zrImad vijaya hIrasUrIzvarajI ma.nA paTTAlaMkAra pUjya AcAryadeva zrImad vijaya lalitazekharasUrIzvarajI ma.nA ziSyaratna pUjya AcAryadeva zrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja * saMpAdaka muni dharmazekhara vijayajI * prakAzaka arihaMta ArAdhaka TrasTa C/o. hindustAna mila sTorsa, 481 ganI epArTamenTa, muMbai-AgrA roDa, bhivaMDI-421 305. jI. thANA mUlya- 25.00
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya prastuta stotramAM vItarAgadevanA guNonI stavanA hovAthI enuM vItarAga stotra nAma yathArtha che. kalikAla sarvajJa pa.pU.AcArya zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe arihaMtanA paramabhakta gurjara dezAdhipati zrI kumArapALa mahArAjAnI prArthanAthI A stotranI racanA karelI che. temAM kula 20 prakAza che. devAdhideva samakSa caityavaMdana ke stutirUpe A stotra caturvidha saMghamAM bolAya che. saMskRta bhASAno ajANa varga Ano artha samajI zake e mATe parama pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja sAhebe sAnvaya zabdArtha sahita zrI prabhAnaMdasUri kRta durgapada prakAza' vivaraNano bhAvAnuvAda paNa karyo che. aneka sthaLe vizeSa bodha thAya e mATe TIppaNIo paNa karI che. AThamA prakAzanA vivaraNano anuvAda vistArathI hovAthI ahIM mAtra bhAvArtha levAmAM Avyo che. ghaNI pAThazALAonA abhyAsakramamAM vItarAga stotrano paNa samAveza karavAmAM Avyo che. pAThazALAnA vidyArthIo vItarAga stotrano vyavasthita abhyAsa karI zake evuM pustaka taiyAra thAya to upakArI bane evI bhAvanAne lakSamAM rAkhI A pustakanuM saMpAdana karavAmAM AvyuM che. prAMte sau koi abhyAsI A pustakanuM ciMtana manana karavA pUrvaka abhyAsa karI AtmakalyANa sAdhe evI zubhAbhilASA... muni dharmazekhara vijayajI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama AvRtti nakala 1000 + 1000 = 2000 vIra saMvata 2pa28 vikrama saMvata-2018 1000 nakalanA. saMpUrNa Arthika sahakAra dAtA zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha jaina saMgha TrasTa * jI. Ai.DI.sI. vApI, (jJAnakhAtAnI rakamamAMthI) vizeSa sUcanA A pustaka jJAnadravyamAMthI chapAvyuM hovAthI gRhastha mUlya cUkavyA vinA A graMthanI mAlikI karavI nahIM. vAMcavA mATe A pustakano upayoga karavo hoya to yogya nakaro jJAna bhaMDAra khAte Apavo jarUrI jANavo. noMdha : pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone abhyAsa mATe temaja jJAnabhaMDArone bheTa ApavAmAM Avaze.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya arihaMta ArAdhaka TrasTa taraphathI A pUrve thoDA ja kALamAM aneka mUlyavAna graMthonuM prakAzana thayuM che. temAM vItarAga stotranuM paNa prakAzana thayuM che. te A pramANe pUjya AcArya rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja sAhebe taiyAra karela kalikAla sarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUri viracita vItarAga stotranA sAnvaya-zabdArtha-bhAvArthavALA pustakanI trIjI AvRtti 2055mA prakAzana karavAmAM AvI. pachI zrI prabhAnaMdasUri kRta "durgapada prakAza" vRti-zrI somAdaya gaNi kRta avacUrNi-zrI rAjazekharasUri kRta gurjara bhAvAnuvAda sahita vItarAga stotranuM prakAzana 2017mAM karavAmAM AvyuM. A baMne pustako hAla upalabdha che. ane have sAnvaya-zabdArtha-bhAvAnuvAdaTIppaNIo sahita A vItarAga stotranuM prakAzana karatAM amo anahada AnaMda anubhavIe chIe. pUjya AcAryadeva zrImad vijaya lalitazekhara sU. ma. nI preraNAthI zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha jaina saMgha TrasTa jI.Ai.DI.sI. vApIe A pustakanA prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. te badala ame tenA RNI chIe. li. arihaMta ArAdhaka TrasTa. pRSTa (anukramaNikA ) prakAza naM. viSaya pRSTa prakAza naM. viSaya 1. prastAvanA ................1 11 mAhAsya stava......... 103 2. sahaja cAra atizaya .......... 14 1ra vairAgya stava .................... 111 3. karmakSayajanya 11 atizaya ... ra1 13 hetunirAsa stava. 4. devakRta 19 atizaya ......... 35 14 yogazuddhi stava ...............125 5. ATha prAtihArya........... 48 15 bhakti stava... 6. vipakSa nirAsa .................. 57 16 Atmagaha stava ............. 139 7. jagatkava nirAsa ............... 70 17 zaraNa stava......................... 145 8. ekAMta nirAsa ................. 79 8 kaThorokti stava.................15ra 9. kalikAla prazaMsA .................. 89 19 AjJA stava.........................159 10. adbhuta stava . 96 20 AzIH stava............166
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 1 prastAvanA dharaNendra-padmAvatIsaMpUjitAya OM hrIM zrIM zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namaH zrI dvAna-prema-rAmacaMdra-hIrasUrIzvareNyo nama: aiM namaH kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUriviracita zrI vItarAgastotra TIkAkAranuM maMgalAcaraNa anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMta vIrya ane anaMta AnaMda e cArathI yukta tathA mithyASTiothI nahi haNAyelI ane tejasvI evI aSTaprAtihAryAdirUpa lakSmIvALA paramAtmAnuM smaraNa karIne (1) huM maMdamativALo hovA chatAM tIvra gativALA puruSothI sAdhI zakAya evuM vItarAga stotranuM alpa vivaraNa bhaktithI kahuM chuM. (2) ahIM tathAbhavyatvanI vicitratAnA kAraNe jemanA duraMta jJAnAvaraNarUpa aMdhakAra prazAMta thai javAthI samullasita thayelI adbhuta pratibhArUpa arisAmAM samasta zAstronAM rahasyo saMkrAMta (=pratibiMbita) thayelA che, atizaya rAjanIti ane parAkramathI prasiddha banelA siddharAja zrI jayasiMhadevanI prArthanAthI jemaNe navIna saMskRtavyAkaraNa zAstranI racanA karI che, vikasita thayelA vivekathI jemanI moharUpa nidrAnAza pAmelI che, caulukya vaMzamAM caMdrasamAna evA paramAIta (=parama zrAvaka) zrI kumArapALa rAjAnA mukuTamAM jemanA caraNa nakhonAM kiraNo pratibiMbita thayelAM che, pravartAvelI adbhuta jinazAsananI unnatithI jemaNe atyaMta kaluSita 1. ahIM prazna thAya ke atikaluSita pAMcamA ArAmAM adbhuta pratibhAnI prApti kaThIna hovA chatAM zrI hemacaMdrasUri mahArAjAne tenI prApti kema thaI ? AnA javAbamAM ahIM jaNAvyuM ke tathAbhavyatvanI vicitratAnA kAraNe zrI hemacaMdrasUri mahArAjAne ati kaluSita pAMcamA ArAmAM paNa adbhuta pratibhAnI prApti thaI. tathAbhavyatva eTale te rIte thavApaNuM. dareka jIvanuM tathAbhavyatva vicitra=bhinna bhinna hoya che. zrI hemacaMdrasUri mahArAjAnuM tathAbhavyatva evuM hatuM ke jethI ati kaluSita pAMcamA ArAmAM paNa temane adbhuta pratibhAnI prApti thai. (vaza zabdano "kAraNa" artha paNa thAya che.)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 2 prastAvanA du:SamA kALanA vilAsane gaLuM pakaDIne kADhI mUkyo che, jemano asAdhAraNa, agaNya ane puSkaLa prabhAva che, evA zrI hemacandrasUrie racelAM ane sarvastutirUpa madhanA sArane TapakavAnAM pAtro evAM zrI vItarAgastotromAM prastAvanAstavarUpa prathamastotranI mAtra padayojanAne (=padAnvayane) zarU karuM chuM. prathamaprakAzaH zAstrakAronI zAstraracanA uddeza ane nirdezanA kramathI ja thAya che. AthI zAstrakAronA AcAranuM pAlana karavA mATe mAtra svamukhathI sarvastotronA arthano uddeza karavA pUrvaka paramAtmAnI stuti karatA graMthakAra : parabhi' vagere kahe che - ya: parAbha pAMti:, pa25: parameSThinAn !' mAhityavardhA tama:, paraMtadvAmati yam zA 1) anvaya sahita zabdArtha-- ya:-je, parAtmA-paramAtmA che, paraMDyoti:-kevaLa jJAnamaya che, ane paraSTinA parameSThiomAM, pa25:-pradhAna che, jene (paMDito paNa), tA:-ajJAnarUpa aMdhakAranI, rastA-AgaLa, sAhityava-sUryasama prabhAvavALA, sAmatimAne che = dhyAna kare che, arthAt ajJAnarUpa aMdhakArano nAza karanAra jenuM paMDitapuruSo paNa dhyAna kare che. - ahIM prAraMbhanA sADA traNa zlokonA prathama vibhaktithI AraMbhI sAtamI 1. du:5ma=pAMcamo Aro. duHSamA kALanA vilAsane gaLuM pakaDIne kADhI mUkyo e kathanano bhAva e che ke duHSamA kALano prabhAva dekhAto na hato, jANe ke cotho Aro pravartI rahyo che evuM jaNAtuM hatuM. astita=gaLuM pakaDIne kADhela. 2. manacasImAnI=asAdhAraNa, arthAt bIjA koimAM na hoya tevuM. 3. pahelAM uddeza thAya ane pachI nirdeza thAya e krama che. uddeza eTale sAmAnyathI kathana. nirdeza eTale vizeSathI kathana. ahIM pahelA stotramAM tatra stotraNa ryA va pavitra svAM sarasvatI--"te vitarAga saMbaMdhI stuti karavA dvArA huM mArI vANIne pavitra karuM chuM.' ema kahIne uddeza karyo che. bIjA vagere stotromAM te te vizeSa guNothI stuti karIne nirdeza karyo che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 3 prastAvanA vibhakti sudhInA eka vacanAta ja padonI sAthe ane pachInA be zlokonA prathama vibhaktithI AraMbhI sAtamI vibhakti sudhInA ekavacanAta ja padonI sAthe anukrame kartA ane karma (vagere)nI vivAthI yojanA karavI. te A pramANe- paIbhI e vizeSya pada che. tethI artha A pramANe thAya- je parAtmA parajyoti che te zraddhA karavA yogya che, ane je parAtmA parameSThiomAM mukhya che te dhyAna karavA yogya che. sUryasamAna zobhAvALA ane nikAcita karma rUpI aMdhakAranA pArane pAmelA jenuM munio paNa dhyAna kare che te paramAtmAnuM zaraNa huM svIkAruM chuM. jenA vaDe saghaLAM rAgAdi kulezarUpa vRkSo mULathI ukheDI naMkhAyAM che te paramAtmAthI huM anAtha chuM. jene sura, asura ane manuSyonA svAmIo mastakathI saharSa name che, paramAtmAmAM tallIna banelo huM te paramAtmAne cAhuM chuM. jenAthI dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArthono upAya batAvanArI zabdAdi vidyAo pravartI che, te paramAtmAthI huM kRtakRtya chuM. jenuM jJAna vartamAna, bhaviSya ane bhUta e traNe kALanA samasta bhAvone prakAzita karanAruM che, te paramAtmAno huM dAsa chuM. jemAM kevalajJAna, svAbhAvika sukha ane paramapada e traNe ekatAne pAmyA che, te paramAtmAnI stuti karavA vaDe mArI vANIne pavitra karuM chuM. A pramANe padono paraspara saMbaMdha che. have A ja stotranI darekapadane AzrayIne vyAkhyA karavAmAM Ave che-para AtmA te paramAtmA, arthAt zreSTha AtmA. paramAtmAnI zreSThatA dehAtmA ane aMtarAtmAnI apekSAe che. AtmAnA dehAtmA, aMtarAtmA ane parAtmA ema traNa bheda che. AtmA upayoga lakSaNavALo che, arthAt upayoga e AtmAnuM lakSaNa (=asAdhAraNa dharma) che. (upayoga eTale bodha rUpa vyApAra.) AtmA anAdianaMta che. AtmA pudgalathI banelo na hovAthI rUparahita che. AtmA tevA prakAranI sAmagrInI saMpUrNatAthI zubhAzubha karmano kartA che, ane udayane prApta thayelA zubhAzubha karmano ja bhoktA che. AthI ja AtmA AtmAnA lakSaNathI bhinna lakSaNAvALA dehathI bhinna svarUpavALo che. Avo AtmA avisaMvAdI pramANathI siddha 1. cothAno uttarArdha, pAMcamo saMpUrNa ane chaTTAno pUrvArdha ema be zloko. 2. asuro (bhavanapati) devavizeSa hovAthI sura zabdathI temano nirdeza thai jAya che. Ama - chatAM, lokamAM suranA virodhI tarIke asuronI=rAkSasonI prasiddhi hovAthI ahIM asura zabdano judo ullekha karyo che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 4 prastAvanA : thayelo hovA chatAM keTalAkonI mati mahAmohathI haNAi gai hovAthI keTalAko Atma tattvane mAnatA nathI. jevI rIte loTa vagere dravyonA saMyogathI madazakti utpanna thAya che tevI rIte jaDa mahAbhUtonA saMyogathI caitanyanI (=Atma tattvanI). utpatti thAya che evI kalpanA karIne dehane ja AtmA mAne che. AthI te =dehane ja AtmA mAnanAra) dehAtmA che. dehathI bhinna AtmA je rIte supramANothI siddha thayelo che te rIte AgaLa AThamA prakAzamAM batAvavAmAM Avaze. jJAnAvaraNIya vagere karmothI jenuM mAhAtma (=prabhAva) haNAi gayuM che. evo zarIrayukta saMsArI (eka gatimAMthI bIjI gatimAM paribhramaNa karanAro) jIva aMtarAtmA che. A be AtmA have kahevAze te vizeSaNasamUhane sahana karI zakatA na hovAthI prastutamAM upayogI nathI, arthAt prastutamAM A be AtmAnI stuti karavAnI nathI, AthI A be AtmAne alaga karavA mATe ahIM para zabdanuM upAdAna karyuM che=Ara zabdano prayoga karyo che. ' jeno sarva karmarUpa malasamUha dUra thai gayo che evo, jene anaMta jJAnadarzana-AnaMda-vIryarUpa anaMta catuSTaya samyak siddha thayela che evo, ziva (=upadrava rahita), acala (=zAzvata) ane apunarbhava ( jyAMthI pharI janma na thAya) evA parama pade rahelo ane jJAna-darzananA upayogavALo kevala AtmA ja paramAtmA che. have paramAtmA ja vizeSaNathI yukta karAya che. paramAtmA kevA che enA javAbamAM ahIM kahe che ke-paraM jyoti:=paramAtmA paraMjyoti che. para eTale sarvotkRSTa. ahIM jyoti jJAnasvarUpa jANavI. jemanI jJAnasvarUpa jyoti sarvotkRSTa che te paraMjyoti. paramAtmAnI jJAnasvarUpa jyoti kyAre paNa nAza pAmatI nathI, ane lokAlokane prakAzita kare che, mATe sarvotkRSTa che. jyoti ane jyotivALAno abheda hovAthI paramAtmA ja paraMjyoti che. ahIM parata=sarvotkRSTatA mati-zrutaavadhi-mana:paryAyarUpa jJAnAMza catuSTayanI apekSAe che. (mati Adi cAra jJAna saMpUrNa jJAna nathI, kiMtu jJAnanA aMza rU5 che.) mati Adi cAra jJAna nAza pAmatAM hovAthI ane alpaviSayavALAM hovAthI evAM (=sarvotkRSTa) nathI. athavA sUrya, caMdra, vijaLI ane maNi vagere saghaLAya jyotisamUhamAM je para (=utkRSTa) jyoti (=prakAzamaya) che te paraMjyoti.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 5 AvA prakAranA je paramAtmA che te zraddhA karavA yogya che, arthAt paraMjyoti svarUpa paramAtmA che evI zraddhA karavI joie. prastAvanA ahIM bhAvArtha A pramANe che-- jo ke jemaNe ghAtI karmono nAza karyo nathI tevA saMsAramAM rahelA jIvone jyotisvarUpa AtmAno sAkSAtkAra ghaTato nathI, arthAt jyoti svarUpa AtmA pratyakSa dekhAto nathI, to paNa jemanAM ghAtI karmo kSINa thai gayA che te arihaMta vagerene jyoti svarUpa AtmA pratyakSa dekhAya che, AthI arihaMta vagere upara zraddhA rAkhavA dvArA ja jyotisvarUpa parAtmA che evI zraddhA karavI ja joie. jeNe potAnA upara upakAra karyo nathI tevA paNa anya jIvo upara anugraha karanArA ane jemanA rAga-dveSa-moha kSINa thai gayA che evA arihaMta vagere asatya kahe ja nahi. AthI paramAtmAnuM azraddheya zuM che ? arthAt paramAtmAnuM koi paNa kathana azraddheya nathI. paramAtmAnuM saghaLuM ya kathana zraddhA ka2vA yogya che. pharI paramarahasyabhUta paramAtmAne ja vizeSaNathI yukta kare che-paramAtmA parameSThiomAM mukhya che. parameSThI zabdanI vyutpatti A pramANe che- paramamAM je rahe te parameSThI. parama eTale cidAnaMda svarUpa brahma. cidAnaMda svarUpa brahmamAM je rahe te parameSThI. arihaMta, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e cAra parameSThI che. siddharUpa je parameSThI che te A cAramAM mukhya che=e cArathI adhika prakRSTa che, arthAt pAMca parameSThiomAM siddharUpa parameSThI mukhya che. arihaMta Adi cAra parameSThIo hajI karmothI'sarvathA mukta thayA nathI. pAMcamA siddha parameSThI karmothI sarvathA mukta banI gayA hovAthI badhA parameSThiomAM mukhya che. siddho badhAya eka svarUpa che. AvA prakAranA siddha paramAtmA bhagavAna, temanA svarUpanI prApti mATe, temAM ja eka cittavALA banIne dhyAna karavA yogya che-satata smaraNa karavA yogya che. prathamavibhakyantapadane kahIne have dvitIyavibhaktyantapadane kahe che-- aNimAdi ATha mahAsiddhiothI prasiddha prabhAvavALA munio paNa, sUryasamAna tejavALA ane nirmala kevalajJAna vaDe nikAcita karmarUpa aMdhakAranA pArane pAmelA, arthAt sattvaguNa, rajoguNa ane tamoguNa e traNa guNathI rahita banelA, je paramAtmAnuM paramAtmasvarUpanI prApti mATe satata dhyAna kare che, te paramAtmAnuM, muzkelIthI vArI zakAya (=jItI zakAya) tevA AMtara zatruoe jene AtmazaktithI rahita karI nAkhyo che evo huM zaraNa svIkAruM chuM.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 6 prastAvanA pUrvapakSa mAtra parimita kSetrane ja prakAzita karI zake teTalA ja tejavALA sUryanI sAthe lokAlokane prakAzita karavAmAM tatpara evA parama jyotisvarUpa paramAtmAnI samAnatA ghaTI zakatI nathI. AgamamAM (A. ni. gA. 1102 mAnce diya thAyaro nA arthamAM) kahyuM che ke-"caMdra, sUrya ane grahonI prabhA parimita kSetrane prakAzita kare che. kevalajJAnano lAbha to lokAlokane prakAzita kare che." . uttarapakSa H sAruM, he vidvAna ! tuM yuktiyukta kahe che, paNa vicAraNA karatA amArA vaDe caMdra vagere saghaLAya tejasvI vargamAM parama jyoti svarUpa paramAtmAnA prakAzanI AMzika samAnatA prApta thai zake tevI saMbhAvanAnI pAtratA mAtra sUryamAM ja kaMika jovAmAM AvI che. ethI ahIM "sUrya samAna tejavALA" ema kahyuM che. paramArthathI to sumeru ane paramANunI jema paramAtmAnA ane sUryanA tejamAM moTuM aMtara che. sUrya paNa aMdhakArane dUra karavA vaDe ja aMdhakAranA pArane pAme che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-jema paramAtmA nikAcita karmone dUra karIne ja nikAcita karmonA pArane pAme che, tema sUrya paNa aMdhakArane dUra karIne ja aMdhakAranA pArane pAme che. (jema jaMgala vagerenA pArane pAmavA gati karavI paDe che tema ahIM nikAcita karmonA pArane pAmavA gati karavI paDatI nathI, kiMtu nikAcita karmonA pArane pAmavA nikAcita karmone dUra karavA paDe che.) sarve yenodamUlyanta, samUlAH klezapAdapAH / mUrdhA yasmai namasyanti, surAsuranarezvarAH // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha-- yena-jenA vaDe, sarve-saghaLA, vattezapA9i5:-rAgAdi klezarUpa vRkSo, samUnA:mULa sahita, samUnyanta-ukheDI naMkhAyA che, dharma-jene, sura/sunA :-sura, asura ane manuSyonA svAmIo, pUrvA-mastakathI, namasthati-name che. tRtIyavibhajyattapadane kahe che- je bhagavAna paramAtmA vaDe saghaLAMya klezarUpI vRkSo ukheDI naMkhAyAM che. ahIM avidyA, asmitA, rAga, dveSa ane abhiniveza e pAMca klezo che. temAM je vastuo anitya che, azuci che, duHkhasvarUpa che ane potAnI nathI te vastuomAM mithyAjJAna e avidyA, arthAt
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza anitya vastuone nitya mAnavI, azuci kAyAne zuci (=pavitra) mAnavI, du:kha svarUpa saMsArane sukha svarUpa mAnavo, bhautika vastuo potAnI na hovA chatAM potAnI mAnavI e avidyA che. durjaya (=muzkelIthI jItI zakAya tevA) ahaMkAranA kAraNe badhA sthaLe 'huM kaMika chuM'' evo bhAva te asmitA. manoha2 zabda vagere viSayomAM AtmAnI gADha Asakti te rAga. amanohara zabda vagere viSayomAM atizaya aprIti te dveSa. atattvamAM (=je satya nathI temAM) paNa A ''A pramANe ja che'' ema atyaMta AgraharUpa haTha' te abhiniveza. prastAvanA ahIM kleza zabdano ullekha anya paNa ghAtI karmonI uttara prakRtionuM upalakSaNa che, arthAt kleza zabdathI anya paNa ghAtI karmonI uttara prakRtio samajI levI. kleza zabdathI mohanIya karmanI mithyAtvamohanIya vagere uttara prakRtiono sAkSAt ullekha karyo che, ane tenA upalakSaNathI anya ghAtI karmanI uttara prakRtiono nirdeza karyo che. AthI bhAvArtha e thayo ke paramAtmAe saghaLAM ya ghAt karmono kSaya karI nAkhyo che. ya A klezarUpI vRkSo (saMsAramAM thai rahelA) AtmAnA paribhramaNamAM anAdithI AtmAnI sAthe saMbaMdhavALAM hovAthI (mithyAtvarUpa) dRDha mULiyAvALAM che, jJAnIo vaDe batAvAyelA te te (krodhAdi) vikArorUpa aMkuronA samUhavALAM che, skurAyamAna thatA (=pragaTa thatA) AdhyAtmika, Adhibhautika ane Adhidaivika e traNa prakAranA du :khanA udayarUpa phUlanI paraMparAvALAM che, jJAnIothI pragaTa karAyelAM paraloka1. prati eTale haThIluM. AthI pratitA eTale haTha. 2. svajJApatve sati svatajJApatvamupatakSaLatva=potAne jaNAvavA sAthe potAnAthI anyane paNa jaNAve te upalakSaNa kahevAya. jemake gamyo vaSTi racatA=kAgaDAothI dahIMnuM rakSaNa karavuM. ahIM aa zabdano prayoga upalakSaNa hovAthI ja zabda bilADI, kUtaro vagerene paNa jaNAve che. AthI jebhyo dhi ramyatAm e vAkyano artha kAgaDo, bilADI, kUtaro vagere prANIothI dahIMnuM rakSaNa karavuM evo thAya. 3. du:khanA AdhyAtmika, Adhibhautika ane Adhidaivika ema traNa prakAra che. AdhyAtmika duHkhanA zArIrika ane mAnasika ema be prakAra che. temAM tAva, atisAra vagere zArIrika che, ane krodha vagere mAnasika che. A du:kho aMda2nAM kAraNothI utpanna thatAM hovAthI AdhyAtmika che. zArIrika duHkho zarIranI aMdara thatI vAta-pitta AdinI viSamatAthI thAya che, ane mAnasika du:kho manamAM kAma-krodhAdinA vikArothI thAya che. manuSya, pazu, pakSI, jaMgalIprANI, sarpa vagerethI thatAM du:kho Adhibhautika che. (bhUta eTale prANI). bhUta, pizAca, rAkSasa, graha vagere devothI thatAM du:kho Adhidaivika che. 4. jJAnIothI pragaTa karAyelAM paralokasaMbaMdhI e be du:khonAM vizeSaNo che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 8 prastAvanA saMbaMdhI durbodha durgatinAM duHkho rUpa phaLonA samUhavALAM che. A klezo vRkSo jevA hovAthI vRkSo che. kevaLajJAnanI utpatti sudhI (bAhya) saMgano tyAga karIne traNa jagatamAM jemano pratipakSI yoddho nathI tevA airAvaNahathI samAna je bhagavAne duSkaratapathI te klezavRkSone vAraMvAra halAvavA dvArA asthira karIne zukladhyAna rUpe pracaMDa sUMDhathI pakaDamAM laine ramata pUrvaka mULa sahita ukheDI nAkhyAM te tribhuvanapatithI huM paNa sanAtha chuM. kAraNa ke bhagavAna mane nahi maLelA guNo meLavI ApIne ane maLelA guNonuM rakSaNa karIne guNone anukUla kare che=mArAmAM guNavRddhi thAya tema kare che. caturthIvibhajyattapadane kahe che- klezarUpa vRkSone mULa sahita ukheDI nAkhanArA je bhagavAnane sura, asura ane manuSyanA svAmIo sakala klezakALonuM ucchedana karavA mATe mastakathI jaladI jaladI name che, tribhuvananA zAzvataguru te bhagavAnane paramAtmAmAM tallIna banelo huM paNa cAhuM chuM praNAma vagere karavA mATe temanI spRhA karuM chuM. ahIM bhAvArtha A che - kharekhara ! jo ke jevI rIte sura-asuranA svAmI bhagavAnane pratyakSa praNAmAdi kare che, te rIte pratyakSa praNAmAdi karavAnI sAmagrI pAMcamA ArAnA kALamAM janmelA mane maLe e asaMbhita che, to paNa "manorathone agati nathI hotI=manoratho game tyAM jai zake che" e nyAyathI huM mAtra spRhA paNa dhAraNa karuM chuM. jethI sArI rIte abhyAsa karelI spRhAno A saMskAra bhavAMtaramAM paNa Ave. prAvartanta yato vidyAH, puruSArthaprasAdhikAH / yasya jJAnaM bhavadbhAvi-bhUtabhAvAvabhAsakRt // 3 // 1. ahIM durga eTale durbodha. durbodha zabdano anvaya durgatinI sAthe che. durgati durbodha che. moTA bhAganA jIvo mithyAtvanA kAraNe kevala vartamAna jIvanane ja mAnanArA hovAthI durgati che ema jaladI samajI zakatA nathI, mATe durgati durbodha che. 2. avacUrimAM cAmuM vagere vidhyartha-prayogomAM vartamAna kALano artha karyo che. 3. manu + pram dhAtuno anukUla karavuM, kRpA karavI, evo artha che. prastutamAM "anukUla kare che" e artha baMdhabesato thAya che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 9 prastAvanA 3) anvaya sahita zabdArtha - yata:-jenAthI, puruSArthaprayA : dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArthono upAya batAvanArI, vidA:-zabdAdi vidyAo pravartata-pravartI che. yaJ-jenuM, jJAnaM-jJAna, vividhUtamIvavimAsa-vartamAna, bhaviSya ane bhUta e traNe kALanA samasta bhAvone prakAzita karanAruM che. paMcamIvibhajyattapadane kahe che- je sarvajJa paramapuruSathI dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArthono upAya batAvanArI zabdavidyA vagere vidyAo pravartI pragaTa thai te paramapuruSanA dhyAnathI puruSArthanI prApti thavAthI huM paNa kRtakRtya chuM. puruSArthanA upAyanI prAptithI kRtakRtyatA yukta ja che. puruSArthano upAya maLe to puruSArtha thAya, puruSArthanA upAya vinA sAco puruSArtha thAya nahi. puruSArthano upAya maLe eTale sAco puruSArtha karIne jIva potAne iSTa evA zAzvata sukhane prApta karI zake che. mATe ahIM kahyuM ke puruSArthanA upAyanI prAptithI kRtakRtyatA yukta ja che. puruSArthano upAya batAvanArI zabdavidyA vagere vidyAo bhagavAnathI pravarte che. kAraNa ke dvAdazAMgIno mULa pAyo utpAda vagere tripadI che. tripadIne yogya gaNadharone bhagavAna svayaM tripadI kahe che. dvAdazAMgI sivAya bIjuM koi paNa vidyAnuM sAdhana (=upAya) nathI. AthI samasta vidyAonuM bhagavAna ja mULa utpattisthAne che. ' : SaSThI vibhajyatta padane kahe che- je paramAtmA bhagavAnanuM ghAtakarmanA atyaMta kSayathI utpanna thayeluM jJAna vartamAna, bhaviSya ane bhUta e traNe kALanA padArthasamUhane pragaTa karavAmAM pravINa che, AvA te bhagavAnano huM kiMkara chuM. ahIM Azaya A pramANe che - A jagatamAM jene mAtra aSTAMganimittanuM alpa jJAna che, ane te jJAna paNa visaMvAdI thavAthI anekAMtika che dareka vakhate sAcuM ja hoya evA niyamathI rahita che, te puruSanI paNa tenA arthIo jANe nokara hoya tema pratikSaNa upAsanA kare che. tathA je bhagavAnane pUrve varNavela svarUpavALuM jJAna thayuM che, te bhagavAnanuM kiMkarapaNuM anuttara devo paNa kare che. to pachI mArA jevo jIva te bhagavAnanuM kiMkarapaNuM kare temAM zuM navAi?
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 10 prastAvanA paramAtmAnuM jJAna deza, kAla ane svabhAvanA (=paryAyonA) dUrapaNAnA. aMtarathI rahita hovAthI vartamAna, bhaviSya ane bhUta e traNa kALanA padArthone prakAzita kare che. deza-kevalI je kSetramAM hoya te kSetrathI game teTalA dUra rahelA padArthone prakAzita kare che. kAla-bhUtakALamAM anaMtakALa pahelAM paNa thai gayelA ane bhaviSyamAM anaMtakALa pachI paNa thanArA padArthone prakAzita kare che. svabhAva- . amuka ja paryAyone prakAzita kare che evuM nathI, sarva paryAyone prakAzita kare che. yasminvijJAnamAnandaM, brahma caikAGga(tma)tAM gataM / .. sa zraddheyaH sa ca dhyeyaH, prapadye zaraNaM ca tam // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha - mi-jemAM, vijJAna-kevaLajJAna, sAnandra-svAbhAvika sukha, -ane, brahaparamapada e traNe, rAtmatAM-ekatAne, ta*-pAmyA che, saM:-te paramAtmA zraya-zraddhA karavA yogya che, gha-ane, saM:-te paramAtmA, dhyeya: dhyAna karavA yogya che, -tathA, te-te paramAtmAnuM, zai-zaraNuM, prapo-huM svIkAruM chuM. tena syAM nAthavA~stasmai, spRhayeyaM samAhitaH / tataH kRtArtho bhUyAsaM, bhaveyaM tasya kiGkaraH // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha tene-te paramAtmAthI, nAthavAnuM sanAtha chuM, samAhita -paramAtmAmAM tallIna banelo huM, tasma-te paramAtmAne, pRdayaM-cAhuM chuM, tata:-te paramAtmAthI, to mUyA-huM kRtakRtya chuM, tasya-te paramAtmAno, viThTha: mayaM-huM dAsa chuM. tatra stotreNa kuryAM ca, pavitrAM svAM sarasvatIm / idaM hi bhavakAntAre, janminAM janmanaH phalam // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha- va-ane, tatra-te paramAtmAnI, stotra-stutithI, sva-mArI, sarasvatI-vANIne, pavitra-pavitra, 3-karuM chuM, dikAraNa ke, mavAintA-saMsAra rUpa araNyamAM, nina-prANIonA, nana:-janmanuM, rUTuM hiM-A ja, naM-phaLa che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 1 1 prastAvanA saptamI vibhajyattapadane kahe che - je parameSThI bhagavAnamAM vijJAna, AnaMda ane brahma e traNe ekatAne pAmyA che, pUrve varNavelA svarUpavALA te paramAtmAnI yathArthaguNone kahenArI stuti karavA vaDe huM mArI vANIne pavitra karuM chuM. vijJAna- viziSTajJAna te vijJAna, kevalajJAna mati Adi cAra jJAnonI apekSAe viziSTajJAna che. kAraNa ke kevalajJAna kSAyika che, apratipAtI che, ane anaMta dravya-paryAyanA viSayavALuM che. mati Adi cAra jJAno lAyopathamika che, pratipAtI che, ane anaMtamA bhAganA dravya-paryAyone jANI zake che. AnaMda- AtmAnuM (AtyaMtika=) saMpUrNa ane akSaya (=zAzvata) sukha ja AnaMda che. A AnaMda pUrve kyAre paNa nahi meLavelA AtmasvarUpano lAbha thavAthI pragaTa thAya che, AtmA sivAya bIjA kAraNasamUhanI apekSAthI rahita che, anya vastunA saMbaMdha vinA ja madhura che, arthAt dUdha vageremAM madhuratA lAvavA dUdhanI sAthe sAkarano saMbaMdha karavo paDe che, tema koi vastunA saMbaMdha vinA ja madhura che. - brahma- brahma eTale paramapada=mokSa. bhavopagrAhI karmonI parAdhInatAthI kevalI jyAre bhavastha hoya che tyAre te kevalI bhagavAnamAM vijJAna ane AnaMda hoya che. (paNa brahma na hoya.) A kevalI bhaviSyamAM mokSamAM jaze. AthI AtmA, vijJAna, AnaMda ane brahmanI paraspara bhinnatA che ja. zaileSI pachI tarata sakala karmonI saghaLI uttara pravRtiono sarvathA kSaya thavAthI mukti padane pAmelA AtmAmAM vijJAna, AnaMda ane brahma ekatAne pAme che, arthAt te ja paramAtmA che, te ja vijJAna che, te ja AnaMda che, ane te ja paramabrahma che, ema abhedabhAvane pAme che. * * prazna- huM mArI vANIne pavitra karuM chuM ema kahyuM, to zuM stutinI pUrve vANImAM kAMi paNa apavitratA che ? - uttara- svakarmanA pariNAmathI saMsAramAM vAraMvAra rakhaDavA dvArA atizaya paribhramaNa karatA ane prabaLa jJAnAvaraNIya karmanA udayathI viziSTa cittanA caitanyathI rahita evA jIvone kavitva ane vaSnavathI sarasa vANI durlabha ja che. Ama chatAM tathAbhavyatvanI vicitratAthI jyAre tevI vANI maLI gai to paNa te vANI jyAre bhavAbhinaMdI devonA ane manuSyonA asabhUta guNone pragaTa karavA vaDe (=asa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 1 2 prastAvanA bhUtaguNonI stuti karavA vaDe) potAne malina banAve che tyAre paramAtmA vagere stutya varganI stuti karyA vinA vANInA pApanI kSamA karanAra bIjuM kaMI che ? arthAt paramAtmA vagere stutya varganI stuti sivAya bIjA koi upAyathI vANInuM pApa mApha thai zake tema nathI. AthI ahIM kahyuM ke paramAtmAnI stuti karavA vaDe huM mArI vANIne pavitra karuM chuM. | (chaThThI gAthAnA uttarArdhano artha7) vaLI saMsArarUpa araNyamAM jIvonA sukSetra vagere agiyAra aMgothI yukta janmanuM paNa phala vastunA satya svarUpanuM prakAzana karavuM e ja che. agiyAra aMgo- manuSyabhava, AryakSetra, AryajAti, Aryakula, rUpa (=pAMca iMdriyonI paripUrNatA), Arogya, dIrdhAyu, buddhi, dharmazravaNa, zraddhA, cAritra. (ahIM 1 thI 6 gAthA pUrNa thai.) (1-2-3-4-5-6) have vItarAga stotranI racanA karavAmAM azakti pragaTa karavA dvArA potAnI namratAne pragaTa karatA stotrakAra kahe che kvAhaM pazorapi pazurvItarAgastavaH kva ca / uttitIrghararaNyAnI, padbhyAM paGgurivAramyataH // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha- * pazopi pazu-pazuthI paNa pazu= pazuthI paNa adhika ajJAna, te sadaM-huM kyAM ?, 2-ane, vItarAstava:-vItarAganI stuti, vava-kyAM?, gata:-thI (vItarAga stotranI racanA karavAnI icchAvALo huM kharekhara), para rUva-laMgaDA mANasanI jema, paryA-be pagothI, maracAnI-mahAna jaMgalane, uttitIrSa-oLaMgavAnI icchAvALo, sma-chuM. zlokamAM sva zabda moTuM aMtara batAvavA mATe che. pazuthI paNa pazu evo huM kyAM ? kharekhara ! vItarAganuM jevuM svarUpa che tevuM svarUpe pragaTa karanArI zreSTha stutione racavAmAM sakala zAstrorUpa samudranA pArane jonArA paNa chabastho-pazu jevA pazu che. huM to A yuganA keTalAka graMthonA mAtra arthomAM prayatna karanArI mativALo chuM. AthI atihIna hovAthI pazuthI paNa pazu chuM. bhagavAnanuM caritra
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pahelo prakAza 1 3 prastAvanA kAyA, vacana.ane manano viSaya na thai zake tevuM che, arthAt mana-vacana-kAyAthI na jANI zakAya tevuM che. AthI ja iMdronA samUhathI paNa yathAvat stuti karavA mATe azakya che. AthI kyAM AvuM vItarAga stotra? ane pazuthI paNa pazu evo huM kyAM? AthI pazuthI paNa pazu huM vItarAgastotra karavAnI icchAvALo je thayo chuM te be pagothI cAlIne moTA jaMgalane utaravAnI icchAvALA paMgu jevo chuM. ahIM bhAvArtha A che-jema paMgu mATe pagothI cAlIne moTA jaMgalanA dUra rahelA sAme pAra javuM sukara nathI, tema mArA mATe paNa paramAtmAnI stutinI racanA karavI sukara nathI. (7) . jo A pramANe che to potAnI zaktine anurUpa nathI tevA A stuti racavAnA ja prAraMbhathI zuM? arthAt stuti racavAno prAraMbha na karavo joie, A praznano uttara ApavA kahe che- tathApi zraddhAmugdho'haM, nopAlabhyaH skhalanapi / vizRGkhalApi vAgvRttiH, zraddadhAnasya zobhate // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha..., tathApito paNa (huM ajJAna hovAthI vItarAgastuti karavA asamartha hovA chatAM), upa-vItarAgastuti karavAmAM alanA pAmato hovA chatAM, zraddhApu:paramAtmAnI stuti karavAnI atizaya zraddhAthI (=utkaMThAthI) mugdha=zakyAsakyano - vicAra karavA asamartha, sahaM huM, patnimyaH-ThapakAne pAtra, na-banato nathI. kAraNa ke), zradAna-paramAtmAnI stuti karavA atizaya utkaMThanI, vAvRtti:-vacana racanA vikRvanA pi-asaMbaddha hoya to paNa, gomate-zobhe che. Ama hovA chatAM saMpUrNa sAmarthyathI rahita ane vItarAganI stutirUpa mArgamAM musApharI karato huM sthAne sthAne alanA pAmato hovA chatAM vimalamativALA puruSothI Thapako ApavAne yogya nathI. kAraNa ke (zraddhAmu =) paramAtmA saMbaMdhI stuti karavAnI zraddhAthI (=prabaLa icchAthI) zakyAzakya kAryano vicAra karavAmAM - caturAi rahita chuM. (zraddhAnazyaa) koi svArtha vinA zraddhAnA baMdhanathI manohara aMta:karaNavALAnI (vAvRtti =) AgaLa-pAchaLa visaMvAdavALI hovAthI avyavasthita
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bIjo prakAza 14 sahaja cAra atizaya paNa vacanazreNi bhaktine pragaTa karavAnI tallInatAnA kAraNe bALakanA AlApanI capaLatAnI jema zobhe che, ane kautukane utpanna kare che. mATe stuti racavAno prAraMbha samucita che. () zrIhemacandraprabhavAd, vItarAgastavAditaH / kumArapAlabhUpAlaH, prApnotu phalamIpsitam // 9 // 9) anvaya sahita zabdArtha zrI ramavAzrI hemacaMdrasUrie racelA, rUta:-A, vItarAtavA-vItarAga stavanathI, mArapAnakUpatni:-kumArapALa mahArAja, psitarmu-(karmakSaya rU5) icchita, naM-phaLane, prAnotu-pAmo. zrI hemacaMdrasUrie racelA A vItarAga paramAtmAnA stavanathI kumArapALa mahArAjA icchita phaLane pAmo. (9) . dvitIyaprakAzaH / - have (pahelA) prastAvanAstavamAM varNavelA paramAtmAnI bhAva arihaMta varUpa pUrvAvasthAne AzrayIne cAra prakAzothI cotrIza atizayone kahevAnI icchAvALA stutikAra cAra sahaja atizayonI zarUAta karatAM prAraMbhamAM bhagavAnanA sarva manuSyonA zarIrathI vilakSaNa evA zarIra atizayane cAra zlokothI kahe che- priyaGgusphaTikasvarNa-padmarAgAJjanaprabhaH / prabho ! tavAdhautazuciH, kAyaH kamiva nAkSipet ? // 1 // 1) anvaye sahita zabdArtha-- pramo !-he prabhu!, priyanIlavarNA vRkSa, dila-sphaTikamaNi, sva-suvarNa, pArA-raktamaNi ane, nama:-kAjaLa jevA varNavALI tathA, pautazuci:snAna vinA paNa pavitra, tava-ApanI, vAya:-kAyA, 4-kone, na Ape-na AkarSe ? badhAne ja AkarSe.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bIjo prakAza sahaja cAra atizaya he vizvasvAmI ! ApanA zarada RtunA caMdrakaraNonA samUha jevA guNo dUra raho, traNa jagatathI vilakSaNa evA arihaMtonA (eka hajAra ATha) lakSaNovALuM ane sarvadoSothI rahita ApanuM zarIra paNa kone na AkarSe ? pahelI vAra zarIra upara dRSTi paDatAM ja jene tattvanuM viziSTa jJAna nathI evA paNa konA aMtaHkaraNane AzcaryarasathI vAsita na kare ? arthAt badhAyanAM aMtaH ka2Nane AzcaryarasathI vAsita kare ja. na 15 bhagavAnanuM zarIra kevuM che te kahe che--priyaMgu ane phalinIlatA e baMne nIlavarNavALA vRkSanA paryAyavAcI zabdo che. sphaTika eTale sUryakAMtamaNi ke caMdrakAMtamaNi: e baMneno varNa sapheda hoya che. svarNa ane cAmIkara e baMne suvarNanA paryAyavAcI zabdo che. padmarAgamaNi ane zoNamaNi e baMne lAlavarNavALA ratnanA paryAyavAcI zabdo che. aMjana eTale kAjaLa. bhagavAnanuM zarIra priyaMgu, sphaTika, suvarNa, padmarAgamaNi ane aMjana jevA varNavALuM hoya che. tevA prakAranA nAmakarmanI vicitratAthI arihaMta bhagavAnanAM zarIromAM pAMceya varNo hoya che. AthI ahIM badhAya varNonuM grahaNa karyuM che. pharI bhagavAnanuM zarIra kevuM che te kahe che-- bhagavAnanuM zarIra snAna karyA vinA paNa pavitra hoya che. kharekhara ! azuci paNa zarIra pANI AdinA snAnathI kSaNavAra pavitratAne dhAraNa kare che. bhagavAnanA zarIramAM to nirmalatA svAbhAvika siddha che=rahelI che. AvuM zarIra konI AMkhanuM AkarSaNa na kare ? arthAt badhAnI ja AMkhone AkarSe (1) mandAradAmavannitya-mavAsitasugandhini / tavAGge bhRGgatAM yAnti, netrANi surayoSitAm // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha---- he prabhu !, mantAravAmavat-kalpavRkSanI mALAonI jema, nisyaM-sadA, avAsitasu dhini-sugaMdhI dravyothI vAsita karyA vinA paNa sugaMdhI, tava-ApanA, aGe-deha upara, suyopitAm-devAMganAonAM, netrA-inetro, dhRtAmAM-bhramarapaNAne, 1. padmaprabha ane vAsupUjya lAla, caMdraprabha ane suvidhi zveta, nemi ane munisuvrata kRSNa, malli ane pArzva lIlA ane zeSa 16 tIrthaMkaro pILA varNavALA hatA. 2. avasUrimAM 6 avyayano vovadhArane ema jakAra artha karyo che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bIjo prakAza 16 yAnti-pAme che. sahaja cAra atizaya he bhuvanabhUSaNa prabhu ! ApanA zarIramAM mRganA jevA netrovALI devAMganAonAM netro bhramarapaNAne pAme che=bhramaranA vilAsane dhAraNa kare che. bhagavAnanuM zarIra kevuM che te kahe che--kapura, agarucaMdana, kastUrI ane malayaparvatamAM thanAra caMdana vagere sugaMdhI dravyothI vAsita karyA vinA paNa bhagavAnanuM zarIra svabhAvathI ja sugaMdhI hoya che. svabhAvathI ja sugaMdhI hovAnA kAraNe sadA sugaMdhI hoya che, upAdhithI (=kapUra vagere sugaMdhI padArthanA saMbaMdhathI) thayela surgaMdha kALanI keTalIka kaLAonA aMte nAza pAme che, bhagavAnanuM zarIra to svAbhAvika sugaMdhathI ja suMdara hoya che. ahIM upamA kahe che-- kalpavRkSanI mALAnI jema. ahIM bhAvArtha A pramANe che--jevI rIte kalpavRkSanI phUlanI mALAmAM bhramara zreNio lAgelI hoya che, tema bhagavAnanA zarIramAM devIonI AMkho lAgelI hoya che. bhagavAnanA zarIramAM (=zarIrane jovA mATe) devIonI AMkho vyAkuLa bane che, ema kahevAthI manuSyalokanI ane pAtAla lokanI strIonI AMkho vyAkuLa bane che e bInA sAmarthyathI jaNAi ja jAya che. (2) vaLI-- divyAmRtarasAsvAda-poSapratihatA iva / samAvinti te nAtha !, nANe rogoracanA: prA 3) anvaya sahita zabdArtha nAtha-he nAtha !, va-jANe ke, vivyAmRtarasAsvAdvapoSapratijJatA va-divyaamRtarasanA pAnathI thayelI puSTithI parAjita thai gayA hoya tema, rogopavrajJA:-roga rUpa sarpanAM jUtho, aGe-ApanA zarIramAM, na samAvitti-praveza karatA nathI. du:khethI damI zakAya evA kAmadevano nAza karanArA he nAtha ! ApanA 1. (tA pUrvakALanA samayanuM eka mApa che. daza guru akSaranA uccAraNa jeTalA kALano eka prANa thAya che. cha prANano eka pala thAya che. be paLanI eka kaLA thAya che. athavA nI eTale aMza. kALanA keTalAka aMzonA aMte bahu alpakALamAM nAza pAme che e jaNAvavA tA zabdano prayoga karyo che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bIjo prakAza 17. sahaja cAra atizaya zarIramAM rogarUpI sarponA samUho praveza karatA nathI. kSaya vagere rogo ja atizayabhayanA hetu hovAthI ane duHkhe karIne dUra karI zakAya tevI dAruNa vedanAne utpanna karanArA hovAthI sarpanA jevA che. AthI ahIM rogone sarpanI upamA ApI che. rogo 108 che. A viSayane kalpanAthI jaNAve che. roga rUpI sarpasamUho jANe ke divya amRtarasanA pAnathI thayelI puSTithI parAjita thai gayA che gaLuM pakaDIne kADhI naMkhAyA che. ethI ApanA zarIramAM praveza karatA nathI. 'ahIM hArda A pramANe che-tevA prakAranA svabhAvathI ja arihaMta bhagavAnanAM zarIro sarva vyAdhionI vidvatAthI rahita ja hoya che. AvI vastusthiti nizcita thaye chate stutikAra kalpanA kare che ke bAlyakALamAM mAtAnA stanapAnano adhikAra na hovAthI temanA hAthanA aMguThAmAM iMdro je amRtarasano saMcAra kare che, te amRtarasanA pAnathI parAjita thaI gayelA hoya tema temanAM aMgomAM roga rUpI sarpo praveza karatA nathI. amRtapAnathI rogasarponA vikArano viyoga thAya te samucita che. (3). tathA- vaccatatAnI -pratimAtirUpa kSaratsvedavilInatva-kathA'pi vapuSaH kutaH ? // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha - he bhagavAna!sAvarNa-darpaNanA, tana-madhya bhAgamAM, sAtIna-pratibiMbita, pratimadeha pratimA, pratirUpa samAna, svaya-ApanAmAM, vapu:-zarIranI, kSa-TapakatA, -pasInAthI, vitnInIM-ArdratAnI, sthA-vAta, pi-paNa. 3:-kyAMthI hoya ? jema darpaNamAM pratibiMbita vastumAM pasIno na thAya tema bhagavAnanA zarIramAM pasIno thato nathI. upalakSaNathI mela paNa na hoya e sUcita karyuM che. he bhagavan!darpaNanA madhyabhAgamAM pratibiMbita dehapratimA samAna ApavAmAM . atulakalyANanuM ghara evA ApanA zarIranI tevA prakAranA sUryatApa AdinA saMparkathI TapakatA pasInAthI thayelI ArdratAno anubhava to dUra raho, kiMtu AdratAnI 1. "zarIranI' e padano anvaya "AdratAno' padanI sAthe che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bIjo prakAza 18 sahaja cAra atizaya vAta paNa kyAMthI hoya ? arthAt AdratAnI vAta paNa sarvathA ja asaMbhavita che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-jema darpaNamAM saMkrAMta thayelA AkAramAM bhayaMkara grISmaRtu AdinI vidyamAnatAmAM paNa pasInAthI thayelI ArdratA na hoya, ema svabhAvathI ja bhagavAnanA zarIramAM pasInAthI thayelI ArdratA na hoya. (4) A pramANe priya RTiva ityAdithI svAbhAvika adbhutarUpanuM mAyAma e zlokathI ravAbhAvika sugaMdhanuM, divyAmRta e zlokathI ravAbhAvika rogAbhAvanuM, vadhyAta e zlokathI svAbhAvika veda-malanA abhAvanuM kathana karatAM stutikAre cAra zlokothI bhagavAnanA sahaja atizayomAM pahelo dehAtizaya kahyo. have be zlokothI bIjA sahaja atizayane kahe che - na kevalaM rAgamuktaM, vItarAga ! manastava / vapu:sthita vAmapa, kSIravAra sahoram pA 5) anvaya sahita zabdArtha - vItarAja -he vItarAga !, vanaM-kevaLa, tava-ApanuM, manaH-mana ja, sAmuvattirAgathI mukta, -nathI, vadhu sthitaM-zarIramAM raheluM, vatta-lohI, pa-paNa, kSIrapA{/sahora-dUdhanI dhArA samAna (sapheda) che. jema mana rAgathI rahita che, tema lohI paNa rAgathI-raMgathI rahita che.. he vItarAga ! bhagavad ! "vItarAga" evA anvartha nAmathI ja ane sarvasthaLe niraMkuzapaNe pharatA yazane jaNAvanAra paTaghoSathI ApanA manamAM rAgano abhAva suprasiddha ja che. ApanuM kevaLa mana ja viSayonA rAgathI rahita che evuM nathI, kiMtu ApanA zarIramAM raheluM lohI paNa rAgathI ( lAla raMgathI) rahita che, ethI ja sArA dUdhanI dhArA samAna (sapheda) che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-sahaja atizayanA mahimAthI je bhagavAnanA zarIramAM lohI dUdhadhArA jevuM sapheda hoya che. paNa jANe ke bhagavAnane rAgano nigraha karavAnA AgrahavALA jANIne manamAM bhaya pAmelA lohIe rAganetraraMgane choDI dIdho. (5). 1. mugdha=sAruM.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bIjo prakAza 19 vaLI sahaja cAra atizaya jagadvilakSaNaM kiMvA, tavAnyadvaktumIzmahe / yadavisramabIbhatsaM, zubhraM mAMsamapi prabho ! // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha---- pramo-he prabhu !, vA-athavA, tava-ApanI, nadinakSaLa-jagatanA jIvomAM na hoya tevI asAdhAraNa,-anyad -bIjI vizeSatAo, vartu-kahevAne, jhiM-zuM, OMzmade ?-ame samartha chIe ? nathI., ya -kAraNa ke, mAMsapa-ApanA zarIranuM mAMsa pA, vImar-ajugupsanIya ane, avisram-sugaMdhI, zux-sapheda hoya che. he prabhu ! he bhuvanAdhinAtha bhagavan ! athavA stuti ka2nA2A ame bhegA thaine paNa jagatathI vilakSaNa evA (=jagatamAM bIjA koimAM na hoya tevA) ApanA rUpa, lAvaNya, bala, kalAkauzalya, dAna, dhyAna vagere bIjA keTalA guNagaNanuM varNana karavA samartha thaie ? kAraNa ke ApanI dehadhAtuomAM je mAMsa che te paNa jagatathI vilakSaNa che. te A pramANe-mAMsa durgaMdhI, jugupsanIya ane lAla hoya che. paNa ApanuM to mAMsa paNa durgandharahita=zreSThasugaMdhathI yukta, ajugupsanIya ane samudranA phINanA piMDa jevuM sapheda hoya che. AthI ApanI dehadhAtuo paNa jagatathI vilakSaNa che. to bIjuM zuM lokottara nahi hoya ? (6) jalasthalasamudbhUtAH, santyajya sumanaH srajaH / tava ni:zvAsasauramya-manuyAnti madhuvratA: IIII 7) anvaya sahita zabdArtha he vItarAga ! madhuvratA:-bhamarAo, khattasthanasamuntratA:-jaLamAM ane jamIna upara utpanna thayelI, sumana: strajJaH-puSpamALAone, sanyaT-choDIne, tava-ApanA, ni:zvAsauramyam-zvAsanI sugaMdha tarapha, anuyAnti-Ave che. jagatamAM aparimita mahimAvALA he svAmI ! bhamarAo ApanA zvAsanI (=mukhanA vAyunI) sugaMdha tarapha utsukatApUrvaka cAre bAjuthI Ave che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bIjo prakAza 20 sahaja cAra atizaya kadAca tyAM phelAtI sugaMdhathI suMdara bIjo koi vastu samUha haze ethI bhamarAo AvatA haze evI AzaMkAne dUra karavA kahe che-jaLamAM ane sthaLamAM utpanna thayelAM puSponI mALAone choDIne bhamarAo zvAsanI sugaMdha tarapha Ave che. temAM puMDarIka (dhoLuM kamaLa), kamala, kuvalaya (nIla kamala), kumuda (=caMdravikAsI kamaLa) vagere jalamAM thanArAM puSpo che. tilaka ( maravo), caMpaka, azoka, ketaka (kevaDo), bakula, mAlatI, pATala (gulAba) vagere puSpo sthaLamAM thanArAM che. sugaMdhano vizeSa vicAra karavAmAM (=sugaMdhanI parIkSA karavAmAM) bhamarAothI bIjAo catura nathI. te bhamarAo paNa puSpamALAone choDIne ApanA mukhanI sugaMdha tarapha Ave che tethI ApanuM mukha ja sugaMdhayukta vastuomAM zreSTha che. jo ke ahIM gUMthelAM puSpo ja mALA zabdathI kahI zakAya, to paNa puSpo atyaMta bhegA hovAthI puSponI mALA jevI mALA hovAthI "puSponI mALA" ema kahevAmAM doSa nathI. (7) cothA sahaja atizayane kahe che- . lokottaracamatkAra-karI tava bhavasthitiH / yato nAhAranIhArau, gocarazcarmacakSuSAm // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha he vibhutiva-ApanI, sthiti:-tIrthakara bhavanI maryAdA, toDyottaramIalokika Azcarya karanArI che, te kAraNa ke, sAhAranIdA-ApanA AhAra ane nIhAra (jhADo-pezAba), carmacakSuSA-carmanI cakSuvALAonA, govara:-viSaya, na-banatA nathI. he sarva AzcaryonA nidhAna bhagavan! sarva karmarUpa klezanI jALane mULa sahita ukheDI nAkhavAthI ( kApI nAkhavAthI) ApanI pharI nahi thanArI bhavasthiti to Azcarya karanArI che ja, kiMtu sakala lokamAM sAdhAraNa evI bhavasthiti (=tIrthaMkarabhavanI maryAdA) paNa alaukika Azcarya karanArI che. kAraNa ke jamathI AraMbhI mokSapadanI prApti sudhI ApanA AhAra ane nIhAra (jhADo-pezAba) viziSTajJAnarUpa locanathI rahita evA carmacakSuvALAonA viSaya banatA nathI,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 2 1 karmakSayajanya 11 atizaya arthAt carmacakSuvALA koi jIvane ApanA AhAra-nIhAra dekhAtA nathI. prazna :- ahIM zlokamAM nAdAranIhAro navaro vasulAma ema prayoga karavo joie, tenA badale "nAdIra nIhArI govarazarmabhuSAma" ema prayoga karavAmAM doSa nathI ? uttara :- zevara zabda gUMthAyelA (Rnitya thayelA) liMgavALo hovAthI, arthAt jovara zabdano puliMgamAM ja prayoga thato hovAthI, vacanabheda viziSTa zlokaracanAnI suMdaratAnuM kAraNa che. nArIranIdAro pAvarI varmavalupam evI racanA karatAM nArIranIhArI govaragdharmavaluNAm e racanA vadhAre suMdara che. AthI AmAM koi doSa nathI. - ahIM kahelA cAra atizayanI sAthe nIcenA RSivacanano saMvAda thAya che=RSivacana saMgata thAya che. "bhagavAnanuM zarIra nirmala, sugaMdhavALuM, roga ane pasInAthI rahita, rUpALuM hoya che. lohI gAyanA dUdhanI dhArA jevuM sapheda hoya che. mAMsa durgadha rahita zveta hoya che. AhAra-nIhAra mAMsamayanetrovALAne adazya hoya che. zvAsa sadA sugaMdhI hoya che. A guNo janmathI hoya che." (8) tRtIyAMza: stutikAra A pramANe svAmInA sahaja atizayone kahIne have sarva visatinA svIkAra pachI atizaya tIvrataparUpI pavanathI atizaya vRddhi pAmela prabala zukladhyAnarUpa agnithI jeNe sarvaghAtI karmarUpa kASThone bhasma karI nAkhyA che evA svAmInA ja tarata (=ghAtI karmanA kSaya pachI tarata) utpanna thayelA agiyAra atizayone trIjA prakAzathI kahe che - sarvAbhimukhyato nAtha, tIrthakRnnAmakarmajAt / sarvathA sammukhInastvamAnandayasi yatprajAH // 1 // 1. avacUrimAM gAdAranIdArI moganotsa vithI tathA abhi. ciMtA. kozamAM "mAdAranIhAvidhitvadarAH" . ema AhAra-nIhAranI kriyA adazya kahI che. AthI AhAra-nIhAra dekhAya, paNa AhAra-nIhAranI kriyA na dekhAya ema jaNAya che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 1) anvaya sahita zabdArtha---- sarvAbhimukhyatA-- nAtha-he nAtha ! (kevaLajJAnarUpa prakAzathI), sarvathA-sarva dizAomAM, samuhIna:sanmukha rahelA, tva-Apa, tIrthajJAmarmajJAta-tIrthaMkara nAma karmathI thayelA, sarvAbhimuvvato-sarvAbhimukhyatA (sarva dizAomAM sanmukha rUpa) atizayathI, prajJA:manuSya, deva vagere lokone, jJAnantyatti-AnaMda pamADo cho. jemane iMdro paNa premathI praNAma kare che evA he nAtha ! tIrthaMkara nAma karmathI thayelA ane ethI ja parama arihaMta padanI sAthe rahenArA sarvAbhimukhyatA (=sarva dizAonI sanmukha thavuM te) atizayathI cAre bAju phelAtA kevalajJAnanA prakAza vaDe sarva dizAomAM sanmukha rahelA Apa tiryaMca, manuSya, deva vagere lokone pratikSaNa parama AnaMdathI pUrNa aMtaHkaraNavALA karo cho. ahIM tAtparya A pramANe che--sArA svAmIone su-Abhimukhya (=bIjAone anukULa banIne AnaMda pamADavo te) agaNya puNyathI prApta thAya che. te (=suAbhimukhya) tevA prakAranA zubhakarmanA samUhathI utpanna thAya to paNa be-traNane ke pAMca-chane thAya che, arthAt be-traNane ke pAMca-chane anukULa banIne AnaMda pamADe che. paNa Apa to pitAnI jema potAnI prajA upara samadraSTi rAkhIne ekI sAthe kroDo paNa tiryaMca, manuSya, deva vagerene sadA AnaMda pamADo cho. AthI aho ! ApanA yogasAmrAjyano mahimA ! 22 karmakSayajanya 11 atizaya 1. anya graMthomAM (prastuta graMthakAra praNIta a. ciM. kozamAM paNa) A atizayano ullekha nathI. anya graMthomAM karmakSayajanya agiyAra atizayonI saMkhyAmAM ativRSTi ane avRSTi e be atizayo judA gaNyA che. jyAre ahIM e be atizayone ekaja gaNIne sarvAbhimukhyatA atizaya sahita agiyAra atizayo jaNAvyA che. ahIM prathama zlokathI agiyAramA zloka sudhI dareka zlokamAM eka eka atizayanuM varNana che. 2. prathama zlokathI agiyAramA zloka sudhI dareka zlokamAM '"vad' zabdano prayoga che. teno saMbaMdha bAramA zlokamAM ''sa pa'' sAthe che. prastuta anuvAdamAM yad zabdano anuvAda karyo nathI. AthI dareka zlokamAM yad no 'je' artha svayaM samajI levo. je A kahevAnuM zarU karyuM che te A saghaLAya ApanA ja jJAnAdi traNa yoga rUpa sAmrAjyano mahimA che ema kulakanA aMtya (bAramA) zlokanI sAthe saMbaMdha che. eka sAthe saMbaMdhavALA pAMca vagere zlokanA samudAyane kulaka kahevAmAM Ave che. tApa vaturmiya tatUrkha la matam /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 23 karmakSayajanya 11 atizaya ahIM keTalAko bhagavAnanI dezanA samaye thatI caturmukhatAne sarvAbhimukhyatA kahe che. paNa te sarvAbhimukhyatA devakRta hovAthI devakRta atizayomAM AgaLa kahevAnI hovAthI karmakSayajanya A atizayomAM tenuM kathana saMgata banatuM nathI. (1) tathA- yadyojanapramANe'pi, dharmadezanasadmani / sammAnti koTizastiryag-nRdevAH saparicchadAH // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha - yojanamAM kroDono samAveza he vItarAga !, yoganapramANe eka yojana pramANa, pa-paNa, ghaTrizanasanisamavasaraNamAM, saparacha -(pota potAnA) parivAra sahita, koTizastaryavA:kroDo tiryaMco, manuSyo ane devatAo, somAnti-samAya che. - eka yojana pramANa dharmadezanAmaMdiramAM parivAra sahita kroDo tiryaMco, manuSyo, ane devatAo samAya che=eka bIjAne pIDA na thAya tema sukhapUrvaka bese che. - dharmadezanA maMdira- dharmanA sarva saMyama ane deza saMyama ema be prakAra che. temAM sarva saMyama (kSamA vagere) daza prakArano che. ane dezasaMyama (sthUla prANAtipAta viramaNa vagere) bAra prakArano che. A dharma jyAM sArI rIte kahevAya te dharmadezanAmaMdira. te dharmadezanAmaMdira sura-asuroe banAveluM ane traNalokanuM AbhUSaNa rUpa samavasaraNa ja che. kadAca te thoDA ja haze ema koine vicAra Ave. mATe ahIM 'kroDo' ema kahyuM. kroDo paNa kadAca ekalA ja hoya ema koine vicAra Ave. mATe ahIM "parivAra sahita" =pota-potAnA parivAra sahita ema kahyuM. to pachI dezanAnuM maMdira so yojana vagere ghaNA vistAravALuM haze ema koine vicAra Ave. mATe ahIM "eka yojana pramANa" ema kahyuM. ATalA paNa kSetramAM kroDo saparivAra tiryaMca, manuSya ane devo ekI sAthe pIDA vinA samAi jAya te saghaLo ya ApanI ja yogasamRddhino atizaya utkarSa che. (2) 1. TbUtiyA vistAre ahIM galUti eTale be gAu. AthI be gabhUti eTale cAra gAu thAya. eka yojana ke be gabhUti e baMneno eka ja artha thAya che. bUiti zabdanA eka gAu ane be gAu ema be artho che. temAM ahIM be gAu artha vivalita che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 24 karmakSayajanya 11 atizaya vaLI teSAmeva svasvabhASA-pariNAmamanoharaM / apyekarUpaM vacanaM, yatte dharmAvabodhakRt // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha - vasvabhASAmAM bodhahe jinezvara !, te-ApanI, varUpa-eka ja prakAranI eka ja (ardhamAgadhI) bhASAmAM kahelI, pi-paNa, vavanaM-vANI, teSAmeva-tiryaMco, manuSyo ane devone temanI ja, svamA pariNAmamanohA-potapotAnI bhASAmAM pariNamavAthI ramyA lAge che ane, vavola-dharmano bodha karanArI bane che. he vizvajanahitakara ! ApanI eka ja prakAranI bhASAmAM kahelI paNa vANI samavasaraNamAM rahelA tiryaMco, manuSyo ane devone potapotAnI jAtine anurUpa je bhASA te bhASAmAM pariNamavAthI manohara lAge che ane dharmano boMdha karAvanAra=dharmanA samyagu bodhanuM kAraNa bane che. * * bhagavAnanI vANI pAMtrIza guNothI yukta ane ardhamAgadhI hoya che. ekaja prakAranI bhASA tiryaMco vagerene potapotAnI bhASAmAM pariName e aMge kahyuM che ke "bhagavAnanI vANIne devo devanI bhASA che, manuSyo manuSyanI bhASA che, bhillo bhillanI bhASA che, tiryaMco paNa tiryaMcanI bhASA che, ema jANe che." | sarva jIvone potapotAnI bhASAmAM samajAya che ema kahevAthI kadAca koi ema mAnI le che bhagavAna judI judI bhASAmAM kahetA haze, AthI ahIM "eka ja prakAranI bhASAmAM kahelI paNa vANI' ema kahyuM. eka yojana sudhI phelAnArI ane sarvabhASAmAM pariNamelI eka prakAranI paNa vANIthI ekI sAthe sarva tiryaMco, manuSyo ane devone Apa dharmano samyagu bodha karo cho te ApanI ja yogasamRddhino vilAsa che. (3) vaLI- sAgre'pi yojanazate, pUrvotpannA gadAmbudAH / yadaJjasA vilIyante, tvadvihArAnilomibhiH // 4 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza ra 5 karmakSayajanya 11 atizaya - pavana 4) anvaya sahita zabdArtha - roganAzahe sarvajJa tridihAninomi:-ApanA vihArarUpa pavananI laharIothI, sADapisavAso yojana sudhImAM paNa pUrvotpannA:-cha mahinA pahelAM utpanna thayelA TrAvu:rogarUpa vAdaLo, -turata, vinIyanta-vinAza pAme che. ApanA vihArarUpa pavananI laharIothI savAso yojana sudhImAM paNa che mahinA pahelAM utpanna thayelA rogarUpa vAdaLo tarata saMpUrNapaNe nAza pAme che. - vAdaLo pahelAM nAnA hoya che, pachI tevI sAmagrInA saMyogathI phelAya che=moTA thAya che, tema rogo paNa pahelAM nAnA hoya che, pachI tevI sAmagrInA saMyogathI phelAya che=moTA thAya che. mATe rogo vAdaLa jevA vAdaLa che. jema vAyu apratibaddha hoya che kyAMya sthira raheto nathI, tema bhagavAnano vihAra paNa (dravyAdithI) apratibaddha hoya che. mATe vihAra vAyu jevo vAyu che. pavananI laharIothI vAdaLono vinAza thAya che e samucita=ghaTe tevuM che. ApanA vihArathI A pramANe rogono nAza thAya che te ApanI ja yoga samRddhino vilAsa che. (4) . . vaLI- navarmavati yad bhUmI, pUjA: zatramAM zukrA: * kSani kSitipakSitA, nItaya taya: pa. 1. sA=agra sahita. agra eTale cotho bhAga. so yojanano cotho bhAga pacIsa yojanA Ama savAso yojana thAya. temAM pUrva Adi dareka dizAmAM 25-25 yojana ane upara nIce sADAbAra-sADAbAra yojanA. e rIte savAso yojana gaNAya. "sAgapi yoganeza" e padono 10mA zloka sudhI saMbaMdha che kAraNa ke roganAzathI prAraMbhIne duSkALano abhAva sudhInA badhA atizayonI maryAdA 1rapa yojana che. upalakSaNathI cha mahinA sudhI navA rogo utpanna thatA nathI. e pramANe iti, mAri, ativRSTi, anAvRSTi, sva-paracakrabhaya ane durmikSa e sAta upadravo paNa bhagavAnanA AgamanathI cha mahinA pahelAM thayA hoya to nAza pAme ane cha mahinA sudhI na thAya. bhagavAna birAjamAna hoya tyAM sudhI jAtivera ke pUrvabhavanuM vera paNa nAza pAme che ane navuM vera thatuM nathI.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 26 karmakSayajanya 11 atizaya 5) anvaya sahita zabdArthaitino abhAva- he jagatmabhu ! rUva-jema, HDona kSitipakSitA:-rAjAe kSaNamAM = utpanna thatAMnI sAthe ja dUra karelA, anIta -anyAyo, na virmavanita-pharI thatA nathI, tema (ApanA vihArathI), bhUmI-vihArabhUmimAM, mUSaT:-uMdaro, nama:-tIDo, ane, -popaTo-sUDA e traNa, rUta:-upadravo pragaTa thatA nathI. jevI rIte dharmathI vijaya meLavanArA rAjA vaDe kSaNamAM (=utpanna thatAMnI sAthe ja) dura karAyelA adharmAcaraNo pharI thatAM nathI, tema bhuvanabAMdhava evA ApanA vihArathI bhUmimAM sarva dhAnyarUpa saMpattino nAza karavAmAM tatpara evA uMdaro, tIDo ane popaTo (suDA) e traNa upadravo pragaTa thatA nathI. aho ApanA yoganI mahattA ! (5) strIkSetrapadrAdibhavo, yadvairAgniH prazAmyati / tvatkRpApuSkarAvartta-varSAdiva bhuvastale // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha - verano abhAvahe devAdhideva ! rUrva-jANe, vachUpapuravivarSA-ApanI karuNArUpa puSparAvarta meghanI vRSTithI na hoya tema, (ApanA vihArathI), muva:-bhUmi, tatte-upara, strIkSetrapadrAbhivo-strI, bhUmi, nagara AdinA kAraNe utpanna thayela, vairAni:verarUpa agni, prIti-prazAMta thAya che. jANe ApanI sarva jIvo viSe sAdhAraNa ane (ethI ja) kAraNa rahita karuNA rUpa puSparAvarta meghanI vRSTithI na hoya tema ApanA vihArathI A pRthvI upara strI, dhAnyanI utpatti thAya tevA kSetro, gAma-nagara AdinI sannivezabhUmio gAma-nagaranI bahAra loko vasatA hoya tevI bhUmio ane kuTuMba AdinA kAraNe utpanna thayela vairarUpa agni prazAMta thAya che. . jema agni saMtApa utpanna kare che, tema vaira sva-parane saMtApa utpanna kare che. mATe vaira agni jevo agni che.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 27 karmakSayajanya 11 atizaya strI vagerethI rAma-rAvaNa ane pAMDava-kauravonI jema kulanAzanuM kAraNa verAnubaMdha thAya ja che. puSkarAvartamezanI jema karuNA jagatanA jIvasamUhanuM jIvana hovAthI karuNA puSparAvarta jevI che. kASTha vagerenA saMgharSathI thayelo agni sAmAnya varSAdanI mAtra dhArAnA sArathI (=pANIthI) ja zAMta thai jAya che. A prabala vairAnubaMdha rUpa agnine zAMta karavAno ApanI kRpA rUpa puSparAvarta sivAya bIjo kayo upAya che ? je A pramANe vairAgni zAMta thAya che te ApanI ja yogasaMpattino utkarSa che. (6) tvatprabhAve bhuvi bhrAmyatyazivocchedaDiNDime / sambhavanti na yannAtha, mArayo bhuvanArayaH // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha - mArino abhAva nAtha-he nAtha !, zivocchiiAme-upadravonA nAza mATe paTanI udghoSaNA samAna, vAmAve-Apano prabhAva, puva-pRthvI upara prAthati-prasaratAM, munAra - jagatanA zatrurUpa, mAra:-krUragraha, duSTabhUta, DAkaNa, plegaroga AdinA kAraNe akALa maraNo; na samanti-thatAM nathI. - he kRpAsAgara nAtha ! akalyANano nAza karavA mATe paTanI udghoSaNA samAna Apano prabhAva pRthvI upara niraMkuza prasaratAM vizvajananA niSkAraNa zatrurUpa jUragraha, duSTabhUta, mugala (kaplecchanI jAti vizeSa), DAkaNa ane plega vagere roga dinA kAraNe akALa maraNo thatAM nathI, temanI saMbhAvanA mAtra paNa ghaTatI nathI. akAla maraNo akalyANa rUpa che. A pramANe A atizaya paNa ApanI ja yoga samRddhinI pratibaMdharahita mahattA che. nAtikSAkSILazumAravane =bhagavAna jagatathI vilakSaNa ane 1. pahelAM pakjhAyelA zatru vagereno nAza paTahanI udghoSaNA karAvIne lokasamakSa thato hato. A prastutamAM mArirUpa zatruno nAza thAya che. AthI zivo. ema kahyuM che. 2. savapradaM=pratibaMdha.. nirava daM=pratibaMdha rahita.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 28 avinAzI evAM zubhalakSaNonI khANa che. (7) karmakSayajanya 11 atizaya > kAmavarSiNi lokAnAM tvayi vizvaikavatsale / ativRSTiravRSTirvA, bhaved yannopatApakRt // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha-- avRSTi-anAvRSTino abhAva-- he karuNAsiMdhu ! toLAnAM-jIvonA, hrAmaNi-vAMchitone varSAvanAra ane, vizvavatsale-vizvanA saghaLA ya jIvo upara advitIya vAtsalyabhAvavALA, tvayiApanI padharAmaNI thatAM, 3pata pat-saMtApa karanArI, ativRSTi;-ativRSTi (jarUriyAtathI atizaya vadhAre varSAda ke akALe varSAda), vA-ke, avRtti:-avRSTi (jarUriyAtathI atizaya ocho varSAda ke bilakula varSAdano abhAva) TM mavetna thAya. lokonA vAMchitone varSAvanArA (=snehIjananA manaHsaMkalpita padArthone vistAravAmAM catura) ane vizvanA saghaLAya jIvo upara asAdhAraNa vAtsalyabhAvavALA (=upakAra na karanAra upara paNa upakAra karanArA) Apa svacaraNonA pracArathI pRthvItalane pavitra karI rahyA ho tyAre vizvane saMtApa karanArI ativRSTi (=jarUriyAtathI vadhAre varSAda), akAlavRSTi, varSAdano samaya thavA chatAM varSAdano abhAva ane azubha sUcaka dhUlavRSTi vagere azubhavRSTi thatI nathI. ativRSTi vagere dhAnyano ane auSadhinA pAkano nAza karanAra hovAthI vizvane saMtApa kare che. bhagavAna upakAra na karanArAo upara paNa upakAra karanArA hovAthI lokonA vAMchitone varSAvanArA che. ativRSTi AdinuM aTakavuM e paNa ApanI yoga samRddhino ja vilAsa che. (8) 1. vimalAvA ane trinALura e be padono artha vAkyanI kliSTatAnA kAraNe anuvAdamAM karyo nathI .
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 29 karmakSayajanya 11 atizaya tathA- * svarASTrapararASTrebhyo, yat kSudropadravA drutam / vidravanti tvatprabhAvAt, siMhanAdAdiva dvipAH // 9 // 9) anvaya sahita zabdArtha - rava-para cakranA bhayano abhAvahe puruSottama ! rUva-jema, sihanAvA-siMha garjanAthI, dipA:-hAthIo, vidravattitrAsa pAme che tema, mAvA-ApanA prabhAvathI, rASTra-552ASTro-svarAjyaparAjyathI utpanna thatA, sukopadravA-rahevAnuM sthAna na rahe, dhana lUMTAi jAya, mitrAdino viyoga thAya, prANa cAlyA jAya vagere kSudra upadravo, kutasurata, vikravatti-nAza pAme che. * - jema siMhagarjanAthI (=jAgelA siMhanA rodra avAjathI) madayukta hAthIo kSaNavAramAM judI judI dizAomAM jatA rahe che tevI rIte svarAjya-parAjyathI utpanna thatA "rahevAnuM sthAna na rahe, dhana lUMTAI jAya, mitrAdino viyoga thAya, prANa cAlyA jAya vagere" kSudra upadravo sakala maMgalanA mUlaghara evA Apa bhavya jIvonA anugraha mATe pRthvI upara vihAra karI rahyA ho tyAre ApanA aciMtya prabhAvathI turata nAza pAme che. - ayogya lobhanI vyAkuLatAthI jemaNe maryAdAno lopa karI nAkhyo che tevA svadezanA rAjAothI ane baLanA abhimAnathI (svamaryAdAthI) calita thayelA zatru rAjAothI jIvone zudra upadravo Dagalene pagale sulabha ja che. " A kSudra upadravono nAza paNa ApanI yoga samRddhi sivAya bIjA koinuM . kArya nathI. (9) yatkSIyate ca durbhikSaM, kSitau viharati tvayi / sarvAdbhutaprabhAvADhye, jaGgame kalpapAdape // 10 // 10) anvaya sahita zabdArtha durmikSano abhAva
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 30 karmakSayajanya 11 atizaya saddhati pramAvAze-AzcaryakArI saghaLA prabhAvothI samRddha ane, game-jaMgama, Wpavi-kalpavRkSa samAna, tvayi-Apano, viTAti-vihAra thatAM, kSita-pRthvI upara, pakSa-dukALa, kSayate-kSaya pAme che. | he jagatpA ! sarvathI adhika AzcaryakArI prabhAvathI samRddha ane jaMgama kalpavRkSa samAna Apa vihArayogathI pRthvItalane alaMkRta karI rahyA ho tyAre pRthvImaMDalamAM parigrahane bhego karavo=vadhAravo vagere doSonI sAthe durbhikSa nAza pAme che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-sthAvara paNa kalpavRkSa tevA prakAranA devatA AdinA saMnidhAnathI arthijanasamUhanA manorathone vistAravA vaDe prabhAvathI samRddha hoya che, jyAre bhagavAna to A loka ane paralokanA sarva prakAranAM lAkho sukhono saMyoga karAvanAra jaMgama kalpavRkSa che. AthI temanuM sarvathI adhika AzcaryakArI prabhAvathI samRddhapaNuM samucita che. durmikSa saghaLA daridragaNane gaLI javA mATe rAkSasa samAna che. jyAM bhikSA paNa durlabha che te durbhikSa. AvI vyutpattithI durmikSa evuM nAma sAnvartha che=baMdha besatA arthavALuM che. jaMgama eTale gamanAgamana karanAra. sthAvara eTale gamanAgamana na karanAra eka ja sthaLe rahenAra. " kalpavRkSanA pracArane AgaLa karyo chate pRthvImAM dubhikSano kSaya thAya e samucita (=saMgata) che. aho ! ApanA yogarahAnuM lIlApUrvaka AcaraNa! (10). yanmUrbhaH pazcime bhAge, jitamArtaNDamaNDalam / ___ mA bhUdvapurdurAloka-mitIvotpiNDitaM mahaH // 11 // 11) anvaya sahita zabdArtha-- bhAmaMDalahe vizveza ! pUrva-mastakanA, pazcime-pAchaLanA, mA-bhAgamAM, nitamArUMemautrasUryabiMbane jItanAra sUryathI adhika tejasvI, mahe-teja (bhAmaMDala) raheluM 1. tIsAyita e tIyA mAratoti tanAvati ema nAmadhAtuno karmaNi bhUtakRdaMtano prayoga che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 3 1 karmakSayajanya 11 atizaya ahIM kavi kalpanA kare che ke-rUva-jANe ke, vapu -bhagavAnanuM zarIra, turAnokaSTathI joi zakAya tevuM, mA mU-na thAya, ti-eTalA mATe, mahe:-bhagavAnanA zarIranuM teja, tpipataM-devoe ekaThuM karIne mUkyuM na hoya ? he atizayayukta sarvamunilokamAM agresara ! svatejathI sUryamaMDalane jeNe tRNa (=jhAMkhu) karI nAkhyuM che evuM bhAmaMDala ApanA mastakanA pAchaLanA bhAgamAM prakAze che. bhAmaMDala svAmInA ghAtakarmanA kSayanI sAthe thanAruM hovA chatAM stutikAra kalpanA kare che ke-parimita kiraNonI mALAvALA sUryanuM maMDala jevI rIte muzkelIthI joi zakAya che tevI rIte anaMta vimala kevalajJAnanuM ghara ane sakala lokanA netrone spRhaNIya evA svAmInuM paNa zarIra AMkhothI na joi zakAya tevuM na thAya ema vicArIne devo ane asuroe dehanA ja tejamaMDalane ekaThuM karIne A bhAmaMDala svAmInA mastakanI pAchaLa mUkyuM che. aho ! ApanI yogasamRddhino atizaya ! (11) A pramANe atizayone kahIne prastutamAM tenI yojanA kare che - sa eSa yogasAmrAjya-mahimA vizvavizrutaH / kSayotho mavin!, jaya nazcaryakAram zaraNA - 12) anvaya sahita zabdArtha-- aAve-he bhagavaMta !, jhAyo-ghAtI karmonA kSayathI pragaTelo ane vizvavikRta:* traNa lokamAM prasiddhi pAmelo, saM:-te, :-A, yogasAmahimA-jJAnAdi traNa yogarUpa sAmrAjyano mahimA, ca-konA, AzcaryajA-AzcaryanuM kAraNa, sithato nathI ? badhAne Azcarya pamADe che. - he bhagavan! jenuM pUrve varNana karyuM che' te yogasAmrAjyamahimA vicAranI kuzaLatArUpa dhurAne vahana karanArA ane vicAra pUrvaka pravRtti karanArA konA alaukika AzcaryanuM kAraNa na bane ? - yoga eTale jJAna-darzana-cAritra rUpa traNa ratnono samUha. te yoga ja - tribhuvananI zAzvata saMpattine utpanna karanAro hovAthI sAmrAjya jevo che. yoga rUpa 1. A prakAzanA pahelA zlokathI agiyAramA zloka sudhI jenuM varNana karyuM che te.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 32 karmakSayajanya 11 atizaya sAmrAjyano mahimA (=utkarSa) te yoga sAmrAjya mahimA. - A yogasAmrAjya mahimA mAtra potAnA gharanA khUNAmAM ja pravartelo che evuM nathI, kiMtu jaMgama ane sthAvara rUpa paNa jagatamAM prasiddha thayelo che tathA ghAtI karmonA atyaMta abhAvathI thayelo che, nahi ke bIjAoe svIkArelA "sadAziva" Adi devanI jema sAthe thayelotrajanmathI ja thayelo che. kAraNa ke te prAmANika nathI=pramANathI siddha thato nathI. (12) A karmakSaya sahelo che evuM nathI ema batAvatAM graMthakAra kahe che - anantakAlapracita-manantamapi sarvathA / tvatto nAnyaH karmakakSa-munmUlayati mUlataH // 13 // 13) anvaya sahita zabdArtha he devAdhideva! anantAnacita-anaMta pUgala parAvartAthI upArjana karelA, nittamapi-anaMta paNa, vA-karmarUpa vanane, vatto-ApanAthI, kanya:anya koi deva, sarvathA sarva rIte, mULata:-mULathI, ramUnayati-chedato nathI chedI zakato nathI. he anupama zaktisaMpanna svAmI ! anaMta pugalaparAvartAthI vRddhi pamADelA, ethI ja aparimita ane mUlottara prakRtinA samUhathI gADha evA jJAnAvaraNa Adi karmonA vanane ApanA jevAthI athavA ApanAthI anugRhIta karAyelAthI bIjo koNa mUlathI sarvathA ukheDe che ? AvA prakAranA karmavanane ApanI jaima unmelanano upAya nahi jANanAro bIjo koNa mULathI ukheDI nAkhavA samartha che ? arthAt koi paNa nathI. | sarvathA ukheDI nAkhavuM eTale pharI utpanna na thAya te mATe badhI rIte ukheDI nAkhavuM. (13) 1. beiMdriya vagere jaMgama che, ane ekeMdriya sthAvara che. ekeMdriya vRkSa paNa bhagavAnane name che, AthI sthAvaramAM paNa yogasAmrAjyamahimA prasiddha che. athavA sthAvara eTale jaDa.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 33 ' karmakSayajanya 11 atizaya thopAye pravRttastvaM kriyAsamabhihArataH / yathAnicchannupeyasya parAM zriyamazizriyaH || 14 || . 14) anvaya sahita zabdArtha-- he vibhu ! staM-Apa, kriyAsamaminnArataH-punaH punaH niraMtara cAritranuM sevana karavAthI, 3Athe-karmakSayanA upAyamAM, tathA-tevI rIte = lokottara rIte, pravRtta:pravRtti karI, yathA-jethI (Apa), peyaH-upAyathI sAdhyane= paramapadane, anicchanaicchatA nahi hovA chatAM, pAM-sarvotkRSTa, zriyaM-arihaMtapada rUpa lakSmIne, priyaH-pAmyA. he sarva sadupAyanA maMdi2 bhagavan ! Ape punaH punaH niraMtara karma kSayanA samyajJAna-darzana-cAritrAcaraNa rUpa upAyamAM lokottara rIte pravRtti karI, jethI Apa upeyane=paramapadane nahIM icchatA hovA chatAM anuttara devo paNa jene icche che tevI sarvotkRSTa arihaMta padarUpa lakSmIne vilaMba vinA ja pAmyA. laine mUkI dIdhelA jJAnAdi potAnA sAdhyane sAdhavA mATe samartha thatA nathI. mATe ahIM "punaH punaH niraMtara'' ema kahyuM. prazna : jo sabhyajJAnArdi ja karma kSayanuM avaMdhya (=niSphaLa na jAya tevuM) sAdhana che to ekavAra ja AcarelA svakArya kema na phare ? jethI punaH punaH=vAraMvAra ema kahyuM ?! uttara : jJAnAdi pariNAmanI prakarSatAnA AdhAre karmakSayanuM kAraNa bane che. pariNAma maMda, madhyama ane tIvra ema traNa prakAre che. AthI jJAnAdinA ArAdhakonI pariNAmAnusAra sAdhyanI siddhi thAya che. A viSe vAcakamukhya zrI umAsvAti mahArAjAe (prazamaratimAM) kahyuM che ke--"ArAdhakonI ArAdhanA jaghanya-madhyama-utkRSTa ema traNa che. A ArAdhanA karanArAo anukrame ATha traNa eka bhavathI siddha thAya che.'' ahIM bhAvArtha A pramANe che--maMda pariNAmathI jJAnAdinI ArAdhanA karanArA jIvo ATha bhavothI siddha thAya che, madhyama pariNAmathI ArAdhanA karanArA traNa bhavothI ane tIvra pariNAmathI ArAdhanA karanArA te ja bhavathI siddha thAya che. mATe ahIM 'punaH punaH niraMtara'' ema kahyuM.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-trIjo prakAza 34 karmakSayajanya 11 atizaya bhagavAne tIvra zubhAdhyavasAyathI samyajJAnAdinuM Asevana karyuM hatuM. ahIM samyajJAnAdinuM sevana upAya che ane paramapadano lAbha upeya (phaLa) che. sane murale bhave tahIM mokSa ane saMsAra pratye samAna bhAvavALA ityAdi zAstrathI nizcita thAya che ke Apa mokSane icchatA na hatA. Apa paramapadane icchatA na hovA chatAM kRtakRtya thai gayA. aho ! Apano phalanA abhyadaya mATe udyama ! (14). A pramANe karmakSayathI kRtakRtya thayelA paramAtmAne praNAma karavAnI icchAvALA stutikAra kahe che - maitrIpavitrapAtrAya, muditAmodazAline / kRpopekSApratIkSAya, tubhyaM yogAtmane namaH // 15 // 15) anvaya sahita zabdArtha- * 9 he vizvabaMdhu! maitrIvatrapAtraya-maitrIbhAvanAnA pavitra Azraya, muditApozAnine pramodabhAvanAnA AnaMdathI zobhatA, pApekSA pratIkSAya-karuNA ane mAdhyazmabhAvanAthI pUjya ane, yAtmane yoga svarUpa, turthya-Apane, nama:-namaskAra thAo. he vItarAga ! maitrI bhAvanA)nA pavitra pAtra, pramoda (bhAvanA)thI sadA - AnaMdamAM rahelA, karuNA ane mAdhyacya (bhAvanA)thI jagajUjya ane jemane abhutayoganI saMpatti siddha thai gai che evA Apane namaskAra ho. AvA prakAranA Apane ApanA svarUpanI prApti mATe huM namelo chuM. maitrI- koi jIva pApa na karo, koi jIva duHkhI na thAo, saMpUrNa jagata duSkarmothI mukta thAo, AvI mati e maitrI bhAvanA che. ahIM koi jIva du:khI na thAo e mukhya maitrI che. du :khathI mukta banavA duSkarmothI mukta banavuM paDe. mATe duSkarmathI mukta thAo ema kahyuM. duSkarmothI mukta banavA pApano tyAga karavo paDe. mATe koi jIva pApa na karo ema kahyuM.) 1. A bhAvanAo kevalya avasthAmAM pravRttirUpe hoya, paNa vRttirUpe na hoya, kAraNa ke kevalajJAna pachI koi paNa prakAranI bhAvanA mAnasika lAgaNI hotI nathI.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 35 devakRta 19 atizaya pramoda - jemanA sarva doSo nAza pAmI gayA che ane je vastu tattvane jovAmAM tatpara che, evA guNI jIvonA guNamAM harSa te pramoda bhAvanA. karuNA- dIna, duHkhI ane bhaya pAmelA vagere jIvasamUhanAM duHkhone dUra karavA mATe je ciMtana karavAmAM Ave te karuNA bhAvanA. mAdhyastha- nAstika ane nirdaya vagere guNahIna jano viSe mAdhyacya (=rAga-dveSano abhAva) rAkhavuM te mAdhyacya bhAvanA. (15) caturthaprakAzaH ( A pramANe karmakSayathI thanArA atizayone kahIne cothA prakAzamAM devakRta atizayono prAraMbha karatA stutikAra kahe che - mithyAdRzAM yugAntArkaH, suTazAmamRtAJjanam / tilakaM tIrthakRllakSyAH , purazcakraM tavaidhate // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha - . dharmacakra- he karuNAsiMdhu ! tava-ApanA, pura:-AgaLanA bhAgamAM, madhyAdeza-mizrAdaSTione mATe, yupItA-pralayakALanA sUrya samAna, sudazA-samyagdaSTione mATe, amRtAnama-amRtanA aMjana tulya ane, tIrthanI :-tIrthakaronI parama arihaMtapaNuM Adi lakSmInA, tinarja-tilaka samAna, varja-dharmacakra, aghate zobhe che' . he dharmacakrI ! samavasaraNamAM beThelA ane bhavyalokanA anugraha mATe pRthvI para vicaratA evA ApanI AgaLa dharmacakra zobhe che. A dharmacakra vicitra * ArAonI zreNithI zobhe che. teNe phelAtA prabaLa tejasamUhathI AkAzanA madhyabhAgarUpa 1. dharmacakra, dharmadhvaja (indradhvaja), be cAmara, pAdapITha sahita siMhAsana ane traNa chatra A pAMca atizayo bhagavAna jyAM jyAM vihAra kare che tyAM tyAM AkAzamAM sAthe cAlyA kare che, ane jyAM jyAM bhagavAna bese che tyAM tyAM nIce mujaba upayogamAM Ave che. dharmacakra ane dharmadhvaja AgaLanA bhAgamAM rahe che, cAmaro vIMjhAya che, pAdapITha para caraNonuM sthApana thAya che. siMhAsana upara bhagavAna birAje che. chatro mastaka upara rahe che.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 36 devakRta 19 atizaya guphAne jaTAvALI karI nAkhI che. paramatanA baLavAna sarvacakrone karI nAkhyA che. dUra mithyAddaSTio mATe atyaMta muzkelIthI joi zakAya tevuM hovAthI pralayakALanA bhayaMkara sUryamaMDala jevuM che. samyagdaSTio mATe zraddhArUpI netrone vizeSa nirmaLa ka2vAthI amRtanA aMjana jevuM che. sadnacaraNa AdithI yukta hovAthI tIrthaMkaranI lakSmInuM tilaka=bhAlanuM bhUSaNa che. mithyAdaSTi--tattvabhUtapadArthonA darzana pratye mithyA=viparItadRSTi (=vicAra) che jemanI te mithyAddaSTi. pahelA guNasthAne rahelA jIvo mithyAdaSTi che: 'samyagdaSTi--samyagtattvabhUta padArthone jonArI daSTi (=vicAra) che jemanI te samyagdRSTi. tIrthaMkara lakSmI-- cAra prakArano saMgha te tIrtha. tIrthane kare te tIrthaMkara. paramaarihaMta pada rUpa saMpatti e tIrthaMkaronI lakSmI che. tIrthaMkaronA have kahevAze te dharmacakra vagere atizayo janmathI thanArA nathI, ane karmakSayathI paNa thanArA nathI, kiMtu temanA prabhAvathI prerAyelA devothI ja karAya che. (1) tathA-- eko'yameva jagati, svAmItyAkhyAtumucchritA / uccairindradhvajavyAjAt, tarjanI jambhavidviSA // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha---- indradhvaja-- A zlokamAM kavi kalpanA kare che ke bhagavAnanI sAthe raheto iMdradhvaja e iMdradhvaja nathI, kiMtu, jJAti-traNa lokamAM, ayameva-A ja, .:-eka, svAmIsvAmI che, kRti-ema, AvyAnuM-kahevA mATe, sattta:-uMcA, phandradhvanavyApAtiMdradhvajanA bahAne, navidviSA-indra, tarnanI-tarjanI (aMgUThA pAsenI) AMgaLI, udbhUitA-uMcI karI che. 1. samyagdaSTi zabda prasiddha hovAthI ahIM sudar zabdanA sthAne samyavRSTi zabdano prayoga karyo che. muz ane samyagdaSTi e baMneno artha ekaja che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 37 devakRta 19 atizaya arihaMta bhagavAnanA vihAra vageremAM sadA ja devo ane asuro vaDe calAvAto iMdradhvaja bhagavAnanI AgaLa cAle che. A iMdradhvaja hajAra yojana UMco hoya che. eno daMDa suMdara suvarNano hoya che. AkAzamAMthI avataratA devo rUpa nadIpravAhathI manohara hoya che. cAre bAju phelAtI, pharakatI ane divyavastrothI banAvelI aneka nAnI dhajAothI yukta hoya che. temAM maNinI aneka ghaMTaDIo hoya che. madhura dhvani karatI ghaMTaDIonA avAjathI sarva dizAonA mukhone kolAhalamaya karI de che. te iMdradhvajanI ja stutikAra kalpanA kare che-A iMdradhvaja nathI, kiMtu A jagatamAM snehathI praNAma karatA devo ane manuSyonA zreSTha mastakamukuTothI jemanI AjJA prasiddha che te A arihaMta bhagavAna svAmI che, bIjo koi svAmI nathI, ema kahevA mATe iMdradhvajanA bahAne iMdra jagatu samakSa tarjanI AMgaLI UMcethI UMcI karI che. bhagavAna advitIya hovAthI A kalpanA paNa svAbhAvika kathana ja che. (2). tIrthaMkaro kevalajJAnanI utpatti thayA pachI caraNothI pRthvIne sparzatA nathI. devonA samUhe mUkelA nava suvarNa kamalo upara ja caraNone sthApe che. A ja viSayane stutikAra bIjI rIte kahe che- " yatra pAlI paTuM ghastava tatra surasurA: I kiranti paGkajavyAjAcchriyaM paGkajavAsinIm // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha - kamala- bhagavAnanA caraNa sthApavAnA sthAne devo vaDe mUkatAM kamaLo aMge graMthakAra kalpanA 1. parisaratIti parisara cAre bAju phelAnAra. 2. prastutamAM sarve pada chUtA padanuM vizeSaNa che. eTale UMcethI UMce karelI evo artha che. hAtha UMco karIne AMgaLIne UMcI karavI e UMcethI UMcI karelI gaNAya. hAtha UMco karyA vinA AMgaLI UMcI karavI e UMcethI UMcI karelI na gaNAya, kevala UMcI karelI gaNAya. 3. kamaLo suvarNanA ane mAkhaNa jevA komaLa hoya che. kula nava kamaLo hoya che. temAM be - kamaLo upara bhagavAna be paga mUkIne cAle che. sAta kamaLa bhagavAnanI pAchaLa rahe che. temAMthI be be kramazaH bhagavAnanI AgaLa AvyA kare che, ane AgaLanA be kamaLa kramaza: pAchaLa AvyA kare che.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 38 devakRta 19 atizaya kare che ke- he vItarAga ! tava-ApanA, pAlIcaraNa, yatra-jyAM, paduM-pagaluM, tti: mUke che, tatra-tyAM, surApurA:-devo ane dAnavo, paLavyAnA-kamala mUkavAnA bahAne, pakvAsinIma-kamalamAM rahetI, zriyaM-lakSmIne, zini-mUke che. he bhagavan je pradezamAM ApanA caraNo pagaluM mUke che tyAM devo ane asuro suvarNakamala mUkavAnA bahAne kamalamAM rahetI lakSmIne mUke che. tribhuvananI lakSmInA nivAsa evA bhagavAnanA caraNonuM pRthvI upara sthApana thavAthI pRthvI lakSmIvALI thAya che. (3) vaLI bIjuM - dAnazIlatapobhAva-bhedAddharmaM caturvidham / manye yugapadAkhyAtuM, caturvaktro'bhavadbhavAn // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha-- caturmukhadharmadezanA samaye bhagavAna caturmukha kema hoya che e aMge kavi kalpanA kare che kehe svAmI! tAnazItapobhAvamevA-dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra bhedothI, caturvidha-cAra prakAranA, gha-dharmane, yupapalAmaththAtuM-ekI sAthe = eka ja samaye kahevA, mAna-Apa, vaturvavatra:-cAramukhavALA, kAmavat thayA, marca-ema huM mAnuM chuM. bhuvanabAMdhava dharmopadeza mATe samavasaraNamAM devaviracita siMhAsanane alaMkRta karIne siMhAsana upara pUrvAbhimukha bese che tyAre dakSiNa-pazcima-uttara e traNa dizAomAM paNa tevo AcAra hovAthI ja vyaMtara devo svAmInA pratibiMbonI racanA kare che. A ja vigatanI stutikAra kalpanA kare che-he bhuvanasvAmI ! huM mAnuM chuM. ke dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra bhedothI cAra prakAravALA ane prathama puruSArtharUpa dharmane ekI sAthe ekaja samaye kahevA mATe Apa cAra mukhavALA thayA. ekasvarUpavALA paNa bhagavAna kramazaH cAra prakAranA dharmane kramathI kaheze, AthI cAramukhavALA thavAnI jarUra nathI, AvI zaMkAne dUra karavA ahIM ekI sAthe=ekaja samaye" ema kahyuM. cAra mukhavALA thayA vinA eka ja samaye cAra
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 39 devakRta 19 atizaya prakAranA dharmane na kahI zakAya. (4) - have bhagavAnanA parama arihaMtapadanA prabhAvathI prerAyelA devo-dAnavo bhaktithI je traNa gaDhanI racanA kare che, te traNa gaDhanI racanA karavAmAM ja anya kAraNane pragaTa karatA stutikAra kahe che tvayi doSatrayAt trAtuM, pravRtte bhuvanatrayIm / prAkAratritayaM cakrustrayo'pi tridivaukasaH // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha- traNa gaDha- . he vizvabaMdhu ! avanathI--traNe lokanA jIvonuM, taSatrayA-rAga, dveSa ane moharUpa traNa doSothI, rAtuM rakSaNa karavA, tvayi-Ape, pravRtti-prAraMbha karyo tyAre, thoDapi-vaimAnika, bhavanapati ane jyotiSka e traNa prakAranA, triviNa:devoe, prANAtritayaM-traNa koTa-gaDha, va:-karyA. he zaraNe AvelA jagatanA jIvonuM rakSaNa karavAmAM samartha ! svargamanuSya-pAtAla e traNa bhuvanamAM rahelA bhavya jIvonuM ApanA jevA sivAya bIjAthI jItI na zakAya tevA rAga-dveSa-moharUpa traNa doSothI rakSaNa karavA Ape prAraMbha karyo tyAre vaimAnika bhavanapati-jyotiSka e traNa prakAranA devoe Apane anurUpa ratna-suvarNa-rajatanA traNa koTa (=gaDha) karyA. . (prathama (=aMdarano) gaDha vaimAnikadevo ratnano banAve che. bIjo (=vacalo) gaDha jyotiSka devo suvarNano banAve che. trIjo (=bahArano) gaDha bhavanapati devo cAMdIno banAve che. e traNe killAonI kAMgarI anukrame maNi-ratna ane suvarNanI hoya che.) balavAna traNa zatruothI gherAyelA traNa jagatanA jIvonuM ekI sAthe eka gaDhathI rakSaNa na karI zakAya, tethI traNa jagatanA jIvonuM ekI sAthe rakSaNa karavA mATe traNa gaDhanuM nirmANa kare che. (5). tathA adhomukhAH kaNTakAH syurdhAtryAM viharatastava / bhaveyuH sammukhInAH kiM, tAmasAstigmarociSaH // 6 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 6) anvaya sahita zabdArtha kAMTA adhomukha-- 40 devakRta 19 atizaya he niraMjana nAtha ! thAkyAM-pRthvI upara, vitta:-vihAra karatAM, tava-ApanI AgaLa, TA:-kAMTAo, adhomuvA:-adhomukha, syu:-thAya che, timaviSa:sUrya AgaLa, tAmasA:-aMdhakAranA samUho (athavA ghuvaDo), viM-zuM, samuhInA:sanmukha, bhavetyu: ?-thAya ? arthAt jema sUryano tevo prabhAva hovAthI aMdhakAranA samUho (athavA ghuvaDo) sUrya sAme joi zakatA nathI, tema kaMTako ApanA prabhAvathI ApanI sAme joi zakatAM nathI. ethI adhomukha thai jAya che. kaSAyarUpa kAMTAonuM mardana karI nAkhanArA he bhagavan ! sakala maMgalothI AliMgana karAyelI pRthvI upara saMsAra rUpa jelamAM paDelA bhavya jIvone choDAvavA mATe vihAra karatA ApanI AgaLa gAmamAM ke dezamAM thanArA kASThanA, hADakAMnA ke loDhAnA kAMTA saMpUrNa jagat sAthe niSkAraNa jenAthI vaira thayuM che tevA marmavedhI potAnA duSkRtane yAda karIne vizvanA lokonuM hita karanArA Apane jANe potAnuM moDhuM batAvavA asamartha hoya ane ethI ja jANe pAtAlamAM pravezavA mATe hoya tema adhomukha thAya che. zuM ahIM ja stutikAra anya arthavALI racanAne kahe che-A yukta ja che. aMdhakAranA samUho koi dezamAM ke koi kALamAM sUryanI sAme thAya che ? arthAt nathI ja thatA. (6) vaLI-- 7) anvaya sahita zabdArtha kezAdinI avasthitatA-- kezaromanakhazmazru, tavAvasthitamityayam / vAdyopa yogamatimA, nAptastIrthajI: padaiH // 7 // 1. kAMTAo lokonA zarIramAM bhoMkAine pIDA utpanna kare che. mATe kAMTAonuM A marmavedhI duSkRta che. A marmavedhI duSkRtanA kAraNe kAMTAone saMpUrNa jagata sAthe vera thayuM che. A vaira niSkAraNa che. kAraNa ke lokoe kAMTAonuM kazuM bagADyuM nathI.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 41 devakRta 19 atizaya he karuNAsAgara ! tava-ApanA, ziromanaralakSazu-mastakanA vALa, roma, nakha ane dADhI-mUcha, asthitaM-avasthita rahe che = vadhatA nathI, ti-A pramANe, tava-Apano, yaM-A, vAhoDapa-bAhya paNa, yogAmahimayoga mahimA, para:anya, tIrthakara -brahmA Adi devoe, na mAta:-prApta karyo nathI. tyAre aMtaraMga yoganI vAta to dUra ja rahI.), he aparimitamahimAvALA bhagavan! ApanA mastakanA vALa, zarIranA roma, hAtha-paganI AMgaLIonA nakho ane dADhI-mUchanA vALa avasthita rahe che. sarvaviratinA svIkAra vakhate jeTalA pramANavALA rAkhyA hoya teTalA pramANavALA ja rahe che, vadhAre ochA thatA nathI. Apano A bAhya paNa yogamahimA bIjAoe prApta karyo nathI. A yogamahimA adhyAtmanA mAtra eka dezathI sAdhI zakAto hovAthI bAhya ja che. A yogamahimA pratikSaNa vadhatA-ghaTatA keza vagerethI kadarzita thayelA bIjAoe prApta karyo nathI. to pachI Apano abhyatara yogamahimA temane prApta thAya enI saMbhAvanA ja kyAMthI hoya ? . bIjAo=arihaMta sivAya (brahmA vagere) kutIrthakaro. prazna : bIjAo kutIrthakara kema che ? * uttara H sarvajJa na hovAthI kRtIrthakaro che. atyaMtara yogamahimA-pUrve varNavela "sarvAbhimukhyatA" thI AraMbhI bhAmaMDala" sudhIno yogamahimA atyaMtara yogamahimA che. ' prazna H jo bhagavAnanA yoganA mahimAthI keza vagere avasthita rahe che to A atizayane devakRta atizayomAM kema kahyo ? karmakSayathI thanArA atizayomAM kema na kahyo? uttara: tamAro prazna sAco che. keza vagere avasthita rahe che te yogamahimAthI nahi, kiMtu sarvaviratinA svIkAra vakhate iMdrathI prerAyela vaja keza vagerenI ugavAnI zakti naSTa karI de che. tethI keza vagere ugatA nathI. AthI A atizaya devakRta ja che.. ' prazna : jo ema che to stutikAre "A paNa yogamahimA bIjAoe prApta karyo nathI" ema Ane bhagavAnano yogamahimA zA mATe kahyo ?
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 42 devakRta 19 atizaya uttara H bhagavAnanA nokara samAna iMdra je kezAdinuM vyavasthApana kare che (=kezAdi vadhe nahi tevuM kare che te bhagavAnanA prabhAvathI ja kare che mATe) te bhagavAnano yogamahimA che. AthI A kathana yukta ja che. (7) vaLI bIjuM zabdarUparasasparza-gandhAkhyAH paJca gocarAH / bhajanti prAtikUlyaM na, tvadane tArkikA iva // 4 // 8) anvaya sahita zabdArtha - viSayonI anukULatAhe kRpAsiMdhu ! vage-ApanI pAse, tA :-bauddha, sAMkhya, zaiva, mImAMsaka, naiyAyika e pAMca tArkikonI, rUva-jema, zabdarUpa{sasparzavAya:-zabda, rUpa, rasa, sparza ane gaMdha nAmanA, pajha-pAMca, govara:-viSayo, prativrca-pratikULa bhAva, na maLati-rAkhatAM nathI = anukULa rahe che.' vANIthI na varNavI zakAya tevA cAritrathI pavitra he svAmI ! ApanI pAse bauddha, sAMkhya, zaiva, mImAMsaka, naiyAyika e pAMca tArkikonI jema zabda-rUpa-rasa sparza-gaMdha nAmanA pAMca viSayo pratikUla bhAva rAkhatA nathI. balve anukULabhAva rAkhe che. tArkiko--tarkazAstrane jANanArA. * , ahIM bhAvArtha A pramANe che-tribhuvanaguru jyAM vihAra kare che tyAM vAMsaLI, taMburo, nagAruM, madhuragItadhvani, jaya pAmo, (dIrghakALa sudhI) jIvo, AnaMda pAmo vagere sukha ApanArA ja zabdo saMbhaLAya che. gadheDo, UMTa, kAgaDo vagereno avAja, karuNa AkaMdana vagere (azubha) zabdo saMbhaLAtA nathI. rUpo paNa ramaNIya nara-nArI, rAjavibhUti, divyavimAna, mahela, phalavALuM udyAna, jalathI pUrNa sarovara, jalathI pUrNa vAvaDI, vagere (suMdara) ja dekhAya che. maLa, jenA aMgo gaLI gayA che tevo puruSa, rogI, mRtaka vagere (azubha) rUpo dekhAtAM nathI. raso paNa drAkSa, sAkara, khajUra, nALiyera, zeraDI, kerI, mosaMbI, keLuM, dADamaphaLa vagerenA (madhura) rasarUpe pariName che. kaDavo lImaDo, adheDo vanaspati vagerenA (azubha) rasarUpe pariNamatA nathI. sparzI paNa komaLa vastrathI AcchAdita svaccha gAdalo ane suMdara strIzarIranAM aMgo vagere (komaLa) sparzI thAya che. kaThina
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 43 devakRta 19 atizaya kAMkarA, kaThina-paththarA, kAMTA vagerenA sparzI thatA nathI. gaMdho paNa kapUra, agaru, kastUrI, caMdana, kalpavRkSa, pArijAta (=vRkSavizeSa), kamala, kuvalaya (=lIluMkamaLa), caMpaka, bakula, nAgakezara, kevaDo, mAlatI, gulAba vagerenA gaMdho ghANapuTane (=nAkanA nasakorAne) sArI rIte tarpaNa karavAmAM atyaMta kuzaLa hoya che, arthAt nAkane sArI rIte tRpta kare che. mRta kalevara, lasaNa vagerenI gaMdha AvatI nathI. A pramANe A pAMceya viSayo svAmInI AgaLa pratikULatAno tyAga kare che. konI jema ? tenA javAbamAM kahe che ke tArkikonI jema. jevI rIte bhagavAnanI pAse AvelA boddha, sAMkhya, zaiva, mImAMsaka, vaiyAyika e pAMceya prAmANiko=pramANa zAstrane jANanArAo (bhagavAnane joine ane bhagavAnanI pAMtrIza guNothI yukta vANI sAMbhaLIne) pratibhArahita banI javAthI temano badho ja mada ogaLI jAya che. AthI teo (bhagavAnanI pAse dalIla karavI vagere) pratikULatAne choDI de che. tevI rIte A viSayo paNa pratikULatAne choDI de che. (8) tathA- - vAitava: sarve, yupatparyapAte , sAkSAtaHsahAdhyamayAvi rA. 9) anvaya sahita zabdArtha... RtunI anukULatA- he kRpAsAgara ! a-jANe ke, mAtravRtasAhIvamayA-sadA kAmane (= viSaya vAsanAne) sahAya karavAthI bhaya na lAgyo hoya tema, sarve saMtava:-chae Rtuo, yupa(-ekI sAthe, vAta-ApanA caraNone, pathupANa-seve che. he vizvasevya bhagavan! vasaMta-grISma-varSa-zarada-hemaMta-zizira nAmanI chae Rtuo ApanA caraNakamaLonI ekI sAthe sevA kare che. avasarathI AvelI Rtuo jagatanI paNa sevA kare che ja, tethI svAmInuM adhika zuM thayuM ? e praznanA javAbamAM "ekI sAthe" ema kahyuM che.. Rtuo jagatanI sevA (kramaza: be be mAsa sudhI) judA judA samaye kare che, jyAre A
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 44 devakRta 19 atizaya bhagavAnanI sevA ekI sAthe kare che. ' have Rtuo ekI sAthe prabhunI upAsanA kare che tenuM kAraNa pragaTa karatA stutikAra kahe che-jANe ke saMsAra che tyArathI sadA bhagavAnathI nigraha karavA yogya kAmane (=viSayavAsanAne) sahAya karavAthI bhaya lAgyo hoya tethI sevA kare che. vasaMta vagere Rtuo kAma vikArone pradIpta karavAnA svabhAvavALI che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-chae Rtuo bhagavAnane bhaktithI nahi, kiMtu bhayathI seve che. mahAmohano nAza karanArA bhagavAne jevI rIte kAmane jaladIthI haNI nAkhyo, tevI rIte kAmane Azraya ApanAra amAro paNa nigraha na kare ema bhayabhIta banelI chae Rtuo potapotAne uciMta phUlo, pAMdaDAMo.ane phalonA samUhanuM jeTaluM hAthamAM laine svAmInI sevA kare che.' (9) . tathA arihaMtanI jyAM sthiratA thAya che tyAM devo sugaMdhI jaLane ane puSpa samUhane mUke che=varSAve che. A ja viSayane stutikAra prakAratarathI kahe che- sugandhyudakavarSeNa, divyapuSpotkareNa ca / bhAvitvatpAdasaMsparzA, pUjayanti bhuvaM surAH // 10 // 10) anvaya sahita zabdArtha- jaLapuSpa-vRSTi- he jagadIza ! mAvitvAdripa-jyAM ApanA caraNone sparza thavAno che te, muvaM-bhUmine, sura:-devo, sukSudravarSa-sugaMdhI jaLanI vRSTithI, -ane, divyapuSpotsara-divya puSyonA puMjathI, pUnA -pUje che. he svAmI ! devo, iMdrathI pUjita evA ApanI sevA kare che e to ThIka, kiMtu jyAM ApanA caraNono sparza thavAno che te bhUmine paNa sugaMdhathI ghANapuTane ( nAkanA be nasakorAne) bharI denArA pANInI vRSTithI=pANInA siMcanathI tathA 1. AThamI gAthAmAM jaNAvela viSayonI anukULatA ane A gALAmAM jaNAvela RtunI anukULatA e baMne maLIne eka ja atizaya che.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 45 devakRta 19 atizaya kalpavRkSa ane pArijAta (=puSya vizeSa) vagere divya puSponA puMjathI pUje che. ahIM Azaya A pramANe che-"tIrthakaro je bhUmimAM nivAsa kare te bhUmine tame tIrtha kaho=mAno'' evo niyama hovAthI bhagavAnathI nivAsa karAyelI bhUmi tIrtha che. tethI pUjA karavA yogya ja che. aho ! devonI bhagavAna pratye atizaya bhakti ! (10) tathA pRthvI upara vihAra karatA bhagavAnane pakSIo pradakSiNA Ape che. A ja viSayane stutikAra yuktithI kahe che - jagatpratIkSya ! tvAM yAnti, pakSiNo'pi pradakSiNam / kA gatirmahatAM teSAM, tvayi ye vAmavRttayaH // 11 // 11) anvaya sahita zabdArthapakSI-pradakSiNAnazritIkSya !-he jagata pUjya !, pakSaLo-pakSIo, pi-paNa, sva-ApanI, kSai-jamaNI tarapha, yati-jAya che=Apane pradakSiNA Ape che. (AthI), vaMci-ApanA upara, ze-jeo, vAvRttaya:-pratikULa vartana karanArA che, tevAM-te, hita-moTAonI (manuSya janma, jJAna, zAstrAbhyAsa AdinI apekSAe pakSIothI moTAonI), 1 tiH ?-kai gati thaze ? ' he jagabhUjya ! devo, dAnavo ane manuSyo to dUra raho, kiMtu pakSIo paNa Apane jamaNI tarapha karIne jAya che=Apane pradakSiNA Ape che. to pachI jeo manuSya janma, spaSTa iMdriyo ane jJAna-vijJAnathI zobhatA hovAthI pakSIothI - moTA hovA chatAM jagavatsala ApanA pratye paNa pratikULa vartana karanArA che temanI kai gati thaze ? 1. kalpavRkSo, devalokanAM vRkSo vagerenAM puSpo devoe vidurvelAM hovAthI divya che, athavA A devoe vRSTiHracanA karI hovAthI divya che. 2. jaLavRSTi ane puSpavRSTi e baMne judA atizayo che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza 46 devakRta 19 atizaya ahIM bhAvArtha A pramANe che- narakagati sarvagatiothI jaghanya che. paNa tyAM paNa gayelA ApanA pratye pratikUla AcaraNa karanArAonI e pApathI mukti asaMbhavita che. ane narakagatithI adhika anya durgati nathI. AthI aho ! temanI adhamatA ! (11) tathA pavana vihAra karatA bhagavAnanI pAchaLa rahelo ja vAya che. A ja . viSayane prakArathI (=prakAratarathI) kahe che- paJcendriyANAM dauHzIlyaM, kva bhvedbhvdntike|' ekendriyo'pi yanmuJcatyanilaH pratikUlatAm // 12 // 12) anvaya sahita zabdArtha - vAyunI anukULatAhe tribhuvanapati !avanti-ApanI pAse, pakriyApa-paMcedriyonI, tI zItyaMpratikULatA, va4-kyAMthI, mahoya ?, kAraNa ke, jiyo-ekeMdriya, pi-paNa, ni:-pavana, pratijUnatA-pratikULatAne, kuti-choDI de che. nirmaLanyAyanA maMdira he bhagavan! ApanI pAse heya-upAdeya, ane kRtya-akRtyano vicAra karavAmAM jemanI iMdriyonI paTutA vizeSa puSTa banI rahI che, evA paMceMdriya tiryaMca, manuSyo ane devonI pratikULatA kyAMthI hoya? kAraNa ke ekeMdriya hovAthI viziSTa vicArathI rahita pavana paNa pratikULatAne (sAme paDavAnuM) choDI de che. ahIM bhAvArtha A pramANe che bhagavAnano je prabhAva ekeMdriyone paNa vinaya grahaNa karAve che, te paMceMdriyanI pratikULatAno tyAga karAve e saMgata ja che. (pavana sadA sAmethI vAto nathI, pAchaLathI ja thAya che. e pavana zItala, sukha sparza ane sugaMdhI hoya che. te eka yojana sudhI bhUmi pramArjana kare che. Avo pavana devatAo vipharvatA hovAthI A atizaya devakRta che.) (12) tathA bhagavAna vihAra kare che tyAre divya prabhAvathI vRkSo mastaka namAve che. A ja viSayane yuktithI pragaTa kare che-
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-cotho prakAza devakRta 19 atizaya mUrdhnA namanti taravastvanmAhAtmyacamatkRtAH / tatkRtArthaM zirasteSAM, vyarthaM mithyAdRzAM punaH // 13 // 13) anvaya sahita zabdArtha 47 vRkSanamana-- he karuNAnidhi ! tvannAhAtmyattamatA:-ApanA mAhAtmyathI camatkAra pAmelA, tarava:-vRkSo (Apane), mUrkhA-mastakathI, nanti-name che, tat-tethI, temAM-temanuM, zi:-mastaka, tArtha-kRtakRtya che, puna:-paNa, mithyAdAM-(Apane namaskAra nahi karanAra).mithyAdaSTionuM, ziraH-mastaka, vyartha-nirarthaka che. tribhuvanamAM sarvottama he bhagavan ! jemano viveka vikAsa pAmyo che tevA devo ane manuSyo vagere dU2 raho, kiMtu jemanuM viziSTa caitanya biDAi gayuM che tevAM vRkSo paNa ApanA parama arihaMtapadarUpa lokottara mAhAtmyathI jANe vizeSathI vikasatA AzcaryavALAM thayAM hoya tema Apane mastakathI praNAma kare che. tethI alpavivekavALA paNa temanuM jemane traNa bhuvana namyuM che tevA Apane namavAmAM tatpara te mastaka namaskAra yogyane namaskA2 ka2vAthI kRtakRtya che. paNa ApanI AgaLa UMcuM mastaka rAkhanArA ane mithyAtvamohanIyathI haNAyela mativALA mithyAiSTionuM mastaka nirarthaka ja che. vananAM vRkSothI paNa vivekahIna mithyAddaSTio nakAmA ja mastakazUnya banIne pRthvI upara phare che. (13) jaghanyataH koTisaGkhyAstvAM sevante surAsurAH / bhAgyasambhAralabhye'rthe, na mandA apyudAsate ||14|| 14) anvaya sahita zabdArtha-- koTideva saMnidhAna-- he vizvapUjya ! nadhanyata:-jaghanyathI paNa (ochAmAM ochA), joTisandhyA:eka kroDa, surapurA:-deva-dAnavo, vAM-ApanI, mevante-sevA kare che. (kAraNa ke), mANyasammAranaple-puNyanAM pUMjathI maLI zake tevA, arthe-kAryamAM, mannA:ochI buddhivALA, atti-paNa, na uvA te-ALasa karatA nathI. (to pachI nipuNa devo mahApuNyodayathI maLelI bhagavad-bhaktimAM ALasa kema kare ?)
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza 48 ATha prAtihArya he bhuvanapUjya ! ApanuM pavananI anukULatA ane vRkSanamaskAra vagere A keTaluM che ? arthAt bahu alpa che. kAraNa ke jaghanyathI (=sAmAnyathI) paNa Urdhvaloka, adholoka ane tiolokamAM rahenArA ekakroDa deva-dAnavo ApanI sevA kare che. vizeSathI to koTAkoTi pramANa devo ApanI sevA kare che. ahIM ja anya arthane kahe che-agamya puNyasamUhathI prApta karI zakAya . tevA kAryamAM, atinipumativALA to ThIka, kiMtu ochI buddhivALA paNa jIvo upekSA (=ALasa) karatA nathI. jeNe ghaNuM sukRta karyuM hoya tene je bhagavAnanI sevA maLe che. AthI jenuM bhaviSyamAM ghaNuM kalyANa thavAnuM che tevo kayo jIva bhagavAnanI sevAmAM upekSA kare ? arthAt koi ja na kare.' (14) - pazcimakAza: A pramANe keTalAka devakRta atizayone kahIne pharIthI prAtihAryarUpa atizayone ja kahevAnI icchAvALA stutikAra pAMca prakAzano prAraMbha karatA kahe che. gAyannivAlivistai, nRtyanniva calairdalaiH / tvadguNairiva rakto'sau, modatecaityapAdapaH // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha- azokavRkSahe samatAsiMdhu gau-A, caityapati :-azokavRkSa, mote jANe ke harSa pAme che (AthI), anivista -bhamarAonA (madhura) gaNagaNa dhvanithI, mAyan rUva-jANe ke gAi rahyo che ane vartanai:-pavanathI hAlatAM pAMdaDAMothI, nRtya rUva-jANe nRtya karI rahyo che, tvazuLa ApanA guNothI = guNonA rAgathI, vata: rUvajANe rakta che. 1. A prakAzamAM devakRta 19 atizayomAMthI 14 atizayonuM varNana karyuM che. bAkInA azokavRkSa, cAmara, siMhAsana, duMdubhi ane chatra e pAMca atizayo prAtihAryamAM AvatA hovAthI temano pAMcamA prakAzamAM ullekha karyo che. azokavRkSaH surapuSpavRSTirdivyadhvanizcAmaramAsanaM ca / mAmhanaM DupirAtipavuM satrAtihAryA vineTUK | A ATha pratihAryonuM A prakAzamAM kramazaH varNana che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza 49 ATha prAtihArya devo ?tribhuvanapatinI pUjA mATe ATha prAtihAryo race che. temAM azoka vRkSa mukhya che. jevI rIte jaMbUvRkSa jaMbUDhIpanI madhyamAM rahelo che, tevI rIte azokavRkSa bhavabhayathI du:khI banelA jIvonA zaraNarUpa samavasaraNanA madhyamAM rahelo che. bhagavAnanA zarIrathI bAragaNuM lAMbu (UMcuM) ane goLAkAre cAre bAju yojana sudhI pahoLuM hoya che. samavasaraNarUpa lakSmIdevInI lIlA mATe jANe zyAma chatra hoya tevuM dekhAya che. AnI racanA vyaMtara devo kare che. azokavRkSane ja stutikAra kahe che-Azraye rahelA jIvonA ghaNA zokane dUra karanArA he svAmI ! ApanI upara rahela devaracita A azokavRkSa harSa pAme che. prazna : azokavRkSa harSa kema pAme che ? uttaraH A bhagavAna ja kaSAyatApathI tapelA ane duraMta saMsArajaMgalanA paribhramaNathI thAkelA bhavya jIvone vizrAma karavAnuM vRkSa che, ane huM kSaNavAra bhagavAnane paNa vizrAma karavAnuM vRkSa banuM chuM. tethI jagatamAM AnAthI adhika zuM icchavA yogya che ? AvA utkarSathI atizaya harSane dhAraNa kare che.' prazna : zuM tamane vRkSamAM pramodanAM lakSaNo dekhAyAM che ? : uttara : hA, gAyana, nRtya ane anurAganuM pragaTavuM e pramodanAM cihno che. A cihno azokavRkSamAM spaSTa dekhAya che. te A pramANe- sugaMdhanA lobhathI cotarapha bhamatA bhamarAonA madhura guMjAravathI jANe ke ApanA guNone gAi rahyo che, mRdu pavanarUpa paMkhAthI hAlatAM pAMdaDAMothI jANe ke nRtya karI rahyo che, traNa " jagatanA lokonI mAnasika prIti mATe auSadha samAna ApanA guNothI jANe ke raktaanurAgavALo thayo che. 1 . * jo ke azokavRkSa svabhAvathI ja rakta=lAlaraMgavALo che, to paNa ahIM stutikAre kalpanA karI che ke ApanA guNothI rakta=anurAgavALo thayo che. traNa jagatathI upara rahenArA ApanI paNa upara rahenAruM azokavRkSa harSathI pUrNa bane e saMgata che. (1) 2. triviSTa = deva. 2. viSTaV = vizva.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza bIjA prAtihAryane kahe che-- 50 ATha prAtihArya AyojanaM sumanaso'dhastAnnikSiptabandhanAH / nAnuI: sumanaso, vezanorthAM viratti te // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha---- puSpa vRSTi he vItarAga ! te-ApanA, vezano+-samavasaraNamAM, ' sumano-devo, adhastAjJikSiptavadhanA:-jemanAM DITAM nIce karyAM che evAM, nAnuvI:-jAnu pramANa, sumano-puSpo, AyonanaM-yojana sudhI, vitti-varSAve che. he tribhuvanapUjya ! ApanA samavasaraNamAM devo puSpo varSAve che. kadAca bhagavAnanA AgaLanA bhAgamAM puSpo varSAvatA haze ema koine vicAra Ave. mATe ahIM kahe che ke-yojanasudhI=samavasaraNanI saMpUrNa bhUmimAM puSpo varSAve che. to pachI thoDA thoDA ja puSpo pAtharatA. haze, AthI kahe che--jAnu pramANa (=ghUMTaNa jeTalI UMcAi thAya teTalAM) puSpo varSAve che. A pramANe paNa kaThIna DIMTAothI paganA taLiyAM ghasAtA hoya te pramANe varSAvatA haze, AthI kahe cheDolatI pAMkhaDIono samUha upara rahe ane DITAM nIce karyAM hoya te pramANe puSpo varSAve che. teTalA pramANavALAM paNa puSpone svecchAthI pharatA koTAkoTi devo ane manuSyonA pagathI kacaDAvA chatAM jarA paNa vedanA thatI nathI. A pramANe aho ! prabhuno atizaya prabhAva ! (samavasaraNanI bhUmimAM dhULa zamAvavA mATe devo ghanasArAdithI mizrita sugaMdhI jaLanI vRSTi kare che. tyAra pachI vividha raMganAM puSponI jAnupramANa vRSTi kare che. A puSpo sacitta (jaLa-sthaLamAM utpanna thayelAM) ane acitta (vikrvelAM) ema baMne prakAranAM hoya che. gRhastho, sAdhuo, manuSyo, tiryaMco vagerenuM puSpo upara gamanAgamana thavA chatAM puSpone kilAmaNA thatI nathI, balke tIrthaMkranA prabhAvathI adhika ullAsa thAya che.) (2)
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza 51 ATha prAtihArya tathA dharmopadeza ApavAnA samaye bhagavAna svabhAvathI ja priya thanArA, zrotAjanonA karNasaMpuTamAM pravezatA amRtanI nIka samAna, ane kaSTa vinA ja pravRtta thatA svarathI dezanA Ape che. Ama chatAM jevI rIte TIkAkAro sUtrane vistAre che tevI rIte devo te ja svarane cAre bAju yojana sudhI vistAre che. AthI te svara devakRta hovAthI divyadhvani che. tene ja stutikAra kahe che-- mAlavakaizikImukhya-grAmarAgapavitritaH / tava vivyo dhvani: pIto, darzAIvairmIpi rUA 3) anvaya sahita zabdArtha-- divya dhvani-- he vizvavatsala ! tava-Apano, mAnavaziSThImukhyakAmanApavitritaH-mAlakozathI AraMbhI grAmarAga sudhInA rAgothI pavitra thayelo, vyio ni:-divya dhvani, vIvai:-harSathI UMcI DokavALA, mRautti-haraNAoe paNa, pIta:-pIdho che = utkaMThApUrvaka sAMbhaLyo che. madhuratAne jharAvanArA muniomAM agresara he bhagavan ! Apano divya ane maMthAcala parvatathI maMthana karAtA kSIrasamudranA dhvani jevo manoha2 dharmadezanAno dhvani, atizaya AnaMdarUpa aMkurAothI yukta manavALA deva-manuSyagaNoe to ThIka, kiMtu nirmalasukhanA utkarSathI netrano trIjo bhAga jemaNe baMdha karI dIdho che evA ane harSathI UMcI DokavALA mRgalAoe paNa pIdho che=spRhApUrvaka sAMbhaLyo che. A rIte sAMbhaLavAmAM hetu kahe che--te dhvani mAlavakaizikI vagere grAmarAgothI pavitra che. AthI ja bhagavAnano dhvani badhA ja jIvo spRhAsahita sAMbhaLatA hovA chatAM mRgajAti vizeSathI gItapriya hovAthI 'mRgalAoe sAMbhaLyo che'' ema kahyuM. (bhagavAna mAlakoza rAgamAM dezanA Ape che. bhagavAnanA dhvanine devo vINA vagere vAjiMtromAM pUre che. vINA vagere mAlakoza rAgamAM vagADe che. AthI bhagavAnano dhvani divya che. te divya dhvani yojana sudhI pahoMce che.) (3) 1. dhIra=manoha2. 2. titaH=aMkuro pAmela, aMkurita. 3. nistupa=nirmala.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza ATha prAtihArya tathA samavasaraNamAM birAjamAna ane pRthvItala upara vihAra karatA bhagavAnane deva-dAnavo niraMtara cAmarothI vIMje che. AthI A viSayane ja stutikAra kahe che-- 5 2 tavendudhAmadhavalA, cakAsti camarAvalI / haMsAliriva vaktrAbja - paricaryAparAyaNA // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha---- cAmara hai dayAsAgara ! va-jANe, vastrAbmaparicaryAparAyA-ApanA mukharUpa kamalanI sevAmAM tatpara, haMsAnti: va-haMsonI zreNi na hoya evI, tava-ApanI samakSa vIMjAtI, phattuMdhAmaghavanA-caMdraki2Na samAna zveta, camarAvalI-cAmaronI zreNi, cAsti-zobhe che. jagatsAmrAjyanA tyAgI he svAmI ! ApanI AgaLa jANe ApanA mukharUpa kamalanI sevAmAM tatpara haMsonI zreNi hoya tevI dhruva-dAnavothI saharSa vIMjhAtI zaradaRtunA caMdrakiraNonA samUha jevI zveta cAmarazreNi' zobhe che. bhagavAnanuM mukha komaLakaMTharUpa nALathI yukta hovAthI, manohara hoTharUpa pAMdaDAMothI yukta hovAthI, dAMtonA kiraNarUpa parAganI zreNithI suzobhita hovAthI, aMkarUpa bhramarothI cuMbana karAyeluM hovAthI, svabhAvathI sugaMdhI hovAthI, lakSmIno (=sauMdaryarUpI saMpattino) nivAsa hovAthI bhagavAnanuM mukha kamaLa jevuM che. haMsanI kamaLasevA samucita che. (4) vaLI mRgendrAsanamArUDhe, tvayi tanvati dezanAm / zrotuM mRgAH samAyAnti, mRgendramiva sevitum // 5 // 1. samavAyAMga sUtramAM be cAmaro vIMjhAya che evo ullekha che. 2. aMka eTale aMkuza. prabhunA zarIramAM 1008 lakSaNo rahelAM hoya che. e lakSaNomAM aMkuza paNa eka lakSaNa che. A lakSaNa mukhanA bhAgamAM hovAthI bhagavAnanuM mukha enAthI cuMbita che.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza 53 ATha prAtihArya 5) anvaya sahita zabdArthasiMhAsanahe vizvopakArI ! vayi-Apa, mudrAsana-siMhAsana upara, tA-ArUDha thaine, dezanAdharma dezanA, tanvati-karo cho tyAre, pUT:-haraNo (paNa), zrotuMApanI vANI sAMbhaLavA mATe (tathA), kRmitra-siMhanI jema ApanI, seviturmasevA karavA mATe, samayAti-Ave che. abhimAnI kuvAdarUpa hAthI mATe siMha samAna he svAmI ! Apa siMhAsana upara ArUDha thaine bhavanA virAgane ane paramapadanA anurAgane utpanna karanArI dharmakathAne karo cho tyAre vizuddha tattvajJAnathI samRddha buddhivALA devo ane manuSyo sAMbhaLavA mATe Ave che, te Azcarya nathI, kiMtu tenAthI vilakSaNa (viziSTa buddhithI rahita) pazuo paNa dharmakathA sAMbhaLavA mATe Ave che. Apa siMhAsana upara birAjamAna hovAthI pazuo jANe potAnA svAmI siMhanI sevA karavA mATe AvatA hoya tema ApanI sevA karavA mATe Ave che. te ApanA ja jagatamAM AzcaryakArI prabhAvanI sugaMdha che. | (siha jaMgalano rAjA gaNAya che. AthI haraNono svAmI gaNAya che. Apa siMhAsana (siMhanA cihnavALAM Asana) upara birAjelA hovAthI haraNo jema potAnA svAmI gaNAtA siMhanI sevA karavA Ave tema ApanI sevA karavA Ave che.) (5) : vaLI bIjuM- . bhAsAM cayaiH parivRto, jyotsnAbhiriva candramAH / vorAmiva dazA, vANi parama mudram dA. 6) anvaya sahita zabdArtha- bhAmaMDala- he vibhu !omi:-cAMdanIthI, ramI:-caMdra, Tva-jema, corA-cakorone AnaMda Ape che tema, mAsAM ya:-kAMtinA samUhathI (-bhAmaMDalathI), parivRtto1. siMhAsana AkAza jevA svaccha sphaTikaratnanuM hoya che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza 54 ATha prAtihArya yukta Apa, zAM-sajjanonI dRSTine, paramAM mum-parama AnaMda, vAsi-Apo cho. anupama lAvaNyarUpa jaLanA sAgara he svAmI ! jyotsnAthI parivarelo caMdra jema cakoranA AnaMdane vadhAre che tema kAMtinA samUhathI (=bhAmaMDalathI) yukta Apa jovA mAtrathI ja tribhuvanalokanI dRSTine vANIthI na varNavI zakAya=mAtra anubhavathI samajI zakAya tevI prIti Apo cho. (6) tathA bhagavAnanA samavasaraNamAM ane vihAranA avasare devo sadAya deva duMdubhi vagADe che. A ja vAtane prakArAMtarathI stutikAra kahe che-- dundubhirvizvavizveza!, puro vyomni pratidhvanan / jagatyApteSu te prAjyaM, sAmrAjyamiva zaMsati // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha-- duMdubhi-- vizvavizveza!-he samagrabhuvanezvara !, vyomni-AkAzamAM, putra:-ApanI AgaLa, pratidhvanan-vAgI rahela, vudghami:-duMdubhi, va-jANe, nAti-jagatamAM, Aptapu(saghaLA) devomAM, te-ApanA, jyaM-prakRSTa, sAprAptya-ezvaryane, zaikSati-kahe che. he samagra vizvanA svAmI ! AkAzamAM ApanI AMgaLa devonA karatalathI saharSa vagADAyelI ane AkAza-pRthvInA aMtarAla bhAgane vAcAla karI denArA nAdane pragaTa karatI duMdubhi jANe ke vizvamAM mokSarUpa nagaramAM najIkanA kALamAM praveza hovAnA kAraNe ApanA zAsanane dhAraNa karanArA Aptone ApanA paripUrNa dharmacakravartIpadane kahe che. kAraNa ke tevuM sAMbhaLavAthI temane AnaMda thAya che. duMdubhinAda vinA jagatanA lokone ekI sAthe abhISTa viSayanuM kathana zakya nathI. (arihaMta saMpUrNa dharmacakravartI che ema duMdubhi kahe che. kone kahe che ? enA javAbamAM kahyuM ke Aptone kahe che. Apta kone kahevA ? enA javAbamAM kahyuM ke ApanA zAsanane dhAraNa ka2nArAo Apta che. Apto ApanA zAsanane dhAraNa kema kare che ? enA javAbamAM kahyuM ke mokSa nagaramAM najIkanA kALamAM praveza hovAnA kAraNe. Aptone ja kema kahe che ? enA javAbamAM kahyuM ke tevuM sAMbhaLavAthI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza 55 ATha prAtihArya temane AnaMda thAya che, arthAt arihaMta saMpUrNa cakravartI che evuM sAMbhaLavAthI Akhone AnaMda thAya che. duMdubhinAda vinA ja kahI do ne ? enA javAbamAM kahyuM ke duMdubhinA nAda vinA jagatanA lokone ekI sAthe abhISTa viSayanuM kathana zakya nathI) (7). tathA arihaMtapade rahelA svAmInA mastaka upara devo zveta traNa chatrone dhAraNa kare che. AthI A ja prAtihAryane stutikAra yuktithI pragaTa kare che- tavordhvamUrdhvaM puNyarddhi-kramasabrahmacAriNI / chatratrayI tribhuvana-prabhutvaprauDhizaMsinI // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha chatrahe jagatu prabhu !tava-ApanA mastake, puddhimatrahavALI-puNya saMpattinA kama samAna, urthapUrva-upara upara rahelAM, chatrathI-traNa chatro, tribhuvanapramuaudizasinI ApanA tribhuvana prabhutvanA utkarSane jaNAve che. : traNa bhuvananA mukuTamaNi samAna he prabhu ! ApanA mastaka upara traNa chatro zobhe che. e traNa chatro upara upara rahelAM che ane ethI ja ApanA ja (kramaza: thatA) puNyasaMpattinA prakarSa samAna che. te A pramANe-pahelAM samyaktano svIkAra, pachI dezavirati, pachI sarvavirati, pachI arihaMta Adi sthAnonuM sevana, * pachI arihaMtaAdi rUpe utpatti, pachI samaya thatAM sarvavirati, krame karIne apUrva karaNanA prAraMbhathI kSapakazreNi, tenAthI zukladhyAna, tenAthI ghAtakarma kSaya, tenAthI kevalajJAnanI utpatti, pachI tarata arihaMtapadanI saMpattino upabhoga, tyArabAda zAzvatapadanI prApti. A pramANe uttarottara ApanI puNya samRddhino krama che. te pramANe traNa chatro pachI pachInuM chatra moTuM hoya tema upara upara rahelAM che. A traNa chatro ApanA svarga-pAtAla-manuSyaloka e tribhuvananA utkRSTa prabhutvane kahe che. ahIM bhAvArtha A pramANe che- je eka bhuvanano svAmI hoya " tene eka chatra ane je be bhuvanano svAmI hoya tene be chatro hoya. bhagavAna to tribhuvananA svAmIothI saharSa sevAtA hovAthI tribhuvana svAmI che. mATe temanA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-pAMcamo prakAza pa6 ATha prAtihArya mastaka upara zveta traNa chatro hoya e ucita ja che. (8) A pramANe prAtihAryone kahIne tenI vaktavyatAno upasaMhAra karatA stutikAra kahe che - etAM camatkArakarI, prAtihAryazriyaM tava / citrIyante na ke dRSTavA, nAtha ! mithyAzo'pi hi // 9 // 9) anvaya sahita zabdArtha-- hiM-kharekhara, nAtha-he nAtha !, tava-ApanI, camatkArara-camatkAra karanArI, thatAM-A, prAtihAryazrayaM-prAtihArya rUpa saMpattine, davA-joine, mithyAdamithyASTio, pi-paNa, ve-koNa, ra triIyane Azcarya pAmatA nathI ?. mithyASTio paNa badhA Azcarya pAme che. kevalajJAnarUpa lakSmIthI sanAtha he nAtha ! kharekhara ! pUrve jenA svarUpanuM varNana karyuM che te azokavRkSa Adi prAtihAryalakSmI alokika AzcaryanuM AcaraNa kare che. A prAtihAryalakSmIne joine samyagdaSTio to ThIka, kiMtu mizrAdaSTio ( tattvadarzana pratye viparIta dRSTivALA) paNa koNa Azcarya pAmatA nathI ? ahIM bhAvArtha A pramANe che-joke mithyASTio ajJAnatAthI dUSita hovAthI temane bhagavAnanA vItarAgatA Adi guNo)no yathArtha bodha hoto nathI. to paNa vizvamAM AzcaryakArI prAtihAryone jovAthI temanAmAM AzcaryanI vRddhi thAya che, ane atizaya AnaMdarUpa amRtanA pAnathI mithyAtvarUpa viSa kaMika upazAMta thAya che. AthI teo samyaktanI abhimukha thAya che. aho ! bhagavAnano sarva jIvo upara upakAra ! prAtihAryo paNa atizayavizeSa ja che. prazna : prAtihAryo paNa atizaya che to atizayanI saMkhyA 34 thI vadhAre thAya. jyAre zAstramAM to atizayonI saMkhyA 34 che. uttara : bAlajIvonA bodha mATe sthala daSTie zAstramAM 34 atizayonuM varNana che. bhagavAnanA atizayo to anaMtA che. (azokavRkSa, puSpavRSTi ane divyadhvani sivAya pAMca prAtihAryo tathA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 57 vipakSa nirAsa dharmacakra ane iMdradhvaja e be atizayo vihAramAM paNa bhagavAnanI sAthe cAle che.) (9) SaSThaprakAzaH A pramANe bhAvaarihaMtarUpa paramAtmAnA sarvAdhika utkarSanuM kAraNa evA atizayone kahIne have paramAtmAnA atizayonA lezathI paNa rahita ane ajJAnI evA devAbhAsomAM paramAtmAnI samAnatAnuM AropaNa karIne jeo temane paramAtmAnA vipakSI (=pratispardhI tarIke mUke che, temanuM nirAkaraNa karavAnI icchAvALA stutikAra "vipakSavirAsa" stavane kahe che - lAvaNyapuNyavapuSi, tvayi netrAmRtAJjane / mAdhyathyamapi dauHsthyAya, kimpunarvRSaviplavaH ? // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha - he devAdhideva !ttAvathapukhyavapuSa-lAvaNyathI pavitra kAyAvALA ane, netrAmRtInenetramAM amRtanA aMjana samAna, tvayi-ApanA upara, mAdhyaA-(bhadrika jIvonI) madhyasthatA-udAsInatA, pa-paNa, tI:sthAya-(ApanA guNonA jANakArane) duHkha mATe thAya che, viM puna: to pachI, vinnarva:-dveSathI-irSAthI, asatya doSonI udghoSaNA duHkha mATe thAya emAM pUchavuM ja zuM? draSaviplava (RSarUpa upadrava)to mahAdu kha mATe thAya che. jagata mATe AnaMdanA kaMda he bhagavan! upAdhi (=lAvaNya vadhe tevI vastunA upayoga) vinA svAbhAvika priya lAvaNyaguNathI pavitra kAyAvALA, ethI ja sakala lokanA netro mATe amRtAMkana samAna ApanA upara jemanA vizeSa vicAro anabhigRhIta mithyAtvathI baMdha thai gayA che evA keTalAka loko je itara devathI sAdhAraNa devabuddhi dhAraNa kare che te paNa ApanA guNone jANanArAoe joyuM ke sAMbhaLyuM hoya to temanA atizaya mAnasika kheda mATe thAya che, to pachI temanAthI - paNa atimUDha keTalAka loko vizvalokonuM hita karanArA ApanA upara paNa je zreSarUpa upadrava phelAve che te ApanI saghaLI vizeSatAone jANanArAonA manane
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 58 vipakSa nirAsa sutarAM pIDe emAM zuM kahevuM? athavA A zlokanA uttarArdhano artha A pramANe che-pUrve varNavelA svarUpavALA ApanA upara anabhigRhIta mithyAtvathI haNAi gayelA sadasannA vivekavALA jeo madhyasthabhAvane rAkhe che, temane ApanA viSe rahelo madhyastha bhAva ja mahA anartha mATe thAya che, to pachI breSarUpa upadravathI yukta banavuM e to - anaMtabhavabhramaNanuM kAraNa hovAthI sutarAM mahA anarthanuM kAraNa thAya. (bhadrika jIvo arihaMta paNa bIjA laukika devo jevA deva che evI madhyastha buddhi rAkhe che. AthI teo bIjA devono tyAga karIne arihaMta paramAtmAno svIkAra karatA nathI. temanI AvI sthitithI arihaMta paramAtmAnA guNonA jANakArane duHkha thAya che. jema ciMtAmaNI joyA pachI tenI upekSA karanArA-teno svIkAra na karanArA mUDhane joine ciMtAmaNInA guNonA jANakArane "A bicAro nirbhAgya ziromaNI che, hAthamAM AvelA citAmaNIne leto nathI." AvuM duHkha thAya che, tema A pramANe madhyastha buddhithI paNa duHkha thAya che, to atyaMta mUDha jIvo dveSairSA AdithI bhagavAnanA guNomAM paNa doSonuM AropaNa kare te joine ke sAMbhaLIne arihaMta paramAtmAnA guNonA jANakArane atizaya duHkha thAya te sahaja che.) (1). A pramANe ApanA viSe dveSarUpa upadrava paNa jaghanya che. keTalAka to dveSa rUpa upadravanA kAraNe ja sarvajana sAmAnya vyavahAra karanArA paNa devonI ApanA pratipakSa (=pratispardhI) tarIke tulanA kare che. AthI tenA anusaMdhAnamAM stutikAra AkSepa sahita kahe che tavApi pratipakSo'sti, so'pi kopAdiviplutaH / anayA kiMvadantyA'pi, kiM jIvanti vivekinaH // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha he nAtha !tava-Apano, pi-paNa, pratipakSo sta-pratipakSa-spardhA karanAra che, ane, sozi-te (pratipakSa) paNa, pAiivastuta:-(sAmAnya manuSyonI jema)
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 59 vipakSa nirAsa krodhAdithI herAna thayelo che, sayA-AvI, vivajyA-lokoktithI, pi-paNa, vijina-vivekIo=ApanA ane itara devonA bhedane jANanArA, nirvatizuM jIve che ? arthAt jIvI zakatA nathI. Apa paramakAruNika, vItarAga, sarvajJa ane parama arihaMtapada rUpa saMpattinI zobhA pAmelA cho. AthI Apa jagatathI vilakSaNa cho. jagatathI vilakSaNa evA Apano paNa zuM koi pratipakSI (=spardhA karanAra) che ? A sarvathA ja ghaTI zakato nathI. kadAca koika ApanA jevo ja hoya evI zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che-ApanA pratipakSI tarIke rahelo paNa krodha, kAma ane lobha AdinA kAraNe sAdhAraNa lokoMthI paNa adhika asvasthatAne pAmelo che. A viSayanA sAkSAtkAranI (=Apano pratipakSI che ane vaLI krodhAdithI asvastha che ane sAkSAt jovAnI) vAta to dUra rahI, kiMtu vimUDha lokonI tevI uktithI paNa ApanA ane ApanAthI anya devonA bhedane jANanArAo zuM kyAre paNa jIve che ? ahIM bhAvArtha A pramANe che-A pramANe asaMgata bolanArAono tevA prakAranI sAmagrInI khAmIthI nigraha karavA azakta hoya to zuM svAdhIna prANone paNa choDavA mATe samartha nathI ? nahi sAMbhaLavA yogya viSayane sAMbhaLavA karatAM prANatyAga zreyaskara ja che. athavA *i nIti padano artha A pramANe che-kharAba rIte jIve che. joke anucita rIte prANano tyAga karavAthI ApaghAta karyo gaNAya evI zaMkAvALA sahasA ja jIvanano tyAga karavA samartha na bane, to paNa zalyasahita prANadhAraNa karavAthI.niMdita rIte jIve che, evo bhAva che. (2) - pUrvokta viSayane pharI daSTAMtathI spaSTa karatA stutikAra kahe che - vipakSaste viraktazcet, sa tvamevAtha rAgavAn / na vipakSo vipakSaH kiM, khadyoto dyutimAlinaH // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha - he vizvabaMdhu ! tava-Apano, vipakSa-pratispardhI, ve-jo, viravata:-rAgarahita
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza vipakSa nirAsa che to, sa:-te, tvameva-Apa ja cho. (kAraNa ke badhA vItarAga vItarAgarUpe eka ja hoya che.), atha-have jo te pratispardhI, ravAn-rAgavALo che to, na vipakSopratispardhI ja nathI. (vItarAgano pratispardhI rAgI zI rIte hoi zake ?), vi- -zuM, vadyoto-pataMga(=Agiyo), dyutimAptina:-sUryano, vipakSa:-pratispardhI bane che ? arthAt nathI banato. 60 AMtara zatruono atyaMta kSaya karanArA he bhagavan ! buddhizALIoe sUkSma rIte jovA chatAM Apano pratispardhI kyAMya joyo nathI. te A pramANe-- Apano pratispardhI jo rAgarahita che, to kharekhara pratispardhI ja nathI, kiMtu vItarAga hovAthI Apa ja cho. (kAraNake badhA vItarAga vItarAga rUpe eka ja hoya che.) have jo te 2AgavALo che, to paNa vItarAga na hovAthI ja ApanAthI atyaMta asamAna hovAthI pratispardhI ja nathI. kAraNa ke samAna zIla-parAkramavALAonI ja prAyaH pratispardhA ghaTI zake che. A viSe dRSTAMta kahe che. zuM pataMga (=AkhIyo) koi dezamAM ane koi kALamAM sUryano pratispardhI bane che ? jema pataMganI sUryanI sAthe tulanA durlabha che=azakya che, tema rAgasahitanI vItarAganI sAthe tulanA azakya che. (3) yoganA rahasyonuM Asevana karavAthI bhagavAnano Avo mahimA che, tethI bIjAo paNa teno abhyAsa karavAthI tevA haze evI zaMkA karIne kahe che-- spRhayanti tvadyogAya, yatte'pi lavasattamAH / yogamudrAridrALAM, paremAM tathaiva aa ? // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha he jagadIza ! te-te, navasattamA:-lavasaptama devo, pi-paNa, tvadyAya-ApanA yogane (kevalajJAnAdi mokSamArgane), vRtti-icche che, yogamudrAridrALAMyoganI mudrAthI daridra=rahita, paremamAM-paradarzanIone, tathaiva A-ApanA te yoganI vAta paNa kyAMthI hoya ? arthAt paratIrthika devo ApanI bAhya yogamudrA paNa pAmyA nathI. to ApanA kevalajJAnAdi yogane to zeM pAme ? ane tethI ApanA pratipakSa paNa kevI rIte hoi zake ?
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza vipakSa nirAsa siddha adbhutayogavALA he bhagavan ! jemane aNimA vagere mahaddhio prApta thai che tevA jIvo to ThIka, kiMtu mokSanI najIka rahelA anuttaradevo paNa ApanA yogarahasyone icche che. aho ! maMdabhAgyavALA amane pUrvabhavamAM sAtalava (=lagabhaga 35 mIniTa) jeTaluM AyuSya ghaTavAthI vItarAgane prApta thAya tevI yogasamRddhi prApta na thai, pharI kyAre A yogasamRddhine pAmIzuM ema roja icche che. yogamudrAthI nirdhana (=rahita) paradarzanIone ApanA AvA prakAranA yoganI vAta paNa kyAMthI hoya ? A ja stutikAra bIjI (ayogavyavacchedikA) stutimAM kahe che ke--"he jinendra ! ApanA anya guNone dhAraNa karavAnuM to dUra rahyuM, kiMtu paradarzanInA devoe paryaMka AsanathI yukta zithila zarIra ane nAzikAnA agrabhAga upara dRSTivALI ApanI mudrA paNa zIkhI nathI.'' (20) A pramANe yogamudrAthI daridra te tapasvIone ApanuM pratispardhIpaNuM kyAMthI hoya ? (4) A pramANe nirNaya thatAM je karavuM joie te kahe che-- tvAM prapadyAmahe nAthaM, tvAM stumastvAmupAsmahe / tvatto hi na parastrAtA, kiM brUmaH kimu kurmahe // 5 // 6 1 5) anvaya sahita zabdArtha he vizvanAtha ! ame tyAM-Apane, nAthuM-yoga-kSema karanArA nAtha tarIke, prapadyAmaphresvIkArIe chIe, tyAM-ApanI, ma:-stuti karIe chIe, tyAM-ApanI, pAmate upAsanA karIe chIe, phri-kAraNa ke, tvatto-ApanAthI, pa6:-anya koi, na trAtA-rakSaNa karanAra nathI. (ame ApanI stuti ane sevA kema karIe chIe e bhagavAnane jaNAvatAM stutikAra kahe che ke-), hri brUma:-ApanI stuti sivAya bIjuM zuM bolIe ? jimmu rmande-ApanI sevA sivAya bIjuM zuM karIe ? (kAraNa ke ApanI stuti ja vacananuM phaLa che. ApanI sevA ja manuSya janmanuM phaLa che. 1. mULa zlokamAM rahela ya padano artha baMne TIkAkAroe karyo nathI. paratIrthiko bhagavAnanA pratipakSa kema nathI te A zlokamAM jaNAvyuM che. AthI ahIM yad padano ya=yasmAt ema hetu artha ka2vo ThIka lAge che. 2. 35na=pAse.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 6 2 vipakSa nirAsa ApanI stuti sivAya bIjuM koi vacananuM phaLa nathI ane ApanI sevA sivAya bIjuM koi A jIvananuM phaLa nathI. AthI ApanI stuti ane sevA sivAya bIjuM kazuM ja karavA lAyaka nathI.) he vizvavatsala ! paradarzanIo ApanI yogamudrAthI paNa rahita che, tethI AMtara zatruothI trAsa pAmelA ame yathArthanAtha evA ApanuM ja zaraNa svIkArIe chIe. kAraNa ke A jagatamAM A bhayathI ApanA sivAya bIjo koi ja rakSaNa karanAra nathI. tathA samasta stutyagaNamAM mukhya evA ApanI ja sAntartha stutiothI stuti karIe chIe. AthI ja ApanI stutithI adhika bIjuM zuM bolIe ? kAraNa ke bolavAmAM kuzaLatAnuM phaLa ApanI stuti karavI e ja che. tathA je jIvo sarva jIvothI sevavA yogya che te jIvothI paNa saharSa sevA karavA lAyaka ApanI ame upAsanA karIe chIe. AthI ja saghaLAM satkAryomAM ApanI upAsanA mukhya hovAthI ame ApanI upAsanA sivAya bIjuM zuM karIe ? ApanI upAsanA karyuM chate saghaLAMya satkAryo karyA ja che. ' ahIM zlokamAM zaraNArthI ApanA upAsako ghaNA hovAthI tenA kathanamAM prIma vagere bahuvacananA prayogo che. bhagavAna to eka ja hovAthI tvAn e pramANe eka vacana che. AthI AvA prayogathI stutikAranA aucityano bhaMga thato nathI. A pramANe anya sthaLe paNa jANavuM. (5) A pramANe svAmInA zaraNe gamana, svAmInI stuti ane svAmInI upAsanAthI kRtakRtya paNa stutikAra jagatane kutIrthikothI kadarthanA pAmatuM joine khedasahita A kahe che svarya nImAvA, pratApapapa pa aa vaJcyate jagadapyetat, kasya pUtkurmahe puraH ? // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha- 1. yoga-kSema kare te nAtha. aprApta guNonI prApti karAvavI te yoga, prApta guNonI rakSA karavI te kSema. AvA yoga-mane je kare te yathArtha nAtha kahevAya. bhagavAna AvA yogalemane karatA hovAthI yathArtha nAtha che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 63 vipakSa virAsa he kRpAsiMdhu ! svayaM-jAta, patnImAvA-malina AcAravALA ane, pratArApaze - lokone chetaravAmAM tatpara, para:-paratIrthika brahmAdi devothI ane yajJAdimAM rata guruothI, nApi-jagatanA loko paNa, vaccatte-chetarAya che. AthI ame ApanA sivAya bIjA, ca-konI, pura:-pAse, pUrma-pokAra karIe ? he kRpAsAgara ! asarvajJoe racelA kuzAstrothI pApamativALA bIjAoe kevala potAnA AtmAne chetaryo che evuM nathI, kiMtu kumArgamAM pravartAvavAthI jagatanA lokone paNa chetare che. kadAca teo jAte sadAcAravALA haze evI zaMkA karIne kahe che-svayaM pApapravRttithI malina AcaraNa karanArA che. AvA paNa kadAca Azritone sadAcAramAM joDe evI zaMkA karIne kahe che-chetaravAnA vividha prapaMco goThavIne chetaravAmAM tatpara temanAthI AkhuM jagata chetarAya che. - ame paramakAruNika ane sarvajJa evA ApanA sivAya bIjA konI AgaLa jagatanA lokone chetaravAnI A anucita pravRttino pokAra karIe ?. Aje ke kAle Ape ja A bhavyajIvasamUhane kumatarUpa kAdavamAMthI bahAra kADhavAno che, tethI Apa upekSA kema karo cho? A pramANe bhAva che. (6) - nityamuktAn jagajanma-sthemakSayakRtodyamAn / . vAtanayAyA, vaoNotana: zrayet ? Icho. 7) anvaya sahita zabdArtha - cetana:-buddhizALI, 4-koNa, nityamuktA-sadA mukta, (svabhAvathI ja mukta svarUpavALA), sat jagatanI, janma-utpatti, sthama-pAlana ane kSaya-nAza mATe, to mA-prayatna karanArA ane, vAta-cayAyAvaMdhyAnA putranI jema asatuM, sevA-devono, ve-Azraya kare ? - jo A jagatanA loko aMtaramAM viziSTajJAnavALA thAya to bIjAothI parAbhava na pAme ema kahe che-cittamAM thayelA viziSTa jJAnavALo ane mokSanI icchAvALo kayo jIva nityamukta, jagatanI utpatti, pAlana ane nAza mATe prayatna karanArA ane vaMdhyAnA stana dhAvatA putranI jema asat devono Azraya kare ?
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza nityamukta-- viziSTa yama-niyama-prANAyAma-taparUpa kaSTa vagerethI duSTa karmasamUhane ukheDyA vinA paNa svabhAvathI mukta svarUpavALA. 'A ghaTI zake tema nathI. AvA paNa jo jagatsarjana vagere upAdhi (=vizeSaNa) vinA ja lokone priya hoya to hajI kaMika ghaTe. AthI ahIM jagatanI utpatti, pAlana ane nAza mATe prayatna karanArA ema kahyuM. eka carAcara (cetana-jaDa) jagatane sarje che, bIjo pALe che ane trIjo saMhare che, ityAdi vikRti e devomAM pragaTa thai che. AthI jo nitya mukta hoya to jagatsarjana vagere upadrava (=tophAna) ka2vAmAM tatpara kema hoya ? have jo jagatsarjana vagere rUpa khaMjavALathI yukta manavALA che tonityamukta kevI rIte hoya ? mukta jIvo eka svabhAvavALA hoya che. te devo bhinna svabhAvavALA che. te devo kramazaH rajas, sattva ane tamo guNanA utkaTa udayavALA che. AMthI ja kramazaH jagatanuM sarjana, pAlana ane saMhAra karavAmAM prayatnavALA che. AthI temano bhinnasvabhAva atyaMta vyakta ja che. Ama A atAttvika che. jagatsarjana vagere je rIte apramANika che te rIte badhuM navanirAsa stavamAM AgaLa vistArathI kahevAze. sarvathA ja yuktithI na ghaTavAthI te devo vantyAnA stana dhAvatA putra jevA che. ahIM stananvaya (=stana dhAvatA) padano irAdApUrvaka ullekha karyo che. kAraNa ke vaMdhyAone pAlana poSaNAdi karavAthI putra hoya to paNa stana dhAvato putra hoya e na ghaTe. AvA prakAranA devAbhAsone buddhizALI koNa seve ? koi ja na seve, evo bhAva che. (7) paNa jeo mohathI haNAyelI mativALA hovAthI tevA paNa devone svIkArIne tenAthI bIjA devono apalApa karyA vinA mauna ja rahe to te paNa sArA che. durbuddhivALAo te paNa karatA nathI tema stutikAra kahe che-- kRtArthA jaTharopastha-duHsthitairapi daivataiH / mavAAntinuvate, hA hA ! avAstiA: re / / 8 / aa 64 vipakSa nirAsa 1. karmabaddha jIva viziSTa puruSArthathI karma mukta banIne izvara thAya che ema jaina darzana mAne che. keTalAMka darzano izvara anAdikALathI karmamukta che ema mAne che. * 2. dUta=jene khaMjavALa AvatI hoya te.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 65 vipakSa nirAsa 8) anvaya sahita zabdArtha he jagannAtha ! hAhA-kevI khedanI bInA che ke, tevAstiel:-devane mAnanArA, pa-bIjA mohAMdha jIvo, paropastha-sthitaiH-peTa ane upastha- iMdriyothI viTaMbaNA pAmelA, pi-paNa, vaivarta -devatAothI (potAne), tAryA-kRtakRtya mAnatA (mAnIne), javAdi-ApanA jevA sarvotkRSTa devo)no, nidagvate-apalApa kare che. | ajJAna jIvo rAgI devono svIkAra karIne mauna rahyA hota to hajI bahu vAMdho na hato, paNa e loko AgaLa vadhIne ApanAmAM koi vizeSatA=mahattA nathI ema kahIne Apano apalApa kare che, e bahu khedanI bInA che. he bhagavan! kevI khedanI bInA che ke-kumatathI jemanI tattvabuddhi kSINa thai gai che tevA bIjA devAstiko (devane mAnanArAo) rasanA ane sparzana Adi iMdriyonA nirmaryAda vikArothI viDaMbanA pAmelA paNa devothI potAne kRtakRtya mAnIne saghaLI iMdriyonA vikAronuM mULa bIja evA mahAmohane jemaNe mULathI ukheDI nAkhyo che ane ethI ja cidAnaMda rUpa paramabrahmamAM vilIna thayelA paNa ApanA jevA (sarvotkRSTa devo)no apalApa kare che=majAka pUrvaka hasIne "emanuM koi kAma nathI" ema pralApa kare che. samasta duSkatone svIkAranArA ( koi paNa duSkRta karavAmAM vAMdho nathI ema mAnanArA) nAstikone mATe A paNa ucita che. paNa hatAza thai gayelA ane te ja devothI devAstika ( devane mAnanArA) A loko to ApanA jevAono apalApa kare che. A pramANe aho mohano vilAsa !(8) - saghaLA paramato prAyaH asatkalpanA karavAmAM tatpara ane apramANika che, kevala dhiDhAithI ja gaLAnI garjanA kare che ema stutikAra kahe che. khapuSpaprAyamutprekSya, kiJcinmAnaM prakalpya ca / samitti he he vA, ra herlinaH pare ! 9) anvaya sahita zabdArtha- he devAdhideva !herlina -gharamAM ja zUra, pare-paravAdIo, puSpaprArtha-AkAzakusuma jevuM, vizci-kaMika, kSaya-svamatithI kabhIne, gha-ane, mAna-pramANa, pratha-kalpIne ame ja tattva meLavyuM che ema phUlAi javAthI), devadarzanamAM,
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza vA-ke, veDhe-svadehamAM paNa, na sammAnti-samAtA nathI. he jagadIza ! ApanI AjJAnI avajJA karavAmAM tatpara bIjAo pratyakSaanumAna-hetu-dRSTAMtothI siddha na thAya tevuM ane ethI ja AkAzakusuma jevuM kaMika svacittathI ja vicArIne tenuM ja sAdhaka tevA prakAranuM ja be-traNa vagere avayavavALuM pramANa kalpIne, svamatikalpita te ja jJAnathI UMcAmastakavALA banIne "amArAthI ja A sAruM tattva meLavAyuM che'' ema mAnIne harSathI svadehamAM ane svagharamAM samAtA nathI. asarvajJoe racelA kuzAstrothI mUDha banelA teo kevala gharamAM ja baDAi hAMkanArA che, caturaMgavAdamAM vijaya meLavIne gAjatA yazavALA nathI. 6 6 vipakSa nirAsa bIjAo svacittathI vicAre che tenuM eka dRSTAMta A pramANe che' va tti bhUtAtmA vede veDhe vyavasthita''-tyAdri ''eka ja bhUtAtmA (=zarIramAM rahelo AtmA) dareka zarIramAM rahelo che.'' AmAM pramANa (=yukti) A pramANe chepadhA vahudhA caiva yate balavantrava-jema caMdra eka ja hovA chatAM jaLamAM aneka caMdra dekhAya che, tema eka ja AtmA eka rUpe ane anekarUpe dekhAya che.'' (SaD darzana samuccaya gAthA 78nI TIkAmAM A zloka che.) athavA-- caturaMgavAda-- je vAdamAM cAra aMgo hoya te caturaMgavAda. vAdanA vAdI, prativAdI, sabhya ane sabhApati ema cAra aMgo che. A cAra hoya to ja vAda thAya. vAdI=vAda ka2vA mATe upasthita thanAra. prativAdI=vAdIne pratyuttara ApanAra. sabhya=vAdasabhAmAM prekSaka tarIke upasthita rahenAra. sabhApati=sabhAno pramukha. (9) kAmarAgasneharAgAvISatkaranivAraNau / dRSTirAgastu pApIyAn durucchedaH satAmapi // 10 // 1. zabdaratnamahodadhi zabdakozamAM saMvana zabdanA Alocana, vicAravuM vagere artho lakhyA che. tenA AdhAre ahIM saMvAdya eTale vicArIne evo artha karyo che. te artha ahIM baMdha besato thAya che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 10) anvaya sahita zabdArtha-- he kRpALu ! paratIrthika devo, guruo ane zAstro aneka rIte aprAmANika hovA chatAM sArA mANaso paNa temAM vizvAsa kema dharAve che ? hA, have samajAyuM, teo dRSTirAgathI baMdhAyelA che. jAmasnehAau-kAmarAga ane sneharAga, rUpa nivAraLI-sahelAithI nivArI zakAya che, tu-paNa, pApIyAn-pApI, STi:- dRSTirAga, satApi-sArA (tattvAtattvano viveka ka2vAnI zakti dharAvanArA) mANasothI paNa, tu chevaH-bahu kaSTathI dUra karI zakAya che. he svAmI ! A paradarzanIone ame nirarthaka ja Thapako ApIe chIe. kAraNa ke emanI anucita pravRtti svAdhIna nathI, kiMtu rAgAdhIna che. rAga kAmarAga, sneharAga ane dRSTirAga ema traNa prakArano che. temAM pati-patnInI paraspara bhAvathI baMdhAyelI prIti kAmarAga che. putra vagere upara mAtA-pitAno atyaMta vAtsalya sneharAga che. anAdi saMsAramAM vAraMvAra abhyAsa karAyelA bauddha vagere darzanomAM gADha rAga te dRSTirAga che. jevI rIte zarIramAM pariNamelA dhatUrAnA rasathI DhephA-kASTha vageremAM suvarNabuddhi thAya che, tema dRSTirAgathI atattvamAM tattvabuddhi thAya che. anityatA, ekatva, anyatva vagere zubha bhAvanAonA abhyAsathI adbhuta jJAnagarbhita vairAgyanI vRddhi thAya che. jJAnagarbhita vairAgyanA baLathI jemanI mamatA chedAi gai che te puruSothI kAmarAga ane sneharAga sahelAithI dU2 ka2I zakAya che. paNa A dRSTirAga to jemane yuktisiddha aneka hetu ane dRSTAMtothI tattva ane atattva alaga karAvyA hoya-tattva ane atattvano bheda samajAvavAmAM Avyo hoya tevA satpuruSonA paNa manamAMthI bahAra kADhavo kaThIna che. AthI ja dRSTirAga pApapravRttinuM kAraNa hovAthI pApI che. jema lasaNathI durgaMdhavALI banelI vastumAM sugaMdha na rahe tema dRSTirAgathI duSTavAsanAvALA thayelA manamAM arihaMtanA upadeza rUpa sugaMdha kevI rIte rahe ? (10) * 67 vipakSa nirAsa je dRSTirAgathI temanI AMtarika vicAradRSTi bhagavAnanA gupta vItarAgatAdi guNane jotI nathI, to zuM sthUla padArthone jonArI carmacakSu paNa bhagavAnanA mAtra bAhya tattvane paNa jotI nathI ? jethI teo bhagavAna viSe udAsIna rahe che, A ja viSayane stutikAra kahe che--
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 68 vipakSa nirAsa prasannamAsyaM madhyasthe, zau lokampRNaM vcH| iti prItipade bADhaM, mUDhAstvayyapyudAsate // 11 // . 11) anvaya sahita zabdArtha- he vItarAga ! kAyaeN-ApanuM mukha, prasanna- prasanna che, zI-ApanI AMkho, madhyastha-rAgadveSathI rahita che, va:-ApanuM vacana, novakR-lokapriya che, ti-A pramANe, pratipa-prema pAtra, ya-ApanA upara, pi-paNe, vADhaatizaya, mUtA:-daSTirAgathI mUMjhAyelA paratIrthiko, sAte-udAsIna rahe che= anAdara bhAva rAkhe che. he svAmI ! sukRta karanArAonI AMkho mATe mukhya priya atithi samAna ApanuM mukha prasanna che=krodhAdi cihnothI rahita che, arthAt jema mukhya priya atithi joine AnaMda thAya che, tema Apane joine sukRta karanArAone AnaMda thAya che. tathA ApanI nIlakamaLanA parNa samAna dIrgha AMkho madhyastha che=rAgadveSathI rahita che. tathA pAMtrIsa guNothI yukta, sarva bhASAmAM pariNamanAruM, sarva saMzayone haranAruM ApanuM vacana paNa bhavya jIvonA aMtaHkaraNane khuza karavAmAM atyaMta kuzaLa che. ukta rIte prItipAtra ane vizvane AnaMda ApanArA ApanA viSe paNa keTalAka sAdhAraNa lokanI jema udAsIna rahe che, arthAt jema sAdhAraNa mANasa viSe udAsIna rahe tema ApanA viSe paNa teo udAsIna rahe che. kAraNa ke teo dRSTirAgathI ja atyaMta mUDha che mugdha karelA manavALA che. ApanA viSe temanI je udAsInatA che te ghuvaDapakSIone sUryanA adarzananI jema temanA sivAya bIjA kone hAni kare che ? arthAt jema sUryanuM adarzana ghuvaDapakSIone ja hAni kare che, tema ApanA viSe rahelI udAsInatA udAsInatA rAkhanArAone ja hAni kare che. (11) athavA tiSThedvAyuvedadri-valejjalamapi kvacit / tathApi yasto rAgAdyai- pto bhavitumarhati // 12 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-chaThTho prakAza 12) anvaya sahita zabdArtha he vizvavatsala ! cit-kadAca, vAyu:-vAyu, api-paNa, tiSThe-sthira bane, tri:-parvata paNa, ve-ogaLe, nanaM-pANI paNa, khvatttat-baLe, tathApi-to paNa, dhai:-rAgAdi doSothI, prastaH-AkrAMta banela jIva, Japta:-Apta, mavituM-thavAne, na adbhuti-yogya nathI. 69 vipakSa nirAsa vizvanA advitIya mitra he bhagavan ! athavA paramAM rahela atattvanI ciMtArUpacakranA AropathI potAnA aMtaHkaraNane nirdaya puruSonI jema keTalo kheda pamADavo ? arthAt jema nirdaya mANaso bIjAne khUba kheda pamADe tema anyanA atattvanI ciMtA karIne potAnA aMtaHkaraNane vadhAre kheda pamADavAnI jarUra nathI. kAraNa ke A nirNaya sArI rIte prApta karAyo ja che ke-koi dezamAM ke koi kALamAM avisaMvAdI sadgurunA upadezathI zarIramAM thai rahelA pavana saMcAranA kramano sArI rIte abhyAsa karyo hoya ane e abhyAsa barobara paripakva (=pAko) banI gayo hoya tevA koi yogIne kuMbhana (=zvAsane rokavAnI) zaktithI athavA vidyA vagerenA baLathI satata gativALo paNa vAyu sthira rahe. tathA tevA prakAranA atyaMta prabala zaktivALA mahAna auSadha prayogathI ke pote ArAdhelA devanI zaktithI parvata paNa ogaLe. tathA arcityaprabhAvavALA maNi ane maMtra vagerenA mAhAtmyathI ke tIrthamahimAthI kyAreka pANI paNa baLe=jvALAonI zreNithI pUrNa dekhAya. durghaTa A badhuM ghaTe to paNa rAga-dveSa-mohathI AkrAMta (=potAnA svarUpathI choDAvAyela) jIva Apta thavAne yogya nathI, seMkaDo upAyothI paNa AptapaNAne pAmato nathI. ahIM bhAvArtha A pramANe che--pavanane rokavo, parvatane ogALavo ane pANIne bALavuM e jeTaluM duSkara che, rAgI, dveSI, mUDha ane pUrve buddhAhita karAyelA jIvone Aptavacana hovA chatAM samajAvavAnuM tenAthI paNa adhika duSka2 che. saMbhaLAya che ke-- buddha, jaimini (=pUrvamImAMsAzAstranA kartA), kaNAdamuni (vaizeSikasUtrakAra), gautamamuni (nyAyasUtrakAra), vedAMtI (=upaniSad graMthonA kaMkartA), kapila (sAMkhyazAstranA kartA), ane bRhaspati jagatane ekamatavALuM karavA samartha nathI. AnAthI (rAgI, dveSI, mUDha ane vyutkrAhita jIvone samajAvavAnA prayatnathI) zuM prApta kare ? arthAt enAthI koi lAbha na thAya.'' (12)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza 70 jagatkatRtva nirAsa saptamaprakAzaH A jagatamAM mahAmohathI haNAyelI mativALA keTalAka loko potAnA Aptane puNya-pApathI nahi spardhAyelA, zarIrathI rahita, svayaM janma lenArA, svabhAvathI mukta ravarUpavALA svayaM kRtakRtya hovA chatAM jagatanA lokonA anugraha mATe hitopadeza karanArA mAne che. A pratyakSa na ghaTatuM hovAthI teno virodha karatA sutikAra kahe che- dharmAdharmI vinA nAGgaM, vinAGgena mukhaM kutaH / .. mukhAdvinA na vaktRtvaM, tacchAstAraH pare katham ? // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha - -zubhAzubha karma, vinA-vinA, na huM zarIra na hoya, ane vinAzarIra vinA, mukuM- mukha 3 kyAMthI hoya ?, mukad vinA-mukha vinA, na vavatRvaM-vacana=Agama na hoya, ta-tethI, pare-anya darzanomAM mAnya devo, zAstA:-upadeza dAtA ke zAstra praNetA, vartha-kevI rIte hoi zake ? sarva tattvone jANanArA he bhagavan! virodhIo saMbaMdhI kheda choDIne pakSapAta vinA huM svAmIne vinaMti karuM chuM ke-durgatimAM patanathI bhaya pAmelA A badhAya Astika darzanIo muzkelIthI choDI zakAya tevA gRhavAsanA baMdhanane chedIne potapotAnA Agamane pramANa mAnIne mokSamArgamAM pravarte che. Agama AptanuM vacana che. temaNe jemane Apta tarIke svIkAryA che teo AgamanI racanA kare e ghaTatuM nathI. zAthI nathI ghaTatuM? Agama vacanarUpa che. vacano vaktA vinA na saMbhave. vaktA mukha vinA na bolI zake. mukha zarIranA saMbaMdhavALuM che. zarIra zubhAzubha karma vinA na ghaTe. tethI jo teo mULathI ja puNya-pAparahita che, to nakkI zarIra vinAnA che. zarIra vinAnA teo niyamA mukha vinAnA che. mukharahita devo staMbha, ghaTa ane kamaLa AdinI jema parane upadeza karanArA na hoya. AthI A atAttvika che. (1) " keTalAka vAdIo A saMsAranI sRSTi ane saMhAra koi viziSTa puruSa kare che ema mAne che. teo kahe che ke brahmAnA varSanA pramANavALA 100 varSa 1. brahmAnA eka varSanA manuSyonA 31104000000 varSo thAya che. A mAnathI brahmAnuM so varSanuM AyuSya hoya che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza jagatkartRtva nirAsa vItI gayA pachI brahmAnI muktinA samaye (=brahmAnA AyuSyanI samAptinA samaye) saMsAranA duHkhI prANIone rAtrimAM vizrAma ApavA mATe samasta bhuvananA adhipati mahezvarane sRSTino saMhAra karavAnI icchA thAya che. A vakhate zarIra, iMdriya ane mahAbhUtane utpanna karanAra samasta AtmAonA adRSTanI pravRttino nirodha thAya che. tathA mahezvaranI icchA ane aNuonA saMyogathI utpanna karmothI zarIra ane iMdriyonuM kAraNa evA aNuonA vibhAgo thAya che. AnA kAraNe (=zarIra-iMdriyonuM kAraNa evA aNuonA vibhAgo thavAthI) zarIra-iMdriyonA kAraNa evA aNuonA saMyoganI nivRtti thAya che. zarIra iMdriyonA paramANuonA saMyoganI nivRtti thatAM zarIra-iMdriyono paramANu sudhI nAza thAya che, arthAt zarIra-iMdriyo paramANu svarUpa banI jAya che. 7 1 tathA pRthvI, jala, agni ane vAyu svarUpa mahAbhUtono paNa A ja kramathI pachI pachInA rahya chate pUrva pUrvano nAza thAya che, arthAt pahelAM pRthvIno nAza thAya che, pachI jalano nAza thAya che, pachI agnino nAza thAya che, pachI vAyuno nAza thAya che, tethI chUTA chUTA paramANuo ja rahe che. paramANuo jeTalo kALa chUTA chUTA rahe che teTalo ja kALa jIvo dharma ane adharmanA saMskArothI yukta rahe che. tyAra bAda prANIo bhoga bhogave e mATe mahezvarane sRSTinA sarjananI icchA thAya che. tyAra bAda tarata ja sarva jIvomAM rahelA ane pravRttithI prApta thayelA (=bhUtakALamAM jIvoe karelI pravRtti pramANe prApta thayelA) aTThaSTonI apekSA rAkhanArA paramANuonA saMyogo thAya che, arthAt jIvonA adRSTothI paramANuonA saMyogo thAya che. paramANuonA saMyogothI pavananA paramANuomAM karmonI utpatti thAya che. A vakhate pavana paramANuonA saMyogothI U~caNuka AdinA krame utpanna thayelo mahAna vAyu AkAzamAM atizaya saMcarita thato rahe 2. dropavargabale brahmAnA AyuSyanI samAptinA kALe. 3. 3nitanya racanArA ke utpanna karanArA. 4. vRttinizeSa=saghaLI pravRttio baMdha thai javI. 5. tatvayonivRtti=zarIra-iMdriyonA kAraNa evA paramANuonA saMyoganI nivRtti.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza 72 jagatkartutva nirAsa : che. tyAra bAda e ja mahAvAyumAM jalanA paramANuothI e ja kramathI mahAna . jalanidhi utpanna thAya che. te jalanidhi atyaMta taraMgita thato rahe che. pachI te ja jalanidhimAM pRthvInA paramANuothI caNuka AdinAkramathI utpanna thayelI mahApRthvI ekatrita thaine rahe che. tyArabAda te ja mahAsamudramAM tejasa mahAparamANuothI caNuka AdinA kramathI utpanna thayelo mahAna tejapuMja atizaya dIpato rahe che. A pramANe cAra mahAbhUta utpanna thaye chate mahezvaranI icchAmAtrathI pArthiva paramANusahita tejasa paramANuomAMthI moTuM iDuM utpanna thAya che. temAM cAramukhavALA ane sarva lokonA pitAmaha evA brahmAne sarva bhuvana sahita , utpanna kare che. pachI mahezvara te brahmAne prajAnuM sarjana karavAmAM niyukta kare che. mahezvara vaDe niyukta karAyela ane utkRSTa dharma-jJAna-vairAgya-ezvaryathI saMpanna te brahmA jIvonA karmavipAkone jANIne karmane anurUpa jJAna-bhoga-AyuSyavALA ane prajArakSaka evA svaputrone, manuSya-devarSi pitRgaNarUpa mANasone, mukhabAhu-sAthaLa-pagamAMthI anukrame brAhmaNa-kSatriya-vaizya-zUdrarUma cAra varNone, bIjA paNa ucca-nIca prANIone utpanna karIne potAnA Azayane anurUpa dharmavairAgya-jJAna-aizvaryathI saMyukta kare che. A badhuM asaMgata che. kevI rIte asaMgata che. te kahe che- adehasya jagatsarge, pravRttirapi nocitA / na ca prayojanaM kiJcit, svAtantryAnna parAjJayAM // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha - -zarIra rahita izvaranI, natya-vizvanA nirmANamAM, pravRttipa-pravRtti paNa, na vitA-ghaTatI nathI, 2-bIjI vAta e che ke izvarane vizva nirmANanuM, phijhi-koi, prayoga-prayojana nathI. pUrvapakSa : (svaticAt na pajJayA-) kRtakRtya hovAthI izvarane vizvanirmANanuM koi prayojana=viziSTa hetu nathI. izvara svataMtra che. svataMtra hovAthI izvara ne para yA=paranI AjJAthI pravRtti karatA nathI, kiMtu svAtI svataMtrapaNe
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza 73 jagatkartRtva nirAsa svecchAthI pravRtti kare che. AthI vizvanirmANa svecchAthI kare che. vizvanirmANanuM koi prayojana na hovA chatAM izvarane vizva nirmANanI icchA thai jAya che ethI vizvanirmANa kare che. je A jagatano nirmAtA che tene bIjAoe azarIrI tarIke svIkAryo che. svayaM azarIrI evA tenI vizvanirmANamAM pravRtti ja saMgata nathI. je svayaM asiddha hoya te bIjAone sAdhavA mATe samartha na hoya. pUrvapakSa : A bhagavAnanI sarvatra apratihata icchA ja vizvanirmANamAM samartha che. nirarthaka dehathI zuM ? uttarapakSa H icchA abhilASArUpa che. abhilASA to zarIravALA ja AtmAmAM ghaTe. sarva icchAsamUhano nAza thAya tyAre zarIrano abhAva thAya. tethI zarIra rahita izvaranuM vizvanirmANa asaMgata che. - pUrvapakSa : kaMi paNa prayojanane AzrayIne kaMi paNa prayojana hovAthI izvara vizvanirmANamAM pravRtti kare che. : - uttarapakSa A barobara nathI. vicArapUrvaka pravRtti karanArA puruSo koi paNa pravRtti iSTaprApti mATe ane aniSTaparihAra mATe kare che. jenI samasta icchAo pUrNa thai gai che tevA izvaramAM iSTaprApti ane aniSTaparihAra saMbhavatA nathI. tethI izvarane zuM prayojana hoya ? ' pUrvapakSa kRtakRtya izvarane bhale prayojana na hoya, paNa izvara kyAreya bIjAnI AjJAthI pravRtti karatA nathI. jagatamAM enuM sAmarthya asmalita che. tethI svataMtratAne pAmelA izvara je icche te kare che. AthI svataMtratAthI vizva-nirmANa ane vizvasaMhAra karIne krIDA kare che. (2) A pUrvapakSano uttarapakSa trIjI gAthAmAM che. AcArya javAba Ape che- ... krIDayA cetpravarteta, rAgavAn syAt kumAravat / kRpayAtha sRjettarhi, sukhyeva sakalaM sRjet // 3 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza 74 jagakartRtva nirAsa 3) anvaya sahita zabdArtha- uttarapakSa-jo izvara svecchAthI vizvanirmANa kare che to krIDA karavAnI icchArUpa svecchAthI vizvanirmANa kare che ke jagatanA jIvo upara dayA karavAnI icchArUpa svecchAthI vizvanirmANa kare che ? izvara ve-jo, zIDayA-krIDA karavAnI icchAthI, pravarteta-vizvanirmANanI pravRtti kare to, mAravabhInI retImAM mahela vagere banAvIne krIDA karatAM nAnAM bALakonI jema, vAvA-rAgI, -bane, izvara ane rAgI e kadI saMbhavita nathI. AthI izvara krIDAthI vizvanirmANa kare che ema mAnI zakAya nahi, 3tha-have jo, payA-dayAthI, su-vizvanirmANa kare, hiMto, sanaM-saMpUrNa lokane=jagatanA badhA ja jIvone, suSyava-sukhI ja, ne-banAve. aho ! jo te mAtra vinoda karavA mATe krIDAthI vizvanirmANa ane vizvasaMhAramAM pravarte che to te pote niyamA rAgI hoya. kAraNa ke krIDA ane vinoda vagere rAgathI ja thAya che. konI jema ? bALakanI jema. jemake bALako varSAkAlaAdimAM nadI AdinA kinArA vageremAM pANIthI bhInI retIthI gaDha, mahela, maMdira, udyAna vagere banAvIne kSaNavAra harSita manavALA banelA krIDA kare che. thoDI vAra pachI jAte ja badhAno nAza karIne jevA AvyA hatA tevA jatA rahe che. temanI A pravRtti vicAra pUrvaka pravRtti karanArAone iSTa nathI. e pramANe tamArA AptanI vizvanirmANa pravRtti iSTa nathI. pUrvapakSa: izvara krIDAthI vizvanirmANa karato nathI, kiMtu dayAthI kare che. uttarapakSa tAruM kalpeluM A paNa pramANanA adhikArane pAmatuM nathI, tene tuM jo, paramakAruNika izvara jo dayAthI vizvanirmANa kare che, to ghaNI lakSmI hoya, ghaNo "parivAra hoya, saghaLA manoratho pUrNa thai rahyA hoya, ane ethI samasta vizva zAMtithI raheluM hoya tevA ja jagatanuM sarjana kare. izvara evA jagatanuM sarjana karato nathI. (3) tethI 1. parisandra=parivAra
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vitarAga stotra-sAtamo prakAza 75 jagatkartutva nirAsa duHkhadaurgatyaduryoni-janmAdiklezavihvalam / na tu kRtastI , pAno: 1 kRpALutA ? jo 4) anvaya sahita zabdArtha- TurNa-zArIrika-mAnasika duHkho, satya-daridratA, huna-narakAdi duryoni ane nmagneiza-janma vagerethI thatA phlezothI vihUna-bhayabhIta, nanaM-prANIonuM, kRta:-nirmANa karatAM, tarya-te pAno:-kRpALu (izvara)nI, -zIpanuvAdayA? balka niSkAraNa nirdayatA ja che. AthI kRpAthI jagata nirmANa kare che ema mAnI zakAya nahi. dorgatya, duryoni, janma-maraNasamaye duraMta vedanAsamudyAta vagere klezothI vihvaLa vizvalokanuM sarjana karatA te dayALunI kai dayA che ? balka niSkAraNa nirdayatA ja che. (4) karmApekSaH sa cettarhi, na svatantro'smadAdivat / - zarmAce re vaivi, minena zAhanA 5) anvaya sahita zabdArtha- -have jo tame kahezo ke, :-izvara, va kSa:-karmanI apekSAvALo che, 'jIvonA zubhAzubha karma pramANe sukhaduHkha Ape che, to te izvara, samAvivaApaNI jema, na svatatra-svataMtra na rahyo. je parataMtra hoya te izvara kema kahevAya ?, -have bIjI vAta. tamArA ja kahevA pramANe A jagatamAM dekhAtI, vaiviccevicitratA, sarmana-karmajanya hovAthI-karmathI thatI hovAthI, zirvahinAnapuMsaka=nakAmA, ane -A izvaranuM, zuM kAma che ? dekhAtI vicitratA karmathI thAya che. emAM izvarane vacce lAvavAnI jarAya jarUra nathI. pUrvapakSaH izvara paNa jIvonA dharma-adharmane joine karmane anurUpa phaLa 1 samud=prAraMbha...
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza 76 jagatkartRtva nirasa ApavA mATe samartha che, nahi ke ochuM-vadhAre. uttarapakSa : AcArya kahe che he saraLasvabhAvI ! atizaya-jJAna-vairAgya-ezvaryathI yukta tamAro Ata jo zubhAzubha phala ApavAnA samaye karmanA mukhane jue che, to te sadA karmane, parataMtra che. ApaNI jema svataMtra nathI. je parAdhIna hoya te izvara kema hoya? A pramANe A jagatamAM tiryaMca-nAraka-manuSya-deva, sukhI-du:khI, zrImata-garIba, saubhAgI-durbhAgI, svAmI-sevaka vagere vicitratA karmajanya che. AthI sarvathA ja nakAmo hovAthI tamArAthI pUjAyelA napuMsaka izvarathI zuM ? arthAt tenuM kAMi kAma nathI. A pramANe bIjuM bIjuM zodhavAthI zuM ? badhA sthaLe svataMtrapaNe vyavahAra karatA karmanuM ja bina roka-Toka sAmarthya ho ! vidvAno kahe che ke "devone namaskAra karIe chIe. devo paNa nirarthaka evA jagatsakhA brahmAne AdhIna rahenArA che. (AthI) brahmA vaMdanIya che. brahmA paNa pratiniyata karma pramANe ja phala Ape che. jo phala karmane AdhIna che to bIjA devothI zuM? ane brahmAthI zuM ? je zubhakarmothI brahmA paNa 'samartha thato nathI te zubha karmone namaskAra thAo." (5) atha svabhAvato vRtti-ravitA mahezituH / parIkSakANAM ta*Sa, parIkSAkSepaDiNDimaH // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha-- . pUrvapakSa-3tha-have jo tame kahezo ke, mazig:-izvaranI, vRtti vizvanirmANa Adi pravRtti, vitaryA-tarka karavAne yogya nathI, svamAvata:-bhagavAna svabhAvathI vizvanirmANa Adi pravRtti kare che. uttarapakSa-tardito to, tamAruM A kathana, parIkSA-parIkSakone mATe, 1. data eTale haNAyela artha thAya. ahIM haNAyela eTale nAza pAmela e artha baMdhabesato thato nathI. AthI ahIMhata zabdano prastuta viSayane anurUpa nirarthaka evo artha karyo che. 2. je jIvane zubha karmano udaya vartato hoya tene brahmA paNa kaMi karI zakato nathI. AthI ahIM "zubha karmothI brahmA paNa samartha thato nathI" ema kahyuM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza 77 jagatkartRtva nirAsa parIkSAkSe'Gima:-izvaranI parIkSAnA niSedha mATe paTaha che. izvaranI koie parIkSA karavI nahIM evuM jaNAvavA paTahanI udghoSaNA jevuM che. pUrvapakSa--sAmAnya lokane ucita A AlApothI saryuM. te bhagavAna mahA ezvaryasaMpanna che. tethI tenI vizvanirmANa Adi pravRtti 'A kevI rIte vizvanirmANa kare che ? zA mATe jagatsarjana kare che ?'' ema tarka (=prazna) karavA yogya nathI. kemake jagatanuM sarjana ka2vuM ane saMhAra karavo e eno svabhAva ja che. svabhAva praznane yogya nathI, arthAt svabhAva aMge prazna karavo anucita che. (zuM agni uSNa kema che evo prazna thai zake ? nahi ja, kAraNa ke agnino garama svabhAva che. tema izvarano vizvanirmANa Adi pravRtti karavAno svabhAva che. AthI izvara vizvanirmANa Adi pravRtti kema kare che evo tarka asthAne che.) uttarapakSa--aho ! sAruM, teM samartha uttara Apyo che. bIjAothI ruMdhAi gayelAone (javAba ApavA asamartha banI gayelAone) palAyana thai javA mATe svabhAvane kahevrA sivAya bIjuM kayuM dvAra che ? A pramANe izvarano svabhAva che evuM tamAruM kathana tamArA AptanA nizcita thayelA AptatvanI parIkSA karanArAo mATe koie paNa AnI parIkSA na karavI ema parIkSAnA niSedha mATe paTahaghoSa che. kharekhara to te apakIrtino paTahaghoSa che. zA mATe ? eTalA mATe ke-je mAtra A lokanuM ja alpa kArya sAdhI ApanAra je suvarNa vagere levAmAM Ave che te paNa tenA arthIothI kaSa-tApa-tADana-cheda vagere parIkSApUrvaka ja levAmAM Ave che. je AptathI sarvottama mokSapadanI prApti icchAya che te vicAra pUrvaka pravRtti karanArAothI parIkSA karyA vinA kevI rIte svIkArAze ? A pramANe A atAttvika che. (6) sarvabhAveSu kartRtvaM, jJAtRtvaM yadi sammatam / mataM na: atti savvajJA, muktA: vhAyamRtopa = GA 7) anvaya sahita zabdArtha yati-jo, sarvamAveNu-sarvapadArthomAM, jJAtRtva-jJAtApaNuM (sarva padArthone jANavuM) eja izvaranuM, vartRtva-kartApaNuM che ema tamAruM, sammatabh-mAnavuM hoya to, 7: mataM-e
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sAtamo prakAza 78 jagatkartRtva nirAsa amAre paNa saMmata che. kAraNa ke, naTa-amArA, sarvajJA:-izvara sarvajJa sati che.. amArA sarvajJa izvaromAM keTalAka, muktA:-sarva karmothI mukta che, kAyAthI rahita che, ane keTalAka, yakRtopa-kAyAne dhAraNa karanArA paNa che. pUrvapakSa-A pramANe yuktisiddha vacanothI niruttara thayelo anya jANe svIkAra karavAnI icchAvALo hoya tema AcAryane kahe che ke - he bhagavan! sAruM ApanuM A vacane visaMvAda vinA suMdara che. A ja arthane amArI jAtinA paNa kahe che-"AthI ja jagatano janma-vinAzano ADaMbara ghaTI zake tevo nathI tema joine nIti rahasyanA jANakAro vaDe jagata kyAreya AvuM kahevAyuM nathI.", AthI ahIM A rahasya che ke-amArA bhagavAna jagatanuM sarjana karatA nathI, kiMtu viziSTa jJAnanA baLathI saMpUrNa vizvanA svarUpane jANe che. ' ' uttara pakSamAM AcArya kahe che- aho ! sAruM, tuM sAce ja buddhimAna che. tethI jo pRthvI ane parvata vagere saghaLAya cara-acara bhAvomAM potAnA AtamAM jJAtApaNuM (=sarva padArthone jANavuM) e ja kartApaNuM che, ema tane saMmata hoya to amane to A sutarAM saMmata che. kAraNa ke amArA Ata paNa nirmala kevalajJAnarUpa darpaNamAM pratibiMbita thayelA vizvanA saghaLA svarUpane jonArA hovAthI sarvajJa bhagavAna che. bhavarUpa bIjanA aMkura janaka rAgAdino atyaMta abhAva hovAthI mukta che, ane tevA prakAranA bhavomagrAhI cAra karmonI parataMtratAthI keTalAka kALa sudhI kAyAne dhAraNa karanArA che. A pramANe kaMi asaMgata nathI. (7) A pramANe bIjAone bhagavAnanA anugrahathI ughaDatA nirmala vivekavALA ane ravIkAramAM tatpara karIne A viSayane prastuta vItarAgastavamAM yojanA karatA sutikAra kahe che sRSTivAdakuhevAka-munmucyetyapramANakam / tvacchAsane ramante te, yeSAM nAtha ! prasIdasi // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha -
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 79 ekAMta nirAsa nAtha-he nAtha !, yevAM-jemanA u52, praznItti-Apa prasanna bano cho, te-te jIvo, kRti-AvA, apramALam-aprAmANika, sRSTivAdevA-sRSTivAdanA kadAgrahane, muttra-choDIne, ha-ApanA zAsane-zAsanamAM, ramante-rame che = A ja tattva che ema mAnIne AnaMda pAme che. kumatano nAza karanArA he nAtha ! ApanI kRpA sukRtothI prApta karI zakAya che. AvA Apa jemanA upara prasanna thAo cho=kRpAthI manoha2 bano cho te ja jIvo pUrvokta yuktithI aprAmANika (=yuktithI siddha na thatA) sRSTivAdarUpa kadAgrahane choDIne ApanA zAsanamAM rame che=A ja tattva che ema svahRdayathI vicArIne AnaMda pAme che. AnAthI (=Apa jenA upara prasanna bano cho teo kadAgrahane choDIne ApanA zAsanamAM rame che ema kahevAthI) bhavya jIvone ApanI kRpAthI ja badhI rIte zubha saMpattio prApta thAya che, e arthApattithI siddha thayuM. cauda rajju pramANa paNa lokano pramANathI siddha thayela A ja vAda che ke-- lokane koie banAvyo nathI, tema tene koie pakaDI rAkhyo nathI, paNa svayaMsiddha ane AdhAra vinA AkAzamAM rahelo che.'' (yo. zA. pra. 4 -106) (8) aSTamaprakAzaH sattvasyaikAntanityatve, kRtanAzAkRtAgamau / syAtAmekAntanAze'pi kRtanAzAkRtAgamau // 1 // 1) anvayaM sahita zabdArtha-- sattvasya-vastu tattvane, pAntanityatve-ekAMte nitya mAnavAmAM, tanAzAtALamAMkRta nAza ane akRta-Agama e be doSo, sthAtAm-thAya che. vastutattvane, hrAntanAze-ekAMte anitya mAnavAmAM, api-paNa, RtanAzAtALamaI-kRta nAza ane akRta-Agama e be doSo thAya che. A viSayane ApaNe ghaTanA draSTAMtathI vicArIe. 1) kRtanAza--je vastu sarvathA nitya hoya te jema nAza na pAme tema utpanna paNa na thAya, sadA rahelI ja hoya che. AthI jo ghaTa ekAMte nitya hoya--utpanna thayelo ja
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 80 ekAMta nirAsa hoya to kuMbhAra mATInA sthAsa, koza, kuzUla vagere AkAro taiyAra karIne ghaTa . banAve che, je ApaNe badhA pratyakSa joie chIe. teno vinAza thAya te AkAro nakAmA thAya. kAraNa ke ghaTa to pahelethI rahelo ja che. arthAt kuMbhAre banAvelA ghaTanA AkAro-paryAyo (ghaTa banAvavAmAM upayogI na thavAthI) nakAmA thAya. A pramANe vastune ekAMte nitya mAnavAmAM kRtano=karelAno nAza kRtanAza doSa utpanna thAya. 2) amRtAgama-jo ghaTa sarvathA nitya che to ghaTanA AkAro-paryAyo paNa sarvathA nitya cheHkoie banAvyA nathI. AthI ghaTanA sthAsa, koza, kuzUla vagere AkAro-paryAyo karyA vinA ja thayelA che. A pramANe akRtanuM nahIM karelAnuM Agama AvavuM thAya che. ekAMte anitya mAnavAmAM paNa e ja doSo. 1) kRtanAza- vastune ekAMte anitya mAnanArA bauddho dareka vastune pratikSaNa vinAzazIla mAne che. AthI prathama kSaNe vidyamAna ghaTa bIjI kSaNe nAza pAme che. eTale kuMbhAre karelA ghaTano nAza thAya che. Ama ekAMte anitya mAnavAmAM paNa kRtano karelAno nAza=kRtanAza doSa Ave che. 2) amRtAgama- prathama kSaNe vidyamAna ghaTa banAvavA lAyaka mATI bIjI ja kSaNe sarvathA nAza pAme che. mATI nAza pAmavAthI svAsa-koza-kuzUla vagere AkAro banI zake nahIM. mATImAMthI taiyAra thayelA sthAsa-koza-kuzUla vagere paryAyo ApaNe pratyakSa joie chIe. to e kyAMthI AvyA? karyA vinA ja TapakI paDyAM ema ja mAnavuM paDe ne ? Ama ekAMte anitya mAnavAmAM paNa akRtanuM nahi karelAnuM Agamana rUpa doSa utpanna thAya che. (1) AtmanyekAntanitye syAnna bhogaH sukhaduHkhayoH / ekAntAnityarUpe'pi, na bhogaH sukhaduHkhayoH // 2 // 1 jema ghaTa vastu che tema, ghaTanA AkAro-paryAyo paNa vastu che. vastune ekAMte nitya mAnanAranA mate vastu mAtra nitya che. AthI paryAyo paNa nitya che =koie karyA nathI.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 2) anvaya sahita zabdArtha Atmani-AtmAne, Anitye-ekAMte nitya mAnavAmAM, suvatu: jIyo:-sukha du:khano, mo:-anubhava, na svAt-na thAya, jJAntAnityarUpe-AtmAne ekAMte anitya mAnavAmAM, pi-paNa, muhatu:rayo:-sukha-du:khano, moLa:-anubhava, 7-na thAya. ekAMta nitya pakSamAM sukha-duHkhanA anubhavano abhAva 8 1 ekAMta nirAsa sukha ane duHkha virodhI padArtho hovAthI ekI sAthe anubhavI zakAya ja nahi, kramathI ja anubhavI zakAya. kramathI sukha-du :khane anubhave to AtmA sarvathA nitya na rahI zake, kAraNa ke sukhano anubhava karyA pachI duHkhano anubhava karanAra AtmA sukhIrUpe nAza pAmIne du :khI rUpe utpanna thAya. e pramANe du :khano anubhava karyA pachI sukhano anubhava karanAra AtmA du :khIrUpe nAza pAme ane sukhI rUpe utpanna thAya. AthI ekAMta nitya AtmA sadA ekaluM sukha ja bhogavI zake ke sadA ekaluM du :kha ja bhogavI zake. Ama AtmAne ekAMta nitya mAnavAmAM sukha-du :kha e beno anubhava na thai zake. ekAMta anitya pakSamAM sukha-duHkhanA anubhavano abhAva-- pUrve kahyuM tema ekI sAthe sukha duHkha baMne anubhavI zakAya nahi. kramathI paNa tyAMre ja anubhavI zakAya ke jo AtmA bIjI (vagere) kSaNe raheto hoya. ekAMta anityavAdInA mate to bIjI ja kSaNe AtmA nAza pAme che. bIjI kSaNe nAza pAmato eka ja jIva kramathI sukha-du :kha baMneno anubhava kevI rIte karI zake ? (2) puNyapApe bandhamokSa, na nityaikAntadarzane / mukhyapApe vadhamokSau, nAnieAntavarNane rU| 3) anvaya sahita zabdArtha---- nityAtavargane-AtmAne ekAMte nitya mAnanAra darzanamAM=matamAM, pukhyapApepuNya-pApa ane, vadhamokSau-baMdha-mokSa, na-ghaTatA nathI, anitthAntavarNane AtmAne ekAMte anitya mAnanAra darzanamAM=matamAM paNa, puNyapAve-puNya-pApa ane, vadhamokSaubaMdha-mokSa, na-ghaTatA nathI. ekAMtanitya darzanamAM-puNya-pApa ane baMdha-mokSanI asaMgati--
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza ekAMta nirAsa je vastu ekAMte nitya hoya te sadA eka sarakhI rahe, AthI jo AtmA ekAMte nitya hoya to sadA puNyavAna=puNyanA udayavALo ja rahe, athavA sadA pApI=pApanA udayavALo ja rahe. AtmA thoDo samaya puNyavAna ane thoDo samaya pApI bane to ekAMte nitya kyAM rahyo ? e ja pramANe ekAMtanitya AtmA sadA baMdhAyelo rahe ke sadA mukta rahe. prathama baddha hoya ane pachI mukta bane to AtmAnI ekAMte nityatA kyAM rahI ? Ama ekAMta nitya AtmAmAM puNya-pApa ane baMdha-mokSa na ghaTe. 8 2 ekAMtaanitya darzanamAM puNya-pApa ane baMdha-mokSanI asaMgati-- ekAMta anitya darzanamAM AtmA eka ja kSaNa rahe che. eka ja kSaNamAM puNya-pApa e beno udaya kevI rIte ghaTI zake ? e pramANe eka ja kSaNamAM baMdhamukti e baMne na ghaTe.4 (4) kramAkramAbhyAM nityAnAM, yujyate'rthakriyA na hi / ekAntakSaNikatve'pi yujyate'rthakriyA na hi // 4 // ' 4) anvaya sahita zabdArtha---- nityAnAM-AtmA vagere ekAMtanitya vastumAM, mAmAkhyAM-kramathI ke akramathI (yugapat=ekI sAthe) arthayiA-arthakriyA, yukhyate.hiM na-ghaTatI ja nathI, prAntakSaLitte-AtmA vagere ekAMta anitya vastumAM, api-paNa, arthayiAarthakriyA, yukhyate ddi na-ghaTatI ja nathI. 1. athavA puNya-pApa zubhAzubha kriyAthI utpanna thAya che. ekAnta nitya AtmAmAM kriyA (cothA zlokamAM kahevAze tema) ghaTI zakatI na hovAthI puNya-pApa paNa ghaTI zakatAM nathI. 2. athavA baMdha eTale viziSTa saMyoga. saMyoga eTale aprAptinI prApti. AthI baMdha eTale pUrvakAlIna aprAptirUpa avasthAno tyAga ane prAptirUpa avasthAnuM thavuM. ekAMta nitya AtmAmAM A ghaTe nahi. AthI baMdha paNa ghaTe nahi. baMdha vinA mokSa paNa na ghaTe. 3. athavA prathama kSaNe puNya-pApane utpanna karanAra AtmA bIjI ja kSaNe nAza pAmI javAthI puNya-pApanA phaLarUpa sukha-du :khano anubhava na thavAthI puNya-pApa nirarthaka bane che. 4. athavA AtmAno bIjI kSaNe niranvaya (sarvathA) nAza thato hovAthI baMdha ane mokSano AdhAra eka ja AtmA raheto nathI. je AtmA baMdhAyo hato teno niranvaya nAza thai javAthI mokSa kono ? je baMdhAya te ja mukta thAya.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 83 ekAMta nirAsa arthakriyA eTale te-te vastunuM te-te kArya. jemake-ghaTanuM kArya jalAharaNa hovAthI ghaTanI arthakriyA jalAharaNa che. paTanuM kArya AcchAdana hovAthI paTanI arthakriyA AcchAdana che. arthakriyAkAritva=arthakriyAnuM karavuM =potAnuM kArya karavuM) e vastunuM lakSaNa che, arthAt je arthakriyA (=potAnuM kAryo karanAra hoya te ja vastu ke padArtha kahevAya. je vastumAM A lakSaNa na ghaTe te asatuM hoya. ekAMta nitya ke ekAMta anitya vastumAM A lakSaNa ghaTatuM na hovAthI te asat siddha thAya. ekAMta nitya AtmAmAM arthakriyAnI asaMgati arthakriyA be rIte thAya, kramathI ke akramathI yugapatuM. ekAMta nitya padArthamAM baMne rIte arthakriyA ghaTatI nathI. dA. ta. sukha-duHkhano anubhava AtmAnuM kArya che. AtmA kramathI sukha-du:khano anubhava kare to nitya na rahe. kAraNa ke prathama sukhano anubhava kare pachI du:khano anubhava kare eTale AtmAno svabhAva badalAI jAya. prathama sukhAnubhavano svabhAva, pachI duHkhAnubhavano svabhAva. ekAMta nitya AtmA A pramANe svabhAva bhedavALo na hoya kiMtu sadA eka ja svabhAvavALo hoya. A pramANe ghaTAdi dareka padArthamAM kramathI (jalAharaNAdi) kArya karavAmAM svabhAvabheda thAya che. have jo kramathI kArya karavAmAM svabhAvabhedanA yoge nityatvanI hAni thavAnA bhayathI akramathI ekI sAthe kArya kare che ema mAnavAmAM Ave to te paNa ghaTI zake nahi. kAraNa ke dareka kAryakramathI thAya che e pratyakSa dekhAya che. jema ke AtmA prathama sukha anubhave che, pachI du:kha anubhave che. AtmA sukha-duHkha baMne ekI sAthe anubhavato nathI. e pramANe kuMbhAra prathama ghaDo pachI ghaDI pachI 'katharoTa ema kramazaH kArya kare che. have bIjIvAta-jo ekI sAthe ja badhA kAryo karI nAkhe to eka ja samayamAM badhA kAryo thai javAthI bIjA vagere samayomAM koi kArya karavAnuM raheze nahi. ethI padArtha asat banI jaze. A pramANe ekAMta nitya padArthamAM kramathI ke akramathI artha kriyA (svakArya) ghaTatI nathI. ekAMta anitya padArthamAM arthakriyAnI asaMgati ekAMta anitya mate dareka vastu eka ja kSaNa rahetI hovAthI kramathI arthakriyA (svakArya) ghaTI zake nahi. kartA ekathI vadhAre samaya raheto hoya to ja 1. je kArya kare te ja vastu sat che. je kArya na kare te vastu nathI=asat che. arthAt jemAM arthakriyA=kArya hoya te ja vastu kahevAya.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 84 ekAMta nirAsa kramathI arthakriyA ghaTe. akramathI=ekI sAthe paNa arthakriyA ghaTI zake nahi. temAM pratyakSa virodha che. dareka kArya kramathI thAya che e pratyakSa dekhAya che. tathA ekI sAthe eka ja kSaNamAM badhAja kAryo thai jAya to bIjI kSaNe padArtha arthakriyAthI rahita thai javAthI avastu=asat banI jaze. Ama, ekAMta nitya ane ekAMta anitya pakSamAM kramathI ke akramathI nahi ghaTavAthI padArtha asat banI jAya che. AthI e baMne pakSo asaMgata che. (4) yaMdA tu nityAnityatva-rUpatA vastuno bhavet / yathAttha bhagavannaiva, tadA doSo'sti kazcana // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha-- bhAvanlR-he bhagavaMta, tu-paNa, yajJA-jo, yathA Atya-Ape je pramANe kahyuM che te pramANe, vastuna:-dareka vastunuM, nityAnityatvarUpatA-kathaMcit nitya ane kathaMcit anitya svarUpa, mave-hoya, tavA-to, jIna-kIipaNa, roSaH-doSa=virodha, maiM va-che ja nahi. prazna : vastune nityAnitya mAnavAmAM doSa kema na rahe ? balke doSo vadhe ! kAraNa ke pUrve nitya pakSamAM ane anitya pakSamAM je doSo batAvyA che te badhA ja nityAnitya pakSamAM Ave. nitya pakSamAM to kevaLa nityapakSanA ja ane anitya pakSamAM kevaLa anitya pakSanA ja doSo Ave, jyAre nityAnitya pakSamAM to baMne pakSanA doSo AvavAthI doSo vadhe. uttara : nityAnityatA eTale nityatA ane anityatAno saravALo nathI, kiMtu tANAvANAnI jema ekameka thai gayela e beno vilakSaNa yoga che. keTalIka evI vastuo hoya che, ke je ekalI hoya to doSa kare. paNa bIjI vastunI sAthe vilakSaNa yoga thAya to baMnenA doSono nAza thAya ane navo guNa pragaTe. A ja viSayane 6ThThI gAthAmAM jaNAve che. (5) guDo hi kaphahetuH syAnnAgaraM pittakAraNam / dvayAtmani na doSo'sti, guDanAgarabheSaje // 6 // * 1. A viSayanA vizeSabodha mATe A zlokanuM saMskRta vivaraNa, syAdvAdamaMjarI; sanmatitarkaTIkA vagere graMthonuM avalokana karavuM.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 6) anvaya sahita zabdArtha hiM-'kAraNa ke, vuDa:-ekalo goLa, detu:-kaphanuM kAraNa, svAt-bane, nAraMekalI sUMTha, pittajJArAm-pittanuM kAraNa bane paNa, dayAni pulanA meSanesUMTha-goLa baMne meLavIne banAvelI goLImAM (auSadhimAM), dveSa:-doSa, na astinathI balke AmavAtano nAza vagere lAbha thAya che. (6) (sUMTha-goLanI goLI e mAtra sUMTha-goLanuM mizraNa nathI, kiMtu svataMtra vilakSaNa vastu che. AthI ja sUMTha-goLanA guNo che, paNa doSo nathI. ethI pittakaphanI utpattirUpa doSa na thAya, ane vAyunAza-pittazamana rUpa guNa thAya.) dvayaM viruddhaM naikatrA - 'satpramANaprasiddhitaH / viruddhavarNayogo hi, dRSTo mecakavastuSu // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha---- 85 ekAMta nirAsa gasatjhamALaprasiddhita:-virodhanI siddhi thai zake evuM koi satya pramANa nahi hovAthI, patra-eka ja vastumAM, dhairya-nityatva ane anityatva e be, viThThuM naviruddha nathI, phri-kAraNa ke, meSavastupu-vividha raMgavALI vastuomAM, vidhruvaLayogo-kRSNa, zveta vargare viruddha raMgono yoga, TTaH-pratyakSa jovAmAM Avyo che. (7) vijJAnasyaikamAkAraM, nAnAkArakarambitam / icchaMstathAgataH prAjJo, nAnekAntaM pratikSipet // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha-- vijJAnasya-vijJAnano, -eka ja, AAra-AkAra (=svarUpa), nAnALA kvitaM ghaTa-paTa Adi judA-judA svarUpothI mizra bane che ema, rUghdhana-icchato=mAnato, prAjJa:-buddhimAna, tathApAta:-bauddha, aneLAnta-anekAMtavAdanuM, pratikSipe-khaMDana kare nahi=khaMDana karI zake nahi. 1.pAMcamA zlokamAM vastune nityAnitya mAnavAmAM doSa nathI ema jaNAvyuM che. vastune nityAnitya mAnavAmAM doSa kema nathI e praznanA samAdhAna mATe A zloka che. AthI ahIM 'kAraNa ke' arthamAM hri zabda che. vastune nityAnitya mAnavAmAM koi doSa nathI. kAraNa ke ekalo goLa...
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 86 ekAMta nirAsa jJAnAtavAdionA mate ekaja citrajJAna ( citrapaTanuM jJAna) grAhaka che. ane tenA aMzo grAhya che. Ama eka jJAnane ja grAhya ane grAhaka (traNeya ane jJAna karanAra) rUpe mAnato bauddha anekAMtavAdanuM khaMDana kevI rIte kare ? kAraNa ke eka citrapaTanA jJAnamAM paraspara viruddha evA paNa nIla-anIlano virodha vinA svIkAra kare che. tethI bauddhoe anekAMtavAdano svIkAra karyo ja che. bhAvArtha :- jJAnAdvaitavAdI boddha dareka padArthane jJAna svarUpa mAne che. enuM kahevuM che ke jevI rIte arIsAmAM vastunuM pratibiMba paDavAthI arIso tadAkAra bhAse che. ema jJAnamAM zeya padArthanA AkAranuM pratibiMba saMkramita thavAthI jJAna ja nnaya svarUpa bane che. AthI tenA mate eka ja vastu jJAna paNa che ane zeya paNa che, arthAtuM eka vastumAM virodhI evA jJAna-jJayatva dharmono samAveza thayo. A anekAMtavAda ja che. AthI teNe A rIte anekAMtavAdano svIkAra karyo kahevAya. anekAMtavAdano svIkAra karanAra anekAMtavAdanuM khaMDana karI zake nahi. AthI A gAthAmAM kaMhyuM kebuddhimAna bauddha anekAMtavAdanuM khaMDana na kare. (8) citramekamanekaM ca, rUpaM prAmANikaM vadan / yoga vaizeSikSo vApi, nAnerUM pratikSipe zA 9) anvaya sahita zabdArtha- vivaM-judA-judA raMgothI vicitra, rUpa-eka ja rUpane, ane aneka svarUpe, prAmANirva-pramANa siddha, veda-kaheto, yor:-naiyAyika, vA-ke, vaipiDagivaizeSika paNa, aneai-anekAMtavAdanuM, nA pratikSipe-khaMDana na kare khaMDana karI zake nahi. bhAvArtha :- naiyAyiko ane vaizeSiko judA-judA raMgothI vicitra raMgaberaMgI) paTa AdinuM eka ja jJAna aneka svarUpe mAne che. e paTamAM zveta, kRSNa Adi aneka viruddha dharmonuM jJAna thAya che. temAM teo virodha mAnatA nathI. A rIte eka ja rUpane (raMgaberaMgI) aneka rUpe mAnavAthI anekAMtavAdano svIkAra karanAra naiyAyiko ane vaizeSiko kayA moDhe anekAMta vAdano virodha karI zake ? (9) * icchan pradhAnaM sattvAdyai-viruddhairgumphitaM guNaiH / sAGkhyaH saGkhyAvatAM mukhyo, nAnekAntaM pratikSipet // 10 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-AThamo prakAza 87 ekAMta nirAsa 10) anvaye sahita zabdArtha - pradhAnaM-prakRtine, sarvArdha sattva, rajasuM ane tama e traNa, viruddha-paraspara viruddha, guna:-guNothI, ThtaM-yukta, rUcha-icchato mAnato, sAva mu:-vidvAnomAM mukhya sAmra:-sAMkhya, anekAnta-anekAMtavAdano, na pratikSivirodha kare nahi virodha karI zake nahi. bhAvArtha- sAMkhyo AtmAne puruSa kahe che. A puruSa kazuM ja karato nathI. AthI puruSa zubhAzubha karmano kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI, kiMtu kamalapatranI jema sarvathA nirlepa che. to pachI te saMsAramAM paribhramaNa kema kare che e praznanA samAdhAna mATe teo kahe che ke tenuM kAraNa prakRti nAmanuM tattva che. prakRti ja zubhAzubha karmone kare che, ane bhogave che. puruSa cetana che, prakRti jaDa che. AthI baMne taddana judA che. prakRti ane puruSa taddana bhinna hovA chatAM cetana puruSamAM prakRtinuM pratibiMba paDavAthI puruSane evo bhrama thAya che ke "huM prakRti ja" chuM. AthI prakRti ja zubhAzubha karmone karanAra ane bhogavanAra hovA chatAM puruSane huM zubhAzubha karmono kartA ane bhoktA chuM evo bhrama thAya che. prakRti sukhaduHkhane anubhavatI hovA chatAM puruSane huM sukhI chuM, huM du:khI chuM ema bhAse che. arthAt prakRtinA sukha-du:khAdi dharmo puruSane potAnAmAM bhAse che. e ja pramANe puruSamAM prakRtinuM pratibiMba paDavAthI) prakRtine huM puruSa chuM evo bhrama thavAthI puruSano caitanya dharma prakRtimAM bhAse che. A pramANe puruSa-prakRtinA bhedanI ajJAnatAnA kAraNe saMsAra che.jyAre puruSane bhedajJAna (-prakRtithI huM bhinna chuM evuM jJAna) thai jAya che tyAre puruSa ane prakRti judA paDI jAya che. AthI puruSano = AtmAno saMsAra maTI jAya che. " have ApaNe prastuta viSayanI vAta karIe. sAMkhyo prakRtine sattvaguNa, rajoguNa ane tamoguNa svarUpa mAne che. A traNe guNo paraspara virodhI che. eka ja vastumAM paraspara virodhI guNone svIkAravAthI anekAMtavAdano svIkAra thai gayo, A rIte anekAMtavAdano svIkAra karanAra sAMkhya anekAMtavAdano virodha kevI rIte karI zake ? (10) - vimatiH sammatirvApi, cArvAkasya na mRgyate / paralokAtmamokSeSu, yasya muhyati zemuSI // 11 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza 88 ekAMta nirAsa 11. anvaya sahita zabdArtha - paratolAtmamokSepu-paraloka, AtmA ane mokSamAM, yastha-jenI, muvI-buddhi, muhati-muMjhAya che te, vAya-cAkanA-nAstikanA vimati:-virodhane, vADapake, sammati:-svIkArane, na pRSyate-vicAravAnI jarUra nathI. . cArvAka anekAMtavAdano svIkAra kare che ke virodha kare che e vicAravAnI jarUra nathI, kAraNa ke cArvAka AbAla-gopAla prasiddha jIvAdi padArthone paNa samajI zakavAnI buddhithI rahita che. buddhirahita mANasanI kiMmata keTalI? buddhihIna mANasa anekAMtavAdano svIkAra kare to ya zuM ane virodha kare to ya zuM ? (11) tenotpAdavyayasthema-sambhinnaM gorasAdivat / tvadupajJaM kRtadhiyaH, prapannA vastu vastusat // 12 // 12) anvaya sahita zabdArtha- he bhagavanuM ! tena-tethI, thaya:-vidvAnoe, norasaddiva-gorasa AdinI jema, vaiduparuM-Ape prarUpela, vatpAdrivyayasthama-manna-utpatti-vinAza-sthitithI yukta, vastu-pAramArthika, vastu-vastuno, prapannA:-svIkAra karyo che. (12) zaMkA-vastumAM eka samaya rahenAra ane paraspara viruddha evA dharmanI kalpanA karavI e yogya che ? samAdhAna gosara vagerenI jema yogya che. jemake-sthira rahenArA gorasamAM pUrvanA dUdhanA pariNAmano nAza thAya che ane pachInA dahIM pariNAmanI utpatti thAya che. pratyakSAdi pramANanA baLathI jovAyelA A beno nAza utpattino) apalApa kevI rIte karI zakAya ? AthI vastu utpAda-vinAza-sthitirUpa che. tathA suvarNanA ghaDAne toDIne mukuTa banAvavAmAM Ave tyAre suvarNaghaTano abhilASI zoka pAme che, suvarNa mukuTano abhilASI AnaMda pAme che ane suvarNano abhilASI zoka ke AnaMda pAmato nathI, kiMtu madhyasthatAne pAme che. A pramANe eka ja vastune AzrayIne traNa vyaktione judA judA hetuothI traNa prakAranA bhAva thayA. eja pramANe AMgaLIne vAMkI karavAmAM Ave tyAre temAM pUrve rahela saraLabhAvano abhAva thAya che. vakratAnI utpatti thAya che, ane AMgaLI rUpe sthAyI rahe che. buddhimAna loko A pramANe saghaLI vastuomAM utpAda-vinAza sthiti bhAvane jue che. tethI vastunuM svarUpa utpatti-vinAza-sthiti svarUpa siddha thayuM.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza 89 kalikAla prazaMsA navamAMza: * A pramANe sarva AstikadarzanIone ekAMta matarUpa aMdhakArane dUra karavAmAM tatpara anekAMtarUpa amRtanA aMjanathI nirmala daSTivALA karIne prastuta ja vItarAgastutino kalikAlanI prazaMsA dvArA prAraMbha karatA stutikAra kahe che yatrA'lpenA'pi kAlena, tvadbhakteH phalamApyate / Rnivarni: sa viDitu, tuM tayugAdvimi: zA 1) anvaya sahita zabdArtha - he devAdhideva !yatra-je kAlamAM, vaivane--ApanI bhaktinuM, pataM-phaLa, saspenathoDA, kAjona-samayamAM pi-paNa, sAtho-maLe che, sa:-te, pro-eka, nizAna kalikAla-duSamAkAla ja, tuM-ho, vRtayuAlipa-kRtayuga (=suSamA) Adi kAlathI, taM-saryuM ! kalikAlanA garvane toDanArA he svAmI ! je kalikAlamAM ApanI bhaktinuM phala atyaMta thoDA samayamAM paNa maLe che, te eka kalikAla (=duHSamAkAla) ja ho, kuvayuga (=suSamA) vagere kALathI saryuM. 'ahIM bhAvArtha A pramANe che-ApanI bhaktinuM phaLa suSamA (cotho Aro) Adi kALamAM pUrvakoTi varSanA AyuSyathI jeTaluM maLe che, teTaluM ja duHSamA (=pAMcamo Aro) kALamAM so varSanA AyuSyathI maLe che. AthI suSamA Adi kALathI du:SamA kALa kema prazaMsanIya nahi ? '. ahIM prabhubhakti eTale samyajJAna-darzana-cAritranuM Asevana karavuM. tenuM anaMtara phaLa svarga vagere che ane paraMpara phaLa mokSa che. (1) tathA-- suSamAto duHSamAyAM, kRpA phalavatI tava / meruto marubhUmau hi, zlAghyA kalpataroH sthitiH // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha - he jinezvara ! sumati:-suSamA kAlathI (=cothA ArAthI), suSamAyA-duHSamA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza 80 kALamAM (=pAMcamA ArAmAM), tava-ApanI, pA-maherabAnI, pAvatI-vizeSa phaLavALI bane che, phri-kAraNa ke, meta:-meru parvata karatAM, majjUmau-mAravADanI bhUmimAM, paiMto:-kalpavRkSanI, sthiti:-vidyamAnatA, rastAthyA-vadhAre prazaMsanIya che. sarva du:khothI rahita he bhagavan ! cothA ArAthI pAMcamA ArAmAM bhedabhAva vinA sarva jIvo upara rahelI ApanI karuNA vizeSa phaLavALI bane che. kAraNa ke meruparvata karatAM mAravADanI bhUmimAM kalpavRkSanI vidyamAnatA vadhAre prazaMsanIya che. kalikAla prazaMsA ahIM bhAvArtha A pramANe che--jyAM sarva sthaLe kalpavRkSo sulabha che tevA meru parvata upara kalpavRkSanI vidyamAnatA te pramANe Azcarya utpanna karatI nathI, je rIte keraDA ane kora vagere vRkSothI paNa rahita mAravADanI bhUmimAM kalpavRkSanI vidyamAnatA Azcarya utpanna kare che. e pramANe jyAM viziSTa jJAnarUpa prakAzavALA puruSo pagale pagale sulabha che tevo cotho Aro vagereM kALamAM dharmatIrtha pravartAvavuM vagere prabhukRpA te pramANe upayogI banatI nathI, je pramANe sarva atizayothI rahita pAMcamA ArAmAM bane che. (2) vaLI-- zrAddhaH zrotA sudhIrvaktA, yujyeyAtAM yadIza ! tat / ! tvacchAsanasya sAmrAjya - mekacchatraM kalAvapi // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha za-he nAtha !, yati-jo, zrAddhu: zrotA-52ma zraddhALu zrotA ane, sudhIrvavattAAgamanA rahasyane jANanAra vaktA e beno, yuddheyArtA-suyoga thAya, tat-to, tau pi-kalikAlamAM paNa, tvacchAsanastha-ApanA zAsananuM, sAmrAjyaM-sAmrAjya, chatra-eka chatra bane=sarvatra prasare. he jagadIza ! jo zraddhALu zrotA ane sadbuddhi vaktA e beno yoga prAyaH durlabha che. Ama chatAM bhAgyathI e beno yoga thai jAya to cokkasa 1. suSamA zabdano artha bIjo Aro thAya che. paNa prastuta prakaraNAnusAra cotho Aro artha ghaTe che. vaideze samuddAyopacAra e nyAye suSamA zabdanA sthAne TulamasuSamA zabda samajIne cotho Aro zabda ghaTI zake che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza kalikAlamAM paNa aparimita prabhAvavALA ApanA zAsananuM sAmrAjya eka chatra kare-sarvatra phelAve. 9 1 kalikAla prazaMsA zraddhALu eTale daMbharahita vizuddha zraddhAthI manoha2 aMtaHkaraNavALo.saghaLAM zAstronAM rahasyorUpa jharaNAomAM DUbakI mAravAthI jenI tattvAnusAriNI buddhi nirmaLa banI che tevo vaktA sarbuddhi kahevAya. stutikAranuM A vacana svAnubhavathI suMda2 che. te A pramANe--atizaya nIti ane parAkramathI sarvarAjAonA samUhane vaza karI lenArA zrIkumArapALa mahArAjA zraddhALu zrotA hatA, ane te kALamAM vidyamAna sarva zAstrorUpa samudranA pArane pAmanArI mativALA zrI hemacaMdrasUri mahArAjA sarbuddhivALA vaktA hatA. tevA prakAranA bhAgyayogathI A beno saMyoga thayo. e baMnee kalikAlamAM paNa zrI jinazAsananuM sAmrAjya eka chatra karyuM. ethI svAnubhavathI suMda2 A vacana sthAne che, arthAt A vacana svAnubhavasiddha hovAthI yogya ja che. (3) vaLI-- yugAntare'pi cennAtha ! bhavantyucchRGkhalAH khalAH / vRthaiva tarhi kupyAmaH, kalaye vAmaye // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha nAtha-he svAmI !, ce-jo, yugAntare pi-suSamAdi cothA ArAmAM paNa, annA:udgata, jItA:-durjano, manta-hoya che, rhi-to, vAmanaye-pratikULa AcaraNavALA, hrAye-pAMcamA ArA upara, pRthaiva-nirarthaka ja, jhapyAma:-ame kopa karIe chIe. iMdro jemane premathI praNAma karI rahyA che evA he bhagavan ! ATalA divaso sudhI kalikAlanI sAthe jANe ke laDavAnI icchAvALA hoie tema dveSavALA rahyA. kemake kalikAlanA baLathI jemaNe sAmarthya meLavyuM che evA kutIrthiko tIrthanAtha AdinA virahathI jANe ame anAtha hoie tema amArI kadarthanA kare che. hamaNAM AMtara dRSTithI vicAra karatA amArA hRdayamAM A sthira thayuM che ke--jo sAkSAt tIrthaMkaranA vihArathI virodhIo pheMkAi gayA hoya tevA cotho Aro vagere sArA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza kalikAla prazaMsA kALamAM paNa jo gozALo vagere uddhata durjano thayA che, to ame prakRtithI ja pratikULa AcaraNAvALA pAMcamA ArA upara nirarthaka ja kopa karIe chIe. kalikALano koi paNa rIte koi ja aparAdha nathI. kevaLa paraguNone sahana na karavAnA svabhAvavALA ane svabhAvathI ja duSTa vartanavALA durjanono A (=bIjAonI kadarthanA karavI e) svabhAva ja che. (4) 9 2 vaLI bIjuM-- kalyANasiddhyai sAdhIyAn, kalireva kaSopalaH / vinAgniM gandhamahimA, kAkatuNDasya naidhate // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha-- he jagadIza ! nyAsingre-kalyANanI siddhi (=parIkSA) mATe, popanakasoTI samAna, Rtti:-va-pAMcamo Aro ja, sAthIyAn-vadhAre sAro che, ni vinA-agni vinA, AtughalakSya-agaranA, dharmAtA-gaMdhano prabhAva, na yate vadhato nathI. sArI sAmagrI hoya, ucca AlaMbano hoya to ArAdhanA suka2 bane che. sAmagrI pUrNa na hoya, AlaMbano paNa bahu ucca na hoya to ArAdhanA duSkara bane che. pAMcamA ArAmAM sAmagrInI apUrNatA ane bahu ucca AlaMbanono abhAva hovAthI ArAdhanA duSka2 che. AthI pAMcamA ArAmAM sAdhanA sattvanI kharI parIkSA thAya che. viziSTa sattva hoya to ja pAMcamA ArAmAM=kalikAlamAM ArAdhanA thai zake che. AthI kalikAlamAM ArAdhanA karanAra sattvazALI che e siddha thAya che. mATe ja kalyANanI siddhi mATe kalikAla vadhAre sAro che ema ahIM kahyuM. ahIM jvALa zabdano suvarNa artha paNa thai zake. jema suvarNanI parIkSA mATe kasoTI joie, kasoTImAMthI pasAra thayeluM suvarNa zuddha nakkI thAya che. tema AtmakalyANanI parIkSA mATe kalikAla kasoTI samAna che. kalikAlamAM ArAdhanA karanAra AtmA sattvavaMta che ema nakkI thAya che. anupama kalyANanA maMdira he bhagavan ! A kALanA bhavya jIvonA zubhasamUhanI sArI vRddhi mATe kalikAla ja atyaMta zreSTha kasoTI paththara che. ahIM bhAvArtha A pramANe che--sarva zubha sAmagrI samUhavALA cotho
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza 93 kalikAla prazaMsA Aro Adi kALamAM bhavya jIvone sukRtanI sAdhanA sukara ja che. paNa jeo sAmagrInA abhAvamAM paNa kalyANakArI sAdhanA mATe prAraMbha kare che, temanA sattvarUpa suvarNanI parIkSA mATe kalikAla ja kasoTI paththara che. suvarNanI paNa parIkSA kasoTI paththarane ja AdhIna che. ahIM anya arthane kahe che-agni vinA kRSNAganA sugaMdhano prabhAva vadhato nathI. AthI jevI rIte agni kRSNAgarunI sugaMdhane vadhAre che. tevI rIte kalikAla sattvazALI jIvonA sattvanI utkRSTatAne vadhAre che, evo bhAva che. (5) vaLI bIjuM-- nizi dIpo'mbudhau dvIpaM, marau zAkhI hime zikhI / nI surApa: toDavuM, vAiinaraga:: gaddA 6) anvaya sahita zabdArtha-- he vItarAga ! jema koine nizi dvIpa-rAtre dIpaka maLI jAya, vastuthI dIpasamudramAM dvIpa maLI jAya, paNa zArI-mAravADanI bhUmimAM vRkSa maLI jAya, ane, hine zillI-ThaMDImAM agni maLI jAya tema, zanI tulA :-kalikAlamAM durlabha, 3yaM-A, vaFdriArA ::-ApanA caraNakamaLano rajakaNaprAta: meM prApta karyo che. vizvamAM advitIya vatsala ! kaliyugamAM A ApanA caraNa kamalanI niSkapaTa sevAno aMza ghaNI ghaNI muzkelIthI mane prApta thayo che. kAraNa ke te agaNyapuNyanA samUha vinA durlabha che. A ja arthanI cAra dRSTAMtothI spaSTatA kare che. jevI rIte kArya karavAnI icchAvALA koine rAtre dIpaka prApta thAya, jevI rIte agAdha samudranA madhyabhAgamAM paDelA koine dviIpano yoga thAya, jevI rIte atizaya garama sUryanA bhayaMkara kiraNasamUhathI tapelA zarIravALAne seMkaDo zAkhAothI vistAravALuM vRkSa maLI jAya, jevI rIte atizaya ghaNI ThaMDI paDatI hoya tyAre koine agni maLI jAya, tevI rIte mane kalikALamAM ApanA caraNa kamaLano rajakaNa prApta thayo che. 1. yu=kALa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza 94 kalikAla prazaMsA A cAra dRSTAMto bhagavAna mATe barobara che. te A pramANe--mithyAtva rUpa rAtrimAM ajJAnarUpa aMdhakAramAM jemanuM mana gabharAi gayuM che tevA jIvo mATe bhagavAna kevalajJAna rUpa dIpaka che. bhavasamudramAM paDatA jIvone sAMtvana ApavAthI (=bacAvavAthI) bhagavAna dvIpa che. AMtarazatru rUpa sUryathI tapelA jIvone visAmo levA mATe bhagavAna vRkSa che. atizaya gADha moharUpa ThaMDIthI TharI gayelA jIvo mATe bhagavAna agni che. (6) tathA potAnA kArya mATe ja cAre bAjuno vicAra karIne nizcaya karanArane ja prAyaH zubha-azubha vicAra Ave che. tethI ja (=vicAra dvArA kalikAla upakArI che ema nizcita thavAthI) upakAra na karanArA anyakALano tyAga karIne upakArI kalikAlanI stuti karatA stutikAra kahe cheyugaantressu bhrAnto'smi, tvaddarzanavinAkRtaH / namo'stu kalaye yatra, tvaddarzanamajAya // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha he devAdhideva ! tvaddarzanavinAta:-ApanA darzanathI (=samyag darzanathI) vaMcita huM, yugAntarevu-kalikAlathI anya kRtayugAdi kALamAM, prAnto'mni-saMsAramAM bhamyo chuM. AthI mane, yatra-jyAM, varzana-ApanA darzana, anAyata-thayAM che, lavete kalikAlane, namo'stu-namaskAra ho ! sarvalokonuM hita karanArA he bhagavan ! vidvAno cotho Aro vagere kALanA te te guNonI prazaMsA karavA dvArA cotho Aro vagere kALamAM gauravanuM AropaNa bhale karo, paNa mAruM mana kalikAla sivAya bIjA kALomAM udAsIna ja 1. pita zabdano zabdArtha thAkI gayela evo che. paNa ahIM 'TharI gayela' evo bhAvArtha lakhyo che. 2. tAtparya =hetu. gujarAtImAM hetu artha batAvavA 'mATe' zabda vaparAya che. jemake bAhetunA TAmi=pANI mATe jAuM chuM. ahIM tAtparya e che ke stutikArane kalikAlanI stuti ka2vAno vicAra Avyo e zubha vicAra che. Avo zubha vicAra kema Avyo ? kAlano badhI bAjuno vicAra karyo to kalikAla upakArI jaNAyo. AthI tenI stuti karavAno vicAra Avyo ane stuti karI.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-navamo prakAza 95 kalikAla prazaMsA che. kAraNa ke ApanA darzanathI vaMcita huM te kALomAM anaMtakALa sudhI bhamyo chuM. AthI jema paravibhUtinI zobhA atizaya manohara hoya to paNa upayogI na hovAthI nakAmI che, tema cotho Aro vagere kALathI mAre saryuM. athavA cotho Aro vagere kALamAM ApanI sevAnuM phaLa to dUra raho, kiMtu mAtra ApanuM darzana paNa mane na thayuM. saghaLA doSothI kaluSita paNa A kalikAlane namaskAra thAo, ke jemAM lAkho bhavomAM durlabha ane seMkaDo sukRtothI prApta karI zakAya tevuM ApanuM darzana mane thayuM. ahIM bhAvArtha A pramANe che-jo anyakALamAM mane ApanuM darzana thayuM hota to huM ATalo kALa saMsAramAM paribhramaNa na karata. hamaNAM to ApanuM darzana prApta thai jatAM meM dIrgha saMsAraparibhramaNane jalAMjali ApI che, arthAt have huM dIrghakALa sudhI saMsAramAM nahi bhUmuM. ApanuM darzana eTale Ape kahelA tattvonI ruci. (7) kalikAla kevaLa kRtayuga vagerethI ja adhika icchanIya che ema nathI, kiMtu ApanAthI paNa adhika icchanIya che ema upahAsa sahita (=majAkathI) kahe che bahudoSo doSahInAt, tvattaH kalirazobhata / .: viSayukto viSaharAt, phaNIndra iva ratnataH // 8 // (8) anvaya sahita zabdArtha- rU-jema, viSayuvA:-viSadhara, haLI-sarpa, viSahara-viSahara, bhata:-ratnathI, gomata-zobhA pAmelo che, tema, viduSa:-ghaNA doSavALo, ni:kalikALa, pachInA-doSa rahita, tva:-ApanAthI, azomata-zobhA pAmelo che. - vizvabhUSaNa he bhagavanuM ! jema prabaLa viSathI yukta sarpa potAnA mastakamAM rahelA viSa doSano nigraha karanAra maNithI zobhe che, tema sarvadoSonuM sthAna evo A kaliyuga doSanA aMzathI paNa nahi sparzAyelA ApanAthI paNa adhika zobhyo. saMpUrNa jagatamAM sarvottama hovAthI Apa zobho cho, paNa A kalikALa to saghaLA doSonuM sthAna hovA chatAM ApanAthI paNa adhika zolyo. doSanA utkarSathI ja tenuM ApanAthI utkarSa che. pUrvapakSa ahIM bhagavAna stutikArane kahe che ke-Ama to teM kalikAlane
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-dazamo prakAza 96 adbhuta satva mArAthI paNa caDhiyAto karI dIdho. | uttarapakSa : jema sarpamaNithI sarpa kyAreya caDhiyAto nathI, tema kalikAla ApanAthI caDhiyAto nathI. pUrvapakSa : to pachI te kalikALanI ATalI prazaMsA kema karI ? uttarapakSa : kalikALamAM ApanA darzanano mane lAbha maLyo, AthI te mAro upakArI che, kalikALa nirguNa hovA chatAM mAro upakArI che eTalA mATe ja meM enI prazaMsA karI. jo huM kalikALanI prazaMsA na karuM to huM kRtaghna bane. je kAraNathI kalikALano pakSapAta karyo te kAraNane vicAravAmAM Ave to stutikArane paramArthathI bhagavAnanA guNono ja pakSapAta che. AthI A yogya che. athavA A zlokano artha A pramANe che-jema sarpa viSayukta hovA chatAM potAnA mastake rahelA viSadoSano nigraha karanArA maNithI ja zobhyo, tema kalikALa bahudoSavALo hovA chatAM doSarUpamalinatAthI taddana mukta ApanAMthI ja=ApanA kAraNe ja zobhyo. (8) dazamaprakAzaH kalikALa jagatane pratikULa che, Ama chatAM prabhunuM darzana ApavAthI anukULa che. AvA kalikALanI prazaMsA karIne "adbhutastava" no prAraMbha karatA stutikAra kahe che- maTAsattestvatprasAdastvatprasAdAdiyaM punaH / ityanyonyAzrayaM bhindhi, prasIda bhagavanmayi // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha bAvana-he bhagavAna !, matra mArI prasannatAthI, vastrAdri Apano prasAda maherabAnI thAya, puna:-ane, rUThya-A mArI prasannatA), vasaddhiAApanA prasAdathI thAya, rUti-A pramANe, sacocArya-anyonyAzrayane, mithibhedI nAMkho, -mArA upara, sI-prasanna bano. parama aizvaryathI yukta he bhagavan! jenAthI AlokanuM alpamAtra paNa phaLa
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-dazamo prakAza 97. adbhuta satva icchAya che jenI pAsethI A lokanuM alpamAtra paNa phaLa meLavavAnI icchA thAya che, tene paNa sanmukha lAvIne (=anukULa banAvIne) prasanna karAya che, to pachI ApanAthI sarvottama mokSapadane icchatA evA mArA vaDe Apa vizeSapaNe prasanna karavA yogya cho. ApanI te prasannatA pahelAM mArI prasannatAnI apekSA rAkhe che. jyAre huM rAga-dveSa rahita ane parama samatAthI bhAvita manathI ApanI AjJAnI samyam ArAdhanA karuM tyAre Apa prasanna bano, mArI paramasamatArUpa te prasannatA ApanI prasannatAthI thavAnI che, Apa prasanna bano tyAre ja thAya. A pramANe anyonyAzraya (=sevaka prasanna bane to svAmI prasanna bane, svAmI prasanna bane to sevaka prasanna bane) doSa Ave che. anugraha karAyelo ane niraMkuzapaNe phelAto A doSa baMnenA abhAva mATe thAya. tethI te vizvavatsala ! Apa A anyonyAzraya doSane dUra karo. anyonyAzrayane dUra karavAno upAya kahe che-Apa mArA upara prasanna bano. ahIM bhAvArtha A pramANe che-moTA ane nAnAnI vacce hAthI ane maccharanI jema ghaNuM aMtara hoya che. tethI Apa moTA hovAthI ane svabhAvathI ja karuNAvaMta hovAthI tuccha mArI prasannatAne avagaNIne pahelAM ja Apa kRpAnI sanmukha bano. Apa prasanna banazo eTale mArI prasannatA avazya thaze. ane A pramANe anyonyAzraya doSa paNa dUrathI pheMkAi gayo che. AthI kaMi anucita nathI. (1) ' tathA A vikSituM patnI, sahastrAkSoDa ira kSa: I svAmin sahasrajihvo'pi, zakto vaktuM na te guNAn // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha svAmina- svAmI !, te ApanI, patnaspa-rUpazobhAne, nirasituM-yathArtha rUpe jovA, sAkSo pahajAra AMkhavALo paNa, nakSama :-samartha nathI, te-ApanA, guI-guNone, vavatuM-kahevA, sAho pi-hajAra jIbhavALo paNa, raNavatta:samartha nathI. ' '' sarva AzcaryonA nidhAna he svAmI ! ame ApanA eka paNa AzcaryanuM zuM varNana karIe ? arthAt ApanA eka paNa AzcaryanuM pUrNapaNe varNana karavA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-dazamo prakAza adbhuta satva ame samartha nathI. te A pramANe--anuttara devothI jenI icchA karAya tevI sarvottama ane koi jAtanA prayatna vinA svabhAvathI ja manohara evI ApanI zobhAne jovA mATe=yathArtha nirNaya karavA mATe, be ja AMkho hovAthI kharAba sthitivALA devo, asuro ane manuSyo vagere dUra raho, kiMtu hajAra AMkhovALo iMdra paNa samartha nathI. kAraNake prabhunI rUpazobhA anupama che. AptavacanomAM saMbhaLAya che ke--"badhA devo potAnA divya prabhAvathI badhA devonuM rUpa bheguM kare, bhegA karelA e rUpane paNa aMguThA jeTaluM banAve, to e rUpa prabhunA paganA aMguThAnA rUpa AgaLa aMgArAnI jema na zobhe=jhAMkhu lAge.' 98 tathA ApanA jJAna, darzana, vairAgya, aizvarya vagere lokottara guNonuM eka jIbhavALo dUra raho, hajAra jIbhavALo paNa saMpUrNapaNe varNana karavA mATe samartha nathI. kAraNa ke bhagavAnanA guNo asIma che. vidvAno kahe che ke--traNe lokanA jIvo varNana karavA lAge, te badhAnuM AyuSya pUrNa na thAya, parArdhathI adhika gaNita hoya, varNana karavA mATe jarUrI saghaLA guNothI je yukta hoya, te paNa prabhunA guNonuM pUrNa varNana na karI zake.'' (2) te guNonA ja mAtra eka namunAno ullekha karatA stutikAra kahe che-- saMzayAnnAtha ! harase'nuttarasvargiNAmapi / ata: paropi vi joSi, muLa: stutyokti vastuta: rUA 3) anvaya sahita zabdArtha nAtha-he nAtha !, anuttaraLamAM-anuttara devonA pi-paNa, saMzayAn-saMzayone, harase-Apa dUra karo cho. viM-zuM, ta:-AnAthI, 56:-bIjo, jo pikoipaNa, muLa:-guNa, vastuta:-paramArthathI, stutya:-prazaMsApAtra, asti-che ? arthAt ApanA guNomAM anuttara devonA saMzayone dU2 ka2vAno guNa sarvottama che. sura-asura-manuSyonA svAmI he nAtha ! ahIM rahelA ja Apa ahIMthI 1. parArtha=gaNitanI chellI saMkhyA. 2. varNiA=namuno.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-dazamo prakAza 99 abhuta satva kaMika nyUna sAtarAja dUra kSetramAM rahelA pAMca anuttara devonA paNa jIvAdi tattvasaMbaMdhI saMzayone dUra karo cho. saMbhaLAya che ke-anuttara devo saMzaya utpanna thAya tyAre tyAM rahIne ja manathI svAmIne pUche che. bhagavAna vimala kevalajJAnathI jANIne anuttara devonA anugraha mATe praznonA uttarane potAnA manamAM dhAraNa kare che. kaMika nyUna lokanALIne apratibaddha avadhijJAnathI jonArA anuttara devo rUpImanamAM (manovargaNAnA goThavAyelA pudgalomAM) rahelA uttarane jANIne harSapUrNa banI jAya che. AthI anuttara devonA saMzayone dUra karavAnI jagatathI vilakSaNa A zakti ApanA sivAya bIjA konI pAse che ? ane Apano AnAthI bIjo paNa koi guNa paramArthathI prazaMsApAtra che ? arthAtuM nathI. kemake ApanA guNomAM anuttara devonA saMzayone dUra karavAno guNa ja sarvottama che. (3) vaLI- idaM viruddhaM zraddhattAM, kathamazraddadhAnakaH / Anandasukhasaktizca, viraktizca samaM tvayi // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha : he vItarAga ! kAnandasavita:-AnaMdarUpa sukhamAM lInatA, ane, vipavita:vairAgya e baMne, svaya-ApanAmAM, sa-eka kALe rahelA che, viddha-viruddha dikhAtI), rUDhuM-A bInA, zraddhAna:-azraddhALu mANasa, vartha-kevI rIte, zraddhatta-mAne ? 1 . jemanuM AzcaryakArI saMpUrNacaritra zraddhA karavA yogya che evA he svAmI ! paramAnaMdarUpa sukhamAM lInatA ane virakti e baMne caMdra-sUryanA tejanI jema paraspara viruddha che. sukhamAM lInatA e rAgarUpa che, ane virakti tyAganA rAgarUpa che. ethI e baMne eka sthaLe kevI rIte rahI zake ? Ama chatAM e baMne ApanAmAM eka ja kALe rahelA che. yuktirahitanI jema viruddha (dekhAtI) A 1. siddhi (lokAMta) ane anuttara vimAno vacce bAra yojananuM aMtara che. 2. me=bharapUra ke vyApta. 3. zItamag=caMdra
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-dazamo prakAza 100 adbhuta satva bInA zraddhAthI rahita hRdayavALo jIva kevI rIte mAne ? = te pramANe che ema kevI rIte svIkAre? vItarAga bhagavAnamAM paramAnaMdarUpa sukhamAM lInatA ane jJAnagarbhita vairAgyarUpa virakti e baMne eka kALe rahelA ja che, tethI koi virodha nathI. Ama chatAM zraddhA nahi karanArA ane potAnI ajJAnatAthI haNAyelA te bicArAone koNa vizvAsa karAve ? (4) nAtheyaM ghaTyamAnApi, durghaTA ghaTatAM katham / upekSA sarvasattveSu, paramA copakAritA // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha - nAtha-he nAtha ! Apa, sarvasattvapu-sarva jIvo upara, kakSA-upekSA=mAdhyastha bhAva rAkho cho, -ane, pa2mAM 35rita-parama upakAra karo cho, patramAnA piApanA vize ghaTatI hovA chatAM, turdhaTA-bIjAomAM nahIM dekhAvAthI durghaTa, rUryaA bInA, valtha-kevI rIte, vadatAM-ghaTe ? traNalokanA nAtha he svAmI ! Apa sarva jIvo upara upekSA rAkho cho ane parama upakAra (paNa) karo cho. ApanA viSe A bInA vividha prakArothI ghaTatI hovA chatAM ApanA sivAya bIjAomAM kevI rIte ghaTe? kAraNa ke TUMkI najarathI jotAM A bInA durghaTa (=visaMvAdI) jaNAya che. te A pramANe-upekSA eTale udAsInatA (=mAdhyasthabhAva). upakAra eTale priya karavuM. je upekSA karanAra hoya te kevI rIte upakArI hoya ? (upekSA rAkhanAra upakAra karato nathI ema lokamAM dekhAya che.) Ama A bInA durghaTa che. prastutamAM to zrI arihaMta bhagavAnano vitarAgatA svabhAva ja hovAthI upakArI ke anupakArI badhAya jIvo upara rAgadveSa na hovAnA kAraNe mAdhyasthabhAvarUpa upekSA che. dharmatIrthane pravartAvavAthI te badhAya jIvo upara bhAvaupakArarUpa sarvottama upakAra che. arihaMto viSe A na ghaTI zake tevuM nathI. (5) vaLI bIjuM- dvayaM viruddhaM bhagavaMstava nAnyasya kasyacit / nirgranthatA parA yA ca, yA coccaizcakravarttitA // 6 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-dazamo prakAza 101 abhuta satva 6) anvaya sahita zabdArtha mAvi-he bhagavaMta! eka tarapha ApanuM, paI-utkRSTa, nirvasthatA-nigraMthapaNuM tyAga che, 4 ane bIjI tarapha ApanuM, 3a -ucca prakAranuM, vajjatA -(dharma) cakravartIpaNuM sAmrAjya che, viruddha-viruddha bhAsatA, dayaM-A be guNo, tavaApanAmAM ja che, prI-bIjA, -koimAM, -nathI. - agaNita mahimAvALA he bhagavan! eka tarapha ApanuM utkRSTa nigraMthapaNuM (tyAga) ane bIjI tarapha ApanuM ucca prakAranuM cakravartIpaNuM sAmrAjya che. sthala daSTithI paraspara viruddha bhAsatA A be guNo ApanAmAM ja dekhAya che. ApanA jevAthI bIjA koimAM ya dekhAtA nathI. - nirgathatA eTale sarva saMganA parityAgathI thayeluM AkiMcanya. cakravartIpaNuM eTale dharma sAmrAjyanI padavI. jene ja jyAre ja nircathatA hoya tene ja tyAre ja cakravartIpaNuM kevI rIte hoya ? Ama A baMne viruddha che. A virodhano parihAra (etyAga) A pramANe che-svAmIe virati svIkAranA prasaMge vastranA cheDAmAM rahelA tRNanI jema dhana, dhAnya, strI, putra, rAjya, rASTra, deza, dhananI tijorI vagere parigrahanI avagaNanA karI-tyAga karyo, e tyAganA sAmarthyathI ja nigraMthatA pragaTa thai. tathA prabhu vItarAga hovAthI prabhumAM prabhutAinI icchAno nAza thai gayo hoya che. Ama chatAM tIrthaMkara padanA prabhAvathI prApta thayela zveta traNa chatra, cAmara, siMhAsana, suvarNa kamala, dharmacakra, mahendradhvaja, koTAkoTi pramANa devaasura-manuSyo dvArA karAtI sevAthI vyakta thatuM bhagavAnanuM cakravartIpaNuM paNa saMgata ja che. kharekhara ! nigraMthapaNuM aratinuM kAraNa ane cakravartIpaNuM ratinuM kAraNa che, AmachatAM te baMnenA sadbhAvamAM paNa svAmInI te ja parama sAmyanI lIlA hoya che, arthAt svAmI baMnemAM samabhAvavALA hoya che. A pramANe kAMija anucita nathI. (6) 1 nigraMthapaNuM sarva saMganA tyAga rUpa che, je jyAre nigraMtha hoya che tyAre ja cakravartI kevI rIte hoi zake ? AthI nigraMthapaNuM ane cakravartIpaNuM e be viruddha bhAse che. 2. 35nati prApta thayela.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-dazamo prakAza 10 2 adbhuta satva vaLI bIjuM- nArakA api modante, yasya kalyANaparvasu / pavitraM tasya cAritraM, ko vA varNayituM kSamaH // 7 // 7) anvaye sahita zabdArtha-- he devAdhideva sthi -jenA, kanyA parvasu-vana Adi pAMca kalyANaka parvomAM, nAra:-narakanA jIvo, upa-paNa, mo-(eka muhUrta sudhI vedanA zAMta thavAthI) harSa anubhave che, tasya-tenA pavitra vAritra-pavitra cAritranuM, vayituM-(yathArtha) varNana karavA, tA: kSama:-koNa samartha che ? sakala AzcaryakArI AcaraNanA maMdira he bhagavanuM ! jenA mAtAnA garbhamAM Agamana, janma, dIkSA, kevalajJAna ane mokSa e pAMca kalyANaka parvomAM, sukha anubhavI rahelA deva-manuSyo dUra raho, kiMtu dUra na karI zakAya tevI bhayaMkara vedanAnA niraMtara udayathI pIDAyelA nArako paNa kaMika sukhano anubhava thavAthI harSa pAme che, te vItarAganA pavitra ane vizvane Azcarya pamADe tevA asAdhAraNa cAritranuM varNana karavA koNa samartha che? svAbhAvika prApta thayelI potAnI buddhithI bRhaspatinA mativaibhavanI avajJA karanArAo paNa samartha che ? arthAt koi paNa samartha nathI. bhagavAna vizvanA advitIya mitra che. temanuM cAritra smaraNa karavA mAtrathI ja pAvana kare tevuM hoya che. (7) ane e pramANeshmo'dbhuto'dbhutN rUpaM, sarvAtmasu kRpAdbhutA / sarvAdbhutanidhIzAya, tubhyaM bhagavate namaH // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha- he samasta AzcaryanA bhavana ! mobhUto-ApanI samatA AzcaryakAraka che, amUrta rUpa-ApanuM rUpa adbhuta che, sarvAtma-sarva jIvo upara kRpADabhuta
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 10 3 ApanI karuNA adbhuta che, sarvAnmunIzAya-sarva AzcaryonA nidhAnanA svAmI ane, bhAvatu-ezvaryavAna, tuma~-Apane, nama:-namaskAra ho ! samasta AzcaryonA bhavana he bhagavan ! ame ApanuM AzcaryakArI keTaluM kahIe ? kAraNa ke ApanI samatA Azcarya kare tevI sarvAdhika che. traNa jagatamAM paNa jenI tole koi na Ave tevuM baLa hovA chatAM ane kSudra jIvo upadrava karatA hovA chatAM Apa samabhAva rAkho cho. Apano A samabhAva kaSAyono parAjaya ka2vAthI ane mithyA abhinivezanA upazamathI thayelo che. ApanuM rUpa=svAbhAvika zarIra sauMdarya paNa pUrvokta yuktithI ja Azcarya kare tevuM anupama che. tathA sthAvara ane jaMgama evA saghaLA jIvo upara koi paNa jAtanA pakSapAta vinA sarvasAdhAraNa evI ApanI karuNA paNa Azcarya utpanna kare tevI lokottara che. Apa AvA prakAranA bIjA paNa kalyANarUpa sarva AzcaryonA nidhAnanA svAmI cho, ane ethI ja paramezvaryanA nivAsa cho. AvA tribhuvanottama Apane namaskAra thAo. prayatnazIla huM trikaraNa zuddhithI Apane praNAma karuM chuM. (8) mAhAtmyastava ekAdazaprakAza: A pramANe adbhutastavane kahIne have jenA kAraNe A Azcaryo che te ja paramAtmAnA mAhAtmyano mahimastavathI prAraMbha karatA stutikAra kahe che-- nighnan parISahacamU-mupasargAn pratikSipan / prApto'si zamasauhityaM, mahatAM kApi vaiduSI // 1 // anvaya sahita zabdArtha-- he jagannAtha ! parISahavayUM-pariSahanI zreNino, niSnan-vinAzakartA ane, upasarnAn upasargone, pratikSipan-dUra pheMkatA Apa, zamasauhitya-samatAnI tRpti, prApta:-pAmyA, si-cho. kharekhara !, mahatAM-moTAonI, vaidupI-caturAi, vyApi-koi apUrva hoya che. he svAmI ! parISahanI zreNino vinAza karatAM karatAM ane upasargone dUra phekatAM phekatAM Apa samatA rUpa amRtanI tRptine pAmyA cho. kharekhara ! moTAonI 1. sauhitya=tRpti.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 104 mAhAbhyastava , caturAi lokottara hoya che. tevA prakAranA zatruono vinAza na karavAno hoya ethI jemanA kaSAyono udaya na thayo hoya temane samatAnI tRpti sulabha ja che. AthI ahIM "parISahanI zreNino vinAza karatAM karatAM" ema kahyuM. parISahazreNino vinAza karatAM karatAM paNa kaSAyono udaya na thAya e kaThIna che. paNa bhagavAne to parISahazreNino vinAza karatAM karatAM paNa kaSAyono udaya na thavA dIdho, ane tethI bhagavAna samatArUpI amRtanI tRptine pAmyA. je bIjAne haNI nAkhe ane pheMkI de tenAmAM samatAnI tRpti kevI rIte hoya? paNa bhagavAnane to parISaho ane upasargonA vijayathI ja tenA phalasvarUpa samatA rUpI amRtanI tRpti thai. tethI moTAonI caturAi lokottara hoya che. kharekhara ! A ghaNI ja caturAi ( cAlAkI) che ke zatruono saMhAra karavA chatAM "A krUra che' evA potAnA lokApavAdanuM rakSaNa karAya che. AthI parISahaupasarga samUhanA vijayamAM paNa samatAne pAmelA svAmInI caturAI sthAne che. parISaha - saMpUrNapaNe eTale ke mana-vacana-kAyAnI zuddhithI mumukSuo vaDe sahana karAya te parISaha. AvA parISo sudhA vagere bAvIsa che. parISahono vinAza karavo eTale sarvotkRSTa sahanazaktithI parISahanA udayane niSphaLa karavo, arthAt parISahone samatApUrvaka sahana karavA. upasarga - kAyara jIvonA aMtaHkaraNane sanmArgathI bhraSTa karI de te upasarga. e upasargonA anukUla ane pratikUla ema be prakAra che. upasargo devo, manuSyo ane tiryaMco vagerethI thAya che. upasargo du:kha vizeSa che, arthAt duHkhanA ja prakAro che. (1) tathA arakto bhuktavAn mukti-madviSTo hatavAn dviSaH / aho mahAtmanAM ko'pi, mahimA lokadurlabhaH // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha -
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 105 mAhAbhyAva he vizvavaMdya sivA:-rAga rahita Ape, muviMta-mukti (rUpI kanyA)ne, muvAvAbhogavI, diI:-dveSarahita Ape, kriSa:-kaSAyAdi zatruone, itavA-mArI nAkhyA, karo-kharekhara, mahAtmanAM-mahAtmAono, mahimA-mahimA, zopi-koi apUrva che. AthI ja te, tojakurtama:-sAmAnya lokane durlabha che. sAmAnyathI niyama che ke rAga vinA bhoga na thAya, ane dveSa vinA zatru vinAza na thAya, paNa bhagavAne to rAga vinA mukti rUpI kanyAno bhoga ane dveSa vinA kaSAyarUpa zatruono vinAza karyo. vizvapUjya he svAmI ! kAmarAga ane sneharAgathI rahita Ape muktirUpI strIne sevI tathA zreSarUpa malinatAthI rahita Ape bhAvazatruone mArI nAkhyA. je rAgarahita hoya te strIne kema icche ? ane je veSarahita hoya te zatruone kema haze ? rAga-dveSa rahita bhagavAne bhAvazatrugaNano nigraha karyo che, tethI ja muktirUpa strIne bhogavI. (ahIM muktirUpa strIne bhogavavAmAM bhAvazatrugaNano nigraha hetu che. bhAvazatrugaNano nigraha karyA vinA muktirUpI strI na bhogavI zakAya.) : ahIM bIjA arthane kahe che-kharekhara ! vizvapUjya tejasvIono prabhAva vANIthI na kahI zakAya tevo hoya che, tethI ja sAmAnya loka mATe durlabha hoya che. anyathA (=svAmIno Avo prabhAva na hoya to) rAgarahita svAmI muktine kevI rIte bhogave ane dveSarahita svAmI AMtara zatruone kevI rIte haNe ? (2) vaLI- | sarvathA viSe, mautamIttera vAsa: .. tvayA jagattrayaM jigye, mahatAM kApi cAturI // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha - - he vizvopakAraka ! sarvathA-mana-vacana-kAyAthI, nirliIpe-niHspRha, gha-ane, 1. rAga ane abhivaMga e baMne zabdono artha rAga thAya che. Ama chatAM ahIM be zabdo mUkyA che, to vivaraNakArane te bano bhinna artha abhipreta hovo joie, AthI anuvAdamAM kAmarAga ane kheharAga ema bhinna artha lakhyo che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 106 sa:-pApathI, mItamItena-bahu bhaya pAmelA, tvayA-Ape, gAtraya-traNe jagatanA lokone, niye-jItI lIdhA=AjJA karIne sevA karanArA banAvyA, mahatAM cAturImoTAonI caturAi, hrApi-koi apUrva hoya che. je je dezanA adhipatine jIte che te tenA dezane paNa jIte che, ema prasiddha ja che. AthI he svAmI ! mana-vacana-kAyAthI niHspRha ane aparAdhathI atyaMta bhaya pAmelA Ape traNa bhuvanamAM advitIya malla evA mohamallano uccheda ka2Ine tenAthI bhogavAtA traNa lokane jItI lIdhA, traNa lokanA mastake zAsana (=AjJA) mUkIne sevA karAvI. mAhAtmyastava je niHspRha ane bhIru hoya te jagatane kevI rIte jIte ? paNa bhagavAna niHspRha ane pApabhIru hatA tethI ja jagatathI vilakSaNa svaguNothI jagatane jItI lIdhuM. tethI aho ! bhuvanamAM zreSTha puruSonI caturAi lokottara hoya che. niHspRha ane bhIrupuruSo caturAi vinA jagatane kevI rIte jIte ? (3) vaLI bIjuM-- dattaM na kiJcitkasmaicinnAttaM kiJcit kutazcana / prabhutva te tathApyatat, nA vyApi vizcitAm // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha-- he vizveza ! Ape ma~cit-koine, jizcit-kaMi, ttta na-ApyuM nathI, tazcanakoi pAsethI, vinni-kaMi, Artta na-lIdhuM nathI, tathApi-to paNa, te-ApanuM, tat-A, prabhuttta-aizvarya che. kharekhara !, vipazcitAm-vidvAnonI, nA-kaLA, vhA'tti-koi apUrva hoya che. je bIjAne AzrayAdi ApIne upakAra kare ke svabaLathI nigraha karIne bIjAnuM lai le te svAmI bane che. bhagavAna to (bAhya) upakAra ane nigraha karyA vinA svAmI banyA. ja 66 A lokamAM tenuM ja prabhutva thAya ke jenI AzA ke AzaMkA hoya. temAM A puruSa "A (=amuka vastu) mane Apaze'' e AzA che. A puruMSa mArI pAsethI A (=amuka vastu) balAtkArathI lai leze'' e AzaMkA che. he jaMgadguru !
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 107 Apa nigraMtha hovAthI Ape Azritane dhana-dhAnya vagere kaMi ApyuM nathI. tathA niHspRha hovAthI koi pAsethI kaMi paNa lIdhuM nathI. Ama hovA chatAM (=ApanI koine AzA ke AzaMkA na hovA chatAM) A jagatamAM ApanuM apratihata prabhutva che. AthI ja ApanA jevA catura puruSonI koimAM na hoya tevI kaLA hoya che. lokottara kalAkuzaLatA vinA upakAra ane nigraha nahi karanArAothI jagatamAM prabhutva prApta karAtuM nathI. (4) vaLI yaddehasyApi dAnena sukRtaM nArjitaM paraiH / vAsInasya tanAtha ! pApIne tavALut mAhAtmyastava 5) anvaya sahita zabdArtha nAtha-he nAtha !, parai:-bIjAoe, tehasya-potAnA zarIranA, vanena-arpaNathI api-paNa, yat-je, suSkRta-sukRta, na arjita-prApta na karyuM, ta-te sukRta, vAsInasyamadhyastha, tava-ApanA, pAnapIThe-caraNa AgaLa, anut-ALoTavuM. AMtarazatruono vinAn karanArA he nAtha ! sukRtanA upAyanA samyAnathI rahita buddha vagere bIjAoe vividha taparUpa adhyAtma vagere karavAthI to dUra raho, kiMtu zarIranA paNa dAnathI sakala klezasamUhane mULathI ukheDI nAkhe tevuM je sukRta svAMdhIna na karyuM te sukRta ApanA caraNakamaLa AgaLa ALoTavuM. kadAca koine ema thAya ke e mATe Apano bauddha AdithI adhika prayatna thayo haze, AthI ahIM kahe che ke--Apa mokSa agara saMsAra pratye tulya manavALA hatA to paNa te sukRta ApanA caraNakamaLa AgaLa ALoTavuM. saMbhaLAya che ke buddha parama dayALu hatA. ethI temaNe kSudhAthI vila zarIravALI siMhaNa AgaLa kRmisamUhathI bhareluM potAnuM zarIra (khAvA mATe) mUkI dIdhuM. paNa te dayA tAttvika na hatI. (siMhaNa buddhanA zarIranuM bhakSaNa kare ethI tene mahApApano baMdha thAya. tethI bhaviSyamAM ghaNuM du:kha bhogavavuM paDe. Ama jenA pariNAme du:kha vadhe tevI dayA atAttvika che. siMhaNa jAte tarApa mArIne bIjAnuM
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 108 bhakSaNa kare temAM ane buddha jAte tene potAno deha khAvA mATe Ape e bemAM ghaNo bheda che.) AthI svadehane bheTa ApavAnA tevA sAhasathI paNa bIjAone je sukRta durlabha che, te sukRta ichyA vinA ja Apane prApta thayuM. A pramANe aho ! Apano mahimAtizaya ! (5) tathA rAgAdiSu nRzaMsena, sarvAtmasu kRpAlunA / bhImakAntaguNenoccaiH, sAmrAjyaM sAdhitaM tvayA || 6 || mAhAtmyastava 6) anvaya sahita zabdArtha-- he tribhuvanapati !ravipu-rAgAdi zatruo upara, nRzaMsena-nirdaya, ane sarvAnapusarva jIvo upara, nRpAnunA-dayALu, ema, mImAntanubena-bhImakAMta guNavALA, vayA-Ape, urdhva:-ucca prakAranuM, sAmrAjye-sAmrAjya, sAhita-meLavyuM. he tribhuvanapati ! Apa rAga-dveSa-moha vagere upara nirdayahRdayavALA banyA. kAraNa ke rAgAdi doSo muktimArganA virodhI hovAthI daMDathI sAdhI zakAya tevA che. tathA Apa sarva jIvo upara akRtrima karuNArasathI komaLa manavALA banyA. kAraNake sarva jIvo bhavabhayathI pIDAyelA hovAthI dayA ka2vA yogya che. A rIte bhIma-kAMta (rAgAdi mATe bhIma ane sarva jIvo upara kAMta) guNavALA Ape ucca prakAranuM (=sarvane Azcarya karanAruM) dharmasAmrAjya meLavyuM. jagatanA samrATamAM paNa bhIma-kAMta guNo hoya che. je guNothI bIjAo parAbhava na karI zake te pratApa ane parAkrama vagere bhImaguNo che. je guNothI bIjAo potAnI pAse nirbhayapaNe AvI zake te kSamA vagere kAMtaguNo che. (6) vaLI bIjuM-- sarve sarvAtmanA'nyeSu doSAstvayi punarguNAH / stutistaveyaM cenmithyA, tatpramANaM sabhAsadaH // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha---- ,
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 109 mAhAbhyastava he devAdhideva ! sarvesarva bhAvo, kapu-anya devatAomAM, DhoSA:-doSarUpa che, puna:-ane, ci-ApanAmAM, sarvAtmanI-badhI rIte, guuT:-guNarUpa che, tavaApanI, rUrya-A, stuti:-stuti, ghe-jo, mithya-asatya hoya, ta-to, samAsaHsabhya, pramApa-pramANa che. vizvane Azcarya pamADanArA cAritranA pAtra he bhagavan! AvA prakAranA badhAya bhAvo ApanA jevA sivAya bIjA kutIrthikadevomAM doSa rUpa thayA, ane ApanAmAM badhI rIte guNarUpa thayA. te A pramANe-1) "kSamA paribhavano hetu hovAthI kSamA rAkhavI e kAyara puruSonI ceSTA che." ema doSarUpa samajIne je kSamAne bIjAoe dUra karI te ja kSamAno jagatano vinAza ane rakSaNa karavA mATe samartha parAkramavALA paNa Ape "A durdhara krodharUpa yoddhAno nAza karavA mATe avaMdhya zastra che" ema jANIne vizeSathI Adara karyo. (2) je niSparigrahatAne "A bhikhArIno dhaMdho che ethI zaramanuM kAraNa che" ema samajIne bIjAoe dUra karI, te ja niSparigrahatAne niHspRha ziromaNi Ape "A ja saMgatyAganuM mUla kAraNa che" ema jANIne Adara pUrvaka AgaLa karI. (3) upakArI upara maherabAnI na karavI ane apakArI upara nArAja na banavuM "e guNo saMbaMdhI ajJAnatA che" ema samajIne bIjAoe je samabhAvane dUrathI pheMkI dIdho teno ja Ape "A ja vItarAgatAnuM mUla bIja che" ema jANIne sArI rIte svIkAra karyo. A pramANe je bhAvo bIjAomAM doSa rUpa bane che, te ja bhAvo ApanAmAM guNarUpe pariName che=bane che. A stuti yathArtha vastutattvane pragaTa karanArI hovAthI jo ke yathArtha che, to paNa mahAmohathI haNAyelI mativALA keTalAkomAM "A stuti khoTI che'', evI matine utpanna kare che. AvI sthitimAM temanA mate ame dRSTirAgathI raMgAyelA hovAthI apramANa chIe, ane amArA mate teo irSALu, pUrva bhugrahita ane dveSI hovAthI apramANa che. AthI A viSayamAM mAtra saMkulamAM utpanna thayelA, kSamAzIla, ubhayapakSane sammata, vicArapUrvaka pravRtti karanArA, sarva zAstrArthonA rahasyone jharAvanArI nipuNamativALA ane madhyastha sabhyo ja pramANa che. madhyasthInI parIkSA vaDe nakalI suvarNa uttamasuvarNathI juduM thAya ja che. (7)
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-agiyAramo prakAza 110 mAhAmyastava Ne ane A pramANe mahIyasAmapi mahAnmahanIyo mahAtmanAm / aho me stuvataH svAmI, stutergocaramAgamat // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha- ro-kevuM Azcarya !, tuvata:-stuti karatA evA, emane, mahIsA-deva vagere moTAothI pi-paNa, mahA-moTA ane, mahAtmana-gaNadhara vagere mahAtmAonA, pi-paNa, manI:-pUjya evA, svAmI paramAtmA, tu -stutinA, govaraviSayamAM, sAma-AvyA, arthAtuM mAruM kevuM uttama bhAgya ke jethI meM AvA paramAtmAnI stuti karI. A kevuM Azcarya ! moTAothI paNa moTA ane mahAtmAone paNa pUjanIya evA paramAtmA, stuti karavA mATe prAraMbha karatA evA mArI stutinA viSayamAM AvyA. jemanI stuti iMdranI paNa vANIno viSaya ne bane, arthAt iMdra paNa jemanI stuti na karI zake tevA paramAtmAnI maMda buddhivALo huM ghaNA kALathI ekaThA karelA puNyathI stuti karI zakyo. ethI aho ! mAruM paNa agaNya puNya che. moToothI paNa moTA- tiryaMco ane manuSyo vagerenI apekSAe surapati ane asurapati vagere devo moTA che. bhagavAna devAdhideva hovAthI devothI paNa moTA che=sarvotkRSTa che. mahAtmAone paNa pUjanIya- tripadInA AdhAre aMtarmuhUrta mAtramAM dvAdazAMgInI racanA karanArA gaNadharo ane bIjA paNa vividha labdhidhArI munio mahAtmAo che. bhagavAna e mahAtmAothI paNa adhika guNavAna hovAthI e mahAtmAone paNa pUjanIya che. ()
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bAramo prakAza 1 1 1 vairAgya stava * kAziprAza: A pramANe mahimAstavane kahIne have jenA kAraNe arihaMtonA vItarAgatvanI prasiddhi che te ja vairAgyanI verAgyastavathI prazaMsA kare che- paTavabhyAsAdaraiH pUrvaM, tathA vairAgyamAharaH / yatheha janmanyAjanma, tatsAtmIbhAvamAgamat // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha he vairAgyanidhi ! Ape pUrva-pUrvabhavomAM, vairAgye-vairAgyane, paddhasiddhi:sArI rIte satata sevanathI, tathA-evI rIte, sahira:-AtmasAt karyo ke, yathAjethI, rUkhani-tIrthaMkaranA bhavamAM, ta-te vairAgya, sonama-janmathI, sAbhImAvaMAtmasAt, grAma-banI gayo. daDha vairAgyathI suMdara he bhagavanuM ! Ape pUrvabhavomAM prakRSTa vairAgyane nirmala satata sevanathI evI rIte AtmasAt karyo ke, jethI tIrthakaranA janmamAM te vairAgya janmathI ja svabhAva banI gayo. je sAthe utpanna thAya te ja sAmya=vabhAva kahevAya. ahIM bhAvArtha A pramANe che-guNanA pAdhika ane sahottha (=vastunI sAthe ja utpanna thanAra) ema be prakAra che. talanuM tela ane pANI vageremAM anya vastunA saMskArathI sugaMdha utpanna karAya te aupAdhika guNa che. caMdananI zItalatA ane sugaMdha sahItya che. A pramANe bhagavAnano paNa vairAgya opAdhika nathI, kiMtu janmathI sahottha (=sAthe ja utpanna thayelo) che. mATe ahIM "svabhAva banI gayo" ema kahyuM. (1) - tathA A jagatamAM A vyavahAra che ke-ISTaviyoga, aniSTasaMyoga, bAMdhavamRtyu, dhananAza vagere duHkha hetuo upasthita thatAM verAgya pragaTe che, ane sukhanAM kAraNomAM rAga ja jAgrata bane che. paNa jagatathI judA evA bhagavAnane to A viparIta hatuM. te A pramANe 1. zIla eTale svabhAva. zIla zabdane svArthamAM pratyaya lAgIne strIliMgamAM zailIzabda banyo che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bAramo prakAza 1 12 verAgya stava . duHkhahetuSu vairAgyaM, na tathA nAtha ! nistuSam / mokSopAyapravINasya, yathA te sukhahetuSu // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha :- nAtha-he nAtha, mokSopAyApravINya-mokSanA (samyajJAnAdi) upAyamAM tatpara, teApano, nituSatAttvika, vairArtha-vairAgya, suhetupu-sukhanAM kAraNomAM, yathAjevo che, tathA-tevo, huhetupu-du:khanAM kAraNomAM, -nathI. Apane iSTa viyoga Adi duHkhanAM kAraNo karatAM strI Adi sukhanAM kAraNomAM vizeSa vairAgya hoya che. AthI ja Apano vairAgya tAttvika hoya che. vairAgyanA pravAhathI yukta he nAtha ! Apano tAttvika vairAgya pUrvokta duHkhanAM kAraNomAM tevo nathI, jevo pUrvokta duHkhanAM kAraNothI viparIta sukhamAM che, arthAt sukhanAM kAraNo strI Adi svAdhIna hovA chatAM temAM Apano vairAgya atizaya vadhe che. kAraNa ke Apa mokSanA upAyone vistAravAmAM kuzaLa cho. ahIM Azaya A pramANe che-du:khanA hetuonI utpattimAM je vairAgya thAya te vAnaranA vairAgyanI jema kSaNika je hoya. sukha hetuonA ekAMta anityatAnA ciMtanathI (=A sukha hetuo avazya javAnA svabhAvavALA hovAthI anitya che evA ciMtanathI) je atyaMta daDha vairAgya pragaTe che te ja vairAgya mokSanuM kAraNa hovAthI zreSTha che evo ahIM bhAva che. (2) vaLIvivekshaannairvairaagy-shstrN zAtaM tathA tvayA / yathA mokSe'pi tatsAkSA-dakuNThitaparAkramam // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha - 1. mI=pravAha sanAtha=sahita 2. nina =niSkapaTa, koi jAtanA bahAnA vinAnuM. Avo vairAgya tAttvika kahevAya. mATe anuvAdamAM "tAttvika" ema lakhyuM che. 3. pazcama kuzaLa 4. karmava=ciMtana.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bAramo prakAza 113 verAgya. stava he vairAgyavAridhi !tvayA-Ape, viveNA:-viveka rU5 zANathI, vairAyazazcaMvairAgya rUpa zastra, tathA-tevI rIte, zAtaM-tIkSya karyuM ke, yathA-jethI, sAkSAsAkSAt, moDapinamuktimAM paNa, tA-te, madhupaDatA2ma-apratihata sAmarthyavALuM rahyuM. arthAt mokSamAM paNa tenuM sAmarthya apratihata rahyuM. sarva upAyomAM pravINa he svAmI ! Ape vivekarUpa zANamAM vairAgyarUpa zastra tevI rIte tINa karyuM ke jethI, bIjAmAM to ThIka, kiMtu bilakula bhedI na zakAya tevA sAkSAt mokSamAM paNa te apratihata sAmarthyavALuM thayuM, arthAt mokSamAM paNa tenuM sAmarthya apratihata rahyuM. ugrarogano nigraha karavA mATe vairAgya ja koi na aTakAvI zake tevuM zastra che. che. zastranA pakSamAM artha A pramANe che-koika nipuNa puruSe bIjuM paNa je zastra zANamAM tINa karyuM hoya te zastra anekavAra vAparavA chatAM (=upayogamAM levA chatAM) buThuM banatuM nathI. (3) have sarva avasthAmAM bhagavAnanA verAgyane pragaTa karatA stutikAra kahe che - yadA marunnarendrazrIstvayA nAthopabhujyate / * yatra tatra tirnAma, viraktitva tavApi te kAA 4) anvayaM sahita zabdArtha- nAtha he nAtha !, svaya-Apa, yA-jyAre, mA -devasaMpattino ane rAjyasaMpattino, 35mu-upabhoga karo cho, tADapatyAre paNa, tava-Apane, vikalArvavairAgyabhAva hoya che. kAraNa ke Apane, yatra tatra ratanama-jyAM tyAM rati-samAdhi hoya che. tIrthaMkarapadavI rUpa lakSmIthI yukta he nAtha ! tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhathI manohara manuSyabhavanuM AyuSya pUrNa thatAM tevA prakAranA puNyasamUhathI prApta thayelI 1. sAkSA=pratyakSa. kevalajJAna pAmyA pahelAM mokSa pratyakSa na hato. molamAM gayelA jIvane mokSa pratyakSa hoya che. mATe ahIM mokSanuM sAkSAt evuM vizeSaNa che. '2. niravaka-pratibaMdharahita. 3. 35nata prApta..
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bAramo prakAza 114 vairAgya stava davalakSmIno Apa upabhoga karo cho, ane devalokanI sthitino kSaya thavAthI tyAMthI AvIne arihaMtanA bhavamAM bhogya phalavALAM karmonA udayathI prApta thayelI rAjalakSmIno upabhoga karo cho, tyAre paNa Apane vairAgya bhAva hoya che. kemake Apa jyAM je pramANe rahyA ho tyAM ja te pramANe Apane samAdhi hoya che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-devasaMpatti ane bhogasaMpattino upabhoga karatI vakhate bhagavAna ema vicAratA nathI ke A lakSmI prApta thai te sAruM thayuM, have eno koi paNa rIte viyoga na thAya to sAruM, kiMtu phakta A ja vicAre che. ke-hamaNAM bhogya phalavALuM mAruM A karma udayamAM AvyuM che, ane bhogavyA vinA A karma nAza pAme tevuM nathI. Ama roga pratikAranI buddhithI anAsaktapaNe ja bhogave che. vidvAno te pramANe kahe paNa che ke -"nahi bhogaveluM karma abajo kalpothI paNa kSaya pAmatuM nathI. zubha ke azubha kareluM karma avazya bhogavavuM paDe che." AthI te vakhate paNa traNa jagatanA gurune paramArthathI vairAgya hoya ja che. (4) nityaM viraktaH kAmebhyo, yadA yogaM prapadyase / alamebhiriti prAjyaM, tadA vairAgyamasti te // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha - he virAgamUrti ! nityaM-sadA, kAmecca-pAMca prakAranA viSayothI, viravatAMvirAga pAmelA Apa, ya-jyAre, yo-jJAna-darzana cAritrarUpa yogano, prapadyasvIkAra karo cho, tA-tyAre, satra:-(duHkhahetu) A viSayothI saryuM, kRtiema vicAratA, te-Apane, mAnce-atizaya utkRSTa, vairArtha-vairAgya, atihoya che. jyAre bhogyaphalavALA karmano kSaya thaye chate pAMca prakAranA viSayothI 1. jenuM phala avazya bhogavavuM paDe tevuM. 2. brahmAnI rAtri rUpa athavA divasarUpa kALane kalpa kahevAmAM Ave che. eka kalpamAM asaMkhya varSo thaI jAya che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bAramo prakAza vairAgya stava sarvathA virAga pAmelA Apa jJAna-darzana-cAritrarUpa yogano svIkAra karo cho tyAre paNa atyaMta duraMta vipAkavALA A kAma-bhogothI saryuM ema vicAratA Apane nAza na pAme tevo vairAgya hoya che ja. (5) vaLI-- sukhe duHkhe bhave mokSe, yadaudAsInyamIziSe / tadA vairAgyameveti, kutra nAsi virAgavAn // 6 // 115 6) anvaya sahita zabdArtha he vairAgyasAgara ! Apa, yajJA-(dIkSA lIdhA pachI) jyAre, suddhe duHste-sukhaduHkhamAM ane, bhave mokSa-saMsAra-mokSamAM, auvAsaunca-madhyasthabhAva, rUzive-dhAraNa karo cho, tavA-tyAre, vairAgyuM va-vairAgya ja che, kRti-e pramANe Apa, trakyAM, virAvavAn-virAgI, na pti-nathI ? Apa janmathI AraMbhI dareka avasthAmAM virAgI cho. dIkSA lIdhA pachI kSaNe kSaNe vizuddha banatA adhyavasAyavALA Apa yoga samRddhi rUpa kArya phala ApavA mATe tatpara thaye chate sukha-duHkhamAM ane saMsAramokSamAM madhyastha bhAva dhAraNa karo cho--tevA prakAranA vItarAgatA rUpa svabhAvathI ja samAna manavALA bano cho tyAre Apane vyakta ja vairAgya che. A pramANe Apa kai avasthAmAM virAgI nathI ? badhI ja avasthAmAM virAgI ja cho. (6) kaMdAca koi ema kahe ke bIjAoe svIkArelA devomAM paNa vairAgya che ja, to vItarAganuM zuM adhika che ? enA uttaramAM stutikAra kahe che-- 3:NAme moharma, vairAgye niSThitAH re / jJAnagarbhaM tu vairAgyaM, tvayyekAyanatAM gatam ||7| 7) anvaya sahita zabdArtha-- he vItarAga !i-paratIrthiko, duHvarSe-du :kha garbhita ke, mohArma-mohagarbhita, 1. dIkSA pahelAM aMtarathI virAgabhAva hato, paNa bAhyathI bhogasevana hatuM. dIkSAmAM bAhyathI paNa bhogasevana nathI. mATe ahIM ntitaH = sarvathA viSayothI virAgabhAva pAmelA ema kahyuM.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-bAramo prakAza 116 vairAgya stava vairAye-vairAgyamAM, niSThitI rahelA che, jJAnArma-jJAnagarbhita, vairAye-vairAgya, tu-to, tvayi-ApanAmAM, pAvanatAM-ekIbhAvane, rAta-pAmyuM che=AtmasAtuM banyuM che. "asIma vairAgyathI zreSTha he bhagavan! bIjAoe svIkArelA AtonuM zarIra rAga vagerenAM cihna evA strI, zastra, japamAlA vagere padArthothI kalaMkita che. AthI temanAmAM vairAgyanI saMbhAvanA ja nathI. have jo e pramANe paNa emanAmAM vairAgyano svIkAra karavAmAM Ave to ApanAthI bIjA devo vagere du:khagarbhita ane mohagarbhita vairAgyamAM rahelA che. jJAnagarbhita vairAgya to ApanAmAM=zrI vItarAga bhagavAnamAM ekIbhAvane pAmyuM che, paNa anya devo vageremAM nathI. hyana =eka ja vItarAgarUpa Azraye jAya che=eka ja vItarAgarUpa Azrayano svIkAra kare che te ekAyana. aMkAyanano bhAva te ekAyanatA." - iSTaviyoga ane aniSTasaMyoga vagere duHkhanAM kAraNo upasthita thatAM je kSaNika vairAgya thAya te duHkhagarbhita vairAgya che. kutIrthikoe racelA adhyAtma (zAstra)nA aMzanA zravaNathI keTalAkone rAjyAdino tyAga karavAnI icchA thAya che, ane keTalAkone yama-niyama vagere karavAnI icchA thAya che, te paNa asarvajJoe racelA hovAnA kAraNe muktinuM kAraNa na hovAthI mohagarbhita vairAgya che-ajJAnatAthI yukta parizramavALuM ja vairAgya che. satya vastutattvanA ciMtanathI utpanna thayeluM, anityAdi zubha bhAvanAothI vRddhi pAmela baLavALuM, sarva saMganA tyAgathI dviguNita utsAhavALuM, traNa bhuvananI lakSmI prApta thavA chatAM kSobha na pAme tevuM vairAgya jJAnagarbhita che. (7) audAsInye'pi satataM, vizvavizvopakAriNe / namo vairAgyaninAya, tAyine paramAtmane // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha - 1. niravahiM asIma. 2. paramA=zreSTha.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-teramo prakAza 117 hetu nirAsa stava auvAsIce api-madhyasthabhAva hovA chatAM, satAM-sadA, vizvavizvopaLAnesamasta jagata upara upakAra karanAra, vaijJAnikhAya-vairAgyamAM tatpara ane, tAcine-bhavabhayathI du:khI thayelA jIvonuM rakSaNa ka2nA2, paramAtmane-paramAtmAne, namaH-namaskAra ho ! vItarAgatAnI sAthe rahenAruM mAdhyasthya hovA chatAM satata saghaLAya vizva upara dharmatIrthanA pravartanathI bhAva upakAra karanArA, jJAnagarbhita vairAgyanI sAthe eka2sa thayelA, ethI ja bhavabhayathI du:khI banelA jIvonuM rakSaNa karanArA, ane cidAnaMdasvarUpa paramAtmA evA Apa bhagavAnane praNAma thAo ! anyane praNAma karavAthI zuM ? evo ahIM bhAva che. je madhyastha hoya te upakArI kevI rIte hoya te viSe pUrve dazamA prakAzanA pAMcamA zlokamAM kahyuM ja che. (8) trayodazaprakAzaH A jagatamAM sura-asura ane manuSyasahita saghaLAya jagatanI pravRtti prAyaH hetupUrvaka ja hoya che. hetupUrvaka ja thatI pravRtti ja phalavALI bane che. hetuthI rahita pravRtti aniSTa phaLavALI ke niSphaLa bane che. jagatathI taddana nirALA zrI arihaMta bhagavAnanI to keTalIka pravRtti heturahita hoya che, to paNa sarva zreSTha phalavALI bane che. 'hetu nirAsastavathI'' A ja viSayano prAraMbha karatA stutikAra kahe che-- anAhUtasahAyastvaM, tvamakAraNavatsalaH / anabhyarthitasAdhustvaM, tvamasambandhabAndhavaH ||1|| 1) anvaya sahita zabdArtha---- he prabhu ! dvaM-Apa, anAdUtasahAya:-bolAvyA vinA sahAya dAtA cho, tva-Apa, aArLavatsata:-svArtha vinA vAtsalyabhAvavALA cho, ttuM-Apa, anarthita sAyu:prArthanA vinA sAdhu cho=parahita karanArA cho, vaM-Apa, sambandhavAndhava: saMbaMdha vinA baMdhu cho.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-teramo prakAza hetu nirAsa stava A prakAzamAM prathama zlokamAM bhagavAnanA badhAya vizeSaNo prathamA vibhakti ekavacanAMta che, bIjA zlokamAM bIjI vibhakti ekavacanAMta che, e,, . yAvat sAtamA zlokamAM sAtamI vibhakti ekavacanAMta che. temAM pahelAM prathama vibhakti ekavacanAMta vizeSaNone kahe che--he jagadIza ! A jagatamAM Apa ja AvA prakAranA cho, bIjo koi nathI. bhagavAna kevA che te stutikAra kahe che--Apa bolAvyA vinA sahAya karanArA cho. (jagatamAM dekhAya che ke-) jene je kAryamAM je sahAya kare che te prAyaH tenAthI (tame mane AmAM madada ka2o ema) AdarapUrvaka bolAvAyelo ja hoya che. Apa to muktimArgamAM prayANa karanArAone muktino upAya traNa ratna batAvavAthI bolAvyA vinA ja sahAya karanArA cho. tethI bhagavAnanI A pravRtti heturahita hovA chatAM sarvottama phalavALI che. ''bhagavAnanI A pravRtti hetu rahita hovA chatAM sarvottama phalavALI che'' ema bhagavAnanA badhA vizeSaNomAM joDavuM. Apa A jagata upara kAraNa vinA ja vAtsalyabhAvavALA cho. kAraNathI (=svArthathI) to vAgha vagerene paNa potAnA saMtAna Adi pratye vAtsalyabhAva hoya ja che. bhagavAna to parama karuNAvaMta hovAthI kAraNa (=svArtha) vinA paNa vAtsalyabhAvavALA che. 118 tathA je jene vepAra Adi mATe mUDI Ape che te tenuM hita kare che, ane temAM paNa tene vinayapUrvaka prArthanA karI hoya to ja te tene Ape che. bhavya jIvone mokSarUpa aizvaryanuM kAraNa evI jJAnAdi mUDIne prArthanA karyA vinA ja ApanArA Apa to prArthanA vinA ja hita karanArA cho. tathA jagatamAM prAyaH pitA ane kAkA AdinA saMbaMdhI baMdhuo hoya che. Apa to jagatanA lokonuM baMdhunuM kArya ka2vAthI saMbaMdhI vinA ja baMdhanarahita baMdhu cho. (saMsAramAM snehAdirUpa baMdhanathI baMdhu che. bhagavAna snehAdirUpa baMdhanathI rahita baMdhu che. mATe ahIM ''baMdhana rahita baMdhu cho'' ema kahyuM.) (1) bIjI vibhakti ekavacanAMta vizeSaNone kahe che. anaktasnigdhamanasa-mamRjojjvalavAkpatham / adhautAmalazIlaM tvAM, zaraNyaM zaraNaM zraye // 2 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-teramo prakAza 119 hetu nirAsa stava 2) anvaya sahita zabdArtha - he vibhu ! manavartanamanAM-(mamatArUpa snehathI) lepAyA vinA snigdha manavALA, goSyanavAva5rtha pramArjana karyA vinA ujvaLa vANIvALA, gautAmanazInaMprakSAlana karyA vinA nirmaLa zIlavALA ane, zaraNaM zaraNa svIkAravA yogya, tvaApanA, zara-zaraNe, ye-rahuM chuM. he vizvajanahitakara ! lepa vinA snigdhamanavALA, pramArjana karyA vinA ujvaLa vANIvALA ane prakSAlana vinA nirmala zIlavALA ApanA zaraNe jAuM chuM. kAraNa ke Apa zaraNa svIkAravA yogya cho. tela vagere snigdha vastunA lepathI snigdhatA thAya che. Apa to mamatA rUpa snigdha vastuthI lepa karyA vinA ja snigdha manavALA cho. prAyaH sApha karelI ja vastu ujjavaLa hoya che, Apa to sApha karyA vinA ja ujvaLa vANInA saMcAravALA cho. prAyaH dhoyelI ja vastrAdi vastu nirmala hoya che. Apa to prakSAlana karyA vinA ja nirmalazIlavALA cho.' ahIM bhAvArtha A pramANe che-bhagavAnanuM mana, vacana ane zIla anukrame lepa karyA vinA ja, sApha karyA vinA ja ane prakSAlana karyA vinA ja snigdha, ujvaLa ane nirmala hoya che. AMtara zatruothI trAsa pAmelo huM AvA prakAranA ApanA zaraNe jAuM chuM. kAraNa ke Apa zaraNa svIkAravA yogya cho. (2) trIjIvibhakti ekavacanAMta vizeSaNone kahe che- acaNDavIravRttinA, zaminA smvrttinaa| tvayA kAmamakuTyanta, kuTilAH karmakaNTakAH // 3 // 3) anvaya sahita zabdArthahe vIraziromaNi ! acADavIravRttinA-uddhatAi vinA parAkramavALA, zanizAMta, samarninA-samabhAvavALA, vaiya-Ape, ditA:-vakra, vAiTa:karmarUpa kaMTakone, maM-atyaMta (pharI saMbaMdha na thAya e rIte), cA-kuTI nAkhyA. arthAt bhagavAne uddhatAi, gusso ane ahaMkAra karyA vinA ja parAkramathI
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-teramo prakAza 120 hetu nirAsa stava karmono nAza karyo. he vizvamAM asAdhAraNa vIra ! koparahita parAkramavALA, zAMta ane samabhAvavALA Ape kuTila (=vakra) karmarUpa kaMTakone atyaMta kuTI nAkhyA. je parAkramI hoya te koparahita kevI rIte hoya ? Apa to kopa karyA vinA paNa nirdabha parAkramI cho. zAMta prazamarUpa amRtathI siMcAyela pavitra cittavALA. samabhAvavALA tRNa-maNi ane mATInAM DhephAM suvarNa (vagere halakIkiMmatI vastu) pratye samAnabhAva rAkhanArA. je koparahita, zAMta ane samadaSTi hoya te koine paNa kevI rIte kuTe? Ape to koparahita, zAMta ane samadaSTivALA thaine jJAnAvaraNIya vagere karma rUpa kaMTakone atyaMta kuTI nAkhyA=potAnA AtmapradezothI alaga karI nAkhyA. atyaMta pharI saMbaMdha na thAya te rIte. kuTIla zabdanA ahIM vakra ane kAmadeva ema be artha che. kAMTAnA pakSamAM kuTila eTale vakra. karmanA pakSamAM kuTila eTale kAmadeva. karmo kAmavAsanAne utpanna karatA hovAthI kuTila che. saraLa paNa kAMTAo kADhavA muzkela che to vakra kAMTAo kADhavA muzkela hoya temAM zuM kahevuM? AthI vizvavIra evA svAmIe karma kaMTakone kuTI nAkhyA e sthAne che, asthAne nathI, arthAt yogya karyuM che. (3) cothI vibhakti ekavacanAta vizeSaNone kahe che- abhavAya mahezAyAgadAya narakacchide / arAjasAya brahmaNe, kasmaicidbhavate namaH // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha- he maheza ! samavAya-bhavarahita, mahezaya-mahAna izvara, gAya-roga rahita, nachidde bhavya jIvonI naraka gatine chedanAra, jha{/sAya-karmarUpa rajathI rahita, zaidA-jJAnasvarUpa ane, zastravi-anirvacanIya svarUpavALA, galate-Apane, nama:namaskAra ho.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ hetu nirAsa stava bhagavAna bhavarahita maheza, agada narakagatine chedanArA ane arAjasa brahmA che. bhavarahita maheza vagere cha e pado paraspara viruddha che. te A pramANeahIM vItarAga bhagavAnane ziva, viSNu ane brahmA kahevAmAM AvyA che. maheza eTale ziva, ziva ane bhavarahita e baMne paraspara viruddha che. kAraNa ke zivane bhava (=avatAra lenAra) kahevAmAM Ave che, arthAt bhava zabda zivaparyAyavAcI zabda che. AthI bhava eTale ja ziva. paNa bhagavAna to bhavamAM=saMsAramAM avatAra levAnA kAraNabhUta karmono atyaMta kSaya thayo hovAthI bhavarahita che, arthAt bhagavAna bhavarahita maheza che. bhagavAnanA pakSamAM maheza eTale moTA izvara. bhagavAna aSTa prAtihArya vagere paramavibhUtirUpa paramezvaryathI yukta hovAthI mahAna izvara che. zrI vItarAga stotra-teramo prakAza 1 2 1 narakagatine chedanAra eTale viSNu. agada eTale gadAthI rahita. agada ane viSNu e baMne paraspara viruddha che. kAraNa ke viSNu gadAthI sahita che. bhagavAnanA pakSamAM agada eTale rogathI rahita. bhagavAna to sahaja atizayanA prabhAvathI ja janmathI rogarahita hoya che. tathA dharmatIrthane pravartAvavAthI bhavya jIvonI narakagatine chedanArA che. arAjasa eTale rajoguNathI rahita. arAjasa ane brahmA e baMne paraspara viruddha che. je brahmA hoya te arAjasa kevI rIte hoya ? kAraNa ke rajoguNathI yukta ja brahmAM sRSTinuM=vizvanuM nirmANa kare che. bhagavAna to karmarUpa raja dUra thavAthI arAjasa che, ane parama brahmamAM (=izvaramAM) laya pAmyA hovAthI brahmA che. arthAt parama brahma (=izvara) svarUpa banI gayA hovAthI brahma che. ziva, viSNu ane brahmAthI bhinna ane ethI ja chadmastha jIvo jenA svarUpane na jANI zake tevA bhagavAna paramAtmAne namaskAra ho ! (4) pAMcamI vibhakti ekavacanAMta vizeSaNone kahe che-- anukSitaphalodagrA-danipAtagarIyasaH / asaGkalpitakalpadrostvattaH phalamavApnuyAm // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha--
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-teramo prakAza 1 2 2 hetu nirAsa stava he varakalpavRkSa ! manukSitapatno ti-siMcana vinA phUlothI paripUrNa, nipAtArI:-patana vinA guru ane, asalpitavAdo:-aciMtita vAMchitone pUranAra kalpavRkSa, tvara:-ApanAthI, naM-amRtaphaLa = mokSa phaLa, jhavAnuyAhuM pAmuM.. he premALa kalpavRkSa ! sarva vRkSonA guNa-dharmathI vilakSaNa kalpavRkSa evA ApanAthI phalane pAmuM. vRkSanA guNadharmathI vilakSaNatAne (=bhedane) kahe che-vRkSo niraMtara pANInuM siMcana karavAthI kALe mAtra phaLa Ape che. Ama to siMcana vinA A loka ane paralokanA sukharUpa phaLothI paripUrNa cho. tathA vRkSo paDavAthI guru=adhika bhAravALA thAya che, Apa to patana vinA ja=sva svarUpamAM rahelA ja mahAna gauravane yogya hovAthI guru cho. tathA kalpavRkSo mane amuka vastu prApta thAo ema saMkalpa karavAmAM Ave to phaLa Ape che. Apa to saMkalpa vinA ja phaLa Apo cho. kAraNa ke svAmInI nidAnarahita sevA vizeSa rUpe phaLanI mALAne dhAraNa karanArI bane che. AvA prakAranA ApanAthI huM jaladI amRta-mokSa phaLane pAmuM. (5) chaThThI vibhakti ekavacanAMta vizeSaNone kahe che - asaGgasya janezasya, nirmamasya kRpAtmanaH / madhyasthasya jagattrAtu-ranaste'smi kiGkaraH // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha - he jinezvara ! yasa ganezaya-saMgarahita hovA chatAM sarva lokonA svAmI, nirmama kRpAtma-mamatvabhAva rahita hovA chatAM kRpALu, madhyastha gAtrad - rAga-dveSa rahita hovA chatAM jagatanuM rakSaNa karanAra, te-Apano, sana -kadAgraharUpI kalaMkathI rahita, viThTha:-sevaka, smi-chuM. A zlokanA ATha ya pado jANe paraspara viruddha hoya tevA che. te A pramANe- (1) Apa saMgarahita hovA chatAM sarva lokonA svAmI cho. je saMgarahita hoya te lokono svAmI kevI rIte hoya? bhagavAne sarvasaMgano tyAga karyo hovAthI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-teramo prakAza 123 hetu nirAsa stava saMgarahita che, ane icchArahita hovA chatAM aSTa prAtihArya vagere paramavibhUtinA prabhAvathI traNa bhuvananA lokothI sevA karavAne yogya che. tathA (2) Apa mamatva rahita hovA chatAM kRpALu cho. je mamatA rahita hoya te kRpALu kevI rIte hoya ? jagadguru bhagavAna to vItarAgatAno svabhAva hovAthI ja mamatA rahita che, ane duSkarmothI du:khI karAtA traNa bhuvananA loko upara kRpALu che. tathA (3) Apa rAga-dveSathI rahita hovA chatAM jagatanuM rakSaNa karo cho. je udAsIna hoya te jagatanuM rakSaNa karanArA kevI rIte hoya ? svAmI to rAga-dveSathI rahita hovAthI madhyastha hovA chatAM ekAMte hitakara dharmano upadeza ApavAthI AMtara zatruothI trAsa pAmelA jagatanuM rakSaNa karanArA che. (4) AvA Apano huM aMkarahita kiMkara (=sevaka) chuM. je kiMkara hoya te aMkarahita kevI rIte hoya ? (pUrve sevakane oLakhavA mATe sevakanA zarIramAM aMka (=cihna) karatA hatA. AthI ahIM kahyuM ke je kiMka2 hoya te aMkarahita kevI rIte hoya ?) dvipada vagere parigrahathI rahita jagadguru to aMka (=zarIramAM cihna) karIne koineya svIkAratA nathI. kevala huM svAmIno sevaka hovAthI ja aMkarahita chuM=kadAgraha rUpa kalaMkathI rahita chuM. (6) . have saptamI vibhakti ekavacanAMta vizeSaNone kahe che-- agopite ratnanidhAvavRte kalpapAdape / acintye cintAle ca, tvayyAtmA'yaM mayArpitaH // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha-- azoSita ratnanithau-prakaTa ratnanidhAna, avRte papAtne-vADa rahita kalpavRkSa, ca-ane, ghinya cinnAratne-aciMtita vAMchita ApanAra ciMtAmaNi ratna, ciApane, mayA-meM, yaM-A, AtmA-AtmA, arpitaH-samarpita karI dIdho che. A zlokanA pado paNa virodhanI chAyAvALA che. te A pramANe--(1) Apa pragaTa ratnanidhAna cho. je ratnanidhi hoya te pragaTa kevI rIte hoya ? bhagavAna to jJAnAdi ratnonA nAza na pAme tevA bhaMDAra che, ane traNa bhuvananA lokomAM pragaTa=prasiddha che. (2) tathA Apa vADa rahita kalpavRkSa cho. sAmAnyapaNe vRkSa phala-puSpothI paripUrNa hoya to kAMTA AdinI vADathI vIMTavAmAM Ave che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-teramo prakAza 124 hetu nirAsa stava to pachI kalpavRkSane vADa kema na hoya ? paNa svAmI to sakala snehI lokonA mAnasika saMkalpane pUranAra vRkSa hovA chatAM karmarUpa voDathI vIMTaLAyelA nathI. tathA (3) Apa aciMtya (=aciMtita vAMchita ApanAra) ciMtAmaNI ratna cho. je ciMtAmaNI ratna hoya te ciMtaveluM ja phaLa Ape che. tethI aciMtya kevI rIte hoya? jagadguru to sarva aciMtita vastu ApanAra ciMtAmaNI hovA chatAM agaNita prabhAvavALA hovAthI mana-vacana-kAyAnA viSaya nathI. AthI aciMtya che. athavA ciMtArahita mokSaphala ApanArA hovAthI acitya che. vizvanA lokonuM hita karanArA AvA Apane meM A AtmA saMpUrNapaNe samarpita karI dIdho che. (7) A pramANe AtmAne svAmIne AdhIna karIne kaMika ucita prArthanA karatA stutikAra kahe che- phalAnudhyAnavandhyo'haM, phalamAtratanurbhavAn / . prasIda yatkRtyavidhau, kiMkarttavyajaDe mayi // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha- he devAdhideva ! navA-Apa, namItratanuM -siddhatvamAtra kAya =siddhatva) svarUpa cho, -huM, nAnudhyAnavastha:-siddhatvanA dhyAnamAM azakta chuM. siddhatva svarUpa Apane meM kyAre joyA na hovAthI ApanuM dhyAna karavA asamartha chuM. AthI, vihUrtavya DemAre zuM karavuM e viSayamAM mUDha, maya-mArA upara, yaevidhImAre je karavuM joie te viSayamAM, prasIdra-prasanna bano. he vizvazaraNya ! Apa phalamAtrakA cho =siddhatva svarUpa cho). saMgano tyAga, duSkara tapanuM AcaraNa, karmano vinAza, kevalajJAnanI utpatti, tIrthapravartana vagerenuM phala siddhatva ja che. hamaNAM Apa phalamAtrakA cho, eTale ke kevalajJAnakevaladarzana-AnaMda-vIryasvarUpa cho, arthAt siddhatva svarUpa cho. siddhatvarUpa ApanuM dhyAna karavAmAM mAro prayatna niSphaLa bane che. kAraNa ke je vastu joyelI ke sAMbhaLelI hoya tenuM ja dhyAna thai zake. Apa to mokSa pade rahelA paramAtma svarUpa 1. athavA vRta eTale arthata. bhagavAnane prArthanA vinA paNa snehI loko mATe kalpavRkSanuM kArya karanArA che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-caudamo prakAza 125 yoga zuddhi stava cho. ethI Apa sarvathA ja darzanAdino viSaya banatA nathI. ApanuM darzana vagere kAMi thai zakatu nathI. AthI "mAre zuM karavuM joie'' e viSayamAM 'mUDha evA mArA upara mAre je karavuM joie te viSayamAM prasanna bano. ahIM bhAvArtha A pramANe che--bIjA kAryo choDIne mAruM mana ApanA dhyAnamAM lIna banyuM che. Apa phalamAtrakAya cho, ane phala siddhatva che. siddhatva mAnasika dhyAnano viSaya nathI. AthI Apa koi paNa rIte te rIte prasanna bano, jethI phalamAtrakAyAvALA (=siddhatva svarUpa) Apane huM jouM. te (=siddhatva svarUpa darzana) to kevaLIne ja sulabha che. kevalajJAna karmakSayane AdhIna che. tethI Apa te pramANe anugrahavALA bano ke jethI huM sakala karmajALane ApanI jema ramatathI ukheDI nAkhuM. (8) caturdazaprakAzaH have jenA kAraNe arihaMtonI A prasiddhi che te ja yoganI yogazuddhi stavathI prazaMsA kare che-- . manovava:jAyavedhrA:, RSTA: saMtya sarvathA / zthatvenaiva bhavatA, manaH zalyaM viyojitam // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha---- he yogInAtha ! TA:-sAvadha, manovaca:AyaceSTAH:-mana-vacana-kAyAnI pravRttine, sarvathA-sarva prakAre, saMhRtya-rokIne, bhavatA-Ape, yatvena-manane DhIluM mUkavA vaDe ja, mana:zastya-manuM rUpa zalya, viyonitam-dUra karyuM. arthAt bhagavAne dabANa karyA vinA samajAvIne mana upara vijaya meLavyo. yogarahasyonA upAyamAM pravINa he bhagavan ! Ape mana-vacana-kAyAnI kaSTa (=sAvadya) pravRttine sarva prakAre rokIne ane manane DhIluM mUkIne ja mana rUpa zalyane dUra karyuM. kAraNa ke niyaMtraNa karAyeluM mana viparIta zikSAne pAmelA azvanI 1. aprAptopAve e padano zabdArtha lakhavAmAM vAkya kliSTa bane. AthI anuvAdamAM mUDha evo bhAvArtha lakhyo che.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-caudamo prakAza 126 yoga zuddhi stava jema atizaya doDe che. DhIluM mUkAyeluM mana to jAte ja sthira thAya che, ane krame karIne kASTha rahita agninI jema viSaya rahita baneluM mana jAte ja vilIna thAya che. A viSe (dhyAnazatakamAM) bhagavAnazrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe kahyuM che ke-- "jevI rIte kramazaH kASThasamUha dUra thavAthI agni olavAto Ave che, ane iMdhaNa thoDA rahe che tyAre agni paNa thoDo rahe che, te thoDuM paNa iMdhaNa khaseDI letAM agni zAMta thai jAya che. (73) evI rIte viSaya rUpI iMdhaNa kramazaH ochuM thatuM AvatAM thoDuM rahe tyAre manarUpI agni saMkocAi jAya che, ane thoDA paNa viSaya rUpa iMdhaNa khaseDI letAM mana taddana zAMta thai jAya che. (74) jevI rIte (kAcI)mATInI ghaDImAM athavA tapelA loDhAnA vAsaNamAM rahela pANI kramazaH ochuM thatuM Ave che, te pramANe (apramatta) yogInuM manarUpI jaLa jANa.'' (75) sarvathA manonirodha vyuparatakriyAdhyAnavALA kevalIne zailezI samaye ja thAya che. A pramANe Ape manarUpI zalyane AtmAthI juduM karyuM, arthAt nirupayogI hovAthI hovA chatAM na hovA jevuM karyuM. koine ema vicAra Ave ke bhagavAne manane koika AlaMbanamAM joDIne juduM karyuM haze. AthI ahIM kahyuM ke--manane DhIluM mUkIne juduM karyuM. bIjo paNa je zarIramAMthI bANa vagere zalyane dUra karAve che, te bAhyapravRttine rokIne zarIrane DhIluM mUke che. tevI sthitimAM rahelA tenuM zalya cIpIyo vagerenA prayogathI sahelAithI dUra karI zakAya che. kaSTano hetu hovAthI ahIM pravRttine kaSTa kahI che. sAvagha pravRtti kaSTano hetu hovAthI kaSTapravRtti eTale sAvagha pravRtti. (1) A pramANe mananA jayane kahIne iMdriya jayane kahe che. saMyatAni na cAkSANi naivocchulitAni ca / kRti mukhyapratipavA, tvayendriyanaya: hRta: zA 2) anvaya sahita zabdArtha---- .
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-caudamo prakAza 127 yoga zuddhi stava he yogIza ! Ape, kakSA -iMdriyone, ne saMyatAni-baLAtkAre niyaMtrita na karI, gha-ane, navoTTanitAni-ucchaMkhala paNa na ja banAvI, rUti-A pramANe, vIApe, sa pratipA-suMdara buddhithI, driyajaya:-iMdriyajaya, ta:-karyo. ' he bhagavan! Ape potapotAnA viSayamAM pravartatI sparzana vagere iMdriyone balAtkAre niyaMtrita na karI, iMdriyo svayameva viSayothI haThI gai. Ape iMdriyone cAhIne uzRMkhala paNa na banAvI. ahIM bhAvArtha A pramANe che - jo viSayothI vimukha banelI ja iMdriyonuM balAtkAre niyaMtraNa karavAmAM Ave to viSayonuM svarUpa na jovAthI kautukavALI ane spRhAvALI banelI iMdriyo niyaMtraNane svIkAratI ja nathI. jo keTaloka kALa pratibaMdha vinA viSayomAM pravartAvavAmAM Ave to viSayonuM svarUpa jANI levAthI kautuka nivRtta thAya che, ane kRtakRtya banelI iMdriyo svayameva viSayothI nivRtta thAya che, ane pharI vikArane pAmatI nathI. saMbhaLAya che ke-"jeNe eka varSa joyuM (=anubhavyuM) che ane ekavAra kAmanuM sevana karI lIdhuM che, teNe A vizva joi lIdhuM che, eTale ke AkhA vizvano anubhava karI lIdho che. tethI have tene AkhuM jagata punarAvartana che." (kAraNa ke varSanA divaso pharI vAra tenA te ja AvavAnA che, ane kAmanuM sevana pharI tenuM te ja thavAnuM che. ahIM kahevAno Azaya ema che ke jANe. apUrvanI prApti thai hoya tema kAmasevanamAM utkaMThA, lAlasA Adi doSo tene raheze nahi. iMdriyajayano A prakAra jemanAM thoDAM ja karmo bAkI rahelAM che tevA carama zarIrI jIvo mATe ja che. bhArekarmI jIvoe to iMdriyonA vikArane dUra karavA mATe Adara pUrvaka damananA upAyo karavA ja joie. - A pramANe satya buddhithI iMdriyajayanA yathArtha upAyane jANanArA Ape iMdriyone vaza karI. (2) A pramANe mana-iMdriyavijaya karyA pachI aSTAMgayogamAM pravRtti karavI joie e paNa mAtra vyavahAra ja che ema batAvatA stutikAra kahe che1. pratika buddhi
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoga zuddhi stava yogasyASTAGgattA nUnaM, prapaJcaH kathamanyathA ? AvAnamAvatoDavyeza, tava sAtmyamupeyivAn rU| zrI vItarAga stotra-caudamo prakAza 128 3) anvaya sahita zabdArtha-- he yogeza ! yogasya-yoganA, gAtA-ATha bhedo, prapanna: nUnaM-prapaMca jevA lAge che, anyathA-jo tema na hoya to, tava-Apane, 5:-A yoga, AvAnamAvata:bAlyAvasthAthI ja (=janmathI ja), E-zI rIte, mAtmya peyivAn-AtmasAt banI gayo ? yogasAgaranA pArane pAmanArA he bhagavan ! yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi ema yoganAM ATha aMgo yogazAstra vageremAM je saMbhaLAya che, te paNa sUkSma rIte jovAmAM Ave to prapaMca (=prakriyAnA gaurava) jevA jaNAya che..kAraNa ke jo tema na hoya to Apane A yoga bAlyAvasthAthI ja zI rIte 'sarvotkRSTa avasthAne pAmyo ? ahIM Azaya A che--traNa jJAnane dhAraNa karanArA bhagavAnanuM mAtAnA garbhamAM Agamana thayuM tyArathI yoga bhagavAnanI sAthe ja rahelo hoya che. yoganAM je ATha aMgo che te sAmAnya yogIjanonI apekSAe che. jagatanAtha to yogIonA nAtha che. tethI temane yoganI sarvotkRSTa avasthA hoya che. AthI kaMi paNa asaMgata nathI. (3) Apano yogaprAptino krama ja alaukika che evuM nathI, kiMtu A paNa alaukika che ema kahe che-- viSayeSu virAgaste, ciraM sahacareSvapi / yoge sAtmyamadRSTe'pi, svAminnidamalaukikam // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha he deveza ! te-Apane, riM-anaMtakAla sudhI, sahavarevu-paricita pi-paNa, viSayeSu-viSayomAM, viT:-vairAgyabhAva che, ane, che-nahi joyelA pipaNa, yone-yogamAM, sAthaeN-ekIbhAva che. arthAt paricita upara 1. zaileza=yogInI sarvotkRSTa avasthA.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-caudamo prakAza 129 yoga zuddhi stava tiraskAra=upekSAbhAva che ane aparicita upara maitrIbhAva che. AthI, svAmihe svAmI !, rUDhaM-ApanuM A caritra, anIvi-sAmAnya lokothI na jANI zakAya tevuM che. he svAmI ! Ape anAdi bhavavAsathI prAraMbhI dareka bhavamAM viSayo upara lADa (=prema) karyo che. Ama chatAM prApta thayelA paNa zabdAdi uttama viSayomAM Apane svabhAvathI ja vairAgya che. kAraNa ke viSayo bhavanuM kAraNa che. yogano pUrve paricaya thayo nathI, acAnaka yoga thayo che. Ama chatAM Apane yogamAM ekIbhAva che. kAraNake yoga ja mokSanuM kAraNa che. A pramANe A paNa ApanuM alokika che. (4) tathA kevalajJAnanI utpatti pachI yogaphala paripakva banI gayuM hoya che. AthI te avasthAmAM bhagavAnane zatru-mitra pratye samabhAva hoya e samucita ja che, paNa jemanA yogaphalano paripAka hajI thai rahyo che tevA chavastha bhagavAnanI paNa samatA lokottara ja che ema batAvatA stutikAra kahe che- tathA pare na rajyanta, upakArapare pare / yathA'pakAriNi bhavAnaho ! sarvamalaukikam // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha-- he vItarAga ! -paratIrthiko, rUpAra-upakAra karavAmAM tatpara evA, pareanya sevaka vagere upara paNa, tathA rajate-tevo prema rAkhatA nathI, yatha-jevo prema, mavA-Apa, pavana-apakAra karanAra (kamaTha, gozALo vagere) upara rAkho cho, mo-aho !, sarva-ApanuM saghaLuM caritra, anIvikma-alokika che. lokottara cAritrathI camakelA he bhagavan! yogatAtparyanA virAmathI rahita (yogatAtparyane nahi pAmelA) kutIrthiko adhika adhika upakAra karavAnI spRhAthI jemaNe (phatIrthiko upara) upakAra karyo che tevA bIjAo upara tevo prema rAkhatA nathI, jevo prema Apa duHkhaprada upasarga karanArA apakArI upara rAkho cho. aho ! karmakSaya mATe pravRtta thayelA mane A bolAvyA vinA ja sahAya karanAro thayo ema vicArIne Apa apakAra karanArA upara paNa prIti rAkho cho. aho ! A pramANe ApanuM je je caritra yAda karavAmAM Ave che te te badhuM lokottara ja che. (5)
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-caudamo prakAza 130 yoga zuddhi stava pharI bhagavAnanI yogasamRddhithI thayelI samatAno utkarSa karatA stutikAra kahe che- hiMsakA apyupakRtA, AzritA apyupekSitAH / idaM citraM caritraM te, ke vA paryanuyuJjatAm // 6 // 6) anvaya sahita zabdArthahe alokika caritra ! Ape, hiMsA pa-caMDakauzika vagere hiMsako upara paNa, 35dl:-upakAra karyo, ane, zratA:-pAse rahenArA sarvAnubhUti, sunakSatra vagere AzritonI, pi-paNa, upekSitA:-upekSA karI =ApattithI rakSA na karI, te-ApanA vinaM-AzcaryakArI, rUDhuM-A, varjiM-caritrane, -koNa karthanuyutASTrapUche ? Apa A pramANe kema karo cho ema koi pUche nahi. ' he svAmI ! paramakAruNike Ape dudhara krodhathI Apane mArI nAkhavAnI buddhivALA thayelA hiMsaka jIvo upara paNa upakAra karyo=emane samatAnA mArge doryA. jemake bhagavAna zrI mahAvIra svAmIe zUlapANiyakSa ane caMDakauzika sarpa vagerene zAMta karyA. tathA pratyakSa vizuddha bhakti karanArA ane satata caraNa kamalanI sevA karavAnI utkaMThAvALA AzritonI paNa Ape upekSA karI, arthAta jevI rIte aparicita mANasa udAsInatAthI jue, tema Ape AvA Azritone udAsInatAthI joyA. jemake zrI mahAvIra svAmIe maMkhalI putre (=gozALAe) mUkelI pralayakALanA agni samAna tejo vezyAthI jemanuM zarIra atyaMta baLI rahyuM che tevA sarvAnubhUti ane sunakSatra e be munionI upekSA karI. (=ApattithI rakSaNa na karyuM.) AvA prakAranA ApanA Azcarya karanArA ane alokika A caritrane buddhizALIo paNa koNa pUche ? arthAt svAmI A pramANe kema kare che ema pUchavA mATe koNa utsAhita thAya ? ApanI vItarAgatAnI sAthe rahenArI samatA adbhuta che. (6) 1. nirvikta=vizuddha, vyakti=spaSTa ke pratyakSa, lun sevanArA. *
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-caudamo prakAza yoga zuddhi stava ApanI kevala niMdA-stuti ane tiraskAra satkAramAM ja udAsInatA nathI, kiMtu potAnA AtmAmAM paNa udAsInatA che ema batAvatA stutikAra kahe che-- tathA samAdhau parame, tvayAtmA vinivezitaH / . 1 3 1 sukhI duHkhyasmi nAsmIti yathA na pratipannavAn // 7 // > 7) anvaya sahita zabdArtha he vibhu ! tvayA-Ape, paraE-parama, samAdhI-samAdhimAM, AtmA-AtmA, tathAtevI rIte, vinivezitaH-sthira karyo ke, yathA-jethI, suNI du:thvI sDi nAmi kRti-huM sukhI chuM ke du:khI chuM e pramANe athavA huM sukhI nathI ke du :khI nathI e ke pramANe jANyuM nahi. he bhagavan ! Ape AtmAne ApanA sivAya bIjAthI na jANI zakAya tevA parama adhyAtmalayamAM tevI rIte sthira karyo ke jethI huM sukhI chuM ke du:khI chuM e pramANe athavA huM chuM ke nathI e pramANe jANyuM nahi, arthAt cidAnaMda svarUpamAM lIna banelA Ape huM sukhI chuM ke du:khI chuM ityAdi jANyuM nahi. (7) dhyAnasamaye jenAthI sukha-duHkha ane sattva-asattva vilIna thAya che te yogamahimAne bolatA stutikAra kahe che-- * dhyAtA dhyeyaM tathA dhyAnaM, trayamekAtmatAM gatam / / iti te yogamAhAtmyaM, kathaM zraddhIyatAM paraiH // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha he jinezvara ! dhyAtA-dhyAtA, dhyeyaM-dhyeya, tathA-ane, dhyAnaM-dhyAna, yaM-e traNe, jJAtmatAM-ApanAmAM ekapaNAne, tam-pAmyA che (=eka banI gayA che). kRtiAvA, te-ApanA, yogamAhAtmya-yoga mAhAtmyane, pa:-bIjAo, jyaM kevI rIte, zrIyatAM-mAne ? yogarahasyamAM rahelA (=yogarahasyane AcaranArA) he svAmI ! dhyAtA, dhyeya ane dhyAna e traNe ApanAmAM ekapaNAne pAmyA che-eka banI gayA che. 1 . purar=satkAra.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-paMdaramo prakAza 13 2 bhakti stava kSapakazreNimAM ArUDha thayela AtmA dhyAtA che. SajIvanikAyanA hitane karanAruM paramAtma tattva dhyeya che. dhyeyamAM eka ja prakAranI cittavRttino pravAha cAle te dhyAna che. A traNe pahelAM dhyAnano paripAka thai rahyo hoya tevI avasthAmAM judA hoya che. krame karIne dhyAnano paripAka jyAre vikAsa pAme che tyAre e traNe ekapaNAne pAme che=dhyAtA ane dhyAna dhyeyamAM ja vilIna thai jAya che. A avasthAmAM AtmA huM sukhI chuM ke duHkhI chuM athavA huM chuM ke huM nathI ityAdi anubhavato nathI. AvA prakAranA ApanA yogamAyAbhyane jemanA hRdaye adhyAtmanA sUkSma mArgamAM praveza karyo nathI tevA bIjAo kevI rIte mAne ?=A barobara che ema vizvAsa pUrvaka kevI rIte dhAraNa kare ? te (=prabhunA yogamAhAbhyanI zraddhA na karavI te) temanI ayogyatA che. Apane to svAnubhavathI suMdara vastumAM bIjAne vizvAsa karAvavAthI zuM? arthAt bIjAone khAtrI karAvavAnuM Apane koi prayojana nathI. (8) paMcadazaprakAzaH ' uttarottara guNamahimAvALA bhagavAna paramAtmAmAM jemanI bhakti ullasita banI che te stutikAra have ahIMthI bhakti stavano ullekha karatA kahe che - jagajjaitrA guNAstrAtaranye tAvattavAsatAm / udAttazAntayA jigye, mudrayaiva jagattrayI // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha - trAta:-he trAtA !, tava-ApanA, trA-jagatane jItanArA, anya mukhaT:anya guNo, tAva mAtA-dUra raho, 3dvArazAntayA-udAtta ane zAMta, mudrathI parva-mudrAe ja, gAtrathI traNe jagatane, ji-jItI lIdhuM che. traNe jagatamAM bIjA koimAM ApanA jevA AMtarika guNo to nathI paNa ApanA jevI bAhya mudrA paNa nathI. he trAtA ! he bhavabhayathI upadrava karAyelA jIvonA pAlaka ! ApanA 1. pratyaya:=
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-paMdaramo prakAza 13 3 bhakti stava guNo jagatamAM rahelA guNIsamUhanA guNothI anaMtaguNA mahimAvALA che. AthI ApanA jagatane jItanArA adbhutastava ane mahimastava vagere stavomAM varNavelA bIjA guNo dUra raho, kiMtu ApanI udAtta ane zAMta mudrAe paNa pRthvI-pAtALasvarga e traNe jagatane jItI lIdhuM che apamAnathI halakuM karI dIdhuM che. kAraNake arihaMtanA jevA bala ane lAvaNya vagere guNo bIjA koinAmAM nathI. udAtta=jeno abhibhava na karI zakAya tevI. zAMta=sarva lokonI AMkhone AnaMda Ape tevI saumya. udAtta paNa mudrA kadAca parAbhava karavA yogya hoya ane ethI pAse javA yogya na hoya, AthI mudrAnuM zAMta evuM bIjuM vizeSaNa mUkyuM. zAMta hovAthI pAse javA yogya che. (1) ane e pramANe merustRNIkRto mohAt, payodhirgoSpadIkRtaH / gariSThebhyo gariSTho yaiH, pApmabhistvamapoditaH // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha , he devAdhideva ! ro:-je, pApa:-pApIoe, raSTaH rijha:-iMdra vagere moTAothI paNa mahAna, vaM-Apano, polita:-anAdara karyo che, temaNe, mohAmohathI, mAmeru parvatane, tR ta:-tRNa karI dIdho che = merunI tRNarUpe gaNanA karI che, payodha:-samudrane, poSyavata:-khAbociyuM karI dIdhuM che samudrane khAbociyA rUpe jAmyo che. - pAparUpa paDalothI jemanI cetanA nAza pAmI gai che tevA je pApIoe sura-asura ane manuSyonA nAyakothI paNa mahAna Apano anAdara karyo che Apane sAmAnya mANasanI jema avajJAthI joyA che, temaNe mohathI meruparvatane tRNa karI dIdho che=meruparvatanI tRNa rUpe gaNanA karI che, samudrane khAbociyuM karI dIdhuM che=samudrane khAbociyA rUpe jANyo che. - ahIM bhAvArtha A pramANe che-kharekhara ! manuSyanI AkRtimAM pazu temaNe merune tRNarUpe karyo nathI, samudrane khAbociyA rUpe karyo nathI, paNa ApanI
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-paMdaramo prakAza 134 bhakti stava laghutA karI che. AthI guNo upara matsara dhAraNa karanArA ane AtmAne nahi jANanArA teo nirarthaka potAnA AtmAnI viDaMbanA ja kare che. meru parvata lAkha yojana UMco che. saMpUrNa meruparvata suvarNamaya che, arthAt suvarNano banelo che. enuM zikhara ratnonuM baneluM che. lokamAM te devono parvata kahevAya che. samudrano vistAra lAkha yojana che temAM ratnono khajAno che. temAM pANInA moTA moTA taraMgonA zikharo uchaLI rahyA che. uchaLI rahelA taraMgonA zikharonA kalakala dhvanithI samudra pRthvI-AkAzanA aMtarAlane vAcAla karI dIdho che..(2) jevI rIte ApanI avajJA duHkhe karIne nAza karI zakAya tevA pApa mATe thAya che, tema ApanA zAsananI avajJA paNa AvA pApa mATe thAya che ema batAvatA stutikAra kahe che - cyutazcintAmaNiH pANesteSAM labdhA sudhA mudhA / yaistvacchAsanasarvasva-majJAnai tmasAtkRtam // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha - he paramAtmA !.-je, gajJAnai -ajJAnIoe, te-ApanA zAsana sarvaazAsanarUpa sAradravyane, sAtmisAt-svAdhIna, na taM-na karyuM, teSAM-temanA, pA:-hAthamAMthI, vitAmaLi:-ciMtAmaNi, cuta:-paDI gayo, nA-maLeluM, sudhA-amRta, mulAnakAmuM gayuM. he bhagavan ! je ajJAnIoe prApta paNa ApanA zAsana rUpa dravyane svAdhIna na karyuM, bhaviSyanA kalyANathI rahita temanA hAthamAMthI manamAM ciMtavelA padArthasamUhane bhegA karavAmAM kuzala ciMtAmaNI paDI gayo, koika bhAgyathI maLeluM paNa ajarAmaratvanuM kAraNa amRta upayoga na karavAthI nakAmuM gayuM. ahIM Azaya A che-kharekhara ! ciMtAmaNi, amRta ane ApanuM zAsana agaNita puNya ekaThuM thayA vinA maLatuM nathI. bhAgyathI maLelAM paNa A traNane jeo AdarapUrvaka svIkAratA nathI, temanAthI adhika bIjo koi jagatamAM adhama
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-paMdaramo prakAza 135 nathI. (3) pharI stutikAra bhagavAnamAM bhaktinI utkRSTatAne vyakta kare che-- yastvayyapi dadhau dRSTi-mulmukAkAradhAriNIm / tamAzuzukSaNi: sAkSA-dAlapyAlamidaM hi vA // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha he nAtha ! ya:-jeNe, ci-ApanA upara, pi-paNa, utkuLAAravALImbaLatA agninI jevI (irSyAthI lAlacoLa mukhavALI), dRSTi-daSTi, dhau-rAkhI che, tA-tene, AjIjILi:-agni, sAkSAt-pratyakSa thaine, vA-athavA, rUtuM-A, AlayabolIne, abhaM-zuM kAma che ? he svAmI ! kaSAyathI kaluSita mativALA jeNe vizvanA lokonuM hita karanArA ApanA upara paNa baLatA 'aMgArAnA jevI dRSTi rAkhI che, rAkhe che ke rAkhaze, te duSTAtmAne agni jaladI pratyakSa thaine...athavA A bolIne zuM kAma ? arthAt nirdayane ucita A arthane bolavAthI saryuM. bhAvArtha ahIM stutikAra jasa AvezamAM AvI gayA che. AvezanuM kAraNa arihaMta paramAtmA jevA upakArI upara paNa ajJAnIonI irSyAdaSTi che. je bhagavAna upara paNa baLatA agninI jevI dRSTi rAkhe che tene agni pratyakSa thaine bArbI nAkho evuM stutikAranuM kahevuM che. bhagavAna uparanI bhaktinA yoge stutikArathI "je ApanA upara baLatA agni jevI dRSTi rAkhe che, tene agni pratyakSa thaine''* eTaluM bolI javAyuM. pachI teo bolatA aTakI gayA ane manamAM ja bALI nAkhI ema vicAryuM. AthI mULa zlokamAM bhasmIrotu pada nathI. stutikAra '"sAkSAt=pratyakSa thaine'' eTaluM bolyA pachI ApanA upara dveSa rAkhanAra tene potAnA duSkRtanuM phaLa avazya maLaze ja. parama kAruNika bhagavAnanA kiMka2 evA mArA mATe. tenA pratye Akroza bharelI A kaThoratA karavI ucita nathI...ema vicArIne AgaLa nahi bolavAnI bhAvanAthI kahyuM ke-AlapyAnivaM hi vA=athavA 1. utnuM=uMbADiyuM ke aMgAro. bhakti stava
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-paMdaramo prakAza 13 6 A bolIne zuM kAma che ? (4) vaLI-- bhakti stava tvacchAsanasya sAmyaM ye, manyante zAsanAntaraiH / viSeLa tutyuM pIyUSa, temAM hanta ! hatAtmanAm // 5) anvaya sahita zabdArtha-- he sarvajJa ! ye-jeo, tvacchAsanamya-ApanA zAsanane, zAsanAttta:-anya darzano sAthe, sAZ-samAna, manyate-mAne che, tAtmanAm-ajJAnathI haNAi gayelA, tevAM-temane, haeNnta-kharekhara !, pIyUi-amRta, viSe-viSathI, tulyuM-samAna che amRta ane viSa baMne sarakhA jaNAya che. = he bhuvanapUjyazAsana ! jeo ApanA mokSapurImAM prayANa ka2vA mATe rAjamArga samAna zAsanane kutIrthikonA dIrgha saMsAramArganA bhAtA tulya tIrthonI sAthe samAna mAne che, niMdita jIvanavALA temanA mate kharekhara ! marelAne jIvana ApanAra amRta jaladI prANaghAta karanArA viSanI samAna che=amRta ane viSa baMne sarakhA ja che. bhAvArtha A che-- amRta ane viSamAM jeTaluM aMtara che teTaluM ja aMtara ApanuM zAsana ane kuzAsanomAM che, AthI aho ! guNa-avaguNanA vicAramAM te baMnenI samAnatA karanArAonI mati sArI saMskAra karAyelI che ! (5) sat-asattA vicAramAM bIjAonI buddhi sarvathA kSINa thai gai che evuM nathI. kevaLa anAdi mithyAvAsanAthI uchaLatA mahAna matsaravALA teo ApanA upara asUyA kare che, tethI stutikAra temane mukhathI kaThora ane bhaviSyamAM hitakara kaMika kahe che -- aneDamUkA bhUyAsuste yeSAM tvayi matsaraH / zubhodarkAya vaikalya-mapi pApeSu karmasu // 6 // 1. ghaTApa=rAjamArga. ghaTApaya va Apati=vaTApathAyate kriyApada thayuM. tenuM vartamAna kRdaMta SaSThI ekavacana dhaTApathAyamAnasya thAya.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-paMdaramo prakAza 137 bhakti stava 6) anvaya sahita zabdArtha- he nAtha ! yeSAM-jemane, svaya-ApanA upara, matsara:-asUyA che, te-te loko, saneDA -mUMgA ane baherA, mUyAsu bano. prazna : A pramANe paranuM ahita ciMtavavuM e parama hitasvI arihaMta paramAtmAnA sevakane ucita gaNAya ? uttara : A ahitacitana nathI, kiMtu hitaciMtana che. kAraNa ke yaM-A, pArevuM zu-pApakAryomAM, vaivarca- iMdriyonI khAmI, 3pa-paNa, zumoya-bhaviSyanA zubha phaLa mATe thAya che. he svAmI ! jemane niSkAraNa vizvavatsala ApanA upara paNa asUyA che te loko muMgA ane baherA bano, jethI nirmalaguNanA anurAgI ane madhyastha evA stuti karanArAothI prazaMsA karatA ApanA guNone sAMbhaLIne asUyAnA kAraNe asahmalApa karavA mATe vAcALa mukhavALA na thAya. prazna : A temanI niMdA (=ahitaciMtA) nathI ? uttara : nA, hitaciMtA ja che. kAraNa ke pApAnubaMdhI karmano baMdha thAya tevAM kAryomAM pravartatA bhavAbhinaMdI jIvomAM iMdriyonI nyUnatA paNa temanA zubha phala mATe thAya che.. | bhAvArtha : bhagavAna upara asUyA rAkhanArA jIvo paripUrNa iMdriyovALA hoya to bhagavAnanI niMdA Adi karIne anaMta pApane ekaThuM kare, paNa jo jIbha Adi iMdriyonI khAmIvALA hoya to niMdAdi pApothI bacI jAya. AthI evA jIvo mATe iMdriyonI khAmI icchavI e ahita ciMtA nathI, balka hitaciMtA che.(6) pramANe bhagavAna upara asUyA karanArAone DhAMkIne ApanA zAsananA anurAgIonI prazaMsA kare che- tebhyo namo'JjalirayaM, teSAM tAn samupAsmahe / tvacchAsanAmRtarasai-rAtmA'sicyatAnvaham // 7 // 7) anya sahita zabdArtha - he adhIzvara ! vai-jemaNe, vachAranAmRtara:-ApanA zAsana =AjJA) rUpa
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakti stava zrI vItarAga stotra-paMdaramo prakAza 138 amRtarasathI, AtmA-potAnA AtmAne, anvaham-pratidina, asighdhata-siMcana karyuM che., tethyo-temane, nama:-namaskAra ho, temAM-temane, cannatti:-aMjali joDI che, tAn-ame temanI (potAnA AtmAne pratidina zAsanarUpa amRtarasathI siMcana karanArAonI), samupAmbhaTTe-upAsanA karIe chIe. he bhagavan ! Apa ane ApanuM zAsana to dUra raho, jemaNe duSkarmarUpa dAvAnaLathI baLelA potAnA AtmAne ApanA zAsana (=AjJA) rUpa amRta rasathI pratidina siMcana karyuM che, agaNita puNyathI puSTa banelA temane namaskAra ho, akSINa bhAgyavALA temane amoe A aMjali joDI che, zreSTha AcaraNavALA temanI ja ame upAsanA karIe chIe. kAraNa ke ApanA zAsanarUpe amRtarasothI kareluM siMcana ja saMsAranA saMtApane zamAvavA mATe tatpara (=samartha) che. (A stutithI e jaNAvyuM ke bhagavAna ane bhagavAnanuM zAsana to namaskaraNIya ane upAsya che ja, kiMtu zAsananA ArAdhako paNa namaskaraNIya ane upAsanIya che.) (7) athavA ApanA pravacanarUpa amRtamAM jemanuM mana kUdI paDayuM che ane jeo spaSTa cetanAvALA che teo to namaskaraNIya che ja, kiMtu-- bhuve tasyai namo yasyAM tava pAdaMnakhAMzavaH / ' vira cUDAmaLIyo, vUmanhe mita: param ? / / 8 / 8) anvaya sahita zabdArtha he jagatprabhu ! yasyAM-je bhUmimAM, tava-ApanA, pAnavAAva:-caraNa nakhanAM kiraNo, riM-lAMbA kALa sudhI, cUDAmaLIyane-cUDAmaNinI jema zobhe che, tattva muve-te (pavitra) bhUmine, nama:-namaskAra ho !, ata:-AnAthI, paraM-vadhAre bIjuM, hiM brUmahe-zuM kahIe ? arthAt ApanA caraNanA saMbaMdhathI pRthvI paNa namaskAra ka2vA yogya banI jAya che, to pachI bIjA guNo mATe zuM kahevuM ?-bIjA guNo to sutarAM namaska2NIya che. je bhUmimAM ApanA caraNanakhanAM kiraNo lAMbA kALa sudhI mastakamaNinA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-soLamo prakAza 139 Atmagarha stava mahimAne dhAraNa kare che.-'te bhUmine namaskAra ho ! ame AnAthI vadhAre bIjuM zuM kahIe ? ahIM bhAvArtha A che--jo ApanA saMbaMdhathI tIrthasamAna bhUmi paNa namaskAra karavA yogya che, to ApanA guNomAM bIjuM zuM grahaNa karavA yogya nathI ? arthAt badhuM ja grahaNa karavA yogya che. (8) ane e pramANe-- janmavAnasmi dhanyo'smi, kRtakRtyo'smi yanmuhuH / jAto'smi tvadguNagrAma - rAmaNIyakalampaTaH // 9 // 9) anvaya sahita zabdArtha-- . he vItarAga ! nanmavAn asmi-huM saphaLa janmavALo chuM, arthAt mAro janma saphaLa che, ghanya: asmi-huM puNyazALI chuM, tatya: asmi-huM kRtArtha chuM. yad-kAraNa ke, muttu:-vAraMvAra, vaghugrAmarAmaLIyAnampaTa:-ApanA manoha2 guNa samUhamAM Asakta, jJAta: smi-thayo chuM. A pramANe thaye chate he svAmI ! mAro ja janma saphaLa che. puNyavAna paNa huM ja chuM, ane kRtakRtya paNa huM ja chuM. kAraNa ke huM pratikSaNa ApanA manohara guNa samUhamAM Asakta thayo chuM. ahIM Azaya A che--samagra sAmagrIthI yukta A janmanuM phala A ja che, paramArthathI dhanyatA A ja che, nizcita kRtakRtyatA A ja che ke, ekAMte manohara ApanAM guNasamUhanA varNanamAM mAruM mana ekatAna banyuM che. (9) SoDazaprakAza: A pramANe bhaktistavathI bhagavAna pratye svabhakti pragaTa karIne have AtmagahastavathI rAganI pIDAne jaNAvatA stutikAra kahe che-- 1. cUDAmaNI lAla hoya che, bhagavAnanA nakha paNa lAla hoya che. AthI pRthvI upara paDelA nakha jANe ke pRthvIno cUDAmaNI (=mastakano maNi) hoya tema zobhe che. 2. zILatA=Asakti ke rAga.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-soLamo prakAza 140 Atmagaha stava tvanmatAmRtapAnotthA, itaH zamarasormayaH / parANayanti mAM nAtha !, paramAnandasampadam // 1 // itaccAnAdisaMskAra-mUrcchito mUrcchayatyalam / rAgoragaviSAvego, hatAzaH karavANi kim ? // 2 // 1-2) anvaya sahita zabdArtha nAtha-he nAtha !, rUta:-eka tarapha, tAmRtapAnolyA-AgamarUpa amRtanA pAnathI utpanna thayelI, narormaya:- samarasanI laharIo, mAM-mane, paramAnandasamaFcidAnaMda (Atmasukha) rUpa lakSmI, pa ti -pamADe che, bIjA zlokano prAraMbha), -ane, rUta-eka tarapha, vanavisaMskAramUchita:-anAdi kALanI vAsanAothI ekaTho karelo, rAgora viSAveT:-rAgarUpa sarpanA viSano vega, naM-atizaya, mUrNati-mUMjhave che. AthI, hatAza:-hatAza banelo huM, viMravAM-zuM karuM? AMtara zatruono jemaNe nAza karI nAkhyo che tevA he nAtha ! eka tarapha ApanA AgamarUpa amRtanA AsvAdathI utpanna thayelI samarasanI laharIo mane cidAnaMda (=Atmasukha) rUpa lakSmI pamADe che. parama prazamarUpa amRtathI tRpta thayelA AtmAne cidAnaMdanA jevuM kaMika sukha thAya ja che. (bIjA zlokano prAraMbha-) ane eka tarapha ghaNA bhavomAM lAlana karavAthI vRddhi pAmelA rAga rUpe sarpanA viSano oDakAra atizaya muMjhave che satuM-asatunA vicArathI rahita karI nAkhe che. Ama thatAM hatAza banelo huM zo upAya karuM? ahIM hatAzA sthAne che. kAraNa ke amRtane pInArA paNa jene sarpanA viSano oDakAra vadhe che tene sarpanA viSanA nigrahano bIjo zo upAya che ? ane parama vairAgyanI pradhAnatAvALA jinapravacananuM parizIlana karanArA jene rAgano oDakAra Ave che tene rAganA nigrahano jinapravacana sivAya bIjo koi upAya dekhAto nathI. ethI e hatAza thAya ja che. (1-2) 2. pratividhAnazupAya.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-soLamo prakAza 141 Atmagaha stava rAganA vikArane ja pragaTa kare che- rAgAhigaralAghrAto'kArSa yatkarmavaizasam / tadvaktumaSyazakto'smi, dhigme pracchannapApatAm // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha- he svAmI ! vAhikAratrAta:-rAgarUpa sarpanA viSathI gherAyelA meM, yadraje, vaizasa-anucita, rA-kAryo, mAIkaryA che, te tene, vavatumapa-ApanI pAse kahevAne mATe paNa, sazavata:-asamartha smi-chuM. me-mArA, chinnapApatAgupta pApone, viFdhikkAra ho. he svAmI ! rAgarUpa sarSaviSanA oDakArathI AkramaNa karAyelA meM je anucita kAryo karyAM che, te anucita svakAryothI hamaNAM lajjA pAmyo chuM, ane vizvavatsala ApanI AgaLa paNa te anucita svakAryone kahevA mATe asamartha chuM. - mArA gupta pApone dhikkAra ho ! ' AtmAmAM dhikkAra yukta che. kAraNa ke duSkRta karIne paNa jo satpAtramAM prakAzita karavAmAM Ave to tene ucita prAyazcitta vagerethI pApanI zuddhi thAya ja che. paNa prakAzita na kareluM duSkata gupta zalyanI jema maraNa sudhI pIDA kare che, ane bhavAMtaramAM sAthe Ave che. (3) | kevala rAga ja zatru che evuM nathI, moha vagere paNa zatru che tema vyakta kare che- kSaNaM saktaH kSaNaM muktaH, kSaNaM kruddhaH kSaNaM kSamI / - mahAdai: zrI caivAhiM, rita: pirAtrinuM kA 4) anvaya sahita zabdArtha - " he mohavijetA ! kSai saMvata:-huM kSaNavAra viSayomAM Asakta banuM chuM, to, kSaur muvata:-kSaNavAra viSayomAM virAga pAmuM chuM, kSa :-kSaNavAra gusse thAuM chuM, to, kSaNe kSamI-kSaNavAra kSamA rAkhuM chuM. A pramANe, mohAa -moha vagere doSoe, zauDayA vi-vinoda mATe ja, -mane, pApana-vAnara jevo capaLa, zArita:
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-soLamo prakAza 142 karI dIdho che. he mohaghAta karanArA ! ApanA sevaka evA mane moha vagere doSoe vAnara jevo capaLa karI dIdho che. kevI rIte capaLa karI dIdho che te stutikAra kahe che-huM kSaNavAra manohara viSayomAM Asakta banuM chuM, ane duraMta viSaya vipAkonA ciMtanathI kSaNavAra virAma pAmuM chuM, jANe ke viSayothI mukta banyo houM tevo thAuM chuM. koinI pAse koi vastunI icchA karI ane teNe e mArI icchA pUrNa na karI to kSaNavAra tenA pratye krodhavALo thAuM chuM. krodhanA phalano anubhava thavAthI (krodhanA kAraNe meM bhUtakALamAM kaTuphaLo anubhavyAM che evuM jJAna thavAthI) auyika bhAva nAza pAmyo che evo huM vastu svarUpane vicArato kSaNavAra kSamAvALo thAuM chuM. jema dhanavAna mANaso dhana AdinA arthIne nacAve che, tema moha vagere doSoe mAnasika vinoda mATe mane vAnara jevo capaLa banAvI dIdho che. jevI rIte vAnara potAnI sahaja capaLatAthI kSaNe kSaNe viSama ceSTAvALo thAya che, tema huM paNa moha Adi zatruothI viSama ceSTAvALo karAyo chuM. (4) Atmagaha stava athavA huM mohAdine nirarthaka ja Thapako ApuM chuM, kAraNa ke A durAcaraNa meM pote ja karyuM che ema jaNAvatA stutikAra kahe che-- prApyApi tava sambodhiM manovAkkAyakarmmajaiH / duzceSTitairmayA nAtha !, zirasi jvAlito 'nalaH // 5 // > 5) anvaya sahita zabdArtha nAtha-he nAtha !, tava-ApanI, samvoEiN-samyajJAna-samyagdarzana rUpa saMbodhine, prApyApi-pAmIne paNa, mayA-meM, manovAvAyarnane:-mana-vacana-kAyAthI thayelA, zreSTita:-durAcArothI, zipti-mArA mastake, nana:-agni, pvAtitaH-saLagAvyo, arthAt durgatinuM du:kha ubhuM karyuM. sarva zubha zaktiothI yukta he nAtha ! ApanI sabhyajJAna-samyagdarzana rUpa saMbodhine puNyayogathI pAmIne paNa mana-vacana-kAyAthI thayelA pApAnubaMdhI durAcaraNothI meM jAte ja svamastake agni saLagAvyo.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-soLamo prakAza 143 AtmagoM stava '' ahIM bhAvArtha A pramANe che-jema koika dayALue koikane baLatA gharamAMthI bahAra kADhyo, paNa AtmavairI hovAthI te pharI potAnA mastake agnine saLagAve che, te pramANe lAkho bhavomAM durlabha ane mokSanagara tarapha prayANa karavA mATe nirvighna mArga evA samyajJAna-samyagdarzanane pAmIne paNa pratibaMdha rahita duSTayogathI karelA durAcaraNothI AtmAmAM du:khane lAvatA meM paNa jANe mastake agni saLagAvyo che. paramArthathI to A paNa bhAvazatruono ja vilAsa che. (5) A ja vigatane pharI jaNAve che - tvayyapi trAtari trAtaryanmohAdimalimlucaiH / ratnatrayaM me hriyate, hatAzo hA hato'smi tat // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha - rAta - trAtA !, tvari pa trAtari-rakSaNa karanArA Apa hovA chatAM, morAlininu mohAdi coro, -mArA, ratnatrayaM-samyajJAnAdi traNa ratno, diyo-core che, ta--tethI, tA:-huM nirAza banI gayo chuM, hIM-hAya !, hatow-(mohAdi corothI) huM haNAi gayo chuM. huM trAtA ! he bhAvazatruthI vikvala banelA bhavya jIvasamUhanA pAlaka ! traNa bhuvananA lokonuM rakSaNa karavA mATe kuzaLa parAkramavALA ane rakSaNa karanArA Apa mArI sAme hovA chatAM modAdi coro Ape ja kRpA karIne ApelA mArA samyajJAnAdi traNa ratnone balAtkAre core che. tethI huM nirAza banI gayo chuM. hAya ! mohAdi coroe mane mArI nAkhyo. hatAzA yukta che. kAraNa ke svAmInI gerahAjarImAM je kaMi corAya che tyAM potAnA svAmIne jaNAvIne huM potAnI vastune pAchI lAvIza ema AzA rahe ja che. paNa svAmInI samakSa gayelI vastunI pAchI maLavAnI AzA kyAMthI rahe ? (6) 1. viSurita=vidvala banela. 2. pracA=koi vastu vagerenI pharIthI AzA rAkhavI.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-soLamo prakAza 144 Atmagaha stava jo tamAro A ArAdhya vItarAga hovAnA kAraNe tamArI avagaNanA kare che to zuM utsAhanA abhAvathI haNAyelA jIvothI anya tIrthanI (=anya uttama puruSanI) upAsanA na karAya? evI AzaMkA karIne stutikAra kahe che bhrAntastIrthAni dRSTastvaM, mayaikasteSu tArakaH / tattavAGgrau vilagno'smi, nAtha ! tAraya tAraya // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha-- nAtha-he nAtha !, mAnatIrthAni-huM bauddha vagere ghaNAM darzanomAM pharyo chuM, tevuMtemAM, mA-meM, vaM :- eka Apane ja, tIraza: :-tAraka tarIke joyA chejANyA che, ta-tethI, tava-ApanA ja gadya-caraNe, vinomi-vaLagelo chuM. AthI, nAtha-he nAtha !, tArI tAraya-mane saMsAra sAgarathI tAra-tAra. he svAmI ! huM utsAhanA abhAvathI haNAyelo nathI, arthAt huM nirutsAha banyo nathI, kiMtu pUrve ja boddha vagere saghaLAMya darzanomAM pharyo chuM. temAM meM eka Apane ja saMsAra samudrathI tAravA mATe samartha tIrtha jANyA che. tethI huM ApanA ja caraNa kamaLanA mULane vaLagelo chuM. tethI ja he nAtha ! mane A saMsAra samudrathI jaladI tAra tAra, ane mokSarUpa sAme kinAre pahoMcADa. ahIM atyaMta pIDA jaNAvavA mATe tAra tAra ema be vakhata kahyuM che. (7) huM sarvathA ja ApanA anugrahane ayogya nathI. kAraNa ke- bhavatprasAdenaivAhamiyatI prApito bhuvam / audAsInyena nedAnIM, tava yuktamupekSitum // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha he kRpAlu ! bhavatrasAna thava-ApanI maherabAnIe ja, haM-mane, rUta purvaATalI sArI avasthAe, pata:-lAvI mUkyo che, AthI, nIM-have, gaulANInamadhyastha bhAvathI, upekSitum-upekSA karavI e, tava-ApanA mATe, ne yuvarAmaucita nathI. he bhagavan! ApanI maherabAnIe ja mane ApanI upAsanAne yogya
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaraNa stava zrI vItarAga stotra-sattaramo prakAza 145 ATalI sArI avasthAe lAvI mUkyo che. tethI hamaNAM paNa madhyastha bhAvathI upekSA karavI e vizva upara asAdhAraNa vAtsalya karanArA Apane mATe yogya nathI. AzritonI upekSA karavI e susvAmIno dharma nathI. (8) mane mohAdi viDaMbanA pamADI rahyA che ema Apa jANatA nathI evuM nathI kAraNa ke-- jJAtA tAta ! tvamevaikastvatto nAnya: kRpAparaH / nAnyo mattaH kRpApAtramedhi yatkRtyakarmaTha: // 9 // 9) anvaya sahita zabdArtha tAta-he tAta !, tvameva :-Apa ja eka (sarva upAyonA), jJAtA-zAtA cho, tvatta:-ApanAthI, anya:-anya koi, pAvara:-kRpAmAM tatpara na-nathI, matta:mArAthI, anya:-anya koi, opApAtraM-kRpApAtra na-nathI. AthI he dayALu !, yahatya-ApanuM je kartavya che temAM rma:-tatpara, ghi-thAo. arthAt kRpApAtra upara kRpA karavI e ApanuM kartavya che. AthI Apa kRpApAtra mArA upara kRpA karo, jethI huM sarva duHkhothI mukta banuM. he tAta ! he saMyamarUpa zarIranA janaka ! apratihatajJAnaddaSTivALA Apa ja eka mArI durdazAnA jJAtA cho. jANanAro paNa jo karuNAthI rahita hoya to kevI rIte bIjA upara anugraha kare ? mATe stutikAra kahe che-jagatamAM ApanAthI anya koi niSkAraNa dayALu nathI. mArAthI bIjo koi ApanA jevAnI kRpAne pAtra nathI. tethI eka ApanA ja zaraNe rahelA sevaka evA mArA viSe susvAmI evA ApanuM je kartavya che te kAryamAM Apa zUra bano. ApanI jema huM paNa je rIte bhavabhonuM sthAna na banuM te rIte Apa prasanna bano. (9) saptadazaprakAzaH A pramANe AtmagahastavathI rAganI pIDAne jaNAvIne have saMpUrNapaNe paramAtmAnuM zaraNa svIkAravAnI icchAvALA stutikAra zaraNAstavane kahe che--
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sattaramo prakAza 146 zaraNa stava . svakRtaM duSkRtaM garhan, sukRtaM cAnumodayan / | nAtha ! vavara yAmi, zaRU zarati : zA 1) anvaya sahita zabdArtha nAtha-he nAtha !, zarapati :-zaraNa rahita huM, svataM-mArA karelAM, tudduSkRtyonI, I-gaI karato, ane, sud-sukRtyonI, jhanumodraya-anumodanA karato, vaizcara-ApanA caraNonA, 2-zaraNe, yAmi-jauM chuM." he nAtha ! he yogakSemakAraka ! bhAvazatruno atizaya trAsa hovAthI zaraNa rahita banelo huM anAdi saMsAramAM mithyAtva vagere baMdhahetuonA sAMnidhyathIbaddhanidhatta Adi rUpe bAMdhelAM prANAtipAta vagere aDhAra pApasthAna.rU5 duSkatonI gaI karato="A kArya meM khoTuM karyuM" e pramANe pazcAttApa pUrvaka niraMtara smaraNa karato ane pote ja karelAM AzravadvAronA saMvaraNarUpa sukRtone AnaMdapUrvaka aMtaramAM vicArato ApanA caraNonuM zaraNa svIkAruM chuM. (1) 1. karmanA spaSTa, baddha, nidhatta ane nikAcita ema cAra prakAra che. spaSTa : paraspara aDakelI soyo samAna. jema paraspara aDIne rahelI soyone chUTI karavI hoya to aDavA mAtrathI chUTI karI zakAya, tema karmo vizeSa phaLa ApyA vinA sAmAnyathI (=pradezodayathI). bhogavAine AtmAthI chUTA paDI jAya tevo baMdha spaSTa baMdha che. je jIva pApa karavAnI icchA na hovA chatAM cAle tema na hovAthI dubhAtA dile pApa kare teno baMdha atyaMta zithila hoya che. AvA karmo hRdayanA pazcAttApathI nAza paNa pAmI jAya. baddha : dorAmAM parovelI soyo samAna. jema dorAmAM parovelI soyone chUTI karavI hoya to jarA prayatna karavo paDe tema, karmo thoDuM phaLa ApIne chUTA thAya tevo baMdha baddhabaMdha che. icchAthI karelAM pApothI A baMdha thAya. nidhatta : dorAmAM parovelI ane kaTAi gayelI soyo samAna. AvI soyone chUTI pADIne upayogamAM levI hoya to telamardana Adi ghaNI mahenata karavI paDe che, e pramANe karmo ghaNuM phaLa ApIne chUTAM thAya tevo baMdha te nidhatta baMdha. icchAthI ane rAjI thaine karelAM pApothI Avo karmabaMdha thAya. nikAcita : ghaNathI kuTIne ekameka banAvelI soyo samAna. jema AvI soyo upayogamAM na lai zakAya, temAMthI navI soyo banAvavAnI mahenata karavI paDe, tema karmo potAnuM atyaMta ghaNuM phaLa ApIne ja vidAya thAya tevo baMdha nikAcita baMdha. atyaMta rAcI-mAcIne rasapUrvaka, AnaMda ane utsAhathI karelA pApathI Avo baMdha thAya. prathama traNa prakAranA baMdhanA phaLamAM zubhAzubha adhyavasAyanA AdhAre pheraphAra (=vadhAremAMthI ochuM ane ochAmAMthI vadhAre) thai zake, paNa nikAcita baMdhamAM koI jAtanuM parivartana na thAya. sAmAnya rIte jevI rIte bAdhyuM hoya tevI ja rIte bhogavavuM ja paDe.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sattaramo prakAza 147 zaraNa stava duSkRtonI gahane ja kahe che-- manovAkkAyaje pApe, kRtAnumatikAritaiH / mithyA me duSkRtaM bhUyA - dapunaH kriyayAnvitam // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha-- he bhagavaMta ! tAnumatiAritaH-karaNa-ka2AvaNa-anumodanathI, manovAvAyanemana-vacana-kAyAthI thayelA, pAve-pApa viSe, me-mArAM, tutaM-je duSTa kRtyo hoya te, puna:yiyAnvitam-pharIthI nahi karavAnI bhAvanApUrvaka, mithyA-mithyA, mUt-thAo. he bhagavan ! ka2Na-karAvaNa-anumodanathI ane mana-vacana-kAyAthI thanArA duzciMtana, durbhASaNa ane durAcaraNa rUpa pApamAMthI meM pUrve je duSkRto karyAM hoya te ApanA aciMtya mahimAnA sAmarthyathI pharIthI na karavAnI bhAvanApUrvaka mithyA thAo=kareluM paNa na karelA jevuM thAo. ahIM bhAvArtha A pramANe che--je pApanuM mithyAduSkRta rUpa (=micchA mi dukkaDaM) prAyazcita lIdhuM te pApa jo rI paNa karAya to te mithyAduSkRta kuMbhAranA mithyAduSkRtanI jema nakAmuM ja thAya. mATe ahIM 'pharIthI na karavAnI bhAvanA pUrvaka'" ema kahyuM: (2) sukRtanA anumodanane kahe che-- yatkRtaM sukRtaM kiJcid, ratnatritayagocaram / tatsarvamanuMmaceDaThuM, mArzamAtrAnusAryapi ||rU| 3) anvaya sahita zabdArtha---- he devAdhideva ! mArzamAtrAnusArI-(mokSa)morgane anusaranAruM RSi-paNa, ratnatritayazovarm-samyajJAnAdi traNa ratno saMbaMdhI, yat-je kaMi, vhizcit-alpa, suta-sukRta, taM-meM karyuM hoya, tat sarva-te saghaLuM sukRta, ahaM-huM, anumanyeanumoduM chuM.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sattaramo prakAza 148 zaraNa stava he svAmI ! tevA prakAranI zubha sAmagrInA saMyogathI jJAna-darzana-cAritra saMbaMdhI alpa paNa je kAMi sukRta meM karyuM hoya te saghaLuM sukRta jJAnAdiyukta mArgamAM mAtra pravezelo paNa huM harSapUrvaka anumoduM chuM. jJAnAdiyukta mArgamAM pravezelo paNa'' ema kahevAmAM Azaya A chejJAnAdi jyAre ghaNA AcaryA hoya tyAre ja anumodanAthI puNyane ekaThuM kare che. huM to ratnatrayarUpa mArgane mAtra anusaranAro ja chuM, nahi ke yathokta karanAra chuM. yathokta karavAmAM Ave to mokSa ja thAya. to paNa (yathokta karanAro na hovA chatAM) jJAnAdi saMbaMdhI alpa paNa je sukRta karyuM hoya tene anumoduM chuM. (pahelA naMbaramAM jJAnAdi ghaNA AcaryA hoya to tenI anumodanAthI puNya ekaThuM thAya. bIjA naMbaramAM jJAnAdi thoDA AcaryA hoya to paNa tenI anumodanAthI puNya ekaThuM thAya. stutikAra ahIM potAne bIjA naMbaramAM mUkIne sukRtanI anumodanA karI che.) athavA mAmAnusApa e pada sukRtaM padanuM vizeSaNa che. (3) pharI sukRtanI anumodanAne kahe che- sarveSAmarhadAdInAM, yo yo'rhattvAdiko guNaH / anumodayAmi taM taM, sarvaM teSAM mahAtmanAm // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha - he prabhu ! IlAlInAM-arihaMtAdi, teSAMte, pAM-saghaLA, mahAtmanAmamahAtmAonA, sAtri:-arihaMtapaNuM vagere, yaH :-je-je, gupa:-guNa che, te te-te-te, sarva-saghaLA guNonI, anumodyami-huM anumodanA karuM chuM. nAma-sthApanA-dravya-bhAva e cAra bhedavALA, bhUtakALamAM thai gayelA, vartamAnamAM thatA ane bhaviSyamAM thanArA, badhI ya karmabhUmiomAM utpanna thayelA arihaMta vagere te saghaLA mahAtmAonA arihaMtapaNuM vagere je je guNo che te te saghaLAya guNonI huM anumodanA karuM chuM. guNIonA guNonuM anumodana mokSamArganuM mUlya vinAnuM bhAtuM che. AthI jenuM kIrtana paNa puNyarUpa che, evA te mahAtmAonA
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sattaramo prakAza 149 zaraNa stava guNone huM paNa anumoduM chuM. arihaMtono guNa arihaMtapaNuM che. siddhono guNa siddhAvasthA che. AcAryono guNa pAMca prakAranA AcAramAM kuzaLatA che. upAdhyAyono guNa siddhAMtanA sUtrono upadeza karavo e che. sAdhuono guNa ratnatrayInI sAdhanA karavI e che. (4) A pramANe duSkatagartA ane sukRtAnumodanA kahIne prastuta zaraNagamanane kahe che - tvAM tvatphalabhUtAn siddhAn, tvacchAsanaratAnmunIn / tvacchAsanaM ca zaraNaM, pratipanno'smi bhAvataH // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha. zaraNya ! huM, tyAM-ApanA, vai tA -ApanA phalarUpa, siddhA-siddhonA, vachAranaratAnunI-ApanI AjJAmAM rata munionA, -ane, vaicchIApanA pravacananA, zaraVi-zaraNane, mAvata:-bhAvathI, pratipano sasmi-pAmelo chuM, arthAt svIkAryuM che. ' ' he bhagavan! huM bhAva arihaMta svarUpa ApanA, ApanA phalarUpa siddhonA, ApanI AjJAmAM rata munionA ane ApanA pravacananA zaraNe bhAvathI rahyo chuM. huM bhAvathI zaraNe rahyo chuM, paranA dabANa AdithI nahi. bhAva vinA kareluM jinazAsana AdinuM anusaraNa aphala ke alpa phalavALuM bane che. jevI rIte vyApanna darzana jIvone jinazAsana AdinuM anusaraNa aphala ke alpaphalavALuM bane che tema bhAva vinA kareluM jinazAsana AdinuM anusaraNa aphala ke alpa phalavALuM bane che. (jemanAmAM pUrve samyakatva hatuM paNa hamaNAM nathI tevA jIvo vyApatradarzana che. AvA jIvo jinazAsananI kriyAo karanArA hoya che. paNa temane e kriyAothI phala maLatuM nathI, ke alpaphala maLe che.) siddho sakalakarmarUpa malasamUhano vinAza thai javAthI haLavA thayelA che. haLavA thavAnA kAraNe lokanA agra bhAge rahelA hoya che. arihaMtonuM phala siddhatva ja che, arthAt arihaMto paNa sarva karmono kSaya thatAM siddha bane che. arihaMtanI
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sattaramo prakAza 150 zaraNa stava AjJA ( zAsana) kuvAsanArUpa pApane chedanArI che. arihaMtanuM zAsana =AjJA) apAra saMsArarUpa samudranA sAme pAra pahoMcADanAra vahANa samAna che. 5). A pramANe duSkatagartA-sukatAnumodanA-zaraNAgamanane kahIne jIvakSamApanAne kahe che- kSamayAmi sarvAn sattvAn, sarve kSAmyantu te mayi / maitryastu teSu sarveSu, tvadekazaraNasya meM // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha-- he kSamAsAgara ! sarvA-saghaLA, sarvAna- jIvone, kSamayami-huM mAnuM chuM, te sarve-te saghaLA jIvo, mayi-mane lAgyanu-kSamA karo, klezarasthi-eka ApanA ja zaraNe rahelA, emane, tenu sarvemu-te saghaLA jIvo upara, maitrI kastu-maitrI bhAva ho. he kSamApradhAna ! sarva jIvone huM namAvuM chuM. te saghaLA jIvo mane kSamA karo. A pramANe thaye chate ApanA caraNonuM smaraNa ja zaraNa che jene evA mane te saghaLAya jIvo upara maitrIbhAva ho. sarvajIvo=ekeMdriyathI mAMDIne paMceMdriya sudhInA zatru-mitro, joyelA-na joyelA, paricita-aparicita (vagere). bheTavALA. khamAvuM chuM potAnA aparAdhano svIkAra karIne kSamAne grahaNa karAvuM chuM, arthAt kSamAvALA banAvuM chuM. kSamA karo =mArA upara kaluSatAne choDIne sahana karavAnA zubha manavALA bano, arthAt mAro aparAdha sahana karo=mApha karo. maitrInuM svarUpa pUrve (trIjA prakAzanA paMdaramAM zlokamAM) kahI dIdhuM che. (6) e pramANe jIvakSamApanA karIne mamatAno tyAga karavA mATe eka bhAvanAne bhAvatA stutikAra kahe che- eko'haM nAsti me kazcinna cAhamapi kasyacit / tvadazizaraNasthasya, mama dainyaM na kiJcana // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-sattaramo prakAza 15 1 zaraNa stava he vizveza ! mAM huM ekalo chuM, che mAruM, zci-koi, nAsti-nathI, caane, garama-huM paNa koino nathI, zirastha0-ApanA caraNanA zaraNe rahelA, mama-mane, vijhana-jarApaNa, DhacaM-dInatA -nathI. he vizvanuM hita karanArA ! bahirmukha jIvo vaDe je A patnI, putra, dhana ane dhAnya vagere vastuo mArI che ema kahevAya che vyavahAra karAya che, te vastuo paNa parabhavathI AtmAnI sAthe AvatI nathI, parabhavamAM jatA AtmAnI pAchaLa jatI paNa nathI. tethI A badhI vastuo AtmAthI judI ja che. A pramANe nizcita thaye chate dravyathI huM parivAra sAthe hovA chatAM bhAvathI ekalo ja chuM. svakAryamAM (svArthamAM) tatpara A vastuomAM ane bAMdhavo AdimAM mAro koi saMbaMdha nathI. pote karelA karmanA phaLane bhogavanAro huM paNa emano saMbaMdhI nathI. ( A pramANe ekAMte ja ekalA tane ghaNI dInatA thAya evI AzaMkA karIne stutikAra kahe che-ApanA caraNonA zaraNano svIkAra karanArA mane svalpa mAtra paNa dInatA nathI, balka AtmAmAM ramaNa karanArA ane svataMtratAnuM paramasukha ja che. (7) - yAvannApnomi padavI, parAM tvadanubhAvajAm / tAvanmayi zaraNyatvaM, mA muJca zaraNaM zrite // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha - he zaraNAgata vatsala!yAvajyAM sudhI, tvanumAvanA-ApanI kRpAthI thanArI, pa-prakRSTa, pavanamuktirUpa padavIne, na rAkhomi-huM pAmuM nahi, tAva-tyAM sudhI, zara prite mayi-ApanA zaraNe rahelA mArA viSe, zapatharva-zaraNyabhAvano, mA mu$-Apa tyAga karazo nahi. arthAt kRpAdRSTino tyAga karazo nahi. ' he vizvavatsala ! jyAM sudhI ApanA sarvAbhuta prabhAvathI thanArA paramAnaMdarUpa ' muktipadane pAmuM nahi tyAM sudhI ApanA caraNatalamAM lIna banelA mArA viSe zaraNyabhAvano zaraNe AvelA jIvo pratye ucita pAlakapaNAno Apa tyAga na karo. (8)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-aDhAramo prakAza 15 2 kaThorokti stava aSTAdazaprakAza: A pramANe traNa jagatanA gurunA zaraNanuM anusaraNa karIne AzrayavALA banelA, ane arihaMtathI anya devono zAMtithI upahAsa karavAnI icchAvALA tathA pariNAme sukomala hovA chatAM prAraMbhamAM kaThora vANIthI bhagavAnanI stuti karavAnI icchAvALA stutikAra 'kaThorokti' stavane kahe che. teno prAraMbhano zloka A che-- na paraM nAma mRdveva, kaThoramapi kiJcana / vizeSajJAya vijJapyaM, svAmine svAntazuddhaye // | 1 || 1) anvaya sahita zabdArtha---- he tribhuvanasvAmI ! vizeSajJAya-vaktAnA abhiprAyane vizeSarUpe jANanAra, svAminesvAmIne, paraM-kevaLa, nAma mRdu va na-komaLa ja nahi, kiMtu, vijjaina-kaMika, vormapi-kaThora paNa, svAntazuddhaye-potAnA aMta:karaNanI zuddhi mATe, vijJaZkahevuM joie. vizeSajJa svAmIne kevala komaLa nahi, kiMtu vacce kaMika kaThora=kaThora jevuM paNa potAnA aMtaHkaraNanI zuddhi mATe (aMtaHkaraNamAM thatA kuvikalponI kalpanAne dUra karavA mATe) kahevuM joie. vizeSajJa eTale vaktAnA abhiprAyane vizeSathI jANanAra. ahIM Azaya A che-je svAmI sthUlamativALA hovAthI jevuM sAMbhaLyuM hoya ane jevuM joyuM hoya tevA ja arthane grahaNa kare (=tAtparyane pakaDe nahi) te svAmIne tenA mananA AnaMda mATe sukomala kahevuM joie. paNa je svAmI deza, kAla, prasaMga, aucitya, puruSa ane puruSanA Azaya vizeSano jANakAra hoya te svAmIne yathArtha kahenArA sevakoe zuddhabhAvathI anukULa ane pratikULa paNa kahevuM joie. tathA sevakanA bhAvane jANanArA susvAmIe paNa sevakanA kathananuM avadhAraNa karavuM joie. kAraNa ke je sevaka potAnA svAmIne hitakara vacana kaheto nathI te kusevaka che, ane je svAmI sevakanI hitakara vANIne sAMbhaLato nathI te kusvAmI che. (1)
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-aDhAramo prakAza 153 kaThorokti stava sutikAra-"pakSa'' ityAdi kaThora vacanane ja pragaTa kare che. teno (trane pakSa ityAdino "phlevam' e pramANenA pAMcamA zlokamAM saMbaMdha che. he bhagavan! parIkSako Apane deva tarIke kevI rIte sthApe ? kAraNa ke Apa sarva devothI judA cho. kevI rIte judA cho ? A pramANe (havethI) kahevAtA prakArathI Apa sarva devothI judA cho. tene ja batAve che- ____na pakSipazusiMhAdi-vAhanAsInavigrahaH / na netravaktragAtrAdi-vikAravikRtAkRtiH // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha - he svAmI ! Apa na pApazutihAvihinAmInaviheH pakSI, pazu ane siMha vagere upara ArUDha thayA nathI. netravitratralivijhAvita vRtiH -Apa netra, mukha, zarIra vagerenA vikArothI vikRta AkRtivALA nathI. A lokamAM je devo amArA jovAmAM AvyA che te pakSI vagere vAhana upara ArUDha thayA che. te A pramANe- brahmA, viSNu ane kArtika svAmI (=zivapArvatIno putra) anukrame haMsa, garuDa ane mora upara besIne jatA hovAthI pakSI vAhanavALA che. mahAdeva, agnideva ane vAyudeva anukrame baLada, bakaro ane haraNa upara besIne jatA hovAthI pazuvAhanavALA che. bhavAnI (=pArvatI) devI siMhavAhanavALI che. Adi zabdathI manuSyavAhanavALA ane meghavAhanavALA vagere de grahaNa karavA. Apa to pakSI vagere eka paNa vAhana upara ArUDha thayA nathI. tethI ja Apa bIjA devothI judA cho. tathA netra, mukha, zarIra vagere vikArothI bharelA ja devo amArA jovAmAM Ave che. jemake-zivane traNa netro che. brahmAne cAra mukha che. kArtika svAmIne cha mukha che. viSNune cAra bhujA che. gaNapatinuM mukha hAthInA mukha jevuM che, ane peTa lAMbuM moTuM che. Apa to netra, mukha ane zarIra vagerenA vikArothI vikRta AkAravALA nathI, kiMtu vikAra rahita sarva avayavothI suMdara cho. A pramANe paNa Apa anya devothI judA cho. (2) 1prakAzanA zloka naMbaranI apekSAe chaThThA zlokamAM.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-aDhAramo prakAza 154 tathA-- na zUlacApacakrAdi- zastrAGkakarapallavaH / nAGganAkamanIyAGga-pariSvaGgaparAyaNaH // 3 // kaThorokti stava 3) anvaya sahita zabdArtha---- he vizvavaMdya ! zUvAvavAvijJastrAdur5Ava: na-ApanA hAthamAM trizUla, dhanuSya, cakra vagere zastro hotAM nathI. anAmanIyAdraviDapAyA: na Apa kAminInI kamanIya kAyAnuM AliMgana karavAmAM Asakta nathI. devonA hAtho rUpa 'pallavo trizUla, dhanuSya ane cakra vagerenA cihnavALA karAyelA hoya che, arthAt devonA hAthamAM trizUla, dhanuSya ane cakra vagere zastro hoya che. jema ke--zivanA (=mahAdevanA) hAthamAM trizUla ane dhanuSya che. viSNunA hAthamAM dhanuSya ane cakra che. kArtikakumAranA hAthamAM zakti nAmanuM astra che. gaNapatinuM pharasI (=kuhADI) astra che. ApanA to hAtha rUpa pallavo rekhArUpa ja dhanuSya ane cakra vagerenA cihnavALA che, nahi ke bIjA zastronA cihnavALA, arthAt ApanA hAthamAM dhanuSya ane cakra vagerenA AkAranI rekhAo che, paNa zastro nathI. tathA te devo kamanIya kAminInA manohara zarIranA AliMganathI priya thanArA che. te A pramANe- mahAdeva gaMgA ane gaurIthI, brahmA gAyatrI ane sAvitrIthI, kRSNa rAdhA ane rUkmiNIthI sadA AliMgana karAyelo ja besI rahe che ke ArAma kare che. Ape to svapnamAM paNa suMdara strIjanano sparza karyo nathI. (3) tathA-- na garhaNIyacarita - prakampitamahAjanaH / na prakopaprasAdAdi - viDambitanarAmaraH // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha-- 1. pavi= navuM pAMdaDuM ke kuMpaLa. rau va pAvau=rapatnavI, mUrttitau patttavo yeluM te aGkitakarapallavAH / 2. parazItita=sparza.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-aDhAramo prakAza 155 - kaThorokti stava he nAtha !IyapitajhamatamAnana: Ape nigha kAryothI uttama mANasone bhayabhIta karyA nathI. propaBtiviviqtanAma: --Ape prakopa ane prasAda AdithI manuSyone ane devone viDaMbaNA pamADI nathI. te devo sAmAnya lokothI paNa atizaya adhama gaNAya evA potAnI putrInI sAthe kAmakrIDA karavAnI icchA karavI, RSipatnInI sAthe prema karavo, brahmAnA mastakano cheda karavo, gAyano vadha karavo vagere niMdanIya AcaraNothI bhayabhIta karyA cheHziSTa jananA hRdayane "arara ! akRtyanuM A moTuM sAhasa che" ema bhayavALuM karyuM che. Ape AvA prakAranuM AcaraNa karyuM nathI. - tathA tevA prakAranA aparAdhamAM jAgelo je durdhara krodha, e durdhara krodhathI zarU karyuM che 'karmanuM kArya jemaNe evA te devo deva-manuSyone kyAreka zApa ane vadha AdithI viDaMbanA pamADe che. mastaka rUpa kamalanuM bheTazuM ApavuM, tIvra tapa pUrvaka dhyAna karavuM ityAdithI prasanna banelA te devo kyAreka varadAna ApavuM vagere maherabAnIthI anugraha karIne deva-manuSyone pharI viDaMbanA pamADe che. Apa tevA nathI. (4) - tathA na jagajjananasthema-vinAzavihitAdaraH / . na lAsyahAsyagItAdi-viplavopaplutasthitiH // 5 // 5) anvaya sahita zabdArtha - he vibhu ! /wAnanaWvinAvihitA: --Ape sRSTinuM sarjana, pAlana ane vinAza karavAmAM Adara karyo nathI. tAyahAyatA viSnavopanutasthiti: -Ape naTa Adine ucita nRtya, hAsya, gIta Adi vilAsothI ApanI mudrAne vikRta-vikAravALI banAvI nathI. te devo carAcara A jagatanuM sarjana, sthiratA ane vinAzamAM prayatna 1. pradhAna eTale sAMkhyadarzananA mata pramANe prakRti. sAMkhyo jene prakRti kahe che tene ja jeno karma kahe che. ethI pradhAna eTale karma. vidhi eTale kArya. karmanuM kArya sukha-du:kha ApavuM e che. athavA ahIM pradhAna eTale mukhya. vidhi eTale kArya. te devone bIjAne sukha-du:kha ApavuM e mukhya kArya che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-aDhAramo prakAza 156 kaThorokti stava karanArA che. eka deva jagatanuM sarjana kare che, bIjo deva jagatanuM paripAlana kare che, bIjo deva jagatano vinAza kare che. Apa to temAM paNa udAsIna ja cho. tathA te devoe naTa 'viTane ucita nRtya-hAsya-gIta Adi ceSTAothI potAnI mudrAne vikAravALI banAvI che. paNa Apa to bIjAoe zarU karelA paNa nRtya Adine jovAmAM paNa ALasu jevA cho. (5) tadevaM sarvadevebhyaH, sarvathA tvaM vilakSaNaH / devatvena pratiSThApyaH, kathaM nAma parIkSakaiH // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha---- he jagatprabhu ! -A pramANe, tyaM-Apa, sarvavebhyaH-saghaLA devothI, sarvathAdareka rIte, vinakSaLa:-judA cho, tat-tethI, parIkSa:-parIkSako, devatvena-Apane deva tarIke, varjya nAma-kevI rIte. pratiSThApta:-sthApe ? tethI he bhagavan ! pUrvokta rIte Apa viSNu ane mahAdeva vagere badhAya devothI sarvathA=saghaLAya cihnothI judA cho. A pramANe nizcita thaye chate parIkSako Apane ''A deva che'' evI buddhithI hRdayamAM kevI rIte sthApe ? (loka prasiddha devanAM zastrAdi lakSaNo ApanAmAM na dekhAvAthI pa2IkSako Apane '"A deva che' ema deva tarIke kevI rIte oLakhe ? jo deva tarIke oLakhe ja nahi to hRdayamAM kevI rIte sthApe ?) (6) na A ja viSayane dRSTAMtathI spaSTa kare che-- anuzrotaH saratparNa - tRNakASThAdi yuktimat / pratizrota: padmastu, yA yuvasyA pratIyatAm ? / / 7 / / 7) anvaya sahita zabdArtha parvatRLASThAvi-parNa, tRNa, kASTha Adi vastu, anuzrota::-pravAha pAchaLa, sarattaNAya che e vAta, yuktimat-yuktiyukta che. paNa, vastu-tRNa, kASTha vagere vastu, pratizrota:-pravAhanI sAme, zraya-vahe che e vAtano, jyA-kai, yuvantyA 6. viTa=vyabhicArI puruSa.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-aDhAramo prakAza 157 kaThorokti stava yuktithI, pratIyatA-nirNaya thai zake ? e pramANe laukika devanA lakSaNothI vilakSaNa ApanAmAM devatvabuddhi zI rIte thAya? parNa, tRNa, kASThAdi vastu pANInA pravAha pramANe taNAya che e yuktiyukta che. kAraNa ke pratyakSa pramANathI siddha che (=badhAne pratyakSa dekhAya che), tathA badhAyane anubhava siddha che. paNa parNa ane tRNa vagere vastu pANInA pravAhanI sAme vahe che e kayA pramANabaLathI nirNaya thai zake ? e pramANe vartamAna kALanA devonA lakSaNathI judA ApanAmAM devatvabuddhi (A deva che evI buddhi) kevI rIte thAya ? (7) A pramANe stutikAre bhagavAnanuM svarUpa jANe jANatA na hoya tema bahirmukha parIkSakono pakSa svIkAravA vaDe kaMika kaThora jevuM kahIne pharI svAbhAvika vacanane pragaTa kare che- " . athavA'laM mandabuddhi-parIkSakaparIkSaNaiH / mamApi kRtametena, vaiyAtyena jagadguro ! // 8 // 8) anvaya sahita zabdArtha-. tAro vizvaguru!, 3thavA athavA, maghuddhiparIkSaparIkSa:-alpabuddhivALA parIkSakonI parIkSAothI=vicAraNAothI, -saryuM, ane, mamApi-mAre paNa, tena vaicAtyena-A (ApanI parIkSA saMbaMdhI) dhRSTatAthI, taM-saryuM. athavA he jagadguru ! he vizvapUjya ! viziSTa ciMtanathI rahita vicArakonA A vicAakArothI (tattvanirNayanA prakArothI) saryuM. kAraNake te vicAraprakAro ApanAmAM sarvathA ja ghaTatA nathI. tathA mAre paNa pUrvokta sAmAnya janane ucita parIkSAsaMbaMdhI hoMziyArInI dhikrAithI saryuM. A pramANe ApanA viSe manathI paNa asatyalApanuM ciMtana karavuM e ucita nathI. (8) - jo pUrvokta devalakSaNo te rIte ghaTI zake tevA nathI to devane oLakhavA mATe bIju lakSaNa kayuM zodhavuM ? ema stutikAra kahe che - 1. bahirmukha=AtmasvarUpathI vimukha banelA.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-aDhAramo prakAza 158 kaThorokti stava . yadeva sarvasaMsAri-janturUpavilakSaNam / parIkSantAM kRtadhiyastadeva tava lakSaNam // 9 // 9) anvaya sahita zabdArtha- he jinezvara ! sarvasaMmarinanurUpavitnakSa-sarva saMsArI jIvonA svarUpathI vilakSaNa, yadje kaMi che, taddeva-tene ja, thaya:-vidvAno, tava-ApanuM, nakSa-lakSaNa, parIkSAnAM vicAre. ApanAmAM rahelI sarva saMsArI jIvonA svarUpathI vilakSaNatA ja Apane deva tarIke oLakhavAnuM lakSaNa che. he svAmI ! saMsArI saghaLA ya jIvonA zarIrothI vilakSaNa (=juduM) je kiMi che tene ja vidvAno ApanuM lakSaNa vicAre che. . ahIM bhAvArtha A pramANe che-bIjAo pakSIvAhana ane pazuvAhana vagere jene devanA cihna tarIke oLakhe che te devacihno saMsArI jIvomAM sAdhAraNa che. ane devapaNuM asAdhAraNa guNothI ghaTe che. AthI ja bhagavAna sarva saMgothI mukta hovAthI pakSI ane pazu vagere upara ArUDha thatA nathI. tethI ja bhagavAna mukta che saMsArI nathI. vAhana upara ArUDha thayelAo parigrahathI yukta hovAthI saMsArI ja che. tathA bhagavAna sarvottama samacaturasa saMsthAnavALA ja che. netrAdinA vikAravALA nathI. 18Sarahita hovAthI trizUla vagere zastrothI rahita che. vItarAga hovAthI zarIra strInA AliMganathI rahita che. niMdanIya AcaraNa karanAra na hovAthI saMpUrNa vizvane AnaMda ApanArA che. parama samabhAvathI bhAvita hovAthI prakopa ane prasAda AdithI viDaMbanA karAyelA nathI. kRtakRtya hovAthI vizvanirmANa AdimAM vyagra nathI. moharahita hovAthI nRtya ane hAsya AdithI vikRta mudrAvALA nathI. bIjA devo pUrvokta svarUpavALA che. AvA prakAranuM je A "saMsArI saghaLAya jIvonA zarIrothI vilakSaNa" je kaMi che te ja ApanuM lakSaNa che. (9) A ja viSayane spaSTa karatA stutikAra upasaMhAra kare che. 1 TIkAmAM rahela nokottara padano artha svayaM samajI levo. 2. proSitaSatva zabdano zabdArtha A pramANe che-proSita eTale paradeza gayela. paradeza gayo che Sa jemano te proSitaSa. proSita TheSano bhAva te proSitadveSata.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-ogaNIsamo prakAza 159 AjJA stava krodhalobhabhayAkrAntaM, jagadasmAdvilakSaNaH / na jovo pRthiyAM, vItara: vIjhana 20 10) anvaya sahita zabdArtha - nA-saMsArI jIvo, zodhanomamIniM -krodha, lobha ne bhayathI gherAyelA che, mAt--e jIvothI, vinnakSa:-viruddha svarUpavALA, vItarA -vItarAga, jhunakoi paNa rIte, pRthiyAM-alpabuddhivALA lokonA, govara:- jovAmAM AvatA naM-nathI. A jagata krodha-lobha-bhaya vagere prasiddha AMtara zatruothI gherAyeluM che. bhagavAna to krodhAdithI gherAyelA na hovAthI ja A jagatathI vilakSaNa che. AthI ja alpabuddhivALA bahirmukha jIvo bhagavAnane koipaNa upAyathI "vItarAga' tarIke joi zakatA nathI, arthAt je vItarAga hoya te ja bhagavAna kahevAya ema jANI zakatA nathI. kAraNa ke bhagavAnathI anugraha karAyelA aMtarmukha jIvo ja bhagavAnane vItarAga' tarIke joi zake che. (10) ekonaviMzatitamaprakAzaH A pramANe jagatathI vilakSaNa lakSaNothI oLakhAyelA paNa bhagavAna jenI ArAdhanAthI sArI rIte ArAdhelA thAya che te jinAjJAne stutikAra "AjJA stavathI zarU kare che. teno pahelo zloka A che- tava cetasi varte'ha-miti vArtApi durlabhA / maccitte varttase cettva-malamanyena kenacit // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha - he paramAtmA ! ApanA cittamAM huM kharekhara vasuM e to durlabha che ja, paNa tavaApanA, gemi-cittamAM, ahaM-huM, va-vasuM, rUti-evI, vArtA-vAta, pipaNa, turtamA-durlabha che. eTale enI AzA rAkhavI nakAmI che. hA Apa mArA cittamAM vaso e suzakya che. AthI, ve-jo, vaM-Apa, trei-mArA cittamAM, varta-vaso to mAre, na navi-bIjA kazAthI, atyaM-saryuM. bIjuM kaMi joituM nathI.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-ogaNIsamo prakAza 160 AjJA stava he vizvanuM hita karanAra ! akRtrima bhakti karanAra sevaka krame karIne svAmInA cittamAM praveze che ja vase che ja evI lokasthiti che. paNa lokottara caritravALA ApanAmAM to A du:khe karIne ghaTI zake tevuM che, ema stutikAra kahe che- ApanA rAgarahita cittamAM huM vasuM evI vAta paNa durlabha ja che. kevaLa mAre AdhIna mArA cittamAM jo Apa niraMtara vaso to mAre "ApanA cittamAM mAro vAsa thAya" ityAdi anya koi paNa manorathathI saryuM. mArA cittamAM Apano nivAsa thAya eTalA mAtrathI ja huM kRtakRtya chuM evo ahIM bhAva che. (1) " ATalAthI zA mATe kRtakRtya cho ema koI pUchatuM hoya to stutikAra teno javAba Ape che nigRhya kopataH kA~zcit, kA~zcittuSTyA'nugRhya ca / pratAryane pRdaya:, anAmanapa: para: rA . 2) anvaya sahita zabdArtha-- * * he nAtha ! praznanapa:- chetaravAmAM tatpara, paDa-kutIrthika devo, zi-koine, hopa -kopathI, nisya-nigraha karIne, -ane, zai-koine, DUcAnuJIprasAdathI khuza karIne, pRthiya:-alpabuddhivALA lokone, pratAryo-chetare che. paNa Apa jenA cittamAM vaso cho tene e devo chetarI zakatA nathI. AthI Apa mArA cittamAM vaso to huM emanI chetarAmaNIthI bacI jauM. AthI ja mArA cittamAM ApanA vAsa sivAya mAre bIjuM kaMi joituM nathI. A pramANe bIjA zlokano prathama zloka sAthe saMbaMdha che. prathama zlokamAM karelI mAgaNInuM kAraNa bIjA zlokamAM jaNAvyuM che. he svAmI ! chetaravA mATe prapaMca karavAmAM kuzaLa evA bIjA rAga-dveSI devo jemanA cittamAM Apa vasyA nathI tevA A alpabuddhivALA jIvone chetare che-duHkhI kare che. potAne pratikULa hoya tevA koikane krodha jAgrata thavAthI zApa Apavo, mArI nAkhavA ityAdi nigraha karIne ane potAne anukULa hoya tevA keTalAkane maherabAnIthI varadAna ApavuM ityAdithI anugraha karIne chetare che.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-ogaNIsamo prakAza 16 1 ahIM bhAvArtha A pramANe che--kharekhara ! alpa buddhivALA jIvo bhaviSyano vicAra kuryA vinA temane tatkAla phala ApanArI nigraha-anugrahanI zaktine vicArIne bhayathI ane premathI temane anusare che, ane agAdha saMsAra samudramAM paDe ja che. vizvavatsala ApanAthI alaMkRta cittamAM temanI chetarapiMDI samartha banatI nathI, AthI Apa mArA cittamAM vaso eTale huM kRtakRtya ja chuM. (2) AjJA stava jo tamArA A Apta ekAMte vItarAga ja che to niraMtara paNa karelA stuti-stotrothI prasanna nahi thAya. jo stuti-stotrothI prasanna thAya che to nakkI vItarAga nathI. je prasanna na thAya te kevuM phaLa Apaze ? ethI vItarAga saMbaMdhI tamArA A stutivAdanuM = tamoe karelI vItarAganI stutinuM phala gaLAno ane tALavAno zoSa ja che. A pramANe pralApa karanArA bIjAone stutikAra kahe aprasannAtkathaM prApyaM, phalametadasaGgattam / cintAmaLyADhya: ji na, tattpatti viyetanA: ? 5rU// 3) anvaya sahita zabdArtha-- prazna : je prasanna thAya te ja vAMchita phaLa Ape. vItarAga deva rAga-dveSa rahita hovAthI prasanna thatA nathI. eTale prasannAt-aprasanna vItarAga pAsethI, patnavAMchita phaLa, jya-kevI rIte, prApyas-maLe ? uttara : tat sattam-je prasanna thAya te ja vAMchita phaLa Ape e kathana asaMgata che. cintAmaLyAyaH-ciMtAmaNi vagere, vidyutanA:-cetanA rahita=jaDa hovA chatAM, ina patti-zuM phaLa ApatA nathI ? jema ciMtAmaNi vagere prasanna na thatA hovA chatAM vidhipUrvakanI upAsanAthI phaLa Ape che, ema vItarAga deva paNa vAMchita phaLa Ape che. 1. TIkAmAM rahelA yata: ArAt e padono saMbaMdha A pramANe che-je kAraNathI Apa mArA cittamAM vaso to huM bIjA devothI chetarAu nahi te kAraNathI '"Apa mArA cittamAM vaso'' teTalA mAtrathI huM kRtakRtya chu. TIkAmAM rahelA tatsamamAMM padono saMbaMdha A pramANe che- bIjA devo nigraha-anugrahathI chetare che te pratyakSa che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-ogaNIsamo prakAza 16 2 AjJA stava he potAne vidvAna mAnanArAo ! vItarAga hovAthI ja seMkaDo stutiothI paNa prasanna na thanArA A devathI tame iSTa phalane kevI rIte prApta karI zako ? ema tame je kaho cho te asaMgata che--tamoe kaheluM A vacana sarvathA ja yuktirahita che. kAraNa ke sevya prasanna thAya to ja sevAnA phalane Ape evo niyama nathI. A viSayanuM dRSTAMtathI khaMDana kare che-lokamAM ciMtAmaNi ane mahauSadhi vagerenA vizeSa (zakti) ne jANanArAo koika icchAthI tenI prakRSTa sAdhanA kare che. vidhipUrvaka ArAdhAyelA ciMtAmaNi ane mahauSadhi vagere zuM vAMchita phaLothI phaLatA nathI ? arthAt phaLe ja che. ciMtAmaNi vagere viziSTa cetanAthI rahita hovA chatAM phaLe che. prasannatA jyAM viziSTa cetanA hoya tyAM ja hoya che, arthAt jyAM viziSTa cetanA na hoya tyAM prasannatA na hoya. AthI viziSTa cetanAthI rahita paNa, ciMtAmaNi vagerenI ArAdhanA jo niSphaLa thatI nathI to amArA jJAnasamUha vItarAga bhagavAnanI paNa ArAdhanA kevI rIte niSphaLa thAya ? AthI vItarAganI ArAdhanA niSphaLa thAya e kathananuM koI mahattva nathI. (3) bhagavAnane prasanna karavAno upAya paNa alpabuddhivALAone AdhIna nathI. kAraNa ke A deva bIjA devonI jema pUjA, praNAma ane stuti vagerethI prasanna thatA nathI, kiMtu AjJAnI ArAdhanAthI prasanna thAya che, ane AjJA ja pUjA vagerethI vizeSa phaLavALI che, ema jaNAvatA stutikAra kahe che - vItarAga ! saparyAyAstavAjJApAlanaM param / AjJArAddhA virAddhA ca, zivAya ca bhavAya ca // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha - vItarAga-de vItarAga !, tava-ApanI, saMparyAyA:-pUjAthI, sAttApAnane pa. ApanI AjJAnuM pAlana zreSTha che adhika phaLa Ape che. kAraNa ke, sAraddhiyAjJA-ArAdhelI AjJA, zivAya-mokSa mATe thAya che, ane, viraddhiA (mArUA) 1. moSikavIryavRddhi kare tevI auSadhi.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-ogaNIsamo prakAza 16 3 AjJA stava virAdhelI AjJA, vAya-saMsAra mATe thAya che. - he vItarAga ! ApanI pUjAthI ApanI AjJAnuM pAlana zreSTha che adhika phaLa Ape che. kAraNa ke pUjA dravyastavarUpa che ane AjJAnI ArAdhanA bhAvarUvarUpa che. dravyastava ane bhAvastava e bemAM paraspara meru ane sarasava jevuM moTuM aMtara che. kahyuM che ke-"je maNijaDita suvarNanA pagathIyAMvALuM, hajAra sthaMbhavALuM, UMcuM, sonAnA taLIyAvALuM zrIjinamaMdira karAve, tenAthI paNa tapasahita saMyama vizeSa phaLa Ape che." vaLI-trikaraNazuddhithI sArI rIte ArAdhelI jinAjJA mokSa mATe thAya che, ane ajJAna, pramAda vagerethI virAdhelI (=avajJA karAyelI) jinAjJA saMsAra mATe thAya che. AthI kayo vidvAna tenI ArAdhanAmAM avajJA kare ? arthAt koi ja vidvAna tenI ArAdhanAmAM avajJA na kare. (4) have AjJA zI che te kahevAya che - AkAlamiyamAjJA te, heyopaadeygocraa| / / - jhava: sarvathA deya, 350 saMvara: III 5) anvaya sahita zabdArtha he tIrthaMkara !AzAnaM-sadA, te-ApanI,hepAyovara-heya-upAdeya saMbaMdhI, rUya-A, gAjJA-AjJA che ke, zrava:-Azrava tattva, sarvathA-sarva prakAre heya:tyAga karavA lAyaka che, ane, saMvara:-saMvara, sarvathA-sarva prakAre, 3pAyaHsvIkAravA yogya che. " he bhagavan! bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALa ema sadA mATe ApanI heya-upAdeya saMbaMdhI A AjJA che ke-Azrava sarvathA heya che ane saMvara sarvathA upAdeya che. Azrava jenAthI AtmAmAM pApa Ave te Azrava. kaSAya, viSaya, 1. ahIM rUDha avyaya avadhAraNa arthamAM che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-ogaNIsamo prakAza 16 4 duSTayoga, pramAda, avirati, mithyAtva, ArtadhyAna ane raudradhyAna Azrava che. sarvathA-- mana-vacana-kAyAthI tathA karaNa-karAvaNa-anumodanathI ema nava prakArathI. AjJA stava saMvara-- pUrvokta AzravathI viruddha saMvara che. kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSa, saMyama, traNa gupti, apramAda, virati, samyaktva ane zubhadhyAna saMva2 che. (5) have zA mATe AzravanA tyAgamAM ane saMvaranA svIkAramAM ATalo Agraha che te kahe che. Azravo bhavahetuH syAt, saMvaro mokSakAraNam / tIyamAhetI muSTi-2nyavasthA: prapannanam // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha : Azrava:-Azrava, mavahetu:-saMsAranuM kAraNa myAt-che, saMvara:-saMva2, mokSArLammokSanuM kAraNa che, kRti-A pramANe, E-A AjJA, ArhatI muSTiH-arihaMtanA saghaLA upadezano sAra che, anya -aMga-upAMga AdimAM kaheluM bIjuM badhuM, asyA:e sArano, prapannunam-vistAra che. kAraNa ke A Azrava saMsAranuM kAraNa che. kaSAya AdithI kaluSita banelo ja AtmA saMsAramAM bhame che, mATe Azrava heya che. saMvara mokSanuM kAraNa che. mokSa sarvasaMvarUpa hovAthI saMvara upAdeya che. AvI AjJA arihaMtonI mUla guMthaNI che, arthAt arihaMtonA saghaLA upadezano je arthasamUha, e artha samUhano je sAra, e sAranA saMgraha rUpa mUla guMthaNI=racanA che. aMgo, upAMgo, mUla graMtho, cheda graMtho vagere je kaMi che te badhuMya A AzravatyAga-saMvarasvIkArarUpa jinAjJAno vistAra ja che. (6) pharI jinAjJAnA ja prabhAvane pragaTa karatA stutikAra kahe che-- ityAjJApAlanaparA, anantAH parinirvRtAH / nirvAnti cAnye kvacana, nirvAsyanti tathA'pare // 7 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-ogaNIsamo prakAza 16 5 7) anvaya sahita zabdArtha hAjJArAdhanapA:-AvI AjJAnA pAlanamAM tatpara, anantAH-anaMta jIvo, parinivRtA:-bhUtakALamAM mokSa pAmyA che, ca-ane, ace-bIjAo, vacanakyAMka, nivRtti-vartamAna kALamAM mokSa pAme che, tathA-tathA, apare-bIjAo, nirdhAnti-bhaviSyakALamAM mokSa pAmaze. AjJA stava he svAmI ! AvI ApanI AjJAnA pAlanamAM (=samyag AsevanamAM) tatpara anaMtA bhavya jIvo bhUtakALamAM sarva karmasamUhano uccheda karavA pUrvaka mokSasukhanA bhAjana thayA che. tathA vartamAna kALamAM paNa je koi mokSa pAme che te paNa AjJApAlanathI pAme che. tathA bhaviSyakALamAM bIjAo paNa je koi mokSa pAmaze, te paNa ApanI AjJA pAlanathI pAmaze. A pramANe sarvathA jinAjJA ja mokSasukhanuM saMpUrNa kAraNa che. (7) A pramANe thaye chate je nizcita thayuM te kahe che. hitvA prasAdanAdainya- mekayaiva tvadAjJayA / sarvathaiva vimutte, namina: dharmavajJAt // 8 // 8) anvaya saMhita zabdArtha he vItarAga ! pramAnAvainya-devane prasanna karavA mATe karavI paDatI dInatA (ke khuzAmata)ne hitlA-choDIne, vaiva vAjJayA-eka ApanI AjJAthI ja, sminaHjIvo, rmapajJAt-karmarUpa pAMjarAmAMthI, sarvathaiva-pharI na pUrAya te rIte, vimuttemukta bane che. - he vizvasvAmI ! paramArthane nahi jANanArA bIjAothI A kahevAya che ke--prasanna thayelA prabhuthI ja phala sulabha bane. A viSayanuM ciMtAmaNi AdinA dRSTAMtathI pahelAM ja khaMDana karyuM che. tethI bIjAoe mUkelI=jaNAvelI A prasannatArUpa dInatAne choDIne, arthAt prasanna ka2vA mATe karavI paDatI khuzAmatane choDIne, niSkapaTa samyag ArAdhelI eka ApanI AjJAthI ja bhavya jIvo pharI na baMdhAya te rIte karmarUpa pAMjarAmAMthI mukta bane che. sakala karmonA baMdhanano nAza thavAthI mokSapadano Azraya kare che. AthI ApanI AjJAnI pradhAnatA sivAya bIjA mokSanA
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-vIsamo prakAza 166 AzI: stava upAyonA parizIlanothI sarSa (8) viMzatitamaprakAzaH A pramANe vItarAga bhagavAnanI vividha vANIpravAhanA taraMgovALI stuti kahIne have teno upasaMhAra karavA mATe ane samApti maMgala mATe AzI:sava kahevAnI icchAvALA stutikAra jANe potAnI AgaLa rahelA hoya tema vAmIne uddezIne atizaya bhaktithI kahe che- pAdapIThaluThanmUrbhi, mayi pAdarajastava / ciraM nivasatAM puNyaparamANukaNopamam // 1 // 1) anvaya sahita zabdArtha-- he vizvavaMdya ! pApIThanudjUrNa ci-ApanA pAdapIThamAM namatA mArA lalATamAM, tava-ApanI, puthaparamANuvoparma-puNyaparamANunA kaNiyA samAna, padvira:caraNaraja, ri-mAro saMsAramAM vAsa thAya tyAM sudhI, nivasatAM-sthira raho. vizvavaMdanIya he svAmI ! ApanA pAdapIThamAM atizaya bhaktithI ALoTatA mArA mastakamAM ApanA puNya paramANunA kaNa (kaNiyA) samAna caraNaraja mAro saMsAramAM vAsa thAya tyAM sudhI sthira raho. puNya paramANunA kaNa samAna-karmo paudgalika che. AthI karmANuonA je kaNa puNyaprakRtibaMdhanA hetu bane che te puNyaparamANunA kaNa ahIM vivalita che, arthAt jIvane puNyabaMdha thAya che tyAre karmANuonA je kaNono AtmAnI sAthe kSIranIravatuM saMbaMdha thAya che te puNyaparamANunA kaNa ahIM vivakSita che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-jemanA bhaktithI namelA mastakamAM svAmInI caraNaraja lAgI jAya che te jIvo prAyaH puNya karmano ja baMdha kare che. pAdapITha upara bhagavAnanA caraNa kamalano sparza thAya che. AthI e pAdapITha eTalI badhI pavitra thaI jAya che ke jethI e pAdapIThane je jIva sparze tene e pAdapITha pavitra 1. koi paNa kAryamAM vAraMvAra pravRtti karavI te parizIlana.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-vIsamo prakAza 167 AzI: stava kare che. (1) * tathA- maddRzau tvanmukhAsakte, harSabASpajalormibhiH / aprekSyaprekSaNodbhUtaM, kSaNAkSAlayatAM malam // 2 // 2) anvaya sahita zabdArtha he devAdhideva !tvanuvAsitte-ApanuM mukha jovAmAM lIna, -mArI AMkho, yasyakSauromUrta-nahi jovA lAyaka jovAthI utpanna thayelA, manaM-pApane, vAdhyagoSi-harSAzrunA jaLanI urmiothI, kSA-kSaNavAramAM, kSatriyadhoi nAkho ! vizvamAM advitIya darzanIya he prabhu ! ApanuM mukhakamala jovAmAM lIna banelI mArI AMkho rAga-dveSa-mohanuM kAraNa hovAthI nahi jovA lAyakane akasmAtuM ke cAhIne jovAthI utpanna thayelA pApane harSAzrunA jaLanI UrmiothI kSaNavAramAM (=jaladI) dhoi nAkho ! : jalataraMgothI maLanuM prakSAlana thAya ane prabhumukhanA darzanathI lAMbAkALathI ekaTho karelo pApasamUha gaLI jAya e suyogya che. (2) vaLI- - tvapura tuTanaiNyAkrAhnaNya tapasvina: kRtAsevyapraNAmasya, prAyazcittaM kiNAvaliH // 3 // 3) anvaya sahita zabdArtha - he sarvajJa ! tAvyapraNAmI-sevA nahi karavA lAyakane praNAma karanArA, tapasvina:-bicArA, mamAnastha-mArA lalATane, vanyu-ApanI AgaLa, turna:ALoTavAthI=namaskAra karavAthI thayelI, viMAvana:-cihna (AMka) zreNI, prAyazcitta mU-prAyazcita rUpa ho ! arthAt asevyane praNAma karavAthI lAgelA pApone dUra karo ! 12. vikAsana=pANI vagerenuM gaLavuM ke TapakavuM.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzI: stava zrI vItarAga stotra-vIsamo prakAza 168 he parameSThiomAM agresara ! je bhavAbhinaMdI hovAnA kAraNe upAsanA karavA yogya na hoya tene praNAma karanArA dayApAtra mArA lalATane ApanI AgaLa atizaya bhaktithI anekavAra pRthvItalamAM ALoTavAnA kAraNe pRthvI pIThamAM ghasAvAthI thayelI vraNazreNi prAyazcitta ho ! arthAt pApano nAza karanArI thAo. je aparAdha kare che te avazya aparAdhanA phalane anubhave che. (mastakamAM thayelI kSatazreNi mastakanA aparAdhanuM phala che. kayA aparAdhanuM ? pUrve asevyane karelA praNAmarUpa aparAdhanuM.) dayApAtra=pUrve prabhunA praNAmathI vaMcita rahevAthI lalATa dayApAtra che. (3) ane bIjuM-- mama tvaddarzanodbhUtAzciraM romAJcakaNTakAH / tudantAM cirakAlotthA-masaddarzanavAsanAm // 4 // 4) anvaya sahita zabdArtha he puruSottama ! tvadarzanobhUtA:-ApanA darzanathI thayelA, mama-mArA, romAOTA:romAMca rUpa kaMTako, virahAtomAM-anAdi bhavabhramaNathI thayelI=puSTa banelI, akSarzanavAsanAm-kudarzananI kuvAsanAne, citraM-jyAM sudhI huM saMsAramAM rahuM tyAM sudhI, tuvantAM-pIDA karo, arthAt pIDA pedA karIne bahAra kADhI nAkho ! nirmalaziromaNi he prabhu ! atizaya AnaMdathI ane niSkapa nayanothI ApanA darzanathI thayelA mArA romAMca rUpa 4kaMTako anAdi bhavabhramaNathI thayelI =puSTa banelI asarvajJoe racelA kuzAsanonI kuvAsanAne atyaMta pIDA karo, arthAt pIDA pedA karIne bahAra kADho. kAMTAothI pIDA thAya, ane pIDA pAmelo kAMTAone bahAra kADhe e susaMgata che. (4) 1. lATapaTTa=lalATa (lalATa paTTamiva vistIrNatvAr) 2. tAlana=athaDAvuM, ThokAvuM. 3. ghasAvAthI mastakamAM zukA vraNa jevuM dekhAya che. 4. TIkAmAM Ta nA sthAne jo zabda che. koka zabdanA phUlanI kaLI vagere artho thAya che. paNa e artho ahIM baMdhabesatA nathI. AthI anuvAdamAM kaMTaka artha lakhyo che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-vIsamo prakAza vaLI bIjuM tvadvaktrakAntijyotsnAsu, nipItAsu sudhAsviva / madIyairlocanAmbhojaiH prApyatAM nirnimeSatA // 5 // 16 9 AzI: stava 5) anvaya sahita zabdArtha---- hai jinezvara ! sudhAsu va-amRta jevI, tvavatrAntivyonnAmu-ApanI mukhakAMtinI jyotsnA, nipItAsu-pIvAmAM AvatAM, matIyaiH-mArA, novanAmonaiHlocana rUpa kamaLo, ninimeSatA-nirnimeSapaNAne, prApyatAM-pAmo=sthira bano ! jagatanAM (lokonAM) netrone lobhAvanAra mukhavALA he prabhu ! amRtanA pUra jevI ApanI mukhakAMtirUpI jyotsnAno tRpti paryaMta AsvAda lIdhe chate mArA nayanarUpa kamaLo nirnimeSaparNAne pAmo=sthiratAno anubhava karo. jyotsnAnA pAnathI caMdravikAsI kamaLo sthira bane che, ane amRta pInArAonAM netro animeSa=sthira bane che, e yogya che. animeSapaNuM eTale amarapaNuM. (amRtanuM pAna karanAra animeSa=amara bane che evI lokokti che. amaranI AMkho animeSa hoya che. AthI ahIM mukhakAMtirUpa jyotsnAne amRta jevI kahI che.. caMdranI jyotsnAnA pAnathI caMdravikAsI kamaLo animeSa=vikasvara bane che. AthI ahIM AMkhane kamaLanI upamA ApI che.) tathA-- tvadAsyalAsinI netre, tvadupAstikarau karau / tvadguNazrotRNI zrotre, bhUyAstAM sarvadA mama // 6 // 6) anvaya sahita zabdArtha he jagadAnaMdana ! mama-mArA, netre-netro, sarvavA-sadA, vAsyAsinI-ApanuM mukha jovAnI lAlasAvALAM, bhUyAstAM-bano, 1-mArA hAtha, vatupAztiausadA ApanI sevA karanArA bano, kSetre-mArA kAna, tvazuLoTTI-sadA ApanA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vitarAga stotra-vIsamo prakAza 170 AzI: stava guNo sAMbhaLanArA bano. ( vizvanA advitIya mitra he prabhu ! mArAM netro sadA ApanA mukha upara sukhapUrvaka vAsa karavAnI lAlasAvALA bano. kAraNa ke ApanuM mukha ja jovA lAyaka sarva padArthomAM rahasyabhUta zreSTha che. tathA mArA hAtha paNa sadA ApanA caraNa kamaLanI pUjAmAM tatpara Asakta bano. kAraNa ke Apa ja upAsanA karavA lAyaka sarvanA rahasyanI sImA cho, arthAt ApanAthI adhika koi upAsanA karavA lAyaka nathI. tathA mArA kAna paNa sadA ApanA manohara guNasamUhanA zravaNamAM sAvadhAna bano. kAraNa ke ApanA guNo ja sAMbhaLavA lAyaka sarvemAM sArabhUta che. bIjuM kaMi sArabhUta nathI. (6) vaLIkunntthaapi yadi sotkaNThA, tvadguNagrahaNaM prati / mamaiSA bhAratI tarhi, svastyetasyai kimanyayA ? // 7 // 7) anvaya sahita zabdArtha - he vizvavibhu ! kuvorfpa-kuMThita jADI paNa, mana-mArI, i mAratI- vANI, riddhi-jo, tvapurNa prati-ApanA guNonuM grahaNa=varNana karavA, sopaAIutkaMThita che, tahaMto, tirtha-enuM, svasti-kalyANa ho !, zimacA-bIjI vANInuM zuM kAma che ? he vizvapUjya ! ApanI stuti karavAmAM vaparAtI mArI vANI caudapUrvadhara, dazapUrvadhara ane pUrvadhara vagere pUrvapuruSorUpa siMhonI vANInI apekSAe ane sUkSma arthasamUhane bolavAmAM samartha na hovAthI tIkSNa nathI=jADI che, to paNa te vANI jo ApanA guNonuM kIrtana karavA mATe utkaMThita che to AvI jADI paNa mArI vANInuM kalyANa ho ! ApanA guNonuM kIrtana karavAmAM parAmukha tINa paNa vANInuM zuM kAma che ? arthAt kaMi kAma nathI. kAraNa ke tevI vANI kumatone pravartAvavAthI sva-paranA anartha phalavALI che. pUrvokta svarUpavALI svavANIthI ja huM 1. Turnatita=lAlasA. 2. tvaccaraNasarojasaparyAyAM paryavasitaM tatparatA yayostau tvaccaraNasarojaparyavasitau / /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga stotra-vasamo prakAza 171 AzIH stava kRtakRtya chuM. (7) * A pramANe uttarottara bhaktirAgathI bhAvita thayelA ane potAne saMpUrNapaNe ja pUjya paramAtmAne arpita karI devAnI icchAvALA stutikAra avaziSTa (=aMtima) stutine kahe che tava preSyo'smi dAso'smi, sevako'smyasmi kiGkaraH / momiti pratipadava, nAtha ! nAti: pa tuve dA. 8) anvaya sahita zabdArtha - he nAtha ! huM tava-Apano, zreSyaH-eSya (=saMdezavAhaka khepiyo) smi-chuM, tA:-dAsa (gulAma) mi-chuM, seva:-sevaka, mi-chuM, viThThara:-nokara, ma-chuM, nAtha-he nAtha !, komhArUti-ema kahIne 'tuM mAro che ema mAro, pratipadasva-svIkAra karo, rAta:-AnAthI, paraM-vadhAre, na tuve-huM kaMi kaheto nathI. - sarva AzcaryothI sahita he nAtha ! huM Apano zreSTha chuM, dAsa chuM, sevaka chuM, kiMkara chuM. AvA prakArano huM tamAro ja chuM. sevako sevAne anurUpa phalane icche che. to paNa traNabhuvananI lakSmInuM dAna karavAnuM mahAna sthAna evA paNa ApanI pAsethI adhika kaMi mAgIza nahi. kevala 'hA' evA mAtra akSarane bolIne "tuM mAro che ema mAro svIkAra karo. have pachI AnAthI adhika kaMi ja vinaMti nahi karuM. kAraNake Ape karelA mArA svIkAramAtrathI ja huM kRtakRtya chuM. ' ahIM Azaya A che-Apa jAte ayogyano svIkAra karIne tenA upara anugraha karatA nathI. AthI mAro svIkAra karo eTale huM yogya chuM ema nizcita thayuM. ethI saghaLAMya kalyANo mArI sAme AvelAM ja che. tethI adhika zuM mAgavuM ? - DSya- svAmI vaDe potAnA kAryanI siddhi mATe jyAM tyAM jene mokalavAmAM Ave te zreSTha. (mSyate (T + 3) ra :) dAsa-kiMmatathI kharIdelo hoya ane tene cihna karyuM hoya te dAsa. sevaka-svAmInA cittane anurUpa sevA karavAmAM nipuNa hoya te sevaka. kiMkara-pratikSaNa "zuM karuM" ema bolatA mukhavALo kiMkara che. (8) samApta
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya AcAryazrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja sAheba dvArA lekhita-saMpAdita-anuvAditavicita-saMzodhita-saMkalita prApya pustako-graMtho. anuvAdita - yogabiMdu, dharmabiMdu, yogaSTi samuccaya, vItarAga stotra, gurutattva vinizcaya bhAga-1-2, zrAvakadharma-vidhi prakaraNa, zrAddhadinakRtya, paMcAzaka prakaraNa bhAga-1-2, upadezamAlA (puSpamAlA) bhAga-1-2, pariziSTa parva, yatilakSaNa samuccaya, caityavaMdana mahAbhASya, zIlopadezamAlA bhava bhAvanA bhAga-1-2 (muni sumatizekharavijayajI dvArA anuvAdita.) saMpAdita - hIra prazna, zrAddhadinakRtya (prata) sirisirivAla kahe (prata) | zIlopadezamAlA (pustakAkAre) : ' saMzodhitaH- siddhahemazabdAnuzAsana madhyamavRtti bhAga-1-2-3. lekhita - bhAvanA bhava nAzinI, mamatA mATe samatA tAre, jIvana jItavAnI jaDIbuTTIo, citta prasannatAnI jaDIbuTTIo, navakArano jApa miTAve saMtApa,. jaina dharmanI prAcInatA ane samrATa saMpratinI zAsana prabhAvanA, tapa karIe bhavajala tarIe. vicitaH- tattvArthAdhigama sUtra. saMkalita:- nitya upayogI sAdhanA saMgraha. arihaMta ArAdhaka TrasTanA AgAmI prakAzano TIkAnA saMpUrNa anuvAdavALA pustako upadezapada, Atma prabodha, zrAddhavidhi prakaraNa, upadeza ratnAkara.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEARJ MANTRA sN pluvuru Srivari SHASwary opinion MPM k A 2nd tana A RAJULO 5149863,5110056 S ns muNdu m