________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-તેરમો પ્રકાશ ૧૧૭
હેતુ નિરાસ સ્તવ
ઔવાસીચે અપિ-મધ્યસ્થભાવ હોવા છતાં, સતાં-સદા, વિશ્વવિશ્વોપળાનેસમસ્ત જગત ઉપર ઉપકાર કરનાર, વૈજ્ઞાનિખાય-વૈરાગ્યમાં તત્પર અને, તાચિને-ભવભયથી દુ:ખી થયેલા જીવોનું રક્ષણ ક૨ના૨, પરમાત્મને-પરમાત્માને, નમઃ-નમસ્કાર હો !
વીતરાગતાની સાથે રહેનારું માધ્યસ્થ્ય હોવા છતાં સતત સઘળાય વિશ્વ ઉપર ધર્મતીર્થના પ્રવર્તનથી ભાવ ઉપકાર કરનારા, જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્યની સાથે એક૨સ થયેલા, એથી જ ભવભયથી દુ:ખી બનેલા જીવોનું રક્ષણ કરનારા, અને ચિદાનંદસ્વરૂપ પરમાત્મા એવા આપ ભગવાનને પ્રણામ થાઓ ! અન્યને પ્રણામ કરવાથી શું ? એવો અહીં ભાવ છે.
જે મધ્યસ્થ હોય તે ઉપકારી કેવી રીતે હોય તે વિષે પૂર્વે દશમા પ્રકાશના પાંચમા શ્લોકમાં કહ્યું જ છે. (૮)
त्रयोदशप्रकाशः
આ જગતમાં સુર-અસુર અને મનુષ્યસહિત સઘળાય જગતની પ્રવૃત્તિ પ્રાયઃ હેતુપૂર્વક જ હોય છે. હેતુપૂર્વક જ થતી પ્રવૃત્તિ જ ફલવાળી બને છે. હેતુથી રહિત પ્રવૃત્તિ અનિષ્ટ ફળવાળી કે નિષ્ફળ બને છે. જગતથી તદ્દન નિરાળા શ્રી અરિહંત ભગવાનની તો કેટલીક પ્રવૃત્તિ હેતુરહિત હોય છે, તો પણ સર્વ શ્રેષ્ઠ ફલવાળી બને છે. ‘હેતુ નિરાસસ્તવથી’’ આ જ વિષયનો પ્રારંભ કરતા સ્તુતિકાર કહે છે—
अनाहूतसहायस्त्वं, त्वमकारणवत्सलः । अनभ्यर्थितसाधुस्त्वं, त्वमसम्बन्धबान्धवः ||१||
૧) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ——
હે પ્રભુ ! દ્વં-આપ, અનાદૂતસહાય:-બોલાવ્યા વિના સહાય દાતા છો, ત્વ-આપ, અાર્ળવત્સત:-સ્વાર્થ વિના વાત્સલ્યભાવવાળા છો, ત્તું-આપ, અનર્થિત સાયુ:પ્રાર્થના વિના સાધુ છો=પરહિત કરનારા છો, વં-આપ,
સમ્બન્ધવાન્ધવ:
સંબંધ વિના બંધુ છો.
