________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-તેરમો પ્રકાશ ૧૨૩
હેતુ નિરાસ સ્તવ
સંગરહિત છે, અને ઇચ્છારહિત હોવા છતાં અષ્ટ પ્રાતિહાર્ય વગેરે પરમવિભૂતિના પ્રભાવથી ત્રણ ભુવનના લોકોથી સેવા કરવાને યોગ્ય છે. તથા (૨) આપ મમત્વ રહિત હોવા છતાં કૃપાળુ છો. જે મમતા રહિત હોય તે કૃપાળુ કેવી રીતે હોય ? જગદ્ગુરુ ભગવાન તો વીતરાગતાનો સ્વભાવ હોવાથી જ મમતા રહિત છે, અને દુષ્કર્મોથી દુ:ખી કરાતા ત્રણ ભુવનના લોકો ઉપર કૃપાળુ છે. તથા (૩) આપ રાગ-દ્વેષથી રહિત હોવા છતાં જગતનું રક્ષણ કરો છો. જે ઉદાસીન હોય તે જગતનું રક્ષણ કરનારા કેવી રીતે હોય ? સ્વામી તો રાગ-દ્વેષથી રહિત હોવાથી મધ્યસ્થ હોવા છતાં એકાંતે હિતકર ધર્મનો ઉપદેશ આપવાથી આંતર શત્રુઓથી ત્રાસ પામેલા જગતનું રક્ષણ કરનારા છે. (૪) આવા આપનો હું અંકરહિત કિંકર (=સેવક) છું. જે કિંકર હોય તે અંકરહિત કેવી રીતે હોય ? (પૂર્વે સેવકને ઓળખવા માટે સેવકના શરીરમાં અંક (=ચિહ્ન) કરતા હતા. આથી અહીં કહ્યું કે જે કિંક૨ હોય તે અંકરહિત કેવી રીતે હોય ?) દ્વિપદ વગેરે પરિગ્રહથી રહિત જગદ્ગુરુ તો અંક (=શરીરમાં ચિહ્ન) કરીને કોઇનેય સ્વીકારતા નથી. કેવલ હું સ્વામીનો સેવક હોવાથી જ અંકરહિત છું=કદાગ્રહ રૂપ કલંકથી રહિત છું. (૬) . હવે સપ્તમી વિભક્તિ એકવચનાંત વિશેષણોને કહે છે— अगोपिते रत्ननिधाववृते कल्पपादपे ।
अचिन्त्ये चिन्ताले च, त्वय्यात्माऽयं मयार्पितः ॥७॥ ૭) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
અશોષિત રત્નનિથૌ-પ્રકટ રત્નનિધાન, અવૃતે પપાત્ને-વાડ રહિત કલ્પવૃક્ષ, ચ-અને, ઘિન્ય ચિન્નારત્ને-અચિંતિત વાંછિત આપનાર ચિંતામણિ રત્ન, ચિઆપને, મયા-મેં, યં-આ, આત્મા-આત્મા, અર્પિતઃ-સમર્પિત કરી દીધો છે. આ શ્લોકના પદો પણ વિરોધની છાયાવાળા છે. તે આ પ્રમાણે—(૧) આપ પ્રગટ રત્નનિધાન છો. જે રત્નનિધિ હોય તે પ્રગટ કેવી રીતે હોય ? ભગવાન તો જ્ઞાનાદિ રત્નોના નાશ ન પામે તેવા ભંડાર છે, અને ત્રણ ભુવનના લોકોમાં પ્રગટ=પ્રસિદ્ધ છે. (૨) તથા આપ વાડ રહિત કલ્પવૃક્ષ છો. સામાન્યપણે વૃક્ષ ફલ-પુષ્પોથી પરિપૂર્ણ હોય તો કાંટા આદિની વાડથી વીંટવામાં આવે છે.