________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-છઠ્ઠો પ્રકાશ
૬૮
વિપક્ષ નિરાસ
प्रसन्नमास्यं मध्यस्थे, शौ लोकम्पृणं वचः।
इति प्रीतिपदे बाढं, मूढास्त्वय्यप्युदासते ॥११॥ . ૧૧) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ– હે વીતરાગ ! કાયૅ-આપનું મુખ, પ્રસન્ન- પ્રસન્ન છે, શી-આપની આંખો, મધ્યસ્થ-રાગદ્વેષથી રહિત છે, વ:-આપનું વચન, નોવકૃ-લોકપ્રિય છે, તિ-આ પ્રમાણે, પ્રતિપ-પ્રેમ પાત્ર, ય-આપના ઉપર, પિ-પણે, વાઢઅતિશય, મૂતા:-દષ્ટિરાગથી મૂંઝાયેલા પરતીર્થિકો, સાતે-ઉદાસીન રહે છે= અનાદર ભાવ રાખે છે.
હે સ્વામી ! સુકૃત કરનારાઓની આંખો માટે મુખ્ય પ્રિય અતિથિ સમાન આપનું મુખ પ્રસન્ન છે=ક્રોધાદિ ચિહ્નોથી રહિત છે, અર્થાત્ જેમ મુખ્ય પ્રિય અતિથિ જોઇને આનંદ થાય છે, તેમ આપને જોઇને સુકૃત કરનારાઓને આનંદ થાય છે. તથા આપની નીલકમળના પર્ણ સમાન દીર્ઘ આંખો મધ્યસ્થ છે=રાગદ્વેષથી રહિત છે. તથા પાંત્રીસ ગુણોથી યુક્ત, સર્વ ભાષામાં પરિણમનારું, સર્વ સંશયોને હરનારું આપનું વચન પણ ભવ્ય જીવોના અંતઃકરણને ખુશ કરવામાં અત્યંત કુશળ છે. ઉક્ત રીતે પ્રીતિપાત્ર અને વિશ્વને આનંદ આપનારા આપના વિષે પણ કેટલાક સાધારણ લોકની જેમ ઉદાસીન રહે છે, અર્થાત્ જેમ સાધારણ માણસ વિષે ઉદાસીન રહે તેમ આપના વિષે પણ તેઓ ઉદાસીન રહે છે. કારણ કે તેઓ દૃષ્ટિરાગથી જ અત્યંત મૂઢ છે મુગ્ધ કરેલા મનવાળા છે. આપના વિષે તેમની જે ઉદાસીનતા છે તે ઘુવડપક્ષીઓને સૂર્યના અદર્શનની જેમ તેમના સિવાય બીજા કોને હાનિ કરે છે ? અર્થાત્ જેમ સૂર્યનું અદર્શન ઘુવડપક્ષીઓને જ હાનિ કરે છે, તેમ આપના વિષે રહેલી ઉદાસીનતા ઉદાસીનતા રાખનારાઓને જ હાનિ કરે છે. (૧૧)
અથવા तिष्ठेद्वायुवेदद्रि-वलेज्जलमपि क्वचित् । तथापि यस्तो रागाद्यै- प्तो भवितुमर्हति ॥१२॥
