________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-છઠ્ઠો પ્રકાશ
વિપક્ષ નિરાસ
સિદ્ધ અદ્ભુતયોગવાળા હે ભગવન્ ! જેમને અણિમા વગેરે મહદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થઇ છે તેવા જીવો તો ઠીક, કિંતુ મોક્ષની નજીક રહેલા અનુત્તરદેવો પણ આપના યોગરહસ્યોને ઇચ્છે છે. અહો ! મંદભાગ્યવાળા અમને પૂર્વભવમાં સાતલવ (=લગભગ ૩૫ મીનિટ) જેટલું આયુષ્ય ઘટવાથી વીતરાગને પ્રાપ્ત થાય તેવી યોગસમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત ન થઇ, ફરી ક્યારે આ યોગસમૃદ્ધિને પામીશું એમ રોજ ઇચ્છે છે. યોગમુદ્રાથી નિર્ધન (=રહિત) પરદર્શનીઓને આપના આવા પ્રકારના યોગની વાત પણ ક્યાંથી હોય ? આ જ સ્તુતિકાર બીજી (અયોગવ્યવચ્છેદિકા) સ્તુતિમાં કહે છે કે—“હે જિનેન્દ્ર ! આપના અન્ય ગુણોને ધારણ કરવાનું તો દૂર રહ્યું, કિંતુ પરદર્શનીના દેવોએ પર્યંક આસનથી યુક્ત શિથિલ શરીર અને નાશિકાના અગ્રભાગ ઉપર દૃષ્ટિવાળી આપની મુદ્રા પણ શીખી નથી.’’ (૨૦) આ પ્રમાણે યોગમુદ્રાથી દરિદ્ર તે તપસ્વીઓને આપનું પ્રતિસ્પર્ધીપણું ક્યાંથી હોય ? (૪) આ પ્રમાણે નિર્ણય થતાં જે કરવું જોઇએ તે કહે છે— त्वां प्रपद्यामहे नाथं, त्वां स्तुमस्त्वामुपास्महे । त्वत्तो हि न परस्त्राता, किं ब्रूमः किमु कुर्महे ॥ ५ ॥
૬ ૧
૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
હે વિશ્વનાથ ! અમે ત્યાં-આપને, નાથું-યોગ-ક્ષેમ કરનારા નાથ તરીકે, પ્રપદ્યામફ્રેસ્વીકારીએ છીએ, ત્યાં-આપની, મ:-સ્તુતિ કરીએ છીએ, ત્યાં-આપની, પામતે ઉપાસના કરીએ છીએ, ફ્રિ-કારણ કે, ત્વત્તો-આપનાથી, પ૬:-અન્ય કોઇ, न ત્રાતા-રક્ષણ કરનાર નથી. (અમે આપની સ્તુતિ અને સેવા કેમ કરીએ છીએ એ ભગવાનને જણાવતાં સ્તુતિકાર કહે છે કે-), હ્રિ બ્રૂમ:-આપની સ્તુતિ સિવાય બીજું શું બોલીએ ? જિમ્મુ ર્મન્દે-આપની સેવા સિવાય બીજું શું કરીએ ? (કારણ કે આપની સ્તુતિ જ વચનનું ફળ છે. આપની સેવા જ મનુષ્ય જન્મનું ફળ છે.
૧. મૂળ શ્લોકમાં રહેલ ય ્ પદનો અર્થ બંને ટીકાકારોએ કર્યો નથી. પરતીર્થિકો ભગવાનના પ્રતિપક્ષ કેમ નથી તે આ શ્લોકમાં જણાવ્યું છે. આથી અહીં યદ્ પદનો ય=યસ્માત્ એમ હેતુ અર્થ ક૨વો ઠીક લાગે છે.
૨. ૩૫ન=પાસે.