________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-નવમો પ્રકાશ
૯૫
કલિકાલ પ્રશંસા
છે. કારણ કે આપના દર્શનથી વંચિત હું તે કાળોમાં અનંતકાળ સુધી ભમ્યો છું. આથી જેમ પરવિભૂતિની શોભા અતિશય મનોહર હોય તો પણ ઉપયોગી ન હોવાથી નકામી છે, તેમ ચોથો આરો વગેરે કાળથી મારે સર્યું. અથવા ચોથો આરો વગેરે કાળમાં આપની સેવાનું ફળ તો દૂર રહો, કિંતુ માત્ર આપનું દર્શન પણ મને ન થયું. સઘળા દોષોથી કલુષિત પણ આ કલિકાલને નમસ્કાર થાઓ, કે જેમાં લાખો ભવોમાં દુર્લભ અને સેંકડો સુકૃતોથી પ્રાપ્ત કરી શકાય તેવું આપનું દર્શન મને થયું.
અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે–જો અન્યકાળમાં મને આપનું દર્શન થયું હોત તો હું આટલો કાળ સંસારમાં પરિભ્રમણ ન કરત. હમણાં તો આપનું દર્શન પ્રાપ્ત થઇ જતાં મેં દીર્ઘ સંસારપરિભ્રમણને જલાંજલિ આપી છે, અર્થાત્ હવે હું દીર્ઘકાળ સુધી સંસારમાં નહિ ભૂમું. આપનું દર્શન એટલે આપે કહેલા તત્ત્વોની રુચિ. (૭)
કલિકાલ કેવળ કૃતયુગ વગેરેથી જ અધિક ઇચ્છનીય છે એમ નથી, કિંતુ આપનાથી પણ અધિક ઇચ્છનીય છે એમ ઉપહાસ સહિત (=મજાકથી) કહે છે
बहुदोषो दोषहीनात्, त्वत्तः कलिरशोभत । .: विषयुक्तो विषहरात्, फणीन्द्र इव रत्नतः ॥८॥ (૮) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ– રૂ-જેમ, વિષયુવા:-વિષધર, હળી-સર્પ, વિષહર-વિષહર, ભત:-રત્નથી, ગોમત-શોભા પામેલો છે, તેમ, વિદુષ:-ઘણા દોષવાળો, નિ:કલિકાળ, પછીના-દોષ રહિત, ત્વ:-આપનાથી, અશોમત-શોભા પામેલો છે.
- વિશ્વભૂષણ હે ભગવનું ! જેમ પ્રબળ વિષથી યુક્ત સર્પ પોતાના મસ્તકમાં રહેલા વિષ દોષનો નિગ્રહ કરનાર મણિથી શોભે છે, તેમ સર્વદોષોનું સ્થાન એવો આ કલિયુગ દોષના અંશથી પણ નહિ સ્પર્શાયેલા આપનાથી પણ અધિક શોભ્યો. સંપૂર્ણ જગતમાં સર્વોત્તમ હોવાથી આપ શોભો છો, પણ આ કલિકાળ તો સઘળા દોષોનું સ્થાન હોવા છતાં આપનાથી પણ અધિક શોલ્યો. દોષના ઉત્કર્ષથી જ તેનું આપનાથી ઉત્કર્ષ છે.
પૂર્વપક્ષ અહીં ભગવાન સ્તુતિકારને કહે છે કે–આમ તો તેં કલિકાલને