Vitrag Stotra

SR No.: 005874
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 93

શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-નવમો પ્રકાશ
૮૮
એકાંત નિરાસ
૧૧. અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – પરતોલાત્મમોક્ષેપુ-પરલોક, આત્મા અને મોક્ષમાં, યસ્થ-જેની, મુવી-બુદ્ધિ, મુહતિ-મુંઝાય છે તે, વાય-ચાકના-નાસ્તિકના વિમતિ:-વિરોધને, વાડપકે, સમ્મતિ:-સ્વીકારને, ન પૃષ્યતે-વિચારવાની જરૂર નથી. .
ચાર્વાક અનેકાંતવાદનો સ્વીકાર કરે છે કે વિરોધ કરે છે એ વિચારવાની જરૂર નથી, કારણ કે ચાર્વાક આબાલ-ગોપાલ પ્રસિદ્ધ જીવાદિ પદાર્થોને પણ સમજી શકવાની બુદ્ધિથી રહિત છે. બુદ્ધિરહિત માણસની કિંમત કેટલી? બુદ્ધિહીન માણસ અનેકાંતવાદનો સ્વીકાર કરે તો ય શું અને વિરોધ કરે તો ય શું ? (૧૧)
तेनोत्पादव्ययस्थेम-सम्भिन्नं गोरसादिवत् ।
त्वदुपज्ञं कृतधियः, प्रपन्ना वस्तु वस्तुसत् ॥१२॥ ૧૨) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ– હે ભગવનું ! તેન-તેથી, થય:-વિદ્વાનોએ, નોરસદ્દિવ-ગોરસ આદિની જેમ, વૈદુપરું-આપે પ્રરૂપેલ, વત્પાદ્રિવ્યયસ્થમ-મન્ન-ઉત્પત્તિ-વિનાશ-સ્થિતિથી યુક્ત, વસ્તુ-પારમાર્થિક, વસ્તુ-વસ્તુનો, પ્રપન્ના:-સ્વીકાર કર્યો છે. (૧૨) શંકા-વસ્તુમાં એક સમય રહેનાર અને પરસ્પર વિરુદ્ધ એવા ધર્મની કલ્પના કરવી એ યોગ્ય છે ? સમાધાન ગોસર વગેરેની જેમ યોગ્ય છે. જેમકે-સ્થિર રહેનારા ગોરસમાં પૂર્વના દૂધના પરિણામનો નાશ થાય છે અને પછીના દહીં પરિણામની ઉત્પત્તિ થાય છે. પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણના બળથી જોવાયેલા આ બેનો નાશ ઉત્પત્તિનો) અપલાપ કેવી રીતે કરી શકાય ? આથી વસ્તુ ઉત્પાદ-વિનાશ-સ્થિતિરૂપ છે. તથા સુવર્ણના ઘડાને તોડીને મુકુટ બનાવવામાં આવે ત્યારે સુવર્ણઘટનો અભિલાષી શોક પામે છે, સુવર્ણ મુકુટનો અભિલાષી આનંદ પામે છે અને સુવર્ણનો અભિલાષી શોક કે આનંદ પામતો નથી, કિંતુ મધ્યસ્થતાને પામે છે. આ પ્રમાણે એક જ વસ્તુને આશ્રયીને ત્રણ વ્યક્તિઓને જુદા જુદા હેતુઓથી ત્રણ પ્રકારના ભાવ થયા. એજ પ્રમાણે આંગળીને વાંકી કરવામાં આવે ત્યારે તેમાં પૂર્વે રહેલ સરળભાવનો અભાવ થાય છે. વક્રતાની ઉત્પત્તિ થાય છે, અને આંગળી રૂપે સ્થાયી રહે છે. બુદ્ધિમાન લોકો આ પ્રમાણે સઘળી વસ્તુઓમાં ઉત્પાદ-વિનાશ સ્થિતિ ભાવને જુએ છે. તેથી વસ્તુનું સ્વરૂપ ઉત્પત્તિ-વિનાશ-સ્થિતિ સ્વરૂપ સિદ્ધ થયું.