________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-સોળમો પ્રકાશ ૧૪૦
આત્મગહ સ્તવ
त्वन्मतामृतपानोत्था, इतः शमरसोर्मयः । पराणयन्ति मां नाथ !, परमानन्दसम्पदम् ॥१॥ इतच्चानादिसंस्कार-मूर्च्छितो मूर्च्छयत्यलम् ।
रागोरगविषावेगो, हताशः करवाणि किम् ? ॥२॥ ૧-૨) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ નાથ-હે નાથ !, રૂત:-એક તરફ, તામૃતપાનોલ્યા-આગમરૂપ અમૃતના પાનથી ઉત્પન્ન થયેલી, નરોર્મય:- સમરસની લહરીઓ, માં-મને, પરમાનન્દસમFચિદાનંદ (આત્મસુખ) રૂપ લક્ષ્મી,
પ તિ -પમાડે છે, બીજા શ્લોકનો પ્રારંભ), -અને, રૂત-એક તરફ, વનવિસંસ્કારમૂછિત:-અનાદિ કાળની વાસનાઓથી એકઠો કરેલો, રાગોર વિષાવેT:-રાગરૂપ સર્પના વિષનો વેગ, નં-અતિશય, મૂર્ણતિ-મૂંઝવે છે. આથી, હતાશ:-હતાશ બનેલો હું, વિંરવાં-શું કરું?
આંતર શત્રુઓનો જેમણે નાશ કરી નાખ્યો છે તેવા હે નાથ ! એક તરફ આપના આગમરૂપ અમૃતના આસ્વાદથી ઉત્પન્ન થયેલી સમરસની લહરીઓ મને ચિદાનંદ (=આત્મસુખ) રૂપ લક્ષ્મી પમાડે છે. પરમ પ્રશમરૂપ અમૃતથી તૃપ્ત થયેલા આત્માને ચિદાનંદના જેવું કંઇક સુખ થાય જ છે. (બીજા શ્લોકનો પ્રારંભ-) અને એક તરફ ઘણા ભવોમાં લાલન કરવાથી વૃદ્ધિ પામેલા રાગ રૂપે સર્પના વિષનો ઓડકાર અતિશય મુંઝવે છે સતું-અસતુના વિચારથી રહિત કરી નાખે છે. આમ થતાં હતાશ બનેલો હું શો ઉપાય કરું?
અહીં હતાશા સ્થાને છે. કારણ કે અમૃતને પીનારા પણ જેને સર્પના વિષનો ઓડકાર વધે છે તેને સર્પના વિષના નિગ્રહનો બીજો શો ઉપાય છે ? અને પરમ વૈરાગ્યની પ્રધાનતાવાળા જિનપ્રવચનનું પરિશીલન કરનારા જેને રાગનો
ઓડકાર આવે છે તેને રાગના નિગ્રહનો જિનપ્રવચન સિવાય બીજો કોઇ ઉપાય દેખાતો નથી. એથી એ હતાશ થાય જ છે. (૧-૨)
૨. પ્રતિવિધાનzઉપાય.
