________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-અઢારમો પ્રકાશ ૧૫૫ -
કઠોરોક્તિ સ્તવ
હે નાથ !ીયપિતઝમતમાનન: આપે નિઘ કાર્યોથી ઉત્તમ માણસોને ભયભીત કર્યા નથી. પ્રોપBતિવિવિqતનામ: --આપે પ્રકોપ અને પ્રસાદ આદિથી મનુષ્યોને અને દેવોને વિડંબણા પમાડી નથી.
તે દેવો સામાન્ય લોકોથી પણ અતિશય અધમ ગણાય એવા પોતાની પુત્રીની સાથે કામક્રીડા કરવાની ઇચ્છા કરવી, ઋષિપત્નીની સાથે પ્રેમ કરવો, બ્રહ્માના મસ્તકનો છેદ કરવો, ગાયનો વધ કરવો વગેરે નિંદનીય આચરણોથી ભયભીત કર્યા છેઃશિષ્ટ જનના હૃદયને “અરર ! અકૃત્યનું આ મોટું સાહસ છે” એમ ભયવાળું કર્યું છે. આપે આવા પ્રકારનું આચરણ કર્યું નથી. - તથા તેવા પ્રકારના અપરાધમાં જાગેલો જે દુર્ધર ક્રોધ, એ દુર્ધર ક્રોધથી શરૂ કર્યું છે 'કર્મનું કાર્ય જેમણે એવા તે દેવો દેવ-મનુષ્યોને ક્યારેક શાપ અને વધ આદિથી વિડંબના પમાડે છે. મસ્તક રૂપ કમલનું ભેટશું આપવું, તીવ્ર તપ પૂર્વક ધ્યાન કરવું ઇત્યાદિથી પ્રસન્ન બનેલા તે દેવો ક્યારેક વરદાન આપવું વગેરે મહેરબાનીથી અનુગ્રહ કરીને દેવ-મનુષ્યોને ફરી વિડંબના પમાડે છે. આપ તેવા નથી. (૪)
- તથા
न जगज्जननस्थेम-विनाशविहितादरः । . न लास्यहास्यगीतादि-विप्लवोपप्लुतस्थितिः ॥५॥ ૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – હે વિભુ ! /wાનનWવિનાવિહિતા: --આપે સૃષ્ટિનું સર્જન, પાલન અને વિનાશ કરવામાં આદર કર્યો નથી. તાયહાયતા વિષ્નવોપનુતસ્થિતિ: -આપે નટ આદિને ઉચિત નૃત્ય, હાસ્ય, ગીત આદિ વિલાસોથી આપની મુદ્રાને વિકૃત–વિકારવાળી બનાવી નથી.
તે દેવો ચરાચર આ જગતનું સર્જન, સ્થિરતા અને વિનાશમાં પ્રયત્ન
૧. પ્રધાન એટલે સાંખ્યદર્શનના મત પ્રમાણે પ્રકૃતિ. સાંખ્યો જેને પ્રકૃતિ કહે છે તેને જ જેનો
કર્મ કહે છે. એથી પ્રધાન એટલે કર્મ. વિધિ એટલે કાર્ય. કર્મનું કાર્ય સુખ-દુ:ખ આપવું એ છે. અથવા અહીં પ્રધાન એટલે મુખ્ય. વિધિ એટલે કાર્ય. તે દેવોને બીજાને સુખ-દુ:ખ આપવું એ મુખ્ય કાર્ય છે.
