________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-અગિયારમો પ્રકાશ ૧૦૫
માહાભ્યાવ
હે વિશ્વવંદ્ય સિવા:-રાગ રહિત આપે, મુવિંત-મુક્તિ (રૂપી કન્યા)ને, મુવાવાભોગવી, દિઈ:-દ્વેષરહિત આપે, ક્રિષ:-કષાયાદિ શત્રુઓને, ઇતવા-મારી નાખ્યા, કરો-ખરેખર, મહાત્મનાં-મહાત્માઓનો, મહિમા-મહિમા, શોપિ-કોઇ અપૂર્વ છે. આથી જ તે, તોજકુર્તમ:-સામાન્ય લોકને દુર્લભ છે.
સામાન્યથી નિયમ છે કે રાગ વિના ભોગ ન થાય, અને દ્વેષ વિના શત્રુ વિનાશ ન થાય, પણ ભગવાને તો રાગ વિના મુક્તિ રૂપી કન્યાનો ભોગ અને દ્વેષ વિના કષાયરૂપ શત્રુઓનો વિનાશ કર્યો.
વિશ્વપૂજ્ય હે સ્વામી ! કામરાગ અને સ્નેહરાગથી રહિત આપે મુક્તિરૂપી સ્ત્રીને સેવી તથા શ્રેષરૂપ મલિનતાથી રહિત આપે ભાવશત્રુઓને મારી નાખ્યા. જે રાગરહિત હોય તે સ્ત્રીને કેમ ઇચ્છે ? અને જે વેષરહિત હોય તે શત્રુઓને કેમ હશે ? રાગ-દ્વેષ રહિત ભગવાને ભાવશત્રુગણનો નિગ્રહ કર્યો છે, તેથી જ મુક્તિરૂપ સ્ત્રીને ભોગવી. (અહીં મુક્તિરૂપ સ્ત્રીને ભોગવવામાં ભાવશત્રુગણનો નિગ્રહ હેતુ છે. ભાવશત્રુગણનો નિગ્રહ કર્યા વિના મુક્તિરૂપી સ્ત્રી ન ભોગવી શકાય.) : અહીં બીજા અર્થને કહે છે-ખરેખર ! વિશ્વપૂજ્ય તેજસ્વીઓનો પ્રભાવ વાણીથી ન કહી શકાય તેવો હોય છે, તેથી જ સામાન્ય લોક માટે દુર્લભ હોય છે. અન્યથા (=સ્વામીનો આવો પ્રભાવ ન હોય તો) રાગરહિત સ્વામી મુક્તિને કેવી રીતે ભોગવે અને દ્વેષરહિત સ્વામી આંતર શત્રુઓને કેવી રીતે હણે ? (૨)
વળી– | સર્વથા વિષે, મૌતમીત્તેર વાસ: ..
त्वया जगत्त्रयं जिग्ये, महतां कापि चातुरी ॥३॥ ૩) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – - હે વિશ્વોપકારક ! સર્વથા-મન-વચન-કાયાથી, નિર્લિીપે-નિઃસ્પૃહ, ઘ-અને, ૧. રાગ અને અભિવંગ એ બંને શબ્દોનો અર્થ રાગ થાય છે. આમ છતાં અહીં બે શબ્દો
મૂક્યા છે, તો વિવરણકારને તે બનો ભિન્ન અર્થ અભિપ્રેત હોવો જોઇએ, આથી અનુવાદમાં કામરાગ અને ખેહરાગ એમ ભિન્ન અર્થ લખ્યો છે.
