________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ચોથો પ્રકાશ
૬) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ કાંટા અધોમુખ—
૪૦
દેવકૃત ૧૯ અતિશય
હે નિરંજન નાથ ! થાક્યાં-પૃથ્વી ઉપર, વિત્ત:-વિહાર કરતાં, તવ-આપની આગળ, ટા:-કાંટાઓ, અધોમુવા:-અધોમુખ, સ્યુ:-થાય છે, તિમવિષ:સૂર્ય આગળ, તામસા:-અંધકારના સમૂહો (અથવા ઘુવડો), વિં-શું, સમુહીના:સન્મુખ, ભવેત્યુ: ?-થાય ? અર્થાત્ જેમ સૂર્યનો તેવો પ્રભાવ હોવાથી અંધકારના સમૂહો (અથવા ઘુવડો) સૂર્ય સામે જોઇ શકતા નથી, તેમ કંટકો આપના પ્રભાવથી આપની સામે જોઇ શકતાં નથી. એથી અધોમુખ થઇ જાય છે.
કષાયરૂપ કાંટાઓનું મર્દન કરી નાખનારા હે ભગવન્ ! સકલ મંગલોથી આલિંગન કરાયેલી પૃથ્વી ઉપર સંસાર રૂપ જેલમાં પડેલા ભવ્ય જીવોને છોડાવવા માટે વિહાર કરતા આપની આગળ ગામમાં કે દેશમાં થનારા કાષ્ઠના, હાડકાંના કે લોઢાના કાંટા સંપૂર્ણ જગત્ સાથે નિષ્કારણ જેનાથી વૈર થયું છે તેવા મર્મવેધી પોતાના દુષ્કૃતને યાદ કરીને વિશ્વના લોકોનું હિત કરનારા આપને જાણે પોતાનું મોઢું બતાવવા અસમર્થ હોય અને એથી જ જાણે પાતાલમાં પ્રવેશવા માટે હોય તેમ અધોમુખ થાય છે.
શું
અહીં જ સ્તુતિકાર અન્ય અર્થવાળી રચનાને કહે છે-આ યુક્ત જ છે. અંધકારના સમૂહો કોઇ દેશમાં કે કોઇ કાળમાં સૂર્યની સામે થાય છે ? અર્થાત્ નથી જ થતા. (૬)
વળી—
૭) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
કેશાદિની અવસ્થિતતા—
केशरोमनखश्मश्रु, तवावस्थितमित्ययम् ।
વાદ્યોપ યોગમતિમા, નાપ્તસ્તીર્થજી: પદૈઃ ॥૭॥
૧. કાંટાઓ લોકોના શરીરમાં ભોંકાઇને પીડા ઉત્પન્ન કરે છે. માટે કાંટાઓનું આ મર્મવેધી દુષ્કૃત છે. આ મર્મવેધી દુષ્કૃતના કારણે કાંટાઓને સંપૂર્ણ જગત સાથે વેર થયું છે. આ વૈર નિષ્કારણ છે. કારણ કે લોકોએ કાંટાઓનું કશું બગાડ્યું નથી.
