________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-પાંચમો પ્રકાશ
આઠ પ્રાતિહાર્ય
તથા સમવસરણમાં બિરાજમાન અને પૃથ્વીતલ ઉપર વિહાર કરતા ભગવાનને દેવ-દાનવો નિરંતર ચામરોથી વીંજે છે. આથી આ વિષયને જ સ્તુતિકાર કહે છે—
૫ ૨
तवेन्दुधामधवला, चकास्ति चमरावली । हंसालिरिव वक्त्राब्ज - परिचर्यापरायणा ॥ ४ ॥
૪) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ——
ચામર
હૈ દયાસાગર ! વ-જાણે, વસ્ત્રાબ્મપરિચર્યાપરાયા-આપના મુખરૂપ કમલની સેવામાં તત્પર, હંસાન્તિ: વ-હંસોની શ્રેણિ ન હોય એવી, તવ-આપની સમક્ષ વીંજાતી, ફત્તુંધામઘવના-ચંદ્રકિ૨ણ સમાન શ્વેત, ચમરાવલી-ચામરોની શ્રેણિ,
ચાસ્તિ-શોભે છે.
જગત્સામ્રાજ્યના ત્યાગી હે સ્વામી ! આપની આગળ જાણે આપના મુખરૂપ કમલની સેવામાં તત્પર હંસોની શ્રેણિ હોય તેવી ધ્રુવ-દાનવોથી સહર્ષ વીંઝાતી શરદઋતુના ચંદ્રકિરણોના સમૂહ જેવી શ્વેત ચામરશ્રેણિ' શોભે છે.
ભગવાનનું મુખ કોમળકંઠરૂપ નાળથી યુક્ત હોવાથી, મનોહર હોઠરૂપ પાંદડાંઓથી યુક્ત હોવાથી, દાંતોના કિરણરૂપ પરાગની શ્રેણિથી સુશોભિત હોવાથી, અંકરૂપ ભ્રમરોથી ચુંબન કરાયેલું હોવાથી, સ્વભાવથી સુગંધી હોવાથી, લક્ષ્મીનો (=સૌંદર્યરૂપી સંપત્તિનો) નિવાસ હોવાથી ભગવાનનું મુખ કમળ જેવું છે. હંસની કમળસેવા સમુચિત છે. (૪)
વળી
मृगेन्द्रासनमारूढे, त्वयि तन्वति देशनाम् । श्रोतुं मृगाः समायान्ति, मृगेन्द्रमिव सेवितुम् ॥५॥
૧. સમવાયાંગ સૂત્રમાં બે ચામરો વીંઝાય છે એવો ઉલ્લેખ છે.
૨. અંક એટલે અંકુશ. પ્રભુના શરીરમાં ૧૦૦૮ લક્ષણો રહેલાં હોય છે. એ લક્ષણોમાં અંકુશ પણ એક લક્ષણ છે. આ લક્ષણ મુખના ભાગમાં હોવાથી ભગવાનનું મુખ એનાથી ચુંબિત છે.
