________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-બારમો પ્રકાશ ૧૧૪
વૈરાગ્ય સ્તવ
દવલક્ષ્મીનો આપ ઉપભોગ કરો છો, અને દેવલોકની સ્થિતિનો ક્ષય થવાથી ત્યાંથી આવીને અરિહંતના ભવમાં ભોગ્ય ફલવાળાં કર્મોના ઉદયથી પ્રાપ્ત થયેલી રાજલક્ષ્મીનો ઉપભોગ કરો છો, ત્યારે પણ આપને વૈરાગ્ય ભાવ હોય છે. કેમકે આપ જ્યાં જે પ્રમાણે રહ્યા હો ત્યાં જ તે પ્રમાણે આપને સમાધિ હોય છે.
અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે–દેવસંપત્તિ અને ભોગસંપત્તિનો ઉપભોગ કરતી વખતે ભગવાન એમ વિચારતા નથી કે આ લક્ષ્મી પ્રાપ્ત થઇ તે સારું થયું, હવે એનો કોઇ પણ રીતે વિયોગ ન થાય તો સારું, કિંતુ ફક્ત આ જ વિચારે છે. કે-હમણાં ભોગ્ય ફલવાળું મારું આ કર્મ ઉદયમાં આવ્યું છે, અને ભોગવ્યા વિના આ કર્મ નાશ પામે તેવું નથી. આમ રોગ પ્રતિકારની બુદ્ધિથી અનાસક્તપણે જ ભોગવે છે. વિદ્વાનો તે પ્રમાણે કહે પણ છે કે –“નહિ ભોગવેલું કર્મ અબજો કલ્પોથી પણ ક્ષય પામતું નથી. શુભ કે અશુભ કરેલું કર્મ અવશ્ય ભોગવવું પડે છે.” આથી તે વખતે પણ ત્રણ જગતના ગુરુને પરમાર્થથી વૈરાગ્ય હોય જ છે. (૪)
नित्यं विरक्तः कामेभ्यो, यदा योगं प्रपद्यसे ।
अलमेभिरिति प्राज्यं, तदा वैराग्यमस्ति ते ॥५॥ ૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – હે વિરાગમૂર્તિ ! નિત્યં-સદા, કામેચ્ચ-પાંચ પ્રકારના વિષયોથી, વિરવતાંવિરાગ પામેલા આપ, ય-જ્યારે, યો-જ્ઞાન-દર્શન ચારિત્રરૂપ યોગનો, પ્રપદ્યસ્વીકાર કરો છો, તા-ત્યારે, સત્ર:-(દુઃખહેતુ) આ વિષયોથી સર્યું, કૃતિએમ વિચારતા, તે-આપને, માન્ચે-અતિશય ઉત્કૃષ્ટ, વૈરાર્થ-વૈરાગ્ય, અતિહોય છે.
જ્યારે ભોગ્યફલવાળા કર્મનો ક્ષય થયે છતે પાંચ પ્રકારના વિષયોથી
૧. જેનું ફલ અવશ્ય ભોગવવું પડે તેવું. ૨. બ્રહ્માની રાત્રિ રૂપ અથવા દિવસરૂપ કાળને કલ્પ કહેવામાં આવે છે. એક કલ્પમાં અસંખ્ય
વર્ષો થઈ જાય છે.
