Vitrag Stotra

SR No.: 005874
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 74

શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-છઠ્ઠો પ્રકાશ
૧૨) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
હે વિશ્વવત્સલ ! ચિત્-કદાચ, વાયુ:-વાયુ, અપિ-પણ, તિષ્ઠે-સ્થિર બને, ત્રિ:-પર્વત પણ, વે-ઓગળે, નનં-પાણી પણ, ખ્વત્ત્તત્-બળે, તથાપિ-તો પણ, ધૈ:-રાગાદિ દોષોથી, પ્રસ્તઃ-આક્રાંત બનેલ જીવ, ઞપ્ત:-આપ્ત, મવિતું-થવાને, ન અદ્ભુતિ-યોગ્ય નથી.
૬૯
વિપક્ષ નિરાસ
વિશ્વના અદ્વિતીય મિત્ર હે ભગવન્ ! અથવા પરમાં રહેલ અતત્ત્વની ચિંતારૂપચક્રના આરોપથી પોતાના અંતઃકરણને નિર્દય પુરુષોની જેમ કેટલો ખેદ પમાડવો ? અર્થાત્ જેમ નિર્દય માણસો બીજાને ખૂબ ખેદ પમાડે તેમ અન્યના અતત્ત્વની ચિંતા કરીને પોતાના અંતઃકરણને વધારે ખેદ પમાડવાની જરૂર નથી. કારણ કે આ નિર્ણય સારી રીતે પ્રાપ્ત કરાયો જ છે કે-કોઇ દેશમાં કે કોઇ કાળમાં અવિસંવાદી સદ્ગુરુના ઉપદેશથી શરીરમાં થઇ રહેલા પવન સંચારના ક્રમનો સારી રીતે અભ્યાસ કર્યો હોય અને એ અભ્યાસ બરોબર પરિપક્વ (=પાકો) બની ગયો હોય તેવા કોઇ યોગીને કુંભન (=શ્વાસને રોકવાની) શક્તિથી અથવા વિદ્યા વગેરેના બળથી સતત ગતિવાળો પણ વાયુ સ્થિર રહે. તથા તેવા પ્રકારના અત્યંત પ્રબલ શક્તિવાળા મહાન ઔષધ પ્રયોગથી કે પોતે આરાધેલા દેવની શક્તિથી પર્વત પણ ઓગળે. તથા અર્ચિત્યપ્રભાવવાળા મણિ અને મંત્ર વગેરેના માહાત્મ્યથી કે તીર્થમહિમાથી ક્યારેક પાણી પણ બળે=જ્વાળાઓની શ્રેણિથી પૂર્ણ દેખાય. દુર્ઘટ આ બધું ઘટે તો પણ રાગ-દ્વેષ-મોહથી આક્રાંત (=પોતાના સ્વરૂપથી છોડાવાયેલ) જીવ આપ્ત થવાને યોગ્ય નથી, સેંકડો ઉપાયોથી પણ આપ્તપણાને પામતો નથી. અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે—પવનને રોકવો, પર્વતને ઓગાળવો અને પાણીને બાળવું એ જેટલું દુષ્કર છે, રાગી, દ્વેષી, મૂઢ અને પૂર્વે બુદ્ધાહિત કરાયેલા જીવોને આપ્તવચન હોવા છતાં સમજાવવાનું તેનાથી પણ અધિક દુષ્ક૨ છે. સંભળાય છે કે— બુદ્ધ, જૈમિનિ (=પૂર્વમીમાંસાશાસ્ત્રના કર્તા), કણાદમુનિ (વૈશેષિકસૂત્રકાર), ગૌતમમુનિ (ન્યાયસૂત્રકાર), વેદાંતી (=ઉપનિષદ્ ગ્રંથોના કંકર્તા), કપિલ (સાંખ્યશાસ્ત્રના કર્તા), અને બૃહસ્પતિ જગતને એકમતવાળું કરવા સમર્થ નથી. આનાથી (રાગી, દ્વેષી, મૂઢ અને વ્યુત્ક્રાહિત જીવોને સમજાવવાના પ્રયત્નથી) શું પ્રાપ્ત કરે ? અર્થાત્ એનાથી કોઇ લાભ ન થાય.’’ (૧૨)