________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-આઠમો પ્રકાશ
૬) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
હિં-'કારણ કે, વુડ:-એકલો ગોળ, દેતુ:-કફનું કારણ, સ્વાત્-બને, નારંએકલી સૂંઠ, પિત્તજ્ઞારામ્-પિત્તનું કારણ બને પણ, દયાનિ પુલના મેષનેસૂંઠ-ગોળ બંને મેળવીને બનાવેલી ગોળીમાં (ઔષધિમાં), દ્વેષ:-દોષ, ન અસ્તિનથી બલ્કે આમવાતનો નાશ વગેરે લાભ થાય છે. (૬)
(સૂંઠ-ગોળની ગોળી એ માત્ર સૂંઠ-ગોળનું મિશ્રણ નથી, કિંતુ સ્વતંત્ર વિલક્ષણ વસ્તુ છે. આથી જ સૂંઠ-ગોળના ગુણો છે, પણ દોષો નથી. એથી પિત્તકફની ઉત્પત્તિરૂપ દોષ ન થાય, અને વાયુનાશ-પિત્તશમન રૂપ ગુણ થાય.) द्वयं विरुद्धं नैकत्रा - ऽसत्प्रमाणप्रसिद्धितः । विरुद्धवर्णयोगो हि, दृष्टो मेचकवस्तुषु ॥७॥ ૭) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ——
૮૫
એકાંત નિરાસ
ગસત્ઝમાળપ્રસિદ્ધિત:-વિરોધની સિદ્ધિ થઇ શકે એવું કોઇ સત્ય પ્રમાણ નહિ હોવાથી, પત્ર-એક જ વસ્તુમાં, ધૈર્ય-નિત્યત્વ અને અનિત્યત્વ એ બે, વિઠ્ઠું નવિરુદ્ધ નથી, ફ્રિ-કારણ કે, મેષવસ્તુપુ-વિવિધ રંગવાળી વસ્તુઓમાં, વિધ્રુવળયોગો-કૃષ્ણ, શ્વેત વર્ગરે વિરુદ્ધ રંગોનો યોગ, ટ્ટઃ-પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવ્યો છે. (૭)
विज्ञानस्यैकमाकारं, नानाकारकरम्बितम् । इच्छंस्तथागतः प्राज्ञो, नानेकान्तं प्रतिक्षिपेत् ॥८॥ ૮) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
વિજ્ઞાનસ્ય-વિજ્ઞાનનો, -એક જ, આાર-આકાર (=સ્વરૂપ), નાનાળા ક્વિતં ઘટ-પટ આદિ જુદા-જુદા સ્વરૂપોથી મિશ્ર બને છે એમ, રૂઘ્ધન-ઇચ્છતો=માનતો, પ્રાજ્ઞ:-બુદ્ધિમાન, તથાપાત:-બૌદ્ધ, અનેળાન્ત-અનેકાંતવાદનું, પ્રતિક્ષિપે-ખંડન કરે નહિ=ખંડન કરી શકે નહિ.
૧.પાંચમા શ્લોકમાં વસ્તુને નિત્યાનિત્ય માનવામાં દોષ નથી એમ જણાવ્યું છે. વસ્તુને નિત્યાનિત્ય માનવામાં દોષ કેમ નથી એ પ્રશ્નના સમાધાન માટે આ શ્લોક છે. આથી અહીં ‘કારણ કે’ અર્થમાં હ્રિ શબ્દ છે. વસ્તુને નિત્યાનિત્ય માનવામાં કોઇ દોષ નથી. કારણ કે એકલો ગોળ...
