Book Title: Mahan Gujaratno Suvarna Yug ane Kalikal Sarvagna Shree Hemchandracharya Charitra
Author(s): Mangaldas Trikamdas Zaveri
Publisher: Prachin Sahitya Sanshodhak Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023308/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI rojanIzIla hoya mahAna gujarAtano suvarNayuga kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya caritra che ane : lekhaka : ...I ti hA sa kA 2... maMgaLadAsa trikamadAsa jhaverI. mUlya: rUA. 5-4-7 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnhI mahAna gujarAtano suvarNayuga : lekhaka : I ti hA sa kA ra maMgaladAsa trikamadAsa jhaverI. mUlya : rUA. 5-4-7 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI thANA tIrthodhdhAra graMthamALA .. sa prakAzana 12 mu ka mahAna gujarAtana suvarNa yuga kIDITI thavuM e ghaDa 491 DIDI maLa zrI navapadajI jainamadiranA mahA suda 5 nA rAja pratiSThA samaye levAyalI tasvIra, * Zheng Zheng Zheng Zheng Zheng Bao Bao Bao Bao Bao lekhaka: maMgaLadAsa trIkamadAsa jhaverI prakAzaka: prAcIna sAhitya saMzAdhaka kAryAlaya thANA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka vAMcaka mahAnubhAvate vijJapti eTalIja ke teo dhANAnA nutana navapadajI jInAlayanA dazanane! lAbha che. temAM kAnAma temaja rIMgakAma ghaNuMja sadara nela che. A citrAne jIvaMta svarUpa Apa! zradhamALAnI khAsa racanA karavAmAM Avela che, jemAM uparAta citramAMthI kaMika upayogI A graMthamAM levAmAM Avela che. A citrAnuM kalAtmaka kAtarakAma te tenuM raMgakAma eTaluM te kabeMka banela che ke jenA darzanathI prAcina saMskRtine saheje khyAla Ave. A graMtha temaja A pUrvenAM zrI caNA tIyAtrAnA sarve graMthA jInAlayanA citradAnanA divyadarzana nimite pragaTa karavAmAM Avela che, tenuM sarjana A graMthakAranA hAthe thaela che. ane ghyAna vairAgyamaya uttama jatAM vicAra, rame bhAve bha bhAvanA te utAre bhavapAra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka dhArmika sthaLe varagheDiAomAM temaja meLAvaDAomAM A dhvaja ane gItanAchuTathI upayoga karo. | a ma ra - ta pa jaina samAjanA lokapriya dha me va ja jaina jhaMDA ON ), $ # E F S S GC anAdi aura avinAzI, "jaina jhaMDA jo ki samasta jaina samAjame unako pavitra se pavitra mAnA gayA hai. ye hI namaskAra (navAra) maitra mAra hai ; gotra:- nizAna zAraNA, rA, mAvAsa. jena sAhityakAra zrI cunIlAla khImAjI kAraziyA mAravADa beDAvAlAnI amara kRti Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina dhvaja vaMdana gIta avinAzI jhaMDA jaina kA kAra bindu se bhraa| hiMsA sarvadA tyAga te apAra sukha ko ye varA // 1 // sAdhu banI sAdhaka ho phIra siddha hote chinaka meM / . parama sUkha pAte sahI Ate nahIM phIra khalaka meM // 2 // rakSA karo saba jIva kI upadeza detI ye dhvajA / mokSa sukha ko pAoMge sAdho dharma to hai majA // 3 // dharake dhvajA zubha dhyAna se jai jai varo zivasukha vge| ratna tInoM hI milegA na rulo duHkha se taro // 4 // mahAna zakti siddha ho baMdhana hastI ye dhvajA / hai pavitram hai pavitram dharma jainoM kI dhvajA // 5 // . -cunilAla kaarshiyaa| vijayazIlacaMdrasUri graMtha saMgraha | A davaja aMge prApta thaela aneka AbhamAMthI samartha sAhityakAra pa pU janAcArya zrI yatindravijayajI mahArAjane abhiprAya yogya sucanAo sAthe prApta thayela che jenA mATe ame temane dhanyavAda ApIe chIe. paTIonA raMgamAM bla raMganI cethI paTImAM lIlA raMganI sucanA karatA teozrI jaNAve che ke, mAtra ATalAka pheraphAranI A vajamAM jarUrIyAta che. bAkI kRti ratama jene upayoga jarUra sarva sthaLe thaI. raheze. amo mAravADa bAlImAM pratiSThA samaye Aja varSamAM mAgasara mAsamAM avazya karIzuM. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dhvaja ane vaMdana gItanA racIyatA zrI cunIlAla khImAjI kArasIyA. jemanA janma mAravADa beDA gAmamAM zA. khImAjI goviMdajI ne tyAM pAravADa kuLamAM saMvata 1960 mAM zrAvaNu va 7 ne thayA hatA. saMjogavasAta bahuja nAhanI umare vidhyAbhyAsa adhurA mukI mAravADamAMja bakAlIne dhAg2AjIrU, mIThuM, maracu vagerene kAthaLA lai gAmaDe karavAnA yega cunIlAlabhAine prApta thayeA jemAM hImatathI temane zarIrane kasAvyuM, pachI lagabhaga 12 varSanI vaye peAtAnA pitA te sAthe mubai AvyA, lAlavADI parela khAte vAsaNa ane kapaDAnI dukAnamAM joDAyA, nItInA mArga purUgraMthI e paisAnI sArI rItanI prApti karI. Aje tee sa MtAzI sAduM vRtadhArI jIvana gALI rahela che. kudaratanI bakSIsa te jue ? mAtra e traNa pustakAneA abhyAsa karanAra zrI cunIlAlabhAie lagabhaga 150 uparAMta stavaneA, bhAvagItA, temaja tatvajJAna bharapura lekhAnI paraMparAMthI samAjanI sArI sevA bajAvI zakayA che. te Aje samasta mAravADamAM jaina kavi temaja sAhityakAra tarIke sArI prasiddhi pAmyA che. aneka jainAcAryAM ane AgevAnee temanA A dhvajane vadhAvyA che. jene amee paNa mAnanI draSTie nIhALI amArA A graMthamAM ceAgya sthAna ApI temanI kadara karI che. jhaverI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTra, mAlava, mAravADa ane mahAna gujarAtanA vikrama saMvatsaranI 1 lI sadIthI te 12 mI sadI sudhInA E ItihAsanuM divyadarzane karAvate dharma prabhAvika graMtha - : lekhaka : jaina ItihAsakAra maMgaladAsa trIkamadAsa jhaverI che mahAna gujarAtano suvarNayuga ; - simrATa saMprIta, zrIpAla kumAra caritra, zrI muni " suvrata svAmI caritra, maMtra vidhAna saMgraha, samrATa - vikramAditya, magadhanI mahArANI, AdhyAtmika prabhu suhAvIra, soLa satI caritra, gujarAtane suvarNa yuga vagere graMthanA lekhaka. : prakAzaka: prAcina sAhitya saMzodhaka kAryAlaya TInAkA, thANA ukA I Ge Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. saM. ra00pa prata 1000 pra tha mA vRtti sane 1948 vIra saMvata 2075 --- sarva hakaka graMthakartAne svAdhina - thANuM navapadajI jInAlayamAM ketarAyelA kalAtmaka citronA temaja prabhAvika pratimAo ane siddhacaka yaMtrarAjanA divya darzanAthe temaja lAbhAthe thANu tirthoddhAra graMthamALAnI ghaDAe yeAjanA mujaba A graMtha prasiddha karavAmAM Avela che, R : mudraka : : : svastika prInTIMga presaH leDI jamazedajI roDa, dAdara, (bI.bI.), muMbaI, 14. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "muMbaI samAcArane tA. 23 julAI 49nA aMkamAM zrI thANunu jaina maMdira e mathALA nIce-zrIgokaLadAsa nAnajIbhAI gAMdhInA lekhane utAre atare raju karI thANuM tIrtha darzanathI janatA upara zuM asara thaI che tene citAra rajU karIe chIe. jana tAMbAnA prAcIna kALanA dharmagraMthomAMthI thANuM ane sopArA nagaranAM nAmo maLI Ave che ethI samajI zakAya che ke junA jamAnAmAM jaina dharma ane vepAra vaNajanI draSTie e baMne sthaLe agatyanAM lekhAtAM haze. sopArA nagaranI hakIkata te ghaNe sthaLe maLI Ave che. hAlamAM sopArA nagara tarapha jene lokonuM dhyAna kheMcAyuM nathI. evuM ja eka atyaMta prAcIna sthaLa saurASTramAM goMDala tAlukAmAM pATaNavAva najIka baraDA Aleca DuMgaranI taLeTImAM DhaMkA nagara DhAMka gAmanI AsapAsanAM jaina ane bauddha kALanA prAcIna puSkaLa avazeSo che. je prAcInatA zatru giri upara ke giranArajI upara rahevA pAmI nathI tevI prAcInatA DhaMkA nagarI DhAMka gAmanA pAdaramAM ane AlecanI guphAomAM tathA tyAM AvelA vAcharelIAnI TekarI upara meda che. jenonuM ane bauddhonuM te tarapha khAsa lakSa derAyuM nathI. saurASTramAM ja ne ane bauddho hAlanAM vaLAne vallabhIpura pATaNa samajIne tyAM mathana kare che. paNa mane te najare jovAthI khAtrI thaI che ke jene vallabhIpura kahevAmAM Ave che te DhAMka valabhIpura kAM na hoya !! je prAcIna avazeSonA DhagalA DhAMka DhakA nagarImAM jovAmAM Ave che tevuM vaLAmAM khAsa jovAmAM AvatuM nathI. khodakAmamAMthI maLI AvelI jene dharmanI pratImAo ane bauddhakALanA gaNapati vagere Aje DhAMka darabAranA kabajAmAM che. " (A jotAM jenonAM prAcIna graMthomAM thANu, sopArA ane DhAMkA nagarI fka aNadhAyA hatAM.) AmAMthI thANuM tarapha kharataragacchanA prasidhdha vayevRddha jainAcAryajI zrI ridhdhIsurijInuM dhyAna kheMcAyuM. sAhityarasika zrI maMgaLadAsa trikamadAse mahenata karI. jena grahasthAe udAratAthI pasA ApyA ethI thANAmAM zrIpAla mahArAjA ane mayaNa suMdarInAM smAraka rUpe eka bhavya janamaMdira taiyAra thaI gayuM. A rIte thANAnuM prAcIna jaina tIrtha navA varUpe pharI prakAzamAM AvyuM. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jena vetAMbaramAM zrIpAla rAjAne rAsa sarvatra sAdara vaMcAya che. emAM zrIpAla ane mayaNuM suMdarInI rasapurNa kathA Ave che. A kathAnaka tarapha je neno ghaNo ja sadabhAva che. A kathAnakanA prasaMgane anurUpa kalAmaya citra zrI ma galadAsa trikamadAse usAha purvaka taiyAra karAvyAM ane te citro uparathI tevA prasaMge takatIo upara kotarAvIne temAM raMga purAvyA, ethI AvA prasaMge lekenuM dhyAna kheMce che. | muMbaIthI khAsa karIne ravIvAre jana dharma bhAIo khAsa A devAlayanI yAtrAe jAya che. tyAM janArane jana saMdha taraphathI eka eka lADu ane gAMThIyAnuM bhAtuM apAya che. tethI tyAM janArane AzvAsane maLe che. jema thANumAM zrIpAla rAjAnA smAraka rUpe phula nahI-to phulanI pAMkhaDI jevuM kAMI paNa thayuM che. tevI ja rIte sopArA ane DhakA nagara hAlanuM DhAMka e kAMi paNa thavAnI jarUra to che ja. DhAMka najare jovA jevuM che. rAjakoTathI jetalasara thaI moTI pAnelI agara bhAyAvadara raTezana utarAya che. ane tyAMthI khaTArA saravIsamAM DhAMka javAya che. navAM navAM tIrtho ubhAM karyo javAM enAM karatAM zAstramAM lakhAyelAM ane koI kAraNe ujajaDa banelAM prAcIna tIrthonAM jIrNodhAra karavAnuM puNya anaMta che. zrI gokaladAsabhAIne rIporTa amoe ahIM eTalA mATe raju karyo che ke temane mArgadarzaka karela kAThIyAvADanA prAcIna DhAMka gAma tarapha samartha tAraNahAranuM dhyAna derAya ne teno udayakALa najadIka Ave. zrI thANuM tIrthoddhAra ane pratiSThA mahotsava thANAmAM varSonI mahenatathI te yAra thayela benamuna bhavya jaina maMdiramAM mulanAyaka zrI munisuvratasvAmI prabhu vigere devAdhidevatAonA bione takhtanazIna karavA mATe ujavAyela cauda divasane mahatsava ghaNe dabadabAbharyo ujavAyo. A prasaMge vIjaLInA pAvarathI hAlatA-cAlatA zrI AdIzvara bhagavaMtanA jIvanamAMthI keTalAka bodha prasaMganA drazyo uparAMta ati AkarSaka zrI zatruMjayamahAtIrtha ane zrI giranAra mahAtIrthanI suMdara racanAo karavAmAM AvelI ane bahArathI AvanArAonI sagavaDatA mATe zropAlanagara paNa vasAvavAmAM AvyuM hatuM. jeozrInA upadezathI A bhavya maMdiranA maMDANa thayelA te AcArya Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) zrI chanariddhisUrijI mahArAja ziSyAdi parivAra sahita temaja zrI jInabhadravijayajI mahArAja ane zrI mahendravijayajI mahArAja sAthe mahatsavano prAraMbha pahelAM bhavya svAgata sAthe padhArI cukyA hatA. tyArabAda thANAnA saMghanI AgrahapUrNa vinaMti ane mulanAyaka zrI munisuvratasvAmi mahArAjanuM ati adbhUta biMba bharAvanAra bhAIzrI nemidAsa abhecaMdanI vinaMtIthI AcArya zrI vijayapratApasurijI Adi mahArAje TuMka samayamAM gujarAtathI khuba lAMbA vihAra karIne mAha suda 1nA padhAratAM zrI saMdha taraphathI suMdara svAgata karavAmAM AvyuM hatuM. haMmezA mahatsava maMDapamAM vividha pujAo sAthe rAtre bhAvanAone krama cAlu hata saMgItavizArada tathA pa. devendravijaya, mAstara kanaiyAlAla vigere saMgIta pATIne rokavAmAM AvelI hovAthI temaja mahesavanA vizAla maMDapa uparAMta lagabhaga-AkhAya zaheramAM lAuDa spIkaranI goThavaNakaravAmAM AvelI hovAthI pujA bhAvanAmAM khuba ThATha jAmato hato. kriyA karAvanAra tarIke suratavALA zrIyuta bAlubhAInI maMDalI padhArela hevAthI temaja vidhividhAnamAM AcArya zrI pratApasUrijI mahArAja tathA zrI gulAba munI mahArAja sarve anuSkAne AcAradinakara grU thanA AdhAre sahakAramAM rahI suMdara rIte karAvatA hatA. zrI jinaRddhisUrIjI mahArAja vRddhAvasthA vigerenA kAraNe lAMbe TAIma besI na zakatA hovAthI avAranavAra padhAratA hatA. mAha zudi 4 nA ratha, indravaja, hAthI, aneka benDavAjA saMkhyAbaMdha gADIo moTara vigere sAmagrI sAthe dabadabAbharyo varaghoDe caDAvavAmAM AvyA hatA. bhavya jinaprAsAdanA mukhya dvAre. hAthI upara caDhIne teraNa bAMdhavAmAM AvyuM hatuM pratiSTA samaye vimAna dvArA sarvatra puSpa vRSTi karavAnuM drazya paNa ghaNuMja manahara hatuM. mUlanAyaka zrI munisuvratasvAmi mahArAjano 1300 rUpIAnA caDhA vavAmAM Adeza meLavanAra dharmaparAyaNa zrIyuta nemidAsabhAI abhecaMda tathA temanA a. sau. dharmapatnI prabhAvatI bahena mAMgarolavALAe ati ullAsathI zubhalagna hajAre jayanAda sAthe prabhune gAdI upara birAjamAna karyA hatA. vadhu AnaMda te e hatuM ke A bhAgyavAna daMpatIe vizAla jina biMba zyAma raMganA kazoTIlA patthara upara jayapuramAMja pitAnI dekharekha nIce taiyAra karAvI. gata varSamAM vaDhavANa zaheramAM ujavAyela aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava prasaMge zAsanasamrATa AcArya vijayanemisurIzvarajInA mahArAjanA varada haste aMjanazalAkA karAvI hatI. temaja e prabhuno thANAmAM praveza Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAvavAmAM AvatAM 108 baLadanA rathamAM sArathi tarIke besavAne Adeza laI temaNeja veza karAvyuM hatuM. ane A vakhate pratiSThAne apurva lAbha lenAra paNa eja punyazAlI AtmAo hatA. e uparAMta judI judI pujAonA 49 hajAra, kArodghATananA nava hajAra. vigere deva dravyanI upajane saravALo paNa eka lAkhathI adhika thayo hato. A ati ramaNIya jinamaMdIramAM Arasa upara teyAra karavAmAM AvelA zrI pAla-mayanuM suMdarInA anupama jIvanadra, nava padajI mahArAjanuM vizALa maMDala uparAMta mahotsava prasaMge taiyAra karavAmAM Avela suMdara racanAo vigerenA darzana karavA mATe muMbaI temaja AjubAjunAM parAomAMthI hajAre mANasone samudAya Avato. cotha ane pAMcama be divasa pacIsa pacIsa hajAra mANasone samudAya Avela, prabhune gAdI upara birajamAna karavAnA TAIme lagabhaga traNa-cAra kalAka sudhI prabhujInA aMgomAMthI ekadhArI amIjharaNAnI dhArAo chuTI hatI pratiSThAnA bIje divase udghATana vidhi thayA bAda derAsaramAM ekAeka nAgadeve dekhAva dIdho hato. prabhujInI gAdI upara traNa vakhata caDhIne pheNa halAvIne tyAMthI utarI raMgamaMDapamAM Avela tyAre janatAe kesara, phulathI vadhAvyA ne traNa-cAra kalAka bAda adrazya thaI gayA hatA, - zrI thANuM jaina saMghanA AgevAna kAryakartAoe temaja sakaLa saMghe cauda dIvasa sudhI pitAne vepAra lagabhaga baMdha jevo rAkhI. dareka jaina bhAIe kayatAnA baLe patiSThA mahotsavane yazasvI banAvavAmAM hAdIka sAtha Apyo hato A pramANe zrI thANu jana saMdha samartha jainAcArya zrImada janariddhisurizrI mahArAja, rAvasAheba zeTha ravajIbhAI sojapAla ane jhaverI maMgaLadAsanI varSonI ekadhArI mahenata prabhu pratApe phalIta thaI ane thANuM Aje Adarza tIrtha yAtrAnuM dhAma banyuM. sAzana adhiSThAyaka deve thANunA tIrthoddhAranA mahAna kAryane yazasvI banAvavAmAM pracaMtAthI pUrato sAtha Ape, ane thANAno pratiSThA mahotsava paMcamaArAnA rezanIMganA jamAnAmAM paNa dharma pratApe cothA ArA tulya anupama amIjharate banejyAM hajAro yAtrALuoe cauda cauda dIvasa sudhI prabhu bhakita, pujA ane bhAvanAne pUrato lAbha lIdhe, zrI thANunA saMdhane pitAne AMgaNe padhArela hajAronI saMkhyAnA svAmI bhAIonI temaja munirAje ane sAdhvIonI bhakitane purate lAbha maLe ne pratiSThA mahotsava nivine jazavaMta bane. ane thANuM Adaza tIrthadhAma banyuM. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA pUrva paraMparAthI Aja sudhImAM surakSita rahela dharma sAhitya cAra vibhAgamAM vaheMcAyelu che. (1) dravyAnuyAga (2) gaNitAnuyoga (3) dharmakathAnuyAga (4) caraNakathAnuyega, A cAre vibhAgAnA saMbadha pu mahuSi praNIta saMskRta ane prAkRta vAMgamaya ga1.-patra,-madha sAhityamAM sAela che, jethI karI saskRta vyAkaraNanA saMpurNa abhyAsa vagara prAcIna dharma sAhityanA graMthA samajavA ghaNaja muzkela thai paDe ema che, jemAM mahArAjA bhImadevanAM samayathI gujara narezAe khAsa jitendra vyAkaraNa ( gurjarI vyAkaraNa )nI racanA aMge praznadha karyAM. jemAM vikrama saMvata 1080 nA gALAmAM zrI jinezrvasUri ane buddhisurie ekatrita thai zrI mrudhdhisAgara nAmanA 8000 (leAka pramANa) graMthanI temaja lakSaNa nAmanA nyAyazAstranA graMthanI racanA karI. jemanA ziSya navAMgI vRtikAra zrI abhayadevasUrie samatita nAmanA graMthanI racanA karI. A vyAkaraNanI racanA aNahilapura pATaNanA sarasvati bhaMDAramAM rahela aneka prAcina prathAne AdhAre thai, A banne sUradharAe pUrvakAlina daza kAlika sUtranA AdhAre munIonA AcAr svarUpane bharadAramAM catyavAsIo samakSavAdItarIke rajI karI kriyA zidhdhi AcArya mATe upAzrayanI khAsa AvazakayatA darzAvI. A pramANe traNe mahAna graMthaiAnI racanA mahArAjA bhImadevanAM samakALe thai. A abhayadeva sUrinA svargavAsa vikrama saMvata 1135 thI 39 nA gALAmAM kapaDavaMjamAM thayA. mahArAjA bhImadevanA darzAramAM kavindvavAdI cakravattI zrI zAMtisUrinuM apu gaurava hatuM, jemanA samakALe mAlava nareza bhAja Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjavInA darabAramAM sarasvani biradadhArI dhanapALakavie tIlekamaMjarI nAmanA ghaNAja addabhuta ane prabhAvazALI graMthanI racanA karI. vAdIvetALa zrI zAMtisUri mahArAje A tIlakamaMjari graMthane vAMgamaya sAhityamAM 0vAkaraNanI zuddhipurvaka sudhArI Apo. mahArAjA bhImadevane mAmAomAMthI zrIdrogrAcArya temaja rAcAryajIe gurjara bhUmimAM jaina dharmanuM muLIyAM evA to sUdaTha karyo ke, jANe A kALe zeSanAganA mAthA upara saceTa tenI asara na thaI hoya ? te pramANe pATaNanA rAjya kuTuMba ane samasta rASTramAM paNa banyuM. gurjara rASTra ane mAlavanI cAre dizAnI bhUmimAM A kALe jaina dharma puratI rIte phelAvo karyo. jemAM surAcAryajI ane kecAryajIe purate sAtha Ape. A vyAkaraNanA traNe graMthanI racanA pATaNanA sarasvati >> tha bhaMDAramAM rahela prAcina graMthAnA AdhAre thai. mahArAjA bhImadevanA samayamAM gujarAtamAM sarvAgI sAhityanI pravRtine vega nadIpuranI mAphaka vadhavA lAgyA. jenI saMskRtinI sarama daze dizAe prasaravA lAgI. - gurjara nareza mahArAjA bhImadevane A kALe sAhitya temaja sansa. gano purate meha lAge ne temAM temane purato sAtha Ape, kudarata paNa saMskRtimaya gujara sAhityanA vikAsa athe sarasvati mAtAnA mAhera ghara rUpa, pitAnA amIjharatA (nadIpura) sthAnane jANe sudaDha na banAvatI hoya? te pramANe A kALe mAlavanareza bhejanI spardhA karavAnI jijJAsA bhImadevane thaI AvI, A utsAhita rAjavInI rAkSasI mahatvakAMkSAe mAlavanI sarahada sudhInA dareka pradezane jItI lIdhA. ane piAnI sattA vadhArI. jo ke teNe potAnI sAhitya pracAranI jijJAsAnI tRpti arthe ghaNI vakhata bheja upara caDhAI karo. jemAM bhImadevane kudarate phAvaTa na ApI paraMtu mahArAjA bhImadevanA mAlavanI caDhAinA-vAvela noTa: _A graMthanuM rasamaya prakAzana amArA taraphathI TuMka samayamAM pragaTa thaze. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) bIjano lAbha mahArAjA jayadeve lIdhe, ane bAra varSanI mAlavanI caDhAI bAda ghaNuM ja AMTIghuTIthI, zetrajanI rAjya ramata nI jema mahArAjA jayadeve yazovarmA upara (mAlavA) jIta meLavI. sa-1193 mahArAjA jayadevane mAlavanAM amulya 2 tha bhaMDAramAMthI vidyAvilAsI dhArApati muMja ane bhejanA racelA graMthamAMthI sarasvati kaMbharaNa nAmane vyAkaraNa graMtha temaja bheja vyAkaraNa hAtha lAgyA, A bheja racita vyAkaraNa graMthanA avalokana bAda mahArAjA sidhdharAja ke, jemane saMbaMdha mA hemacaMdrAcArya sAthe sudaDha thayela che temaNe, suri dharane kahyuM ke, "he deva? "gurjara bhUmine lAyaka Apa gurjara vyAkaraNanI racanA na karI zake ? pitAne anAyAse maLatA sAhitya racanAno lAbha samajapUrvaka surizvare upADI lIdho ane sarasvati mAtAnA prAsAdita evA surizrIe vikrama saMvata 1192-9 nA gALAmAM kAzimarathI maMgAvela ATha vyAkaraNa graMthane daSTi sanmukha rAkhIjinendra vyAkaraNa arthAta zrI sidhdhahema vyAkaraNa graMthanI racanA savAlAkha loka pramANu karI. A vyAkaraNa graMthanI AkhI racanA mAtra savA varSamAM ja thaI e pramANe kahevA karatAM saMvata 1166mAM sarasthiti mAtAe pratyakSa thaI surizrIne vyAkaraNa graMthanI racanA Apela varadAnane AdhAre, surizrI e potAnA gurUdevanI chatrachAyAmAM rahI, mahAna gurjara amA, gurjara mahAjana temaja khaMbhAtanA maMtrI udhdhana, ane khaMbhAtanAM mahAjananI salAhathI kAzimaranA vidhAna paMDita jeo potAne bALadikSIta kALathI vyAkaraNanuM zikSaNa ApI rahayA hatA. teono sAtha laI, A vyAkaraNa 2 thanI racanA mAlavanA vijyAbAda sarvAgI savA varSamAM savA lAkha leka pramANa banAvI, A pramANe banAvI tema kahevAmAM amo atizayokita nathI karatA. jarUra lahiyAonA hAthe savA varSanA gALAmAM mAnuMbaMdha A graMtha ATha vibhAgomAM 1 lAkha heka pramANe lakhAI taiyAra thayo. A vyAkaraNa graMthanI racanAne agni parIkSA jevA prasaMgo prApta thayA hatA. jemAM A graMtha pramANabhUta che ke kema? tenI parIkSA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAzimaramAM Avela sarasvatI mAtAnA maMdire caMdrakaMDamAM graMthane naMkhAvI khuda mAtA pAsethI pAchA meLavI. temanA mukhathI prazazita thayA bAda, tenuM zikSaNa samasta gurjara bhUmimAM mahArAjA jayadeve cAlu karAvyuM hatuM. pachI vyAkaraNacArya paMDitavarya kAyastha paMDita kakalAcArya mArphate vighAthIonI parIkSAo thavA lAgI temAM utariNu thatA vighAthIone mahArAjA siddharAja taraphathI sArAmAM sArI bakSIse apAvA lAgI. pATaNane surizrIvALa vaDe upAzraya A kALe mahAna gujarAtanI vidhyApITha bane. jyAM surizrI ane temane vizvAna ziSya samudAya, sakSamatAthI 300 lahiyAonA hAthe lakhAtI vyAkaraNanI pratenuM avalokana karatAM tadapazcAta gurjarezvara cAre dIzAe teno phelAve karavA zakitazALI thayA. A pramANe A vyAkaraNa graMthanI racanA thai. jenuM nAmathI sidhdhahema zabdAnuM zAzana graMtha rAkhavAmAM AvyuM. A graMthanI racanA bAda tene subhAgi banAvavAmAM zrI hemacaMdrAcAryanA saMvata 1ra9nA svargavAsa bAda saMvata 1241mAM ja tenA upara prathamakRti lakhavAnuM mAne zrI semaprabhAcAryane prApta thayuM. jemaNe kamArapALa pratibaMdha nAmane gaMtha race. teja mAphaka saMvata 1334 cetra suda 7 ne zukavAre punarvasu nakSamamAM zrI prabhAcaMda nAmanA surie prabhAvaka carItra nAmanA graMthanI racanA karI. jemAM bAvIsa AcAryonAM jIvana carItromAM bA hemacaMdrAcAryanA jIvana carItrane A surIe ghaNuM ghaNuM ja pramANabhUta rIte raju karyuM che. Aje paNa A kAlina surizrInA jIvana caritrene aMge tapazcAtanI aneka tiono A graMtha ghaNeja pramANabhUta sAhitya prakAzanaka karanAra gaNA che. tyArabAda saMvata 1361 mAM zrI merUtuMgAcArya prabaMdha ciMtAmaNi nAmane graMtha race che. A graMtha itihAsakAra mATe ghaNeja pramANika ane mArgadarzaka che, tyArabAda saMvata 1389 mAM vividha tIrthakalpa nAmane graMtha rayA che, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvata 1405 mAM prabaMdha keza nAmano graMtha racAya che. jenA racayitA zrI rAjazekhara surie A graMthanI racanA ghaNuja suMdara rIte karI che. saMvata 149ramAM zrAjinamaMDalagaNie zrI kumArapALa carItra remyu che. saMvata 1601mAM zrIcAritryasuMdaragaNie kumArapALa prabaMdha paNa race che. A pramANe vikrama saMvata 1ra41 thI saMvata 1601 mAM sudhImAM samartha jainAcAryoe racela graMthAmAM gurjara bhUminA itihAsanuM divya darzana ghaNuMja pramANabhuta rIte karAvyuM che. uparokta grathone AdhArabhuta rIte najara sAme rAkhI vIsamI sadInA vidvAna sAhityakAroe AjanI gujarAtI bhASAmAM temaja prAkRta ane saMskRta bhASAmAM saraLatApUrvaka gujarAtanAM suvarNayuganI racanA karI che. vartamAne gurjara bhUminA vidvAna sAhityakAra taraphathI paNa Ane aMge ghaNija suMdara ane AkarSaka zailImAM autihAsTika ghaTanAonA dIvyadarzana sAthe caritro lakhAyA che, jemAM jarUra dareka graMthakAre potAnuM bhInnatAmaya daSTinuM divyadarzana karAvyuM che. A sarve graMthanAM avalekanamAM je pramANe mahArAjA siddharAjathI paDadazanamAMthI kayuM darzana mArgadarzaka che. te nizcayAtmaka na hatuM karAyuM. teja mAphaka vartamAna kAlina graMthakAra paNa purvakAlina gujara narendro vikrama saMvata 802 thI 900 varSa sudhImAM kyA dharmane pALanArA hatA te siddha karI zakAyuM nathI. chatAM gurjarabhumi "ahiMsA paramo dharmanI mAtRbhUmitulya vizudhdha banela hatI te sIdhdha thaela che, jyAMthI hiMsAe dezavaTe lIdho hato. teNe sAMbhara pradezanI pelI bAju dhakelI devAmAM AvI hatI. temaja gurjarabhUminA 18 pradezamAMthI tene dezavaTo ApavAmAM AvyuM hatuM, e vastu sarve graMthakAre pratipAdana Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) zailIe mAnya rAkhe che. ahiMsAvAda jene dharmane muLa sidhAMta hevAthI sahelAIthI samajI zakAya tema che ke, AkAlina rAjavIo jenadharmane pALanArA hatA. je vastu samajAvavAne khAtara amo A sthaLe vira nirvANathI te vikramanI 12 mI sadI sudhImAM A bhUmine pharasanArA ane potAnI apurva dezanAthI vIra dharmamaya banAvanAra samartha jainAcAryomAMthI kAMika caritro graMthanI zarUAtathI ja raju karIe chIe ke jeo pazcimotara pazcima bhAratanA ahiMsAvAdanA prANapraNetA hatA. vIra nirvANa 70 nA gALAmAM 1444 gotrI kSatrIya kuTuMbane pratibodhanAra zrI ratnaprabhasUrie mAravADanA zrImALa nagarane jana dharmamaya banAvyuM hatuM. tyArathI te vIra nirvANanI 17 mI sadI sudhImAM lagabhaga savAso jeTalA samartha je nAcAryoe vIra dharmanuM pAna saskAri rIte pAyu, jenA yoge temaja temanA pratibaMdhathI AkarSoela ( ja ne dharmanA sukSma tatvajJAnane samajanArA ) vidvAnamAM vidvAna hajAre vedAMtavAdI paMDitAe jena dharmanuM sAdhupaNuM aMgikAra karyuM hatuM. jemAM aneka rAjya phaTabIeAe paNa sAtha Apyo hato. jemAM mAlava mArU pradeza ane aNahilapura pATananA rAjya kuTuMbIe e paNa dIkSA laI AtmakalyANa sAdhyuM hatuM. jemane pazcima bhAratane purNa ahiMsAvAdI jena dharmamaya banAvavAmAM prabaLa purUSArtha Adaryo hato. jenuM pariNAma ghaNuja suMdara AvyuM hatuM. A sarve purUSAthI yogonA AdhAre vikamanI bAramI sadInuM gujarAta, gurjara sAhityane ane kalpavRkSa tutya ane saMsArikatAmAM kAmadhenuM tulya banyuM hatuM. je vastune samajAvavA amAre, A graMthamAM mAlava ane saurASTranA ItihAsa sAthe saMkati thato mArU narezane ha00 varSane itihAsa samajapUrvaka chaNavo paDayo che. aneka sosAyaTIo, saMsthAo temaja suprasidhdha itihAsika prakAzanone mAnanI draSTie nIhALI gavi gujarAtanA itihAsanI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) samAcanA A graMthamAM pratipAdana zailIe amee karI che. koipaNa kAryanI utpati kAraNa vagara thaI zakatI nathI te mujaba amArA haste zrI tha tirthodhdhAranuM mahAna kArya thayuM che, jemAM zrI navapadajI jInAlayamAM prAcina jena sAhityanA lagabhaga 300 citronuM bhavya pradarzana The First Reliable Art Exhibition of Jain Philosophy & History " tarIke sthApIta thayuM che, je ati mahatvanuM sidhdhAMtavAdI tarIke lekaprIya banyuM che. A citronA dIvyadarzanArthe amAre aneka graMthanI racanA karavI paDI che. jemAM amArI thANA tIrthodvAra graMthamALA samAjamAM lekaprIya ane mahatvanI banI che. vidvAna sAhityakAre, paMDIto ane samartha jainAcAryone sahakAra ane purUSArthayege A graMthamALAnI racanA adabhUta rasIka ane vedhaka saMzAdhana dharAvanAra banI che. jaina dharmanA prAcina itihAsane aMge prakhara zAkSaravarya na itihAsakAra zrI pUNyavijayajI mahArAje pATaNamAM lagabhaga 18 varSe ekadhAra gALyA, jyAM prAcIna jJAna bhaMDerenuM puratI rIte maMthana karyuM. jenA surakSaNAthe khAsa hemacaMdra jJAnamaMdIra zeTha hemacaMda mehanalAla jhaverInA sahakAre baMdhAvyuM. temaja vidyApIThanI sthApanA paNa karI, jenA mATe jana samAja Aje temane purato saNuM che. prakhara sAhityakAra zrI puNyavijayajI mahArAjanA zabdomAM ja ame jaNAvIe chIe ke jena sAhitya mATe haju uSAkALa che, jemAM samartha jainAcAryoe, itihAsakAroe temaja saMsthAoe haju puratA prayAso karavAnI khAsa AvazyakatA che." A samartha jenAcAryanA sonerI zabdAne mAthe caDhAvI amo jaNAvIe chIe ke, "sAhitya saMzodhananA kSetramAM ame e paNa lagabhaga 30 varSa gALyA che. hajAranA kharce ane Amage amArI sthApIta prAcIna sAhitya saMzodhaka kAryAlaya nAmanI saMsthAne TakAvI rAkhI tene vegavaMtI banAvI che. jenA suMdara phaLa tarIke ame itihAsika siddhAMtavAdI aneka graMtha bahAra pADavA samartha thayA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) chIe, ne amAruM sAhitya saMzodhananuM kArya haju puratA vegathI cAlu ja che. jemAM amo paNa jaNAvIe chIe ke "prAcIna sAhityane viSaya itihAsakAre mATe ghaNeja gahana ane jokhamadArIbharyo gaNAya." jenA mATe jaina samAjamAM haju utsAha nathI temaja sAhityakAro purato sAtha paNa nathI. je ke devika saMketa ane kRpAthI Aja sudhImAM bahAra pADela dareka 2 thamAM amane saphaLatA prApta thai che, ane thANutIrthodhdhAra graMthamALAnA graMtho khAsa vArasArUpa banyA che. AmA amo mahAna adhiSThAyaka zAzanadevanI aMtarIkSa sahAyatAnuM ja phaLa mAnIe chIe, ke je adhiSThAyaka deve zrI thANuM navapadajI jInAlayane khAsa devakulIkAtulya avalokIka banAvavAmAM temaja pratiSThA mahensavane apurvatAthI suyazane prApta karAvavAmAM ajaba sAtha Ape che. teja deve zrI thANuM tIrthodhAra graMthamALAnA prakAzane potAnA khAsa aMgarUpa gaNuM mahatvanA banAvavAmAM sAtha Ape che. temAM jarA paNa zaMkA nathI. kAraNa AvA mahAna ItihAsika siddhAMtavAdI prakAzamAM manuSyanI tAkAta nathI ke te devika sahAyatA vinA bahAra pADI zAsananI sevA A pramANe himAgI bajAvI zake? ame eka priDha itihAsakAra tarIke khAtarIthI jaNAvIe chIe vIra prabhunA nivANu pachIthI prabhu pATane dIpAvanAra samartha jJAnI jainAcAryo, jana mahAjane, temaja jene amAe puratI rIte sAtha ApI bhAratane saMskArI ane ahiMsAvAdI banAvavAmAM jIvananI sArthakatA mAnI che, jenA amaraphaLa tarike gavigurjara bhUminA ItihAsane raju karatA ane mukatakaMThe jaNAvavuM paDe che ke, je AkAlina samartha jainAcAryo, jena mahAjana ane jana amA e, vaphAdArIthI mahAna gujarAtane saMskArI kAmadhenu tulya banAvavAmAM ekadhAre sAtha na Ape heta to, Aje gujarAtane AkAlIna itihAsa kaMika judI rIte ja lakhAta, jeone ItihAsika drASTae-jenadazananI mahattA samajavI che. jeone potAnA pUrvajonA prAcina itihAsanuM puratuM jJAna prApta karavuM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tevA jIjJAzu jJAnIoe amArI itihAsika kRtiomAM "samrATa saMprati yAne prAcIna jaina itihAsanI pramANikatA"_"samrATa vikramAditya yAne mAlavane suvarNayuga," ane "magadhanI mahArANI ane prabhu mahAvIra) A traNe kRtio avazya vAMcavI joie jenA anusaMdhAnamAM A graMthanuM vAMcana-ItihAsakAre temaja jJAnIo mATe atiupayogI thaI paDaze. jo Ama thaze te ja vAMcaka vargane khAtrI thaze ke, bhAratane saMskArI banAvavAmAM samartha jainAcAryoe ane ItihAsakAroe keTale purato sAtha ane bhega Apyo che ane Ape che. A pramANenA uparokata graMthonA vAMcanathI khAtrI thaze ke triveNI saMgamanA mege-AryAvRtine prAcIna anAdikAlIna janadharma pitAnA ahiMsAvAdI UMcakeTInA Atmika tatvajJAnanA AdhAre vizvadharma banAvavAne keTalo zaktizALI che AvA suvarNayuganAM ucakeTInA itihAsanI saMkalanA raju karatAM amane jarUra atyaMta AnaMda udabhave che. jemAM eka gujarAtI tarIke kaMika aMze sevA bajAvavA zakitazALI thayA chIe te mATe ame jarUra charano upakAra mAnIe chIe. ame paNa eja pATaNanI rAjabhUminA vIsanagaranA rahIza, jana vIzA poravADa vaMzI hovAthI amArI mAtRbhUmino A iti hAsa kaI rIte saMskAritA gajavanAra bane te jovAne niSpakSapAte AvA graMthanI racanAmAM ame utaryA chIe, A sacitra graMthane jJAnI vAMcakavRMde haMsa vRttithI vAMcI zubha mArane grahaNa karI, rahela khalanAne amArA khoLAmAM nAMkhavA jarUra udAratA dAkhavavI. tene sadaparA dvitIya AvRttimAM karI sujJa vidvAna badhune ame upakAra mAnIzuM. jhaverI jana sAhitya maMdIra che. thANuM, saMvata 2005nA aSADa suda 14 ne somavAra, tA. 9-7-46. J. maM. trI, jhaverI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakAranuM mahatvatAbharyuM nivedana A tIrthAdhAra graMthamALAnA Aja sudhInA prakAzIta sacItra prakazane jaina samAja mATe mahatvanA, Ada` tatvajJAna darzaka, edhadAyaka ane zIlpakaLAmAM uMcakATInA prakAzana tarIke leAkapriya banela che, seAmapurA kArIgarAe, ATIsToe, temaja aneka gAmeAnA jInAlayeAnA ane tIrthAMnA vahavaTadArAe A citramaya pradarzananA sadaupayeAga karela che te te dIzAe aneka jInAlayeAmAM kAmA cAluja che. zrIsAdhusa sthAnA jJAna bhaMDArA, pAThazALAo, lAyarIe ane vidyApamAM A graMthamALAnA prakAzananA upayega saraLatAthI thai rahela che. A pramANe jhaverInI thANA tIrthAMdhAra graMthamALA zrI thANA tIrthAMhAra sAthe sakaLAela tenA aMga rUpa citrapaTAnA sAkSAtkAre akSara deharUpa hAvAthI. jyAre jyAre thANA tIrthAdvAranA prabhAvika darzananA lAbhanI icchA thatI hAya che temaja tenuM smaraNa thatu hAya che tema tenI sAtheja graMthamALAnA prabhAvika caritra graMthAnA vAMcananI AvazyakatA paNa dekhAtIja rahe che. AvI mahatvatAmaya graMthamALAnA prakAzane prA. sA. za zeAdhaka kAryAlayesasatA sAhitya tarIke mAtra pracAra arthe meAdhavArInA jamAnAmAM prakAzIta karI tI ane zAsananI sevA nikhAlasatAthI khajAvI che. te bajAve che. 2200 varSa pUrvenA giranAra taLeTIne azAka dradAmAte i. sa. 150 sudarzana taLAvanA jIrNoddhArane temaja samudraguptane tyAra pachIteA zIlAlekha; A traNe pattharamAM mAtra ardhA IMca uMDANamAM kAtarAelA 2200 vaSe paNa vaheMcAi zake prAcIna RtihAsanuM saraLatAthI tAjetaramAM zIlAlekha temaja, lagatA zIlAlekha prAcIna zilAlekhA che ane tenA AdhAre sa zASana thai zake che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 teja pramANe ane teja dizAe AgamedhAraka vaye dhdha . AcAya deva zrImada sAgarAnanaMdasUrizvarajIe AgamasUtreAnA kleketu' Arasa ane tAMtrapatramAM kAtarakAma-zro zetrujaya ane suratamAM AgamamaMdIre karAvI, bhavya jInA layeA baMdhAvI jena zAzananI ajarAmara sevA evI te khajAvI che ke; have pachInA hajAra varSe paNa jaina dharmonuM anAdIka lina tatvajJAna samajavA A Agara ma'dIranI zAnu adha Arasa ne tAmra kitae mahAna upayogI thai paDaze ane dhArmika tatvajJAna saralatAthI samajI zakAze. jemanuM mA darazana lai amee paNa thANA khAte zrInavapadajI jInAlayamAM satya caritAtmaka kathAo, jemAM tatvajJAna `ka zrIpALakumAra caritra ane samaLAvihAra caritra temaja prAcIna je natihAsada ke bAra Ara pradarzana rupe kaLA maka temAM uMca koTInA ga kAmathI citra pradarzana evuM te maneADara ane A ka banAvyuM che *, jenA AdhAre Aje A jInAlaya bhAratanuM itihAsika jaina sAhitya maMdira urphe kAkaNa zetrujayanA upanAme prasidhdhIne pAmela che. jenA dananeA lAbha hajAro yAtrALuoe lIdhA che te le che. cAre dIzAthI muMbai padhAratA ane muMbaithI hAr karI jatA pu. sAdhu saMsthAe jenuM sukSmatA purvaka nirakSaNa karI tenA mATe ucakreTine abhiprAyA paNa vyakata karela che jenuM anukaraNa cAre dIzAe thai rahela che, ane thAya che. salaga caritra citra rIte kAtarAvI ameAe savata 1995 mAM thANA khAte prAcina sAhitya sa MzAdhana kAryAlaya nAme saMsthAnI sthApanA karI, jyAMthI zrI thANA tIrthAMhAra graMthamALAnA nAme prakAzIta thatA dareka sacitra prakAzanA paNa Aje zrI thANA tIthe dhAra jeTalAja mahatvanA ane zAzana hIta thai upayAgI manAyA che, jenA sabaMdha jInAlayanA citrapradarzana sAthe puratI rIte sakaLAela hAvAthI ane tenA agarUpa A graMthamALA mahatvatAbharyuM sazodhana ane citrapradarzana rajI karatI hevAthI, te paNa tIrthAMhAra jeTalIja lokaprAya ane mahatvanI banI che jenA mATe uMcakeATInA abhiprAyA prApta thavA sAthe A prakAzanenI AvRttIe cAlu thai che. A pramANe thANAtIrthaMddhAra sAthe puratA saMbaMdha dharAvanAra A graMtha mALA ane sa MsthA pratye ameA jaina samAjanuM dhyAna khecI eTalu ja jaNAvIe chIe ke-Apa mukaselarane tyAMthI anya prakArAne kharIda kare temAM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jarUra thANA tIrthodhdhAra graMthamALAnA prakAzanone sthAna Apazo zrI thANuM navapadajI jInAlayamAM zarUAtathI Aja sudhImAM DijhAIna kAma temaja raMgakAma ATasTa zrI gopALarAva bALakRSNa duzANee amArI sAthe rahI sahakArathI ghaNuM ja uMca kerInuM banAvyuM che. jenA mATe ame temane dhanyavAda ApIe chIe ane jaina jagatane temanA mATe bhalAmaNa karIe chIe. Apane jyAre jInAlaya athavA anya dhArmika sthaLo mATe citrapaTe athavA tIrthapanA ketarakAma athavA raMgakAmanA citronI AvazyakatA jaNAya ane temAM Apa gucavAtA ho tyAre, avazya amone mAtra ekaja kArDathI vigata mokalAvazo ne ame Apane mArgadazaka banIzuM. temaja amArA hAtha nIce bAra varSamAM kAma karI gaela kaLAtmaka kAma karanAra kArIgara, somapurAonA temaja ATasTanA nAme ThAma ThekANuM sa the purA pADIzuM chatAM Apane AvA kaLAtmaka citranAM kAtara kAma ane bAMdhakAma mATe samapuranA mistrI nAnAlAla IcchArAma vaDhavANavAsInI khAsa bhalAmaNa karIe chIe. temaja kaLAtamaka citrakAma ane raMgakAma mATe gopALarAva bALakRSNa duSANenI paNa khAsa bhalAmaNa karIe chIe, ke jemanA sahakAre thANuM navapadajI jInAlaya Adarza sAhitya maMdIra banela che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhArabhuta graMthanI sucI 1 zrI prabaMdha citAmaNi (zrI navijayajI) 2 zrI prabaMdha ciMtAmaNi (zrI durgAzaMkara kevaLarAma zAstrI) 3 purAtana prabandha saMgraha (zrI jInavijayajI) 4 zrI prabhAvika caritra (zrI kalyANa vijayajI) 5 zrI tapagaccha paTAvalI (zrI vijaya kalyANasUrijI) 6 jene satyadharma prakAza saMvata 1943 [dIpotsavI aMka 7 phebasa sesAyaTI rAsamALA (dIvAna bahAdura raNachoDabhAI gujarAtI bhASAmAM bhAga 1 ] udayarAma) 8 zrI hemasamIkSA (zrI madhusudana modI) kalikALa sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya (zrI motIcaMda giradhara kApaDIyA) che. bularanA jarmana ullekhanuM avataraNa 10 jainAcAryo (munizrI nyAyavijayajI) 11 etihAsika rAsa saMgraha (zrI vijayadharmasari) 12 etihAsika saMzodhana (zrI durgAzaMkara zAstrI) 13 gujarAtane nAtha ane ? (zrI kanaiyAlAla munazI) 14 pATaNanI prabhutA | 15 jana sAhityane saMkSipta itihAsa (sva. zrI mohanalAla dalIcaMda desAI) 16 zrI zAMtu mahetA (zrI dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha) 17 jayasiMha sidhdharAja (zrI dhUmaketu) 18 pATaNanI pratiSThA (mAdhavalAla tribhavana rAvaLa). 19 gujarAtano prAcina itihAsa (goviMdabhAI hAthIbhAI desAI) 20 zrI siddhahema zabdakoSa (pU 5. zrI caMdrasAgarajI mahArAja) A zIvAya bIjA aneka graMthone upayoga graMthakAre autihAsIka Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ do sAhitya saMzodhanamAM varSothI cAlu rAkhela che, jenI sucI, graMthakAranA : samrATa saMprati, samrATa vikramAditya, magadhanI mahArANI ane prabhu mahAvIra vagere graMthAmAM jovA maLaze, A graMthanA anusaMdhAnamAM bhAratanA prAcina qhatihAsanuM jJAna prApta karavA graMthakAra jhaverInA nIcenA graMthA avazya vAMce samrATa saMprati ane samrATa vikramAditya jenA anusa MdhAnamAM A graMthanI racanA thayela che, A graMthanA anusaMdhAnamAM "samrATa kumArapALa ane zrImada hemacadrAcArya chanuM saMskArI jIvana samajavA amAre gujarAtanA suvarNa yuga bhAga bIjo avazya vAMco, A pramANenA cAra graMthamAM amArI itihAsIka sIrIjhane 1 lA vibhAga purA thAya che. uparAMta cAre graMthA bhAratanA prAcIna itihAsanI racanAmAM pramANika ane sAhityanA aNumeAla khajAtArUpa che. x jaladIthI bahAra paDaze ka jaina itihAsakAranuM mahatvabhayu --jhaverI. vizvayAta prabhu mahAvIra magadha sAmrAjyanA itihAsa par Aja sudhImAM vedhaka zAzvata dharAvanAra 150 pharamAnA cArT lekapriya prathA bahAra pAMDanAra itihAsakAranI A sacitra daLadAra kRti jarUra gauravazIla banela che. mUlya: rU|. 11) ...Ajeja ApanA ArDara noMdhAvo.... .... Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ===== ===== zuM Ape . thANA navapadajI jInAlayanA darzana kIdhA? na karyA hAya tA turataja tenA lAbha leA. aitihAsika ane dhArmika mahattA darzaka bhAratanuM advitya jaina sAhitya maMdira, (thANA) ALL OF THE HES LE 357 uparAMta citro temaja sthApatyanuM bhavya pradarzana dharAvanAra A navapadajI jInAlaya, jaina darzananA evI rItanA tatvajJAna ane tihAsika sarjanathI vibhuSita thaela che ke-jenI cAre dIzAe mukata kaOM prazaMsA thAya che, ======= Page #31 -------------------------------------------------------------------------- Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOOO mahAna gujarAta ** ngs Fret ene hIndu sTorsa lI. koipaNa jAtanAM phensI kApaDa tathA sADIo mATe . . mubaInu ajoDa vajrAlaya.... JA HIND STORES LTD. HIND STORES LIMITED ROAD. KALBADEVI Phone No. 27118 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ochAmAM oche kharce vadhumAM vadhu rakSaNa ane 100 TakA salAmatI mATe kA U na lA i . tamAro vimo utarAve. cAlu vimA: Dolara 600,000,000.00 thI vadhu. hiMdanA vaDA ejanTa TI. Dabalyu brapha hiMdanA che. vaDA ejanTa : sI. TI. zAha raka CROWN DIFE INSURANCE CO. hidanI vaDI ophIsa : phalerA phAunTana, keTa, muMbaI. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI thANA navapadajI jInAlaya temaja A mArA sAhitya madira nA khAsa AmAsamA AcArya deva zrIjInariddhisUrizvarajI mahArAja jeonA varada haste zrI thANAnI pratiSThA mahotsava ghaNIja suMdara rIte ujavAyo hato Page #35 -------------------------------------------------------------------------- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * : ka cha - 0 -- viSa yA nu ke ma khaDa 1 le 1 prakaraNa 1 lu. gurjarabhuminI gauravagAthA ane cAMgadevano janma 1 ,, 2 nuM cAMgadevanuM arpaNa ,, 3 juM cAMgadevano dikSA mahatsava 4 , 4 thuM somacaMdra munIne vidyAbhyAsa 5 , 5 muM sUripadanI prApta 6 huM zrI devacaMdra sUri 7 , 7 muM saurASTramAM vallabhIpuranI mahatA 8 muM jaina darzananI mahattA ( 9 muM mahAna gujarAtanA prANapraNetA jainAcAryo 10 , 10 muM purvakAlina itihAsanI samAlocanA 11 , 11 muM gujarAtamAM rAjagAdInI sthApanA 12 muM solaMkIvaMzane saMkSipta itihAsa 13 muM rAjavaMzI jainAcAryonI sevA 14 muM rAjakumAranuM Adarza balidAna 15 muM mahArAjA karNadeva 16 muM rAjakumAra sidharAjane rAjyAbhiSeka 17 ,, 17 muM mahArAjA karNanI rASTra sevA , 18 muM rAjamAtAnI dhyeyasiddhi 19 ,, 19 muM zukalatIrthanI mahattA ane ratna parikSA khaMDa 2 je 20 prakaraNa 1 lu zrImada hemacaMdrAcArya ane mahArAjA siddharAja jayadeva 16 21 ,, 2 juM vizvAna rAjavInI dharma parikSA 50 58 71 (73. 78 111 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 129 133 146 (14) khaMDa 3 je 22 , 1 rAja sabhAne dharmavAda 1. 2 juM zrI vIrari mahArAjane arpaNa thaela jayapatra 24 , 3 juM rAjakumAra muLarAjanuM adabhUta caritra ,, 4 thuM pAMca varSanI bALA DIgaMbaravAdIne jIte che. khaDa 4 tho ane pAMcama 26 prakaraNa 1 luM mahArAjA jyasiMhanI mAlava para caDhAIne jIta , 2 juM zrI hemacaMdrAcAryanI buddhiprabhA 28 3 nuM sUrizvara ane samrATa , 4 thuM zrI siddhahema vyAkaraNa praNetA 30 , 5 muM surizvaranI sAhitya kRti khaMDa 6 The 31 prakaraNa 1 luM mahArAjA siddharAjanI tIrthayAtrA 32 , 2 ju kumArapALane rAjyAbhiSeka 33 ,, 3 ju surizvara ane samrATa kumArapALa pariziSTa 149 160. 167 17ra 185 196 28 1 209 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maMgaladAsa jhaverIno samaya kalamathI lakhAela apUrva saMzAdhana dharAvanArA lokapriya graMtha... 1 samrATa saMprAta yAne prAcIna jaina itihAsanI pramANiktA prAcIna na ItihAsa upara vedhaka prakAza phekate pramANabhUta, sacitra pAMcase pAnAne graMthaH rU. 6-0 2 zrIpaLakumAra caritra: thANuM derAsarajImAM chetarAyela bAvana citronA bhavya pradarzana sAthene sacitra graMtha: bIjI AvRttI: 3 zrIpALa mahArAjane rAsa: bIjI AvRttI rUA5-8 4 sacitra zikSaNamALA Alabama: zrIpALa kumAra caritra sAthe saMbaMdha dharAvanAra Alabama trIjI AvRttI rU. 2-8 5 zrI muni suvrata svAmI jIvanacaritra ane maMtra vidhAna saMgraha: A graMthane mATe AcAryadeva zrImada vijayavallabhasurijI temaja munirAjazrI darzanavijayajI khAsa bhalAmaNa kare che. bIjI AvRttI rU 5-0 6 gIranArane triraMgI AkarSaka paTa: paMdara IMca paheLe ne vIsa Ica lAMbe suMdara paTaH pratimAonA darzana sAthe rU. 0-12 che Abu girirAjano paTa: che - 8 8 jana seLa satI caritra: seLa satIonAM jIvanacaritra ghaNI ja Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) rasika zailIthI lakhAyela che ane aneka citrA ApavAmAM AvyA che rU|. 4-0 9 Adarza srI ratna graMthamALA: nAnI nAnI eka dara aDhIseA pAnAnI 16 pustikAo AkarSIka kheAkasa sAthe. za -4 10 samrATa vikramAditya yAne mAlavanA sutraNa yuga: 11 magadhanI mahArANI ane AdhyAtmika prabhu mahAvIra: 12 mahAna gujarAtanA suvarNa yuga: prakAzaka: 17-8 31. 4-8 rUA. 5-4 prAcIna sAhitya sAdhaka kAryAlaya ane graMtha bhaDAra TaMkhI tAkA thANA. ....dareka jANItA mukaselara pAsethI maLI zakaze... Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanuM gaurava saprema arpaNa. roDa mANekalAla cunIlAla je. pI. ane temanA dharmAMpatni sau. kusuma bahena. amArA sAhitya sazeAdhana pratye sahakAra ane prema dharAvanAra sahAyaka zeTha mANekalAla cunIlAlane ameA A graMtha saprema arpaNa karIe chIe. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAna zeTha mANekalAla cunIlAla je. pI. jemane janma sane 1905mAM mArca mAsanI ra0 mI tArIkhe zeTha cunIlAla nathubhAI nAmanA kApaDanA vepArInA tyAM amadAvAdamAM thayo hato putranA lakSaNa pAraNAmAM jaNAya te pramANe dharmiSTa mAtA pitAnAge bacapaNathI ja temanuM jIvana saMskArI banyuM hatuM. jemane jIvanArA vepArI tarIke sajIta thaela che. evA zeTha mANekalAla, vahevArIka jJAnanI prApti arthe, pitAnA pitAzrI sAthe skulanA badale vadhAre samaya dukAne rahetA. jyA zAMtithI besI bajArenuM nirakSaNa karatA. temaja vadhArAnA samayane sadaupayoga deva, gharma, ane sadagurUnI sevAmAM vyatIta karatA. A pramANe yogya umaralAyaka thatA sudhImAM temane gujarAtI zikSaNa, vahevArIka jJAna temaja dhArmika ucakeTInI bhAvanA keLavI hatI. buddhizALI putrane vepArI bajArenuM ucakeTInuM jJAna prApta thAya. ane nAnI vayamAM vepArI zetruMjane pAkaTa anubhava maLe tenI khAtara, eka bAheza vepArIne tyAM temane temanA pitAe (mAtra 16 varSanI umare ) rAkhyA cANakya buddhivaMta navayuvAne Aga vepArIonA eka haththu thatA khelAo, ane bajAranI letIdetIne zukyatApurvaka TuMka samayamAM abhyAsa karyo. pachI udagazIla bhAratanA lIvarapula tulya gaNAtA amadAvAdanA sutara bajAramAM vepAramAM cIta pareDyuM. bAhubaLe bhAgya parikSA navayuvAna zeTha mANekalAlanA puvasaMcina puNyodaye, ane dharmiSTa mAtA pitAnA tapobaLe, sutara bajAramAM sAre lAbha thaye pachI purUSatha yogInI jema Agekadame temane samajapUrvaka amadAvAdanA dase bajAramAM pagapesAro karyo. jemAM bhAgyadevIe purato sAtha Ape ne viSNutavege jota jotAmAM teo bAheza gaNatrIbAja Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) khelADIonI haroLamAM eka budhdhivaMta vepArI tarIke, ucakerInuM sthAna temaja lakSamIdevInI sArI kRpA prApta karavA bhAgyazAlI thayA, amadAvAda jevuM vepArI kSetra paNa have navayuvAna vIra khelADIne sarevara tulya sAMkaDuM lAgyuM. ne teo muMbaI AvyA. A kALe muMbainA vepArI bajArone mArgadarzaka aThaMga khelADInI khAsa AvazakyatA hatI. jemAM IsTa koTana esosIezananI mAphaka muMbaImAM mahAjana esasI. ezananI tAja sthApanA thai hatI. jene temane lAbha lIdho. khuba samajapUrvaka gaNatrIthI teoe vepArane evI rIte khIla ke, temanA sahakArathI mahAjananA vepArIo paNa pota potAnA bhAgyAnuMsAra sArU kamAvA lAgyA. ane zeThazrIne paNa sArI prApti thaI. mahAjana, eraMDA, bulIyana, ane zerabajAra vagere bajAre khulyAnI ghaTaDI vAgatAnI sAthe, bajAramAM jAgRti ane tejomaya kAMti evI te jhaLakatI ke-jANe, samasta vizvanA vepArI pravAhanuM amIjharaNa jANe A bajAramAM ja kedI na thatuM hoya? anubhavika junA vepArIo paNa zeTha mANekalAlanI letIdanItI paLepaLanI khabara rAkhatA, ane potAnA grAhakone phena, TelIgrApha ne kela dvArA mANeka cunIe lIdhuM ane dIdhuM jaNAvI, mArgadarzaka banatA, ane salAha ApatA. ane ajaba saMjogomAM A bhAgyAtmAnI lAInarI mujaba bajAranA vepArIo ane temanA gharAkane paNa sAro cAnsa maLato. A pramANe vizvabharanA bajArenI jagabatrise mANekacunInA upanAmathI suprasidhdhIne pAmela, zeTha mANekalAle mAtra pacIsa varSanI vepArI kArakItimAM ajaba siddhi, ane lakSamInaMdana tulya lAnI mIlakata, temaja nIkhAlasa bhalA vepArI tarIkenI ucaTInI nAmanA prApta karI. pote taryAne anekane tAryA te paNa eka rekarDaja gaNAya. Aje teo agragaNya vepArI tarIke aneka kaMpanIonA DAyarekTara che. temaja sIne lAinamAM teo agragaNya udyogapati tarIke sAre lAbha dharAve che. zeTha mANekalAla cunIlAla enDa sansa, ane svarsitika TekIja Aje temanA yege gAjI rahela che. te sarve zeTha Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) zrInA puNyabaLaneja pratApa gaNAya jyArathI zeTha mANekalAle muMbaImAM peDhInI sthApanA karI tyArathI Aja sudhImAM eTale lagabhaga ra0 varSomAM muMbaInA AMgaNe AvatI dareka dhArmika kAryonI TIpa jevI ke, devAnA bAMdhakAma, udhdhAra upAzrayo, jJAnamaMdIra, pauSadhazALAo, jJAna bhaMDAre, temaja sAdhumunirAjonI jarUrIyAta, sAhitya saMzodhana ane prakAzana khAtAo, vageremAM udAra hAthe sakhAvata karI che. temaja duHkhathI sIjhAtA svAmI bhAionA kuTuMbIone temane guptatAthI sahaprema sahAyatA karI che. ne kare che. A pramANe temanA amIjharatA dAnapravAhano AMkaDo Aje 'lAkhone thavA jAya che, temanA vahetA dAnapravAhanA puNya, kAcA sutaranA tAtaNe baMdhAela lakSamIdavI, paNa "muThIbharade era pAyalI bharanI mAphaka potAnA suputrane bhaMDAra taratarIta bharapura rAkhe che. jenA adhikAdhika yoge zeThazrIne dAnapravAha adhikAdhika teja bane che. jemAM stra, para, temaja zAsana, ane sAtakSetranuM kalyANa thAya che. temaja bhavAMtaranuM evuM to ucakeTInuM bhAthu baMdhAya che ke, jANe naradehanI prApti uttamotama sevA ne Atma kalyANArtheja na thaI hoya? zeTha mANekalAlanA saMvata 1999 nA aMdherInA upadhyAna, alabelI muMbaimAM te zuM paNa samasta bhArata mATe rekarDa samAna suyazane pAmela che. A samayanI temanI udAravRtI, svAmI bhakti, ane chuTAhAthane yazasvI dAnapravAha, ane samudramAM jana samudAyanuM ekatrIta mIlana? kharekhara cothA ArAnI upamAne lAyaka hatuM. ema kahIe to temAM kAMi atIzakatA bharyu nahi gaNAya? A pramANe bhArata varSanA aneka gAmanA dhArmika kAryo ane sthApatyamAM purata sAtha Apela che evA, zeTha mANekalAlane amArI mahAna gujarAtanI kRti Adarza gurjararatna' tarIke samarpaNa karatA ati AnaMda thAya che, paramAtmA temane have pachInA varSomAM paNa caDhatI kaLAe Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) A jIvananI sACkatA tulya-amIjharate manAve ane dAnapravAha evI rIte avicaLa mArga cAlu rAkhe ke, tenA cAge, te janmanI mAphaka bhAvI janma paNa sudhArI avicaLa sthAnane prApta karavA bhAgyazALI thai zake, sujJeza kA bAhunAma averI jaina sAhitya maMdira, thANA, saMvata 2005 nA vaizAkha suda 1 zukravAra tA. 28-4-49 jhavero. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samrATa saMprati", "zrIpALakumAra caritra", "zrImunivratasvAmI caritra", "zrAvikramAditya caritra", "magadhanI mahArANI AdhyAtmika prabhu mahAvIra", ane "gujarAtane jainayuga" ane A rocaka graMthanA lekhaka : ItihAsakAra, | zrI maMgaLadAsa trIkamadAsa jhaverI. sAhitya sUri, janma saMvata 1947 caitra suda 13 ne maMgaLavAra phoToH saMvataH 1996. II, 21-6-1891. VOI8 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI thANAtIrthoddhAra ane tIrthoddhAra graMthamALA aMge * khA sa ni vedana, ja vAcaka mahAnubhAvomAMthI mahaTA vibhAge zrInavapadajI jInAlaya thANunA darzanane lAbha te lIdhe hazeja, na lIdhe hoya to tenA mATe amArI khAsa bhalAmaNa che. amarApurInI devakulikA tulya ati ramaNIya jInAlayamAM "nisahI" kahI vaMdana karI pravezatAM ja abhUta kArIgarIvALA citrapaTa ane zrInapapadajInA ArasanA comukhajIvALA kaLAtmaka prabhAvika sarvIsaraNanA darzanathI Apane jarUra emaja thaze ke, vAha kevuM devakulikA tulya ati ramaNIya kaLAtmaka janAlaya ? vairAgyanI bhAvanAo sateja karanArA cAritra ane tIrtha paTonA citrapaTonA nirIkSagathI Apane jarUra emaja thavAnuM je devamaMdira haze te Avu hajo ke jyAMthI khasavAnuM mana thatuM nathI temaja temAMnA citrapaTothI jaina tatvajJAna ane ItihAsanI saheje smRti tAjI thAya che. mahAnubhAva! Ape bhAratanA cAre dizAnA tIrthomAM zrI Abu, delavADA, zrI zetrurUjya girirAja vagerenA adabhUta kArIgarIvALA maMdiranI zilpakaLAnuM tirakSaNa te jarUra karyuM hazeja temAM zuM Apane thANunavapadajI jInAlayanuM adabhUta zilpa-pradarzana, AjanA vaijJAnika jamAnAmAM jana darzananA mahatvatAbharyA tatvajJAnanuM ane atihAsika kRtionA divya darzana karAvanArUM atimahatvanuM ucakoTinI kArIgarInA nathI lAgatuM zrI chanAlayamaya citra sAhitya sarjana ane sthApatya sAthe ekAkArarUpe rahela citrapaTonA khAsa AtmA tarIke tenA akSara deharUpe zrI thANutIrthoddhAra graMthamALAnA prakAzanuM jyAM sudhI zAMtithI Apa vAMcana ane manana nahi kare tyAM sudhI tenI aNamola kRtine Apane pUrepUro khyAla nahi Ave. jethI ame zrI thANutIrNoddhAra graMthamALAnA prakAzane mATe khAsa bhalAmaNa karIe chIe je jaina darzana mATe mahatvanA banyA che jenA mATe samartha munirAje paNa bhalAmaNa kare che. Apa Ajeja Apano orDara prA. sA saM. kAryAlaya thANAne saranAme mokalI jJAnabhaMDAra ane lAIbrerIne dIpAvo.. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...sa ma sta vizva nA A gha u pa kA rI... * * ( 5 = = = = -> = = = = = bypatnI jhare cI je 11 /}}T ** ahiMsA paramo dharma: + ...5 2 mA tmA zrI A Sa de va bha ga vA na.... Page #49 -------------------------------------------------------------------------- Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja A nama: mahAna gujarAta bhAga 1 le khaMDa 1 le prakaraNa 1 luM gurjarabhUminI gauravagAthA ane cAMgadevano janma. niHssIma pratibhaika jIvitadharau niHzeSa bhUmispRzAM puNyaudhena sarasvatI suragurU svAMgaikarUpAdadhat / yaHsyAdvAdamasAdhayan nijavapurdaSTAntataH so'stu me sadabuddhyambunidhi prabodhavidhaye zrIhemacaMdraH prabhuH // 1 // ye hemacaMdra munimetadukta graMthArthasevAmiSataH zrayante / saMprApyate gauravamujvalAnAM padaM kalAnAmucitaM bhavanti // 2 // maliSeNa-syAdvAda maMjarI. bhAvArtha-jemaNe sarva pRthvIvAsIonA purAzine laine asIma pratIbhAthI eka jIvita dharanAra sarasvatI ane suraguru bannene pitAnA zarIramAM ekarUpa karIne dhAraNa karela che evA, ane syAdvAdane sAdhanArA zrI hemacaMdra prabhu saddabuddhinA sAgarane jANavAnI vidhi mATe pitAnA zarIranA dRSTAMtarUpa mane thAo.-1 jeo ukata graMthanA arthanI AcaraNAnA miSathI zrI hemacaMdramunine Azraya le che teo gaurava prApta karIne ujavela kalAonA ucita sthAnarUpa bane che,-2 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta varSanI cha RtuomAM jyAM sIttera jAtanA phulanI utpatti thAya che. drAkSano pAka varSamAM be vakhata utare che. je pradezanI bhUmi eTalI rasALa ane phaLadrupa che ke tyAM, kapAsanA choDavAo, pazcima bhAratanA vilejha ane plenanA jhADonI mAphaka uge che; ane daza varSa sudhI eka choDa lAgalAgaTa pAka Ape che. evI kAcA suvarNanI khANa samI gurjarabhUminA pATanagara aNahIlapura pATaNamAM bAramA temaja teramA saikAmAM samartha kalikAlasarvajJa zrImadda hemacaMdrAcArya jevA yugapravartaka prabaLa prabhAvika sUrIzvarajInA ojasa pUrNa kAryonA prabhAve gujarabhUmi kItinA zikhare caDhI hatI. te samaye gurjarabhumimAM caulukyavaMzI mahArAjAdhirAja siddharAja jayasiMhanuM rAjya jhaLahaLatuM hatuM. tenA rAjya amala daramiyAna pATanagara aNahIlapura pATaNa, jagatabharanI aitihAsIka nagarIomAM dharma ane saMskArI nagarI tarIke pratiSThAnA zikhare prakAzatuM hatuM. mahArAjAdhirAja siddharAja jayasiMha jAte dharmaparAyaNa nyAyI ane Adarza rAjyakartA rAjavI hatA. gurjara prAMtanI mukhya nagarI tarIke vartamAne amadAvAda (rAjanagara) e samasta bhAratanuM lIvarapura gaNAya che. te mujaba tAtkAlina gujarAtamAM sarahada upara dhaMdhukAnagara vyApArika dRSTie ati samRddha ane saMskArI hatuM. te nagaramAM vikrama saMvata 1140 thI 1200 sudhImAM ApaNuM caritranAyaka prAta vaMdanIya zrImadda hemacaMdrAcAryanA janmadAtA rahetA hatAM. pUrvakALe A pradezane ardhASTama nAmathI saMbodhavAmAM AvatuM. dhaMdhukAmAM meDha vaNika kuTuMbamAM cAciMga Urphe cAcA zeTha nAmane zAha sodAgara raheto hato. tene satI ziromaNi lakSmInA avatAra tulya pAhinI urphe cAhinI nAmanI bhAryA hatI. A pAhinInA mAtA pitA jainadharmI hatA jethI temanAmAM jene dharmanAM pUrepUrA saMskAro utaryA hatA. pAhinI ati gharmazraddhALu hovAthI nitya prabhAta devadarzane jatI. temaja upAzraye jaI vyAkhyAnAdi zravaNa karatI. A pramANe nitya niyamamAM pAhinI AtmasArthakatA anubhavatI. cAciMga vaiSNava saMpradAyane hatuM, chatAM tenA taraphathI pAhinIdevIne dhArmika kriyAmAM koIpaNa jAtanI ADakhIlI thatI nahi. AnuM mukhya kAraNa pAhinInI namratA, patibhakita ane teNumAM rahela sadaguNa ja hatAM. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarabhUminI gauravagAthA ] pAhinIne apUrva svapna | vikrama saMvata 1144 nA vasaMta RtunA aMtima divasomAM eTale lagabhaga mahA mAsanA zukala pakSanI caDhiyAtI tithinI rAtrinA cothA prahare svapnamAM jagata kalyANakArI evuM ciMtAmaNi ratna pAhinI e joyuM; mAtra ratna joyuM eTaluM ja nahi paraMtu bhakitanA AvezamAM teNIe te ratna guru mahArAjane samarpaNa paNa karyuM. . prAtakALa: thatAM dhaMdhukAmAM A samaye birAjatA caMdragathvIya ane purNatala gacchIya zrI devacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanI pAse jaI teNIe vidhipUvaka vaMdana karI vinayapUrvaka svapnanI hakIkata jaNAvI. yoganiSTha zrI devacaMdra sUrIzvare jJAnano upayoga mUkI jaNAvyuM ke: he zrAvikA? A svapnanA phaLa tarIke tamane atirUpavAna, puNyazALI, jainazAsananA zRMgArarUpa prabhAvaka kaustubha ratna samAna yugAvatArI suMdara putra ratnanI prApti thaze. tenA puNyaprabhAva, vidvattAne saMyamaniSTha jIvanathI AkarSAI devI devatAo paNa tenA guNagAna karaze. "he devI? A jAtanA svapnanA phaLa uparathI huM tamane jaNAvuM chuM ke, tamAre jaina zAsananI prabhAvanA arthe A putraratnane guru mahArAjane arpaNa karavo." sUrIzvarajInuM A pramANe zubhasUcaka bhAvivacana sAMbhaLI harSaghelI paramAhitI pAhinI guru mahArAjane vaMdana karI svagRhe gaI, dina pratidina pAhinInA udaramAM Avela bhAgyazALI garbhanA prabhAve teNIne uccakoTInA dehalAo thavA lAgyA, jemAM AThame mAse pAhinI devIne jItezvara prabhunA bIbonI pratiSThA karavAne dehale utpanna thaye; je cAcage parIpUrNa karyo. putra cAMgadevane janmatsava - uccakoTInA dehalAonI purNatA thatAM ane ati AnaMdita rIte garbhanuM pratipAlana karatA nava mAsa ane kaMIka divasa vyatIta thayA bAda I.sa. 1088-89, vIra saMvata 1665 ane vikrama saMvata 1145 nI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta kArtikI pUrNimAnA pavitra divase pAhinIe madhyarAtrIe gaganatalamAM jyAre ucca graho gatimAna hatA tevA zubha samaye. putrano janma Ape cAciMga zeThe ghaNAja AnaMdapuvaka putrane janmotsava ujavyo, prasUtinA bAra dina vyatIta thatAM cAciMge sakaLa parivArane ekatrita karI, kuTuMbamAM ati AnaMda karanAra evA sulakSaNayukata putranuM nAma pitAnI cAmuMDA" nAmanI gotradevInA AghAkSarane grahaNa karI ane pAhinIne thayelA dehalA anusAra jagatane (caMga) AnaMda ApanAra "cAMgadeva" rAkhyuM. putra cAMgadevanuM bhaviSya phaLa A samaye cAciMga zeThe samartha jyotiSIone pitAne tyAM AmaMtrita karyA. teone sanmAnapurvaka satkAra karI A sAmudrIka lakSaNazAstrIone pitAnA putranAM zArIrika lakSaNanuM darzana karAvyuM temaja janmakALa jaNAvI tenI janmakuMDaLI banAvI bhAvI jaNavA vinaMti karI. mahAna vidvAna zAstrIoe cAcIMgane jaNAvyuM ke- "he zreSThIvarya, ! A putrano janma je kSatrIya kuLamAM thayo hota to te sArvabhauma rAjavI thAta, brAhmaNa yA vaizya kuLamAM gayo hota to te mahAna amAtya thAta. paraMtu A putrane janma saMskArI dhAmIka vaNIka kuTuMbamAM pAhinI devInI ratnakukSIthI thayela hovAthI ane uMcca keTInA dhArmika sthAnamAM rahela grahonA AdhAre samajAya che ke, A putra dIkSA aMgIkAra karaze ane A kalIyugamAM paNa kRtayuga pravartAvanAro mahAna bhAgya vidhAtA thaze." A pramANenuM phaLAdeza sAMbhaLI harSita thaela mAtA pitAe potAnA lADakavAyA caMdrakaLAnI jema dinapratidina vadhatAM ekanA eka zizukumAranuM pAlaNa poSaNa ghaNIja saMbhALa purvaka karyuM, pAMca varSane thatAM sudhImAM cAMgadeve kAlI kAlI vANuthI mAtA pitAne anahada AnaMda Apo. putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya te pramANe bIjanA caMdranI jema vadhato prabhAvazALI cAMgadeva bAlyAvasthAmAM ja pUrvabhavanA ucita saMskAronAM kAraNe temaja dharmaparAyaNa mAtAnA yoge saMskArI bane. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjarabhUminI gauravagAthA pa mAtA pAhinI nitya niyama pramANe putrasahita devadarzane jatI. jyAM prabhubhakitamAM ekadhyAnI ane mAtAnA saMskAranuM anukaraNa cAMgadeva paNa karatA. teja mAphaka peAtAnA maheAllAmAM Avela caityamAMja divase aneka vakhate cAMgakumAra jai AnaMda anubhavatA ane prabhudarzanamAM lIna banatA. A pramANe jota jotAmAM pAMca varSanA gALA kayAM pasAra thayA tenuM bhAna paNa haSadhelI mAtA pitAne na rahyuM. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 juM. cAMgadevanuM arpaNa sa vata 1150 nA mahA mAsamAM zrImadda devacaMdrAcArya pATaNathI gAme gAma vihAra karatA tIrthayAtrAthe dhaMdhukA padhAryA. ahIMnA saMghe temanuM bahumAna pUrvaka svAgata karyuM. vaMdana karavAne Avela paurajanone AcAryadeve saMsAranI asAratA darzAvatI dharmadezanA ApI. A samaye pAhinI tene bhAI nemIcaMda ane putra cAMgadeva paNa hAjara hatA. vyAkhyAna pUrNa thatAM pAhinInAM bhAI nemIcaMda aMjalI joDI sUrIzvarajIne jaNAvyuM ke- he prabhu ! A saMsArarUpI samudra taravA mane cAritra aMgIkAra karavAnI IcchA thaI che, mATe Apa mane dIkSA pradAna karI kRtArtha kare." purvajanmanA ucca saMskAra, ane puNya, bhakita AtmAnuM zubha yogo prApta karAve che. mAmAne dIkSA mATe prArthanA karatAM joi cAMgadeva paNa zIdhra ubhe. thayo ane pitAne paNa pavitra paMthe laI javA vinati karI, - gurue tarataja jJAnano upayoga mUkI joyuM to temane samajAyuM ke A teja bALaka che ke jene aMge tenI mAtAne ciMtAmaNInuM svapnaphaLa pite jaNAvyuM hatuM, ane jeNe Aja bALaka pitAne arpaNa karyo hato." TUMka samayamAM paristhitinuM mApa kADhI laI, kudaratI saMketa samajI saMdha samakSa sUrIjIe jaNAvyuM ke "aha puNyAtamAo! Apa bane jarUra cAritrane lAyaka che. jarUra tethI zAsanane udaya paNa thavAno che, chatAM anukULa samaya sudhI jarA dhIraja dharo. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAMgadevanuM arpaNa ] (2) nitya niyama pramANe mAmA ane mAtA sahita zizukumAra cAMgadeva devadana ane gurU vaMdane jatA. jyAM AcAya devanA saMsargamAM A mAmA bhANeja parIpUrNa palATAyA. ekadA dhaMdhukA nagaranI caitya parIpATImAM nagaranA saMdha sahita nIkaLela zrI devaca'drasUrIjI, je maheAllAmAM pAhinInu dhara Avela hatuM te mahAllAnA caityamAM jaI caDhayA, AcArya deva prabhu sanmukha caityavA~dana karatA hatA. A samaye suyeAge puNyazALI pAhitIdevI putra sahita tyAM AvI prabhune pradakSiNA dRSTa stuti karavA lAgI. .......A samaye mAtAthI vIkhuTA paDela cAMgadeva caityavaMdana karatA gurUdevanAM khAlI paDela Asana upara besI gayo. cAMgadevanI A samayanI suMdara AkRtI, bhavya lalATa, ane tenA huMdayamAM namAtA ha, vagere sulakSaNA joi gurU mahArAje turataja jJAnanA upayegathI jANI lIdhuM ke A bALake A kSaNe Asana aMgIkAra karyu che A samaye muddata evuM teA zreSTha che ke, A TikAmAM bALakane dIkSA ApavAmAM Ave teA te jaina zAsanamAM mahAna yuga pravarttaka bane, A joi gurUdeve sa dhasamakSa pAhinI devIne kahyuM ke, "tamane pUrve Avela svapna yAda kare. tene samaya paripakava thatA Ave che. cAMgadeva pAteja Asana upara besI gayA che." gurUdevane vaMdana karI pAhinI svagRhe gai. tyArabAda AcAya deve turataja saMdhane ekatrita karyAM, ane teja samaye sadhanA AgevAne sahita putranI mAMgaNI arthe pa hitIdevInA gRhe gayA. pAhinInA pati cArmiMga vepAra arthe karNATaka gaela hatA. jethI pAhinI ekalIja ghera hatI. teNInA bhAi temIcaMda paNa sAthe hatA. AMgaNe Avela saMdhanuM svAgata pAhinIe zreSTha prakAre karyu. zrI saMdhe pAhinI devI pAse dhanA abhyudayAthe putranI mAgaNI karI. samasta saMdhane potAnA AMgaNe Avela joi teNInA hatA pAra rahayA nahI. hazru vahI rahayAM che evI pAhinI devIe, baMne hAtha joDI zrI saMdhane namratA pUrvaka jaNAvyuM ke 'parama pujya tItha karIe paNa mAnya karela eve| zrI saMdha mArA putranI mAgaNI arthe ahIM padhAre, evuM mArU Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ mahAna gujarAta dhanabhAgya kyAMthI ? paraMtu A putranA pitA vaiSNava saMpradAyI hovAthI A vastu mAre mATe viSAdane pAtra banaze, jeno vicAra zrI saMghe karavAne che, bAkI zrI saMghanI AjJA mane zirasAvaMgha che. zrI saMghe jaNAvyuM ke "he devI ! A sthiti ane sArI rIte samajIe chIe. A pramANe hovA chatAM A kAlina grahono yoga jotAM to rAjIkhuzIthI Apane putra zrI saMghane suprata karo cAcagazeThane lagatI dareka jAtanI jokhamadArI ame mAthe laIe chIe. pAhinI devIne prANapriya ekanAeka putrane viraha kevI rIte sahana thAya ? paraMtu Akhare putramohane dura karI hRdayamAM draDha nizcaya karI surizrIne teNue kahyuM ke " he prabhu ? ApanI ane saMdhanI AjJA ullaMdhana karavI e yogya nathI Apa sarvane yogya lAge tema kare " ATaluM bolatAM belatAM harSaghelI mAtAe pitAnA vahAlA putrane gurUdevanA hastakamalamAM arpaNa karyo. tapazcAta sUrizrI cAMgadeva sAthe tyAMthI vihAra karI staMbhanapura (khaMbhAta) gayAM. dhaMdhukAthI vihAra karI AcAryadeva cAMgadeva sahIta khaMbhAta padhAryA jyAM khaMbhAtanA zrI saMghe teonuM bhAvabhInuM bahumAna karyuM. ahIM AcAryadeve udAyana maMtrIne cAMgadeva saMbaMdhI sarva vAtathI vAkepha karyA.. A. samayajJa buddhizALI ane dharmaraMgI maMtrIzvara udayane temAM sahAnubhUtI darzAvI ne cAMgadeva udAyana maMtrIne tyAM rahevA lAgyA. muni rAkhavAmAM AvyuM. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhinI devInuM apUrva svana darzana. 1. pAhinI devIe svapnamAM ciMtAmaNI ratna je yu. 2. bhakitanA AvezamAM teNu te ratna mahArAjane arpaNa kare che, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | pAMca varSane cAMgadeva gurUnA Asane bese che. 1. pAhinIdevI maMdIramAM tuti kare che, 2. zrI devacaMdrasUri ziSya sAthe caityavaMdana kare che. te 3. tyAM cAMgadeva upAzrayamAM jaI gurUdevanA khAlI Asana para besI jAya che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 ja. ' = cAMgadevane dikSA mahotsava : cAgadevanA pitA cAcIMga zeTha paradezathI svagRhe (dhaMdhukA) AvyA cAMgadevane khaMbhAta laI gayAnI mAhitI maLatAM te atizaya kopAyamAna thayA, ane keIpaNa hIsAbe putrane laI AvavA te zIdhra khaMbhAta gayAM. ahIM mahAna buddhi nidhAna udayana maMtrIzvare cAcIMgazeThane samajAvavAmAM temaja temanuM bahumAna sAcavavAmAM jarA paNa kacAsa rAkhI nahi. udayana maMtrIe cAcIMga zeThane jaNAvyuM ke-"Apa cAMgadevanA badalAmAM traNa lAkha suvarNa mahora mArA taraphathI grahaNa karI putramohane tyAga kare. jene mATe Apa jarA paNa hRdayamAM ochuM lAvaze nahI, kAraNa ke te dravyathI tame paNa dharmakArya karI zakazo " A pramANe kahI udayana maMtrIe traNa lAkha dInAra ane bahumUlya vastronI paherAmaNuM atizaya premathI najarANuM tarIke mUkI, ane cAMgadevanI mAgaNuM zAsana saMrakSaNArthe karI. ' javAbamAM cAcIMgazeThe jaNAvyuM ke " AvA prasaMgoe eka kSatrIyanAM mUlya tarIke 1000 hatI ane 1750 ghaDAo, temaja atyaMta sAdhAraNa sthitinA vAhitane (brAhmaNa) paNa pUrvakALe rAjya taraphathI bALakanAM badalAmAM 99 hAthIe, ke jenI kIMmata 99 lAkha thAya che te, jarUrIyAtane prasaMge ApavAmAM Avela che. tyAre tenA badalAmAM tame rAjyanA mahA amAtya thaI phakata traNa lAkha ja dInAra Ape che? AmAM te tame upakAra badale kRpatA batalAvo cho ! paratu mahAnubhAva ! mAro putra che A sarvathI amUlya che. A pramANenI tamArI bhakita teja mAre mATe kalyANa karanArI che. ane dravyasaMcaya e paNa mane zIvanirmAlya che. eTaluM ja nAha paNa te aspRzya che. A pramANe cAciMga zeThanA javAbathI sAnaMdAzcarya yukata thaela maMtrIsvare ubhA thaI temane AliMgana karyuM, ane dhanyavAda ApI kahyuM ke, "Ape Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 [ mahAna gujarAta ApanA putrane suprata karavAthI A putra jagavaMdanIya banaze. mATe Apa hRdayanA caDhatA bhAvathI bALakane paramapujaya surIzvarajIne arpaNa kare. javAbamAM cAciMga zeThe jaNuvyuM ke "he maMtrIzvara ! have A bALaka samasta jaina zAsanane ja che. Apa khuzIthI ApanI IcchA mujaba AcAryazrIne Apane hasteja arpaNa kare! tyArabAda bALakane saMghasamakSa zrI AcAryadevane arpaNa karavAmAM AvyuM. A samaye zrI saMdha taraphathI khaMbhAtamAM apurva aDhAI mahetsava AnaMdesava karavAmAM Avyo, jemAM cAciMga ane udayana maMtroe chuTA hAthe dravya kharacyuM. (2). cArjiMgane sUrizrIne pratibaMdha " uparokata samaye AcAryadeve cAMcIgane paNa evo sajajaDa pratibaMdha Ape che, jeNe caDhatA bhAvothI anumati ApyuM. eTaluM ja nahi paraMtu putranA dIkSA prasaMgamAM hAjarI ApavA paNa vinayapUrvaka jaNAvyuM. udayana maMtrIne tyAM cAMgadeva udayana maMtrIe cAMgadevane cAra varSa sudhI pitAne tyAM pitAnA putranI jema rAkhI lAlana pAlana ane zAstrokta vidyAbhyAsa karAvyuM. A apratima prabhAvazALI bALaka TUMka samayamAM je pramANe agatya RSi eka kSaNamAM samudranuM pAna karI gayA teja mAphaka A bALake khaMbhAtamAM rahI lagabhaga uparokata samayamAMja aneka prakAranA graMthono abhyAsa karyo ane tene dIkSAdhikArane lAyaka zrI devacaMdra sUrIzvarajIe banAvyuM. (3). semacaMdra muni bane che ( A pramANe udayana maMtrIne tyAM rahela cAMgadevamAM dIkSAdhikArane lAyaka dareka jAtanI yogyatA jotAM saMvata 1154mAM mahA suda 14ne zanIvAre rohiNI nakSatramAM staMbhanapura nagaranAM pArzvanAtha svAmInA maMdIramAM agara matAMtare mahAvIra svAmInA maMdIrane upAzraye jainakulabhUSaNa udayana maMtrI taraphathI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAMgadevane dIkSA mahatsava ] * 11 AcAryazrIe pitAnA ziSya tarIke dIkSA ApI. tenuM nAma somacaMdra muni rAkhavAmAM AvyuM. A samaye tenA mAtA pitAe temaja dhaMdhukAnA zrI saMghe temaja pATaNa vigere duradurathI hajAre zrAvaka samudAye puratI hAjarI ApI hatI. dIkSA prasaMge khaMbhAtanA zrI saMghe apUrva lahANa lIdhI hatI. jemAM brAhmaNa paMDita. kavizvaro, ane sarve jAtioe, A pUrva saMskArI bALa dikSIta munIrAjanI dIkSAmAM hAjarI ApI hatI. maMtrIzvara udayana maMtrI te pulyA samAtA nahatA. temane mana te jaina zAsanano bhANu AkAzamAM na uge hoya. eTale harSita thatuM hatuM. nava dIkSita semacaMdra munIne joI jenA batrIse koThe amIrasa sIMcAye hate evA udayana maMtrIe ? A samaye A dIkSAmA pitAnI dhArmika gauravatA dAkhavI hatI. jemAM te samajatA hatA ke '' bhaviSyamAM A munIrAja gujarAtanAM nAthanI garaja sAranAra alokika eka mahAna vibhUti banavAnA che jemanA hAthe ja gujarAtanuM bhAvI saMskArIka banavAnuM che. vanarAja cAvaDAnuM rakSaNa karanAra zrI zIlaguNasUrInuM vyavahAra cAtuyatAnuM bhAna zrI. devacaMdrasUrimAM A samaye temane pratyakSa dekhAyuM. - somacaMdra munI jotajotAmAM sAdhu dharmanI Avazyaka kriyAmAM pAraMgata banI gayA. khANamAMthI nIkaLelA pANIdAra hIrAne pAsA pADatAM jema te jhaLahaLI uThe che tema, somacaMdramuninuM teja adhikAdhika dIptimAna thavA lAgyuM. temanI buddhi evI tIkSaNa hatI ke dIrdha paryAyI sAdhune je vastu grahaNa karavI kaThina jaNAtI te somacaMdra munI sahajamAM prApta karI letA. zrI devacaMdra sUrInI dekharekha nIce somacaMdra muni saMyama mArgamAM prayANa karavA lAgyA. cAMgadevanI dIkSA aMge corI chupI nAsa bhAga vagerenAM je jAtanA kathAnuvAdo vartamAna itihAsakAroe temaja carItrakAroe varNavelA che tevuM kaIpaNa jAta agya vartana cAMgadevanI dIkSAne aMge banavA pAmyuM ja nathI. novela lakhanArAoe teonA aMge saMyama jALavI lakhavuM joIe. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa karyuM. zrI semacaMdra munIne vidyAbhyAsa gata prakaraNamAM ApaNe vAMcI gayA ke vikrama saMvata 1154mAM cAMgade. vane dIkSA mahotsava khaMbhAtanA zrI saMdha taraphathI maMtrIzvara udAyananI pUratI sahAyatAthI cAMgadevanA mAtApitA temaja tenA kuTuMbIjane ane dhaMdhukA jaina saMdhanA puratA sAthe sAthe ItihAsIka rIte ujavAye. - sUrIzvarajI ane temanA anya vidvAna zAstrapAraMgata evA ziSya samudAye bALamunirAja zrI somacaMdane vidyAbhyAsa karAvavAmAM atyaMta kALajI dAkhavI. kaI rIte A buddhizALI somacaMdra muni aneka vAdIone jItavAmAM, rAjA mahArAjAo temaja zrI saMghane pratibodhavAmAM vipUla zaktizALI bane, te purUSArthI mArga temanA gurUe lI. jene lAbha atyaMta tIvra buddhizALI somacaMdra munIe purato lIdho. ane jota jotAmAM pUrva saMcita jJAnodayanA kAraNe temaNe take zAstra, nyAya ane Avazyaka zAstrokata abhyAsamAM etaprota rahI temAM teo pAraMgata banyAM. zrI hemacaMdra munIe sAdhu saMghADAmAM rahI munIone Avazyaka badhI kriyAmAM pravINatA meLavI. teo munI mahArAjenI tathA AcArya devanI sevAmAM kAyama tatparatA dAkhavatA. A kAraNathI teo zrI sAdhu saMdhaDAmAM ghaNuM vinayI ane mAnanIya banyA. abhyAsakramamAMja jeo potAnA jIvananI sArthakatA mAnI rahyA che evA zrI somacaMdramunIrAjane, eka vakhata eka padathI lagAvI lakSapada karatAM adhika parvanA mAtra " ekajapUrva " ne abhyAsa ane tenuM cIMtavana pitA mATe aghurU dekhAvA lAgyuM. A agAdha jJAnazakitazALI zrI se.macaMdramunIrAje buddhinA purNavikAza arthe sarasvatI devIne prasanna karI, temanI kRpA meLavavA kAzmIra javA pitAnA guru pAse vinayatApUrvaka AjJA mAgI. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmacaMdra munInA vidyAbhyAsa ] >> 13 buddhizALI ziSya pratye atula prema dharAvanAra sUrizrIe keTalAka gItArtha sAdhuo sAthe uparAkata pradezamAM javAnI temane sagavaDatA karI ApI. A pramANe zrI gurU AjJA meLavI zrI sAmacaMdra munIe aneka sAdhue sahita kAzmIra tarapha vIhAra karyAM, X X X X (1) sarasvatI devInAM sAMkSAta darzana ane tenA AzIrvAda khaMbhAtathI vihAra karatAM dareka gAmeAnAM sa saMdhAnu... apUrva svAgata pAmatA zrI sAmacaMdra munI sahita sarve vidvAna munIrAjo, jotajotAmAM zrI raivatagirI (gIranAra) para (saurASTramAM) AvI paheAMcyA. ahIM girirAja uparaja zrI sarasvatI devInI ArAdhanA (gaDhanI bahAra khIkA maMdIranI bAjumAM) karavA, zrI sAmacaMdra munIe vidvAna munIrAjone potAnI icchA jaNAvI. vidvAna munIrAjAe temanI IcchAne mAna ApI tyAMja sthiratA karI. ahIM A parama pavitra tIrAja paraja dRDha bhakitapUrvaka zrI sarasvatI devIne prasanna karavA zrI sAmadra munIe aThThamanI tapazcaryAM karI, ane ekAgra cittathI devInuM dhyAna dharI ArAdhanA cAlu karI. aThThamanA trIjA upavAsanI madhyarAtrIe brahma tejanAM nidhAnarUpa sAkSAt sarasvatI devI, temanI sanmukha prasanna cIte hAjara thayA, ane temaNe zubhAzISa detAM kahayuM ke, huM nimaLa buddhivAna vatsa have tAre kAzmIra sudhInA vihAranA jarUriyAta nathI. tArI apUrva ddaDha bhaktithI vaza tArI sarve maneA kAmanA pUrNa karIza" duSTa thai huM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * [ mahAna gujarAta A jAtanuM varadAna ApI vAgadevI adrazya thayA. tyArabAda bAkInI rAtrI apUrva prasannatAthI dhyAnamAM pasAra karI zrI somacaMdra munI svasthAne padhAryA. prabhAtanA paheramAM bALasurya sarakhA dedIpyamAna zrI semacaMdra munI. pitAnI sAthe rahela vidvAna munirAje AgaLa prasanna cI-te hAjara thayA. ahIM ja devInI prasannatA thavAthI have AgaLa na jatAM pAchA khaMbhAta javA tyAMthI vihAra karI gayA. A samaye zrI somacaMdra munInI uMmara mAtra 20 varSanI ja hatI. ATalI nAnI uMmaramAM teoe daivika zakitanI prasannatA prApta karI ane tyAMthI vihAra karatAM karatAM potAnA gurUne caraNe AvI vasyA. zrImadda devacaMdra sUrizrIne paNa AvA prakhara prabhAvazALI ziSyane bhAratanI cAre dIzanAM tIrthonAM devadarzana karAvavAnI temaja temanI jJAnazakita khIlavavAnI puratI jIjJAsA thaI. teo khaMbhAtathI vihAra karI somacaMdra munI sAthe alaga alaga pradezamAM thaI mAravADa (nAgora ) nAgapuramAM padhAryA. A samaye somadeva munInI umara lagabhaga 20-21 varSanA gALAnI hatI. jenuM mukhAraviMda ane zArIrIka bahmateja eTaluM to dedipyamAna thatu hatuM ke jANe koI mahAna jayotIdhara jIvana uddhAra arthe cAre dIzAe jANe pitAnI tejomaya zakitaone pheravI na rahyA hoya ? juo citradarzana Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 mu. supidanI prApti zrImadda devacaMdrAcAya. sarIzvarajI potAnA sAMdhADA sahita nAgapura zahe ramAM Ave che evI zro nAgapura tathA AjubAjunAM saMdhAne jANa thatAM teoe zrI AcAya devanuM sAmaiyuM dhaNAja ThAThamAThathI kayu ane temaNe zrI upAzraye utAre. lIdheA. A samaye A nagaramAM dhanada nAme eka vaNIka rahetA hatA. A vaNIkanuM kuTuMba purvabhavanA karyAMthI, garIbAi bhAgavatuM hatu. jene eka dIvase svapnamAM potAnA gharanAM bheAyarAmAM suvaNune DhagalA dekhAyA. chatAM jenAM nasIbamAM dArIdrayAganI purNAztInA aMta haju dura che evA dhana dane, peAtAnA gharanAM bhAyarAmAMthI kheAdakAma karatAM suvarNa DhagalAne badale kaiAlasAnA DhagalA hAtha lAgyA. A pramANe nirAzA prApta thatAM peAtAnA udayane haju vAra che. ane AmAM kAi bhAgyazALI AtmAnI jarUrIAta che. evI zraddhA dharAvanAra A dhana de te kAlasAnA DhagalA peAtAnA dharane AMgaNe evI rIte gALyA ke jenA upara dharamAM praveza karanAra darekanI dRSTi paDe. X * X Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 kAlasAnuM suvarNa prasaMgeAcita eka dIvasa. nAgapura padhArela zrI gurU sahita gecarIe vIcaryAM jemAM teee dhanadane tyAM ApyA. [ mahAna gujarAta sAmacadramuni temanA dhama lAla 6: "" jai A samaye ghaNIja du:khI sthiti bhogavanAra dhana'da ane tenI strIe ba'ne hAtha joDI muni mahArAja tathA AcAya devane kahayu ke hu sujJa mutI rAjo? mArA dharamAM udara poSaNArthe mAtra juvAranI dheMsa rAMdhI che, te Apa jevAne vahAvarAvatAM mane zarama Ave che; chatAM A AhAra sujhatA ane (yogya) prAsuka che te levAnI Apa kRpA kare.'' A pramANe dhanadanuM khelavu' sAMbhaLI sAmadeva munIe potAnA gurUne sAMketika rIte vina Mti karI jaNAvyuM ke huM AcAya deva ! A vaNikanA AMgaNAmAM suvaNu nA moTA DhagalA paDayA che, chatAM te potAne zA mATe nirdhana jaNAve che?" sujJa sUrijIne ziSyanI jJAna labdhIne A samaye purA paricaya thayA, temaNe jANyu ke "mane A DhagalA teA kAlasAne dekhAya che, te e svata: A Dhagane sparza kare teA jarUra A Dhaga sutrA ane" emAM kAMkhuM Azraya jevuM nathI, sarve muIvarAmAM alaukIka zakita dharAvanAra seAmadeva munIne temanI labdhinA paricaya mATe A DhagalA upara potAnA jamaNA hAthanI tarjanInA sparza karavA. gurUdeve jaNAvyuM.gurU AjJA pramANe navakAra maMtranuM smaraNa karI zrI sAmacaMdra munIe kAlasAnA Dhagane spa karyAM, ahA! hA! A jaivika zakitanA kuvA camatkAra! jemAM turataja A munIrAjanAM mAtra hAthane sparza thavAthI te Dhagale suvarNamaya thai gayA- ane jotajotAmAM peAtAne daridra mAnatuM A dhanaddanuM kuTuMba kSaNamAtramAM kAyAdhI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --: zrI thANA tIrthodhdhAranA khAsa AtmAsamAM :~ zA. narasIgajI manarUpajI agavarI [mAravADavALA] dukAna: thANA, derAsarajI sAme, ...roDa narsIgajInu saMkSipta jIvana... sadagata zeH narasIgajI manarUpajIe zrI thaNA derAsara"nA TrasTI tarIke zrI thANA tIrthA dhAranA mahAna kAryane temaja pratiSThA mahotsavane yazasvI banAvavAmAM jIvananI sArthakatA mAnI hatI, jemAM puratI rIte sAtha ApI zrI navapadajI jInAlayane evu te amaratva yAtrAnuM dhAma banAvyuM che ke, je vastu temanA mATe bhavAntarAnA bhAthA tarIke taravAmAM sAdhaka bane. zrI thANA zA. narasIgajI manarUpajI janma saMvata 1946 svaga vAsa : savata 2005nA phAgaNa zuda 6 thANA. tIrthAdhAranA mahAna kAryanA prabaLa punya baMdhane jANe temanA jIvananI sArthaphatA A bhavamAM purI na thai hoya tema ? pratiSThA mahatsavanA eka mahInA pachI phAgaNa suda 6 nI savAranA temane acAnaka evI rIte svargavAsa thayA ke temAM temane vedanI karyAM bhogavavAnA yAga paNa AvyA nahi ane temanI jIvana naiyA pAra utarI gai AvA mahAna sva. bhAgyAmAnA AtmAne sarva sthaLe zAMti ane uMca kATInu sthAna maLyAja kare evu amA prabhune prAthie chIe, sadagata zeTha narasIMgajInA jevAja dharmiSTa temanA suputra zA. gulAba caMdajI paNa potAnA pitAne pagale cAlI derAsarachanA TrasTI tarIke vahIvaTane evI rIte sabhALe ke te temanA mATe taravA ane tAravAnA bhAthArUpa bane ane lAbha savAyA tarIke jIvananI sArthakatA thAya. thANA. tA. 20-8-49, maMgaLadAsa trIkamadAsa jhaverI. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A12 DIEOD000000001098 066 svatI timAtI mahAvatApa. Formoom -immom --00000000000000 bihAntamopaniSada grahAntaM savehinaH / zobArAmA vivira povAyAmupAsmahe / / 0 0000omeomomameeoimmeroomoooooooooom-0000000 W kArakA ANAVAVA . . ___ * pratiSThA-patram * zrImAn mAladAsIdAsa jI bharosA avidhAnya tamo nirastI bArA VISIVL mAbhyudayasAdhakaM tasyAH svarUpaM satISvapi vividhAsu vidyAsu bhUtamadhyavartamAnodapanidAnavAdhivapAntarApekSayotkRSTatamA HD | saMskRtavANImevASikRtya jagati mAkAzayata / sAMpratajagadguruvemAmimate mArate jaganmaMgalAyAsyAH pracurapracAra Ava zyakaH |sc saMskRtAdhyApanAdhyayanAmimASaNapatrapracArasaraDEloSTamanthalekhanagauravaprakAzanasammAnavitaraNotsAhavardhanA dimiH sambhAvyate / etatkAryasaMpAdanAyaiva saMskRtakAryAlayaH smjni| - surasarasvatyAH kRpAkaTAlAspadIbhUtA ye kecibichA. PlermikAmibhASakAste'Sya kAryAlayasya premapAtrANIti tatrabhavato damaka mapataH saMskRtasaMrakSaNakarANi karmANi divAnizaM mahurmuhurA locayapi niHSatayA basulavenApi sata-kartumamurmahApratiSThopaniSata-kaSTasapAdhi--pUdAnamAtreNevopacaritukAmaH sAmprataM sAhityIya yogyatayA prasannaH saMskRtakAryAlayo TobhavantaM sAhityasUri upAdhinAlaMkRtya paramAnandamApnoti, Ele/ tathA sarvazaktimatyA mahAkAlyAzcaraNakamalayoH savinayaM pArthayate yadAvatkI parA sAMskRtasamunnatirbhUyAditi zam / saMskRtakAryAlayasya --prabandha maMgavAkAMkSI tamA bhima bhAratIrokharA4 pa. kAlIprasAzana mA saMsata...kAryAlayaH, yogA vijayapasabhA, 2004 vika KAVIVINU bIgopana NRK Manguja zrIzaMkarAcArya mAnI VABAVAIVAVAVA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devacaMdrAcArya nAgapuramAM * 17 zanI gaNatrIe pahoMcyuM. AnaMdAzcarya pAmela dhanaMde A pramANe pitAne prApta thaela gurUdevanI prasAdika tulya dhananI prAptIthI (teNe) vinayapUrvaka sUrIzva2jIne prArthanA karI ke "he sUrideva? AvA prabhAvazALI ziSyane Apa AcArya padavI ApI kRtArtha karo" ApanAM upakAranAM badalA tarIke tene badhAye kharca karavAnI mArI bhAvanA che. te tene Apa svIkAra karo. sUrizvare jaNAvyuM ke "he zrAvaka ! jarA dhIraja dhare, tamArI IcchAne huM mAna ApIza. kAraNa ke, A labdhIvaMta munI sUripadavInI saMpurNa lAyakAta dharAve che. ta6 pazcAkSAta upakArI AcAryadeva ane munIrAja somacaMdra tyAMthI bhAva purvaka gheMsa vaherI upAzraye gayA. (2) somacaMdra munI zrI hemacaMdrAcArya tarIke tyArabAda zrI nAgoranA saMgha taraphathI ati utsAha pUrvaka saMvata 1166 nA vaizAkha suda 3 (akSaya tRtIyA) ne dIvase, zrI somacaMdra munIne AcAryapada temanI mAtuzrInI hAjarImAM arpaNa karavAmAM AvyuM. temanA hastasparza mAtrathI kolasAnuM suvarNa (hema) thaela hovAthI temanuM nAma hemacaMdrAcArya rAkhavAmAM AvyuM. A samaye ghaNuja dhAmadhumapurvaka aThThAI mahotsava ujavavAmAM Avyo. jemAM dhanaMdazeThe kharcelI lAkho rUpIAnI dharmaprabhAvanA, mArU prAtanA saMdha mATe amaratvane pAmI. AcAryadeva zrIdevacaMdrasUrie semacaMdra munIne nAgapura nagare AcAryapada arpaNa karyuM. te samaye, gurjarabhUmInA mahAna zreNIo jemAM mukhyatve dhaMdhukAnivAsI saMdhane paNa moTo samudAya hAjara hatA. A saMdha samudAyamAM koI paNa sthaLe purvakAlIna graMthakAroe cAMgadevanA pitAno ullekha karela dekhAtA nathI. e uparathI ema samajAya che ke cAMgadevanA pitAzrI A samaye svargavAsI thayA hovA joIe. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta zrI somacaMdra munIne AcAryapadanA samarpaNa samaye temanI mAtuzrI pAhinI devI nAgapura khAte padhArela hatA. A jagavaMgha putranI mAtuzrIne saMsAra parathI moha Utaryo hato. jethI A samaye zrImada hemacaMdAcArye pitAnI mAtuzrInI bhagavatI dIkSA grahaNa karavAnI IcchA AcAryadevane jaNAvI. zrImadevacaMdrasUrie temanI IcchAne mAna ApI temane pravajyA ApI, ane AcAryadeve pAhinI devIne pravartAnI pada arpaNa karyuM. A samaye jemane sUripadanI prAptI thaI che. evA zrImadda hemacaMdra sUrizvare potAnA gurUdevane vinaMti karI ke, "potAnI janmadAtA mahAna upakArI mAtAne saMgha samakSa pravartInI tarIke sIMhAsana para besavAnI chuTa ApavI. potAnA ziSyanI vinaMtine mAnya rAkhI AcArya deve AnaMdita thaI A jAtanI chuTa pAhinI devIne ApI. dhanya ho evA putra ratnane ! ke jeNe pitAnI mAtAne paNa A pramANe tArI. (3) nAgora (mAravADa)mAM surIpadanI prApti thayA bAda zrI hemacaMdrAcArya pitAnA gurUdevane jaNAvyuM ke "he mahAna parepakArI AcArya deva ! haju aneka zAstrIya graMthanAM maMthana mATe, zrI sarasvatI devInI saMpurNa kRpA prApta karavA ane A devInA sAkSAtkAra arthe giranAra javAnI IcchA che." jemAM mukhyatve kAraNa e che ke "pUrvaracita vyAkaraNanI mahAna ATha prate je, kAzmIranA sarasvatI bhaMDAramAM vidyamAna che, te pratonAM abhyAsathI jarUra sAthe katA thAya ema che. jemAM mAtAjIno AzIravAda maLatA A mahAna kAryamAM mane saphaLatA prApta thAya tema che." saraLa praNamI zrImadda devacaMdrasurijIe pitAnAM ziSyanAM abhyadayamAM lAbhArthe temanI IcchA pramANe dezATanathI je kuzaLatA prApta thatI hoya ? ane zAsanane paNa je udaya thatuM hoya to? yathAzakti sAtha ApavA khuzI darzAvI. ane thaDa munIvara sAthe zrI hemacaMdAcArye saurASTranI teyArI karI. kalikALanAM ajJAnarUpa aMdhakAramAM suryasamAna tejasvI, jeone prabhAva bhaviSyamAM cAre dIzAe prakAzita thavAnuM che. ane jemanAM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devacaMdrAcArya nAgapuramAM ] >> hAthe gurjarabhUminuM kalyANa nirmita che. evA munirAe zaharSa mAravADathI vihAra karyo, ane teo saurASTa giranAra upara AvI pahocyA, (4) surizvarajIe sAthe Apela zrI siddhacakra maMtrarAjanI ArAdhanA mATe, sAthe rahela sAdhuomAMthI zrI malayagirijI, zrI devedrasurijI, ane zrI hemacaMdrasurijI aMhi tatpara thayA. jemAM eka padmamaNuM strInI sAyatAnI jarUra hatI. tethI sarve sAdhuo giranAra najadIkanA kumAra gAme AvyA. gAmanA simADe taLAva kAMThe eka bebI vastra dhoto hato. jemAMthI eka vastra teNe sukavyuM hatuM. vastranI madhuratAmaya suMgadhInA kAraNe, jenI AsapAsa bhramare gujAro karI rahyA hatA. jethI sarve sAdhuoe jANyuM ke, A gAmamAM jarUra padmamaNa strI haze. tapAsa karatA samajAyuM ke, ahinA ThAkaranI strInA A vastro hatA. jethI teo ThAkoranA mahele gayA. ahi ThAkore temanuM bhAva pUrvaka svAgata karyuM, ane AgamananuM kAraNa pUchayuM. tyAre zrImad "hemacaMdrajIe jaNAvyuM ke amAre vidayA prApti arthe eka padmamaNuM strInI sahayatAnI jarUra che. jenA arthe ame giranArathI ahiM sudhI AvyA chIe. jemAM bahe ThAkora? ApanI bhAgyAmAM ThakarANI, khare khara nArI jAtimAM uMca koTInI paghamaNI tUlya dekhAya che. jenI sAhayatAthI ame zrI nemInAtha prabhunI chatrachAyAmAM girirAja para zrI siddhacakra, maMtrarAjanI sAdhanAthI, zrI vimalezvara devanI prarsatA prApta karI zakIe tema chIe. je zrI yakSarAjadeva prasanna thAya, ane dhAravA pramANe varadAna Ape to ? amArAthI dharma sevA uMcakATInI thaI zake tema che. javAbamAM ThAkore jaNAvyuM ke "he tapasvI sAdhuo? amArA daMpatInA evA te dhanyabhAgya kyAMthI ke, amo amArA jIvananI sAphalyatA Apa dhAre te pramANe sevA ApI karI zakIe ? sUrizrI " he ThAkora? A sAdhanA mahAna vikaTa, kaTImaya, ane evI to gaMbhIra, che ke, tenA upara Apa pukhta vicAra karI javAba Ape. amAre aThThamanI tapazcaryA karI: rAtrinA ekAMta samaye, vastra tajI, vidayAnI sAdhanA arthe besavAnuM hoya che. te samaye Ape hAthamAM nAgI tala para sahita ubhA rahI, sAdhakonA parikSaka banavAnuM rahe che. jemAM ja tapasvI jIvananI kharI kasoTI A samaye thAya che. sAdhaka tapasvInuM mana jarA paNa A samaye vikArI dekhAtA, tenuM mastaka dhaDathI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 [ mahAna gujarAta '' juduM karavAnI zAstra, AjJA kramAvela che. te mujaba huM ThAkAra ? Ape samaye jarApaNu dayAne sAva na lAvatA, amArA traNe sAdhakAmAMthI, Apane kAinuM dIla jarA paNa calAyamAna dekhAya teA, tene khuzIthI Ape ziraccheda karavA. tapazcaryAnI trIjI rAtrie sAdhanA samaye amArI sanamUkha ApanI devAMganA tulya pavitra ThakarANIe nirvastra thai ubhA rahevAnu' che. A samaye amArI najara nicI yaMtrarAjanI sAdhanAmAM mugdha banela haze, jethI, kAipaNa jAtanA najara doSane temAM bhaya nathI. rAtrinA ekAMtamAM A samaye parvata upara aMbikA mAtAnA maMdIra pAse ame traNa sAdhue, ane Apa banne jAMja mAtra haze!. ThAkAra ane tenI strIe zrI hemacaMdra surijInI mAMgaNI mAnya rAkhI, ane kaye divase sAdhanA arthe hAjara thavuM te pUchyuM, cAkasa divasa nizcita karavAmAM AvyA. pachI ahithI surima DaLa giranAra tarapha vihAra karI gayuM. (5) vimalezvara devanI prazannatA :-- TharAvela dIvase kumAra nagaranA ThAkura, ThakarANI sahita sAdhanA samaye girirAjapara hAjara thayA. ane upara jaNAvyA pramANe traNe sAdhaka mAmAMee zrI maMtrarAjanI sAdhanA cAlu karI. trijA dIvasanI madhyarAtrie jyAre eka dhyAne nizralatA pUrNAMka sAdhanA pUrNa byAsta banI tyAre, yakSarAja zrI vimalezvara deva pratyakSa thayA; ane sarvene darzana dIdhA. ThakarANI AkhanA palakArAmAM susajIta banyA? prasanna thayela deve traNe mAhatmAMne varadAna mAgavA kahayuM; tyAre devedrasurie "kAntipurInA jInaprasAda serIA lAvavAnI mAMgaNI karI. malAyagirbhei sidhAMntA upara subha vRti racavAnI zakti mAMgI" ane zrI hemacadrasUrie rAjAone pratikhAdhI, temane rIjhavI jaina zAsananI sevA mATe apurva zakita mAgatA jaNAvyu ke, zAsana upakArI hai yakSarAjedeva pUrvakata dharmAcAryA mAphaka rAjasabhAmAM vAdIone sidhAMtAnusAra jItavAmAM, temaja prabhu mahAvIra kerIta jInedra vyAkaraNanA abhyAHyArthe tene sAhaya karavAmAM, Apa mane jaivika zakitanuM baLa ApeA. jethI huM evA AkaraNa graMthanI racanA karavA samartha thaI rAkuM ke, A graMtha vigurjarabhUminI gauravagAthA rUpa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devacaMdrAcArya nAgapuramAM ] >> 21 bane. deve kahyuM ke "he munIvare? ApanI dhAraNuM pramANe ApanuM kArya siddha thAva. A pramANe varadAna ApI deva adrazya thayA. noTa-ahi saheje prazna thAya che ke hemacaMdrasurie rAjA mahArAjAne pratibaMdhavAnI temaja rIjhavavAnI zakita zA mATe mAMgI haze? javAbamAM jaNAvavAnuM che, teo gurjarabhUminA vatanI hatA. A kALe pUrva prathA pramANe rAjA mahArAjAonA darabAre haMmezA vidavAna paMDitanI dharmasabhA, rAjAonI hAjarImAM bharAtI. jemAM dareka dharmanA dharmAcArIene yogya sthAna maLatuM. vAdi ane prativAdI svarUpe dharmavAda thato. jenI nodha purepurI levAtI. jemAM vijetA dharmAcArya ane paMDitonuM bahumAna rAjAo, sabhA temaja mahAjana rAkhatA. ne temanI kiti cAre dizAe prasaratI, A pramANe mahAna gujarAta ane mALavAnA rAja darabAramAM paNa purva paraMma parAthI banatuM Avela hatuM. jemAM pitAnA gurUdeva, temaja temanA gurUdevoe A pramANe rAjya darabAramAM vijetAvAdI tarIke prakhara, vidavAna dharmAryAya tarIke apUrva mAna meLavyuM hatuM. je prathA pramANe pitAnA hAthe dharmanI, ane rASTranI sevA mahArAjA sidhdharAjane rIjhavI thaI zake tenI khAtara surijIe A pramANe varadAna mAgyuM hatuM. ane deve ApyuM hatuM." dhAryA pramANe varadAna meLavI tyAMthI surimaMDaLa nAgAra ApyuM. jyAM pitAnA ziSyane prApta thayela varadAnanA AdhAre, yogya kALa paripakava thaela devacaMdrasurine dekhAya. jethI sarve munirAje mAravADathI zubha dIvase ane zuMbha zukane vihAra karI, pATaNa gujarAta AvyA. ane pATaNanA mahAjane temaja amAtya vage temanuM bhAvabhInuM svAgata karyuM. (6) pATaNamAM pinAnA gurUdeva sAthe aneka vakhate zrI hemacaMdrAcArya rAja darabAre javA lAgyA. vidavAnanI dharmasabhAmAM dhArmikavAdamAM "gurUthI ziSya sava " nI mAphaka navayuvAna sUrizrIe mahAna gucavAtA dhArmika temaja rASTriya praznano ukela, nyAya, niti, ane dharmanA amI jharatA mAge, evo te saraLatAthI karavA lAgyA che, jenA yoge mutsadI-mahAna amA ane khuda mahArAjA jayadena temanA para prasanna thayA. jemAM saMvata 1181 nA gALAmAM digaMbaravAdIne jItavAmAM pitAnA gurUdevanI chatrachAyAmAM, zrI hemacaMdAcAryo dAkhavela apUrva kuzaLatAthI-rAjasabhA ane khuda mahArAjA temanI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 [ mahAna gujarAta pratye AkarSAyA ane temanA anurAgI banyA. ane A dharmacAryAnA satsaMgamAM mahArAjA siddharAja jayadeva AvyA. - gurUdeva zrIdevacaMdrasUrIzvare pitAne mATe bhAkhela bhavISyano vega paNa potAne jJAnabaLe yogya lAgyo. jethI temane svaparanA hItArthe, potAnI mAtRbhUmIne jugAra vagere sAta vyasanothI dura karAvavI, amArI paDatathI hIMsAne tyAga karAvI, sarve jIvone abhayadAna apAvavAne, ane A bhUmIne ahIMsAvAdI jaina zAsanamaya banAvavAne suyoga zrIhemasUrIne prApta thayuM. ne tene temaNe sadaupayoga karyo. udayana maMtri, mujAla mahetA, zAnta mahetA sajana mahetA, vagere jena amAtyAe, temaja pATaNanAsaMghe zrI hemacaMdrasurinA vadhu abhyAsanI pragati mATe kAzmIrathI khAsa vidavAna zAstrIone bolAvyA. temanI mAraphate kAzmIranA sarasvati devInA jJAna bhaMDAramAM rahela prAcina vyAkaraNanI mahattAbharI ATha prajjo maMgAvI, ane surizrIjInA vyAkaraNanA abhyAsamAM, zrIdevacaMdrasurijIe paNa puratI sagavaDatA karI ApI. pATaNamAM lagabhaga paMdara varSa sudhI kAzmIrI vidavAna zAstrIonA sahakAramAM rahI, zrI hemacaMdrasurijI prAcina jaina siddhAMta, temaja vyAkaraNanA prakhara jJAtA banyA ane zAsana dIpAvyuM. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM. zrI devacaMdrasuri pUrNatalaga7nA vidvAna AcArya zrI datasurijI vAgaDa dezanA vaTaprada nagaramAM vihAra karatA gayA. jyAM yazobhadra nAme rANe rAjya karatA hatA. enA mahelanI pAse upAzrayamAM jena saMghe zrIdattasUrine utAro Ape. pUrNa caMdramAnI rAta hatI. A samaye rANAe durathI munIone upazrayamAM beThelA joyA. AthI pitAne pradhAna je je na hatuM tene teNe pUchayuM ke A mahAtmAe koNa che ? tyAre teNe kahyuM ke "viSama vRtanAM dhAraNa karanArA A jainAcAryo che, jethI tene zradhA upana thaI, ane savAre te vaMdana karavA gaye. A surizrIe yogya pAtra jANI tene dhArmika dezanA saMbhaLAvI. jenI asara rANane sacoTa thaI, ane rAhunI jaina dharma pratye rUcI utpanna thaI. ahIM A surizrI eka mAsa rahyA ane tyAMthI vihAra karI anya sthAne gayA. tevAmAM varSAkALa najadIka AvI pahoMce. rANo devapujA vigere dharma vyApAthI saMskArika jIvana pasAra kare che. evAmAM saradaRtu AvI. eka divasa rANo pazuSetra jovA gayo. tyAM jaMgalamAM kheDuto bAMTavAo bALatA hatAM. temAM garbhanA bhArathI maMda banelI evI sapiNine javALAothI dAjhelI ane taraphaDatI joI. AthI rANune dayA upajI, ane tenA hRdayamAM verAgyanI prApti thaI. tene eja jAtanI jhaMkhanA thaI ke, ahA ! he ! saMsArI gRhavAsanAne dhIkakAra che ! kone mATe A pApa meM karyuM che? rAjapATa paNa tevuM ja kapaTanA jALa jevuM, ane narkagAmI . tethI samasta saMsArano tyAga karavo joIe. e pramANeno vicAra karI te mahele Avyo. rAtre tenA prAyaka pradhAnane belAvI tene khAnagImAM puchayuM ke mArA dharmagurU zrIdarasuri kayAM vicare che ? maMtrIe kahyuM ke "DIDuM ANukamAM "? tyArabAda paricita samudAya sahita, eka uttama hAra sAthe laI rANe gurUnA zaraNe jaI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[ mahAna gujarAta pahoMce. jyAM teNe gurUdevanA darzanathI AnaMda thaye. rANue bhAvapUrvaka vaMdana karyuM. ane saMsAra upara potAne pUrNapaNe vairAgyanI bhAvanA thaI che e pramANe jaNAvyuM. gurUdeve kahyuM ke " he rANa "cArItra vinA ja pApathI mukata thatA nathI." tyAre rANAe jaNAvyuM ke "te jAtanuM cArItra mane Ape" surizrIe DIMDu ANukanA saMghane ekatrita karyo. ahIM dIvya maMdIra banAvavA pitAnI pAse rahela kImati hAra saMghane rANAe arpita karyo. tadapazcAta rANAe cArItra aMgIkAra karyuM, jemanuM nAma yazomAnamunI rAkhavAmAM AvyuM. rANunA ratna hAranA dravyano sadupayoga thaye. ane ahIM eka bhavya jinAlaya baMdhAyuM. Aje paNa A jinAlaya mahArANunA yazagAna rUpe vidyamAna che. cArItra grahaNabAda niyamita chaTha ane aThThamanI tapazcaryA karatA A munI ugra tapasvI banyA, yazomAna munIne zrIdattasUriegya samaye sUripada arpaNa karyuM, ane temanuM yazebhadrasUri nAma rAkhavAmAM AvyuM. zrI yazobhadrasUrine jJAnabaLe pitAne aMtakALa najadIka jaNAtA raivatagiri para jaI zrI neminAtha sanmukha anazana karI teo svarge sidhAvyA. A yazobhadrasUrinI pATe zrIpadmasuri graMthakAra thayA, jemanI pATe zrI guNasUri thayA. zrI guNasenasUrinI pATe zrI devacaMdrasUri thayA, jemaNe thANAMgasUtranI vRtti temaja zrI zAMtinAtha carItra vigere mahAzAstro racI prajJAsUtrane carItArtha karyo. jeo vihAra karatAM karatAM gurjarabhUmi saurASTranI sarahada para Avela dhaMdhukAnagare padhAryA ahI temane cAciMga zeThanA pAMca varSanA putra cAMgadeva ziSyanI prApti thaI. jenuM dIvyadarzana ApaNe A graMthanI zarUAtamAM karela che. A cAMgadeva teja zrI hemacaMdrAcAryajI ane e teja devacaMdrasUri ke jeo zrI hemacaMdrAcAryanA gurUpadane dIpAvatA hatA. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI giranAra para traNa samartha jainAcAryonI ugra tapazcaryA. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zabdAnuzAsana graMthanuM rAjadarabAre pujana savata 1194 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM. saurASTramAM vallabhIpuranI mahattA valabhIpura eka vakhata samRddhazALI mahAna nagara hatuM, karoDAdhIpatio ahiM vasatA hatA. vallabhIpuramAM manohara chanAlayo ane sAta jJAna bhaMDAro hatA. jyAMnA zrImaMtAe zetra jyanA maMdIra baMdhAvyAM hatAM. pUrva kALe zetruMjayanI talATInuM sthAna vallabhIpura gaNAtuM. vallabhIpuranA zrI RSabhadeva maMdIranI eTalI badhI prasiddhi hatI ke, jenA darzanArthe aMsakhya yAtrALuo duradurathI AvatA. A maMdIra bhavya kArIgarImaya ane sthApatyanA namunA rUpa hatuM. jenA bhUgarbhamAM eka graMthAlaya prAcina graMthanuM sau rakSaNa karI rahela hatuM. kALanA prabhAve bauddha lekee vallabhIpura kabajo lIdhe tyAMnA jena mahAjane nagarano tyAga karyo paMcAsara ane AbunI uttare bhIlamAla vagere mAravADanA zaheramAM temaja khaMbhAta, bharUca ane bharUcanA samudra mArge kokaNa dezamAM duradura nagaroe jaI janoe vAsa kI. (1) saurASTrane saMskArI banAvanAra samartha jainAcAryonI javalaMta gaurava gAthAmaya vallabhIpurano javalaMta ItihAsa, mahAna gujarAtanA itihAsamAM dharmabhUmi tarIke prasiddhine pAmela che. jyAM zrI zetruMjaya temaja zrI giranAranA mahAna jena tirtho uparAMta temanAtha-dvArikA, Adi sanAtana tIrtho saurASTra prAMtanI gaurava gAthAtulya anAdikALathI vidyamAna che. saurASTranI tIrthabhUmi dedipyamAna vRkSarAjanI lIlI hariyALI ghaTAchama jhADIthI bharapura upavane dIvya oSadhionA bhaMDArarUpa che, saurASTranI dharma bhUmi mahAna prabhAvika devAlothI bharapura ane AkAzanA tArAomAM jema Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 [ mahAna gujarAta caMdramA dIpI nIkale te pramANe bhAratamAM mahAtmarUpa che. A dhama bhUminAM devAlaye| mahAna prabhAvika, camatkArika gaNAya che. A dha`bhUminA pavitra tIrthAMmAM gAMdhaveryAM, siddhidharA, vidyAdharA, devA, pakSI vagere jIvAtmAe meAkSa sukhanI AzAthI dhama sAdhanA ane tIrthayAtrA kare che ane Atma kalyANa sAdhe che. (2) pahADA paNa sthAna badale che pRthvInuM paDa sItera mAila jeTaluM jADu che, hImAlaya jevA parvatanu vajana uMcakI zakanAra pRthvInuM paDa dabANane lIdhe nIce namatuM jAya che. jemAM parvateAnI hAramALAo paNa peAtAnI sukSamagatie cAle che. anAdikALa pUrve STigAcara thatA tamAma khaDA eka bIjA sAthe saMkaLAyelA hatA. A A khaDA dara seA varSe cAlIsathI pacAsa miTara dura khasI rahyA che. jenu draSTAMta TAMkatA tezanala insTITayuTa opha sAyansanA adhyakSa mI. khI. ena. vADIAe tArIkha 19-11-45nA jAhera bhASaNamAM jaNAvyuM che ke, paMjAbamAM Avela mIThAnA pahADAe paNa medAna upara A pramANe vIza mAilanI musAphrI karI che. A uparathI siddha thAya che ke, zetrujayanI taLeTI anAdikALa pUrva vaDanagaramAM hatI. tadapazriyAta kALAntarAe dhasAtA dhasAtA te vallabhIpurane kAMThe paheAMcI, ane tadazriyAta Aje paMcama ArAmAM pAlItANAnA nagara cheDe vidyamAna che. vallabhIpuramAM bauddha kALe temaja tyAra pUrve saMkhyAbaMdha giri guphA hatI. jayAM sAdhusaMtA, sAdhakeA, temaja mumukSu| A sthAnamAM rahI ceAganI sAdhanA karatA hatA. pUrva kALe A bhUmimAM mAileAnA mAle sudhI bhoMyarAMe hatAM. jemAM bhedI rastAe, ajavALo aMdhArI khArIe ane keDIe sahIta evI rIte Avela hatA ke, jyAMthI bacavAnu' sAdhana saraLatAthI maLI rahetu, duradurathI zetruMjya girirAjanI yAtrAe AvatA saMdhA vallabhIpura thane tirtha yAtrAe jatAM hAvAthI siMdhu nadIthI te pavitra ga MgA sudhInA pradezamAM, temaja kanyA kumArI sudhInuM eka paNa nagara evuM nahi hAya ke, jyAMnA jaina sa Mdhe pAlItANA tinA darzane jatA vallabhIpuranA jaina saMdhatuM bhAbhinuM svAgata ane svAmI vAtsalyaneA lAbha nahi lIdhA haiAya ? Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTramAM valabhIpuranI mahattA * A bhUminI adabhUta dharma kathAmAM nIcenI ItihAsIka kathA jaina sAsananI gIravatAne gavanArI ane pramANabhUta prApta thAya che je nIce pramANe che. (3) jagata gurU prabhu mahAvIra kevaLa jJAnanI prAptI bAda trIjI vakhata rAjagRhI padhAryA. devoe samavasaraNa racyuM. dharma sabhAmAM manuSya, tiryo ane devagaNa A samaye vidyamAna hatA. jemAM mahArAjA zreNika, rAjakuTuMba sahita vidyamAna hatA. bauddha temaja vedAMtIka dharmanA dharmAcAryo paNa vidyamAna hatA, A samaye I ubhA thaI vinaya pUrvaka pUchayuM ke he prabhu bAramAM aMgamAMthI chellA draSTivAda nAmanA aMgane viccheda kayAre thaze ? prabhue gaMbhIratAthI jaNAvyuM ke "he devandra sAMbhaLa! mArA nirvANa pachI ekaso sIteramAM varSe zrata kevaLI zrI bhadrabAhu svAmI thaze. tyAra pachI 215 mAM varSe zrI sthalIbhadra nAme AcArya thaze. tyAM sudhI cauda pUrva artha sahita raheze. pachI 584 mAM varSe zrI vraja svAmI nAme AcArya thaze. tyAM sudhI daza pUrya raheze. tyAra pachI 616 mAM varSe zrI durbalikA pUSpamitra nAme AcArya thaze; tyAM sudhI lA pUrva raheze. mArA nirvANa pachI 1000 varSe saghaLA pUrve viccheda jaze. zrI saudharmA svAmIe puchayuM ke he prabhu! devAdhigaNIno jIva hAlamAM kyAM che? tyAre prabhue jaNAvyuM ke tene jIva, atyAre tArI tahenAtamAM rahenAra pAyadaLa senAne adhipati, tAro ananya bhakta, ane mane mAtAnA garbhamAMthI saMharanAra hariNagamazI deva che. te deva cavine devardhigaNI kSamA kSamaNa thaze. devendra A sAMbhaLI atyaMta khuzI thaye. dezanA pUrNa thaye, pazu, paMkhI, manuSya, deva vigere pitApitAne sthAnake gayA. pachI devandra ane hariNagamethI deva sAthe gayA. . (4) A ItihAsika ghaTanAbAda 900 varSe devapaNAnuM AyuSya pUrNa karI, hariNagamethI deva tyAMthI cavi saurASTramAM velakuLapaNa kahetAM verAvaLa pATaNamAM aridamaNa rAjavInAM darabAramAM kALardhita nAme kAzyapa getriya rAja Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( [ mahAna gujarAta sevaka hatA. jenI kalAvatI nAme strInA ratnakukSIthI virATa saMvata 900 mAM putra paNe utpanna thayo. putranuM nAma devAdhi rAkhavAmAM AvyuM. bIjanA caMdramAMnI jema mAtApitAnA lADamAM ucherAta putra, zIzukumAre bAlyavyasthAne tyAga karI yogya vyavasthAe AvatA, pitAe tene be kuMvarIo paraNavI. saMtoSathI kumAra gRha saMsAra calAvavA lAgyo. pachI kALe karI kumAre kamakSayArthe samartha jainAcArya zrI devagupta AcArya pAse dikSA lIdhI. talavAranI dhAra maya saMyamane pALatA munirAje, gurU pAsethI pUrva datta jJAnanI prAptI karI. gurUe devAdhi munine pitAnI pATa upara gaNIpada ApI sthApita kIdhA. pachI devagupta AcArya svarge sidhAvyA, jemaNe virAta saMvata 980 thI 93 sudhImAM vallabhIpuramAM "samasta sidhAMtAnI vAMcanA denAra ane jena zAsana, prabhAvaka kaLIkAla kevaLI tarikenuM bIrUda pAMcaze AcAryanI sabhAmAM prApta karyuM. A pramANe jenAgamane mAthe duzaMbha kALanA prabhAve ApattInA DuMgaro paDavA chatAM mahAna pUrvAcAryoe purUSathI prayAsoe, kaThaMstha sUtrone gra thArUDha karyA. te sUtro Aje pIsatALIsa Agama sUtra tarIke prasiddhine pAmela che. temaja zurakSita che. jenA yoge vikAzIta jaina samAja jaLahaLe che. anukrame vihAra karI virATa saMvata 1000mAM eTale vikrama saMvata 230 mAM siddhAMcala upara anasana karI zrI devardhigaNI AcArya devaloka sidhAvyA. A mahAna puruSanA akSara dehane jaina samAja Aje jeTale puje teTale ochA che. (5) pustakArUDha thaela Agama sUtra, mULa ardha mAgadhi bhASAmAM che. jenA upara TIkA, TIpana rUpe vivecana karavAmAM AvyuM che. A vivecana niyaMyuikta, cuNi, bhASya, saMgrahaNI ane TIkA ema paMcAgI prakArothI oLakhAya che. pustakArUDha thaela jana sAhityanI zarUAtamAM prAcina sAhitya tarIke "jJAna pacI kanAmanI tADa patra paranI vikrama saMvata 1109nI prata, jesalameranA jJana bhaMDAramAM vidyamAna che. tADapatri upara prata, caudamI athavA paMdaramI sadI sudhI lakhAtI. tyArapachI kAgaLane vaparAza zarU thayo. A graMtha lakhavAmAM aneka pra paranI raMgaberaMgI zAhIne upayoga thatuM. temaja sonerI rUperI citro paNa deravAmAM AvatAM. temAM khAsa karI ka5 sUtramAM mahAvIra prabhunuM caritra varNaveluM che, tenI sacitra patra seMkaDe lahIyAnA hAthe tADapatra upara vividha citramaNathI aMlakRIta thaI, hajAronI saMkhyAmAM cAre dizAe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTramA vallabhIpuranI mahattA * kalasutra tarIke vAMcanAMarthe mokalavAmAM Avela che. A kAmamAM lagabhaga traNase lahIyAoe valabhIpuramAM ja vikrama saMvata 510 thI 23 sudhInA 13 varSa sudhI sevA bajAvI hatI AmAnI keTalIka prata videzanA myujhIyamone bhavI rahela che. temaja gujarAtamAM mukhyatve pATaNa, amadAvAda, khaMbhAta, chAnI, vaDodarA, surata, muMbaI, vagere sthaLoe che, kAThIAvADamAM bhAvanagara, pAlItANA, liMbaDImAM temaja karacha kaDAya gAmamAM, mAravADamAM-bIkAnera, jesalamera, pAlI, jhAlera, AhAra, temaja mALavAnA ratalAmamAM, ane mevADanA udayapuramAM paMjAbamAM gujarAnavAlA, hozIArapura vigeremAM, yukata prAMtamAM AgrA ane kAzImAM temaja baMgAlanA kalakattA temaja balucaramAM, ane digmabaraya bhaMDAro paikI uttaramAM AgrA vigeremAM, ane dakSiNamAM muLa biMdI vagere nagaromAM moTA moTA jJAna bhaMDAre che. tyAMnI kalpasUtronI prAcina prate vidAya mAne naSTa thatA anya sAhityanA prathAne bacAvI, zurakSita rIte rAkhavAmAM Avela che. jJAna bhaMDAra jainAcAryonA upadezathI dhanADhaya zrAvakee temaja mahAjane karAvelA che. ane jena mahAjananA vahIvaTa nIce sacavAya che. pIsatALIsa AgamamAM muLa zleka 81831 che. tenA upara TIkAo ane yuni maLI kula leka saMkhyA 702582nI che, Agama graMthanI 16 mI sadInA kAgaLa upara lakhAela pratamAM hajAronI saMkhyAmAM Aje vidaryamAna che. uparokata Agamo ardhamAgadha bhASAmAM lakhAela che tenA upara TIkAo saMskRtamAM che. jemAM agIAra aMga , bAra upAMga sU, daza prakriNa, (panA sutro) cha cheda sU, cAra muLa sa, be culIkA sUtra maLI pIsatAlIsa Agama sUtronI racanA mahAna upakArI devAdhigaNu kSamA kSamaNe zrI vallabhIpuramAM vikrama saMvata 10 thI 13 sudhImAM karI. jemAM racAe, kapa sutranuM prathama vAMcana AnaMdapura nagare rAjavInA darabAramAM thayuM. bhAratIya prAcina itihAsanA saMzodhana parathI temaja purAtatva za zedhika graMthonA AdhAre, temaja darzanIya zilA lekho, stupa, ane A bhUmimAM Avela dhArmika tIrtho temaja deva maMdiranA zilA lekhe ane sthApatyamAM, pUrvAcAryoe je mahAna sevA bajAvI che, te uparathI samajavA maLe che ke, vallabhIpura saurASTranA pATanagara tarike rASTra ane dharma sevAmAM apUrva sAtha A hate. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna gujarAta { nepacuna eNsyuransa . lI. jIdagI -kaMpanInA pragatInA- AMkaDAo Aga akasmAta PTala askayAmata rU. 75,000,00 primiyamanI Avaka rU. 20,000,00 lAipha phaMDa rU60,000,00 cukAvelA dAvA rU 25,000, ' kAvelA ja meTara dareka jAtanA vimAnuM kAma svIkAre che. praspekaTasa ejansI mATe lakhe | nepacuna e syuransa kaMpanI lI. 10, he nabI reDa, nepacuna bIlDIMga, keTa, muMbaI. 4 cIpha ejanTasa :AI. Ai. keraparezana lI. avaDANa cembara, keTa-muMbaI. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM. jaina darzananI mahattA na-bAvIsamAM tIrthaMkara zrI neminAtha prabhunA samayamAM pAMDava, karava, zrIkRSNa, baLadeva, AdI mahApurUSo thayA. tenA aMge mahAbhArata jevA grathonI racanA thaI. pAMDavoe zetruMjayane udhAra karAvI ghaNo mahimA vadhAryo hato. ane chevaTe dIkSA laI mekSe gayA hatA. neTara-pAMDava ane kaurava e baMne kuLavAcaka zabdo gaNAya. A baMne rAjyakuLamAM utpanna thayela dareka vyaktio pAMDava ane kauravanAM upanAmathI prasidhine pAmela hatI. je pAMDavoe zetruMjaya tIrthano uddhAra karAvI jaina dharmane mahimA vadhAryo hato ane chevaTe dIkSA laI le gayA hatA. te pAMDa pAMDavakuLamAM janmelA, ane vedAMtika mahAbhAratamAM darzAvela pAMDava karatAM A vibhUtio anya hatI. jene lagato khulAse sidhdharAja jayadevanAM prasaMgamAM zrI hemacaMdrAcArye Apela zaMkAnAM samAdhAna javAbamAM maLI rahe che. - A pAMDavo temaja zrIkRSNa baLadevAdi mahApurUSe rAjyakuLamAM janmelA ane sagAsaMbaMdhIo hatA. jemanAM samakALe jena temaja sanAtana dharma samAnatA prApta karI hatI. jaina mahAbhArata ane harivaMza prabaMdha Ane aMge vadhu khulAso ApI zake che) * neTa-amArA taraphathI harivaza rAsa 4400 gAthAo sahita prAcina hasta lekhIta kRtine AdhAre bahAra paDaze. [ jemAM mahAbhArata, pAMDavaprabaMdha vagere graMthonA prakAzanamAM upayogI sAhityanuM divya darzana thaI zakaze.]. - tyAra pachI trevIsamA tIrthakara zrI pArzvanAthanA samayamAM jena dharma prAdhAnyatA prApta karI hatI. jemanA ziSya paraMparAmAM temanA mukhya gaNadhara Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra [ mahAna gujarAta zubhadattajI hatA. temanA mukhya ziSya haradattajI, temanA A samudrajI thayA, ane temanA ziSya svayaM prabhasUrI thayA. teonA keTalAka ziSyAmAM vihItAzrava nAme vidita ziSya thayA. jemanA saMpradAyamAM gautama budhdhe dIkSA lIdhI. ane jIddakIti nAme prasiddhine pAmyA. A gautama budhdhe baudha matanI sthApanA karI. A kALe pU`kAlIna zAkya patha bauddha dharmanA muLa paMtha tarike gaNAtA. cevosamA tIrthaMkara prabhu mahAvIra svAmInA kevaLa jJAna pUrve bauddhamata uttara hiMdamAM cAlu thayA. nA--A bauddha ane jaina dharmanI samAlAcanA mATe amArA magadhanI mahArANI ane prabhu mahArvIra graMtha juve. cAvIsamA tIrthaM kara prabhu mahAvIranA samayamAM aneka ` mahAprAMtanAM rAjavIoe jena dharmonA svIkAra karyAM ane magadha sAmarAjya jenadhama maya banyu hatuM. rAjahI nagarInA mahArathI zreNika tathA tenA kuTube prabhu mahAthIranA anuyAyI tarIke pAta nu pAchaluM jIvana vyatIta karyuM. ane tI karanAma karma upArjana karyuM. mahArAjA zreNikanAM kuTu bamAMthI aneka rANIe rAjaputrA ane putrIoe dIkSA lIdhI. IMdrabhUti Adi agyAra gaNadharA jeo vedyAMtika dharmanAM alaga alaga dezanA kriyAkAMDI hatA. teo peAtAnA ziSya parivAra sAthe jaina siddhAMtanAM pAraMgAmI banyA, gaNadharapadane dIpAvavA lAgyA. prabhu mahAvIranA sAthe deza videzamAM vicarI te kALe bhAratanA sALe prAMte jemate bahudhAye jaina dharmI banAvyA. prabhu mahAvIranuM nirvANu appApA. (pAvApurI)mAM hastipAla rAjAnI dhama zALAmAM thayuM. jemanA bhakata nava-malli jAtinA ane nava-lacchi jAtinA rAjAoe dIpeAtsava karI prabhunuM kalyANaka ujavyu, te dIvasathI dIpAvalI pava cAlu thayuM. prabhu mahAvIranA prathama gaNadhara zrI gautama svAmIne prabhu mahAvIranA nirvANanA divase, rAtronA pAchalA prahare prabhunA nirvANanI mAhiti thai, jeo Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja na darzananI mahattA * 33 alpAyuSi hovAthI prabhu mahAvIre dIrdhAyuSi evA sudharmA svAmIne pATanA adhikArI banAvI catuvidhei jena saMghanI sthApanA karI. jemanI pATa paraMparAe prabhunAnirvANa bAda vIrAta saMvata 1 thI 605 sudhImAM nIcenAM vIsa yugapradhAna AcAryo paTadhara thayA. 1 zrI sudharmA svAmI 2 , jaMbu svAmI 3 ,, prabhava svAmI 4 ,, svayaMbhava sUrI 5 , yazobhadra sUrI 6 , saMbhUti vijaya 7 , bhadrabAhu svAmI 8 * sthalabhadrajI 9 ,, AryamahAgirI 10 ,, AryasUhistijI 11 ,, guNasuMdarasUrIjI 12 zrI nigodavyAkhyAtA zrI kAlikAcAryajI (1 lA) 13 ,, zAMDilyasUrIjI 14 ,, gaNivIrasUrIjI 15 ,, revatImitrasUrIjI 16 , AryamaMgusUrIjI 17 , bhaduguptasUrIjI 18 , guptasUrIjI 19 , vrajasvAmI 20 ,, puSpamitrasUrijI jene aMge sthavirAvalimAM nIce pramANenI gAthAo vidyamAna che. jemanA samakALe zAke zAlivAhana saMvatsaranI sthApanA visaM. 605 mAM thaI. (1) siri kIrAu suhammo, vIsaM caucattavAsajaMbussa / pabhavegArasa sija-bhavassa tevIsa vAsANi / / pannAsa jasobhadde, saMbhUisaha bhhbaahuss| caudasa ya thUlabhadde, paNayAlevaM dupArasa // ajamahAgiri tIsaM ajjasuhatthINa varisa chaayaalaa| guNasuMdara cauAlA evaM tisayA paNattIsA // tato igacAlIsaM nigoya vakkhAya kaaligaayrio| thai vii (ji) jaya kAra = = I Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta, revaibhitta chattIsa ajjamaMgU a vIsa evaM tu / causaya sattari causaya, tipanne kAlago jAo // caurvAsa ajja dhamme, eguNacAlIsa bhadgutte a / sirigutti panara vaire, chattIsaM eva paNaculasI // terasa vAsA siriajjarAkkhie vIsa pUsamittassa / itthaya paNahia chasarAsu sAgasaMvaccharuppatto // prabhu mahAvIranA paTadhara sivAya nIce pramANenAM samartha jainAcAryoe jaina dharmanI prabhAvanA gajavI hatI. rAjAmahArAjAone pratibadhI jana dhama banAvyA hatA. samartha jainAcAryoe bajAvela sevAnI amara gAthArUpe alpAyuSi manaka muni nimite dazavaikAlika nAmanA sUtranI racanA thaI. je sUtra Aje samartha munI maMDaLa mATe AcAra darzaka ane ucca koTInuM gaNAya che. tyAra pUrve ozavALa ane zrImALI jananI utpatti thaI. mahAvIra nirvANa pachI 70 varSe, pArzvanAtha sAdhunA saMtAnIyA sAdhuomAMthI chaThThI pATe zrIratnaprabhasUrIe ukezapaTana nAmanA nagaramAM prabhu mahAvIranI pratimAnI pratiSThA karAvI, ane eziyA nagarImAM kSatriya jAtine pratibodhI ozavALa jainonI sthApanA karI. ane zrImALa nagaramAM zrImALI jainonI sthApanA karI. (2) gau dezamAM caNaka nAmanA gAmamAM mahAna arthazAstrI paMDita cANakya thayo. jeNe vIra nirvANa 217 mAM maurya vaMzanI sthApanA caMdragupta nAmanA rAjakumAranA hAthe karI. magadha sAmrAjayanA pATalI putra nagaramAM A mauryavaMzI kSatriya rAjya kuTuMbe tyAra pachI 160 varSa rAjaya karyuM. A rAjyanA kIrtisthaMbha rUpe tenA saMsthApaka mahArAjA caMdragupta, biMdusAra-25zoka-mahArAjA saMprati vigere nave rAjavIomAMthI mahArAjA saMprati jAtismaraNIya jena rAjI thayA. aze ke bahudhAe bauddha dharmanuM pAlana karyuM. caMdragupta ane biMdusAre dahIM dudhanI mAphaka baMne dharmamAM paga rAkhyo. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina darzananI mahattA * 35 mahArAjA saMpratinA samayamAM ujajenI avantImAM paNa mauryavaMzI rAjyagAdI hatI. jyAM saM pratie avaMtipati tarIke vIrani. 200 thI 323 sudhI rAjaya karyuM. jemaNe zrI Arya suhasti sUrInA upadezathI savA karoDa jena pratimAo banAvI anArya dezamAM dura duranA dezo sudhI jena dharmane pracAra karyo. jemane bhAratanA vijetA rAjavI tarIke dakSiNa prAMtanAM sanAtanI rAjavIone premathI jItI jana banAvyA. temanA samakALe avanImAMja bhadrA zeThANInA avanI sukumAra nAme putre dIkSA lIdhI. ane pahelI ja rAtre UMcca koTInA dhyAnathI anazana karI, nalinI guma nAmanA vimAnamAM devapaNe utpanna thayA, ke jayAMthI cavI. temaNe bhadrA zeThANanI kukSIe janma lIdho hato. jemanA putra mahAkALe ujajenI mAMja avantI pArzvanAthanuM maMdira baMdhAvyuM kALAMtare vi. saM. 370 mAM avantI jena rAjavIonA hAthamAMthI sanAtanIonA hAthamAM jatAM, A maMdIramAM rahela avatI pArzvanAthanI pratimAne garbhAzayamAM bhaMDArI tenA upara mahAkALe nAmanA mahAdevanI pratimAne sthApita karavAmAM AvI. A pratimA avantImAM prabhAvazALI gaNAvA lAgI tene mahArAjA vikramanAM samayamAM thaela zrI siddhasena surizrIe kalgANu maMdira stotrathI (bhoMyarAmAM bhaMDArela) pAzvanAthanI pratimAne pragaTa karI, Aje paNa avantImAM zrI pArzvanAtha nI A pratimAnuM maMdira vidyamAna che. teja mAphaka mahAkALezvaranuM maMdIra paNa ujajanamAM vidyamAna che. mahArAjA vikrame mahAkALanA maMdIrane rAjayanA kharace baMdhAvI ApyuM temaja zrI avati pArzvanAtha maMdIrano rAjayanA kharace jIrNoddhAra karAvI Apyo. neTaA ghaTanAno savistara itihAsa jANavA vAMco amAra graMtho -mAlavane suvarNa yuga ane samrATa saMprati. (3) zrI susthitAcArya temaja zrI suprati buddhAcArye koTaeNgacchanI sthApanA karI, tAMbaramate zrI umAsvAti vAcake karI manAI che. gaI bhIla rAjavI ucchedaka tathA sAtavAhana rAjavInA dakSiNa prAMtanA pratiSThAnapura nagaramAM saMvasarI parvanuM pAMcamane badale cothane divase pratipAlana karAvanAra nimitAvetA zrI kAlikAcAryajI vorAta saM, 453 mAM thayA. jeo durAcArI bhIla rAjavInA ucchedaka tarIke apUra sevA bajAvI che. zrI saMhagirIjI, zrI Arya khapUTAcAryajI, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 [ mahAna gujarAta zrI pAdalipta sUrIjI, zro nAgArjuna sUrIjI, zrI jasvAmI, zrI Aya samitajI, zrI vrajasenAcAya jI, zrI Aya rakSita sUrIjI, zrI dulikA, puSpamitra sUrIjI vagere samatha ja nAcAryAM A kALe thayA, vikrama saMvata 1 thI 130 sudhImAM zrI vraja svAmIthI zrI dulikA puSpamitra sUrIjI sudhInAM A sUrIzvarAe dhArmi ka prabhAvanAnA karela te kAryAMnI noMdha dhAmi`ka (itihAsika) sUtrone pAne upalabdha thAya che. zrI vrajasvAmIne svargavAsa vIkrama saMvata 115mAM thayA, temanI pArTa zrI vrajasena pUrI thayA. temanA samayamAM Ara vI bhayaMkara dukALa paDayA, jeo vihAra karatA karatA kAkaNu sApAraka nagara sudhI AvyA. jyAM jinadatta nAmanA dhanADhaya zrAvakane tyAM lAkhkhAnu dhana heAvA chatAM dukALane kAraNe svakuTuMba rakSaNArthe A zrAvaka kuTuMbe viSamizrata bhAjana karavAnI taiyArI karavA mAMDI hatI tyAM teo jai paheAMcyA. A kALe eka zera cokhA mATe hajArA rUpIA ApavA paDatA. sArAMze A pradezamAM bAra vIM dukALanAM kAraNe dhAnyaja nahAtu maLatuM. kavazAta zrI vrajasena sUrI, jinadatta zeThane ghera geAcarI mATe gayA. jyAM A kuTu e e zvaya bhAvanAthI rAMdhela viSa mizra vinAneA lakSamUlya bhAta sUrizrIne vaheArAvatAM AMkhamAMthI paDatA ceAdhAra azrue temane jaNAvyu ke "he sUrIzvarajI! Aje kudaratI sa jogAmAMja AkhAye bhAtanA pAtramAM viSa mizra thayuM nathI. jethI huM Apane JA chevaTane AhAra vaheAvarAvavAne bhAgyazALI thAuM chu." tyAra bAda jinadatta zeThanI guNavAna strIe ceAdhAra azramaya sthitie kALanuM bhayaMkara svarUpe samajAvyu tyAre jJAnI AcArye kahyuM ke huM bhAgyavati! AvatI kAle ahI prabhAtamAMja anAjanA puratA jaththA sAthe vaNajArAnI pAThe AvavAnI che, jethI AkhAye A pradazamAM sukALa thavAnA che. mAtra AjanIja kALa dhaTIkA jIva rakSaNAthe 46 ' ki'matI che. A pramANe suyeAgatA saMyeAga thayela hAvAthI rakSaNanI phikara karavAnI nathI. mATe zAMtithI AkhA dIvasa prabhu bhaktimAM gALeA. ATaluM kahI sUrIzrI upAzraye pahoMcyA. bIjeja dIvase sUrIzrInA bhavipramANe anAjanA puratA jaththA sApArakamAM AvI caDhayA ane A AkhAye kuTuMba temaja nagarajanonI rakSA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananI mahattA ] 37 thaI. jinadatta zeThe pitAnA dravyane dhArmika kAryomAM upayoga karyo ne pite kuTuMba sahita zrI vajasena svAmI pAse dIkSA lIdhI. vikrama saMvata 108mAM zetrujyane jAvaDazAhe 13 uddhAra karAvyo. ane temAM muLa nAyaka zrI adizvara prabhunI pratiSThA zrI vrajasvAmIe karI. (4) * visaMvata 125 mAM karaMTanagaramAM nAhaDa maMtrIe jina maMdIra baMdhAvyuM. temAM zrI jijaMgasUrIe biMbenI pratiSThA karAvI. temaja satyanagaranA jinAlayamAM paNa A sUrIzvare pratiSThA karAvI. visaMvata 139mAM zrI zivabhUti athavA zahastramala nAmanA AcAryanA hAthe pRthvIpura nagaramAMthI (dIgaMbaronI utpatti) thaI. zrI caMdrasUrI, zrI sAmata bhadrasUrI, zrI vRddhadevasUrI, zrI pradyotanasUrI, zrI mAnadevasUrI, zrI mAnatuMgasUrI, zrI varasUrI, zrI jayadevasUrI, zrI devAnaMdasUrI ane zrI malavAdI vigere AcAryo thayA. jemane bauddhone vallabhIpuramAM parAjaya karyo. A kALe zetrajya mAhAsyanI racanA thaI. zrI vikramasUrI, zrI narasiMhasUrI zrI samudrasUrI, zrI mAnadevasUrI, zrI devAdigaNi kSamAkSamaNusUri thayA, ane jena siddhAMtanuM graMthArUDha thavuM vigere mahAna kAryo saMvata 131 thI 510 sudhImAM thayA. (5) zrI vrajasena sUrInI pATe zrI caMdrasUrI thayA. temanA samayamAM keTIga7nuM caMdragaccha nAma paDayuM. je caMdraga7mAM zrI hemacaMdrAcAryanA gurU zrI devacaMdrAcArya hatA. ane teoe jana dharmane prabhAva garjAvyo. 2 caMdrasUrInI pATe sImaMta bhadrasUrI thayA. A AcArya parama vairAgya vAsI ane vanamAM vasatA hovAthI A gacchanuM nAma pharIthI vanavAsIgaccha paDayuM. jemanI pATe zrI vRddha devasUrI thayA. temanI pATe protasUrI thayA. temanI pATe zrI mAnadadeva sUrI thayA. A mAnadevasUri agiyAra aMgo vigere Agama sutromAM pAraMgAmI ane tatvajJAnI hatA. jemaNe takSazIlA garImAM devika kopathI upadravita thaela marakInA rogane zAMta karavA ladhu zAMti nAmanA stotranI racanA karI. (A sarve) tyAMnA saMdhanI AjJAthI, nAlaMdAmAM rahela mAnadevasurIe A Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 [ mahAna gujarAta laghuzAMti nAmanA stotraneA pATha takSaNuzIlA nagarIe ka'Thastha karAvI marakIneA rAga zAMta thayA, ane kApAyamAna meAkalyA. je pAThathI tyAM thaela devIo zAMta thai. A kALe takSazIlAmAM 500 jena madIrA hatAM, saMtuSTa thaelI devIee zAsana devI mAraphate saMdha joga saMdezA kahevarAvyo ke, A nagarIne! traNa varSa bAda tRkSa leAkeA vinAza karaze, ane te pramANe banyuM. te nagarInAM bheAMyarAMmAM hajI paNa prAcIna daTAelA khaDerAnA pratimAe hevAnA saMbhava che. zrI mAnatu Mga sUrIe bhakatAMmara nAmanA 44 gAthAvALA stotranI racanA karI. jenAthI 44 meDIe teADI, banArasanAM hadeva rAjavIne sAna dAzca karyAM, teja mAphaka A sUrIzrI mALava nareza bhAjate pratimAdhavA saphaLa thayA hatA. zrI mAnadeva sUrIjIe racela zAMti stotra Aje paNa aneka rAgeAnA vinAza mATe prabhAvazALI gaNAya che. ane tethI daivika kApanI zAMti thAya che. vi. saMvata 200mAM zrI mAnatu MgasUrInI pATe zrI vIrasUrI thayA. jemaNe nAgapuramAM (nAgeAra) vi. sa Mvata 303mAM zrI nemInAnAthajI prabhunAM biMbanI sthApanA karI. zrI vIrsUrInI pATe zrI jayadevasUrI thayA, temanI pATe zrI devAnaMdasUrI thayA. bhRgu kacchamAM bauddho sAthe vAdamAM zrI mallasUrIne vijaya thayA. ane temane ahInA rAjavIe vAdInuM birUda arpaNa karyuM". bharUcanA kATaka vanamAM satI sudAnAe bAMdhela zrI munIsuvrata svAmI jinAlayamAM A sUrIzrIe 24000 zleAkeAvALuM padma caritra (jena rAmAyaNa) racyuM. ane nayacakranuM vyAkhyAna banAvyuM. teja mAphaka dharmAMttarA cAye` ahIM rahI nyAyabiMdu para TIkA racI. A mallavAdI AcAya vikrama saMvata 314 matAMtare 364 mAM vidyamAna hatA. ( 6 ) vallabhIpuramAMnA zilAditya rAjavIne aMge prAcIna graMthakArA jaNAve che ke, vipra savaMta 175 mAM gujarAtanA kheDA nAme gAmamAM devAditya nAme vedAMnika brAhmaNune tyAM, tenI putri subhagA je bALa vidhavA hatI. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananI mahattA ] * 39 teNInA saura nAmanA maMtranI sAdhanAthI prasanna thamela sUryanA yAgathI tenA janma thayA hatA. sagarbhA putrIne leAka niMdAthI bacAvavA, devAditye ( teNIne ) vallabhIpura mekalI ApI. jyAM A subhagAe eka putra ane eka putrIne janma ApyA. ATha varSanI u MmaranA zilAditya nizALamAM bhaNatA hatA tyAre anya bALa mitrA sAthe takarAra thatAM, bALAe tene nabApAnu meNu' mAyu, je dhera AvI pitAnuM nAma jANavAne hagrahI thayA. atyaMta duHkhita mAtAe bALahaThane namatuM ApI. saura maMtranI sAdhanAneA yAga darzAvyo. A kALe paNa pratyakSa saye pragaTa thaI zilAdityane eka patthara ApyA ke " jenA yeAge te jenA para paDe tethI zatruneA nAza thAya." A jAtanA zilAnA prayAgathI A bALaka vallabhIpuranA rAjAnA vinAzaka banyA, ane teNe A zilAnA prabhAve vallabhIpuranI rAjyagAdI meLavI, A rAjavIe zetruMjaya tIrthanA uddhAra karyAM, tenA rAjyakALa daramyAnamAM tarkavAdI bauddhAcAya sAthe zvetAMbara AcAryaMne vAda thaye. jemAM jainAcAryAM hAryAM. mallavAdIjIne bharUcamAM tenI khabara paDavAthI teoe ahI' vallabhIpura AvI mahAna tarkavAdI auddAcAya ne harAvyA. A baMne samayanA vAdAnA pariNAme zilAditya rAjavI dahI'-dudhanA jema te dharmoMmAM samatA rAkhavA lAgyA. A rAjavInA AgrahathI zrI dhanezvara sUrIe zrIzetrujaya mAhAtmya nAmanA graMtha vi. sa0 131 mAM racyA. kALanAM prabhAve nAma tenA nAza e ukita pramANe kAku vANinI ratnajaDita kAMsakI nimi-te vallabhIpuranA vinAza mleccha rAjavInA hAthe thayeA. A pUrve vallabhIpura para aneka vakhata AkramaNA thayA hatA jemAM kAkunA deza drohI kRtyathI vallabhIpuranA puratA pramANumAM vinAza thayA. te zilAditya rAjavInuM mRtyuM thayuM. pUrva kAlina prabhAvazAlI vallabhIpura Aje vaLA nAmanA gAmanI sImAmAM khaMDeramaya paristhatie-danIya pUrAvA tarIke vidyamAna che. jyAM pUrvakALe seMkaDA mahelAta ane jI nAlaye| gu jArava karatA hatA. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 [ mahAna gujarAta zrI devAdhigaNi kSamAkSamaNa, zrI hitAcArya athavA matAMtare dusaha gaNinAM ziSya thatA hatAjemane ekaja pUrvanuM jJAna hatuM. jeoe Agama sUtrone vikrama saMvata 510mAM graMthArUDha karyA jyAM zrI vijayAnaMdasUrIzvarajInA parivAramAM prasidhdha munI mahArAja zrI haMsa vijayajInAM upadezathI te devadhigaNi kSamAkSamaNu mahArAja nI mUti vaLAmAM sthApana karavAmAM AvI che. tyAra pachI haribhadra sUrI vi. saM. 185 mAM thayA. jeo paNa mahAna prabhAvazALI hatA. tadapazcAta zrI siddhasUrI vi. saMvata 192 mAM thayA. jemaNe paNa jana dharmane prabhAva adabhUta rIte darzAvI jaina zAsananI unnati karI. vi. savita 592 mAM teo svargavAsI thayA. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | parama zAsana prabhAvaka kavikula kIriTa sUrisArvabhauma vyAkhyAna vAcaspati pu. AcAryadeva zrImada vijaya labdhisUrizvarajI | mahArAjanA paTTa prabhAvaka pujyapAdu zAsana prabhAvaka ajoDa vyAkhyAtA AcAryadeva zrImad vijaya lakSamaNasUrIzvarajI mahArAja amArA prakAzanomAM sahAyaka banela pU. sUrizvarajI mahArAjanA - ame RNI chIe -jhaverI. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ III pU0 AcArya deva zrImad vijaya lakSmaNasUrizvarajI mahArAja jeozrInI ojasvI, josIlI, gaMbhIra ane ajoDa vyAkhyAna zailIe bhavyAtmAonAM hadaya AkarSI lIdhAM che. jemanI prabhAvika dezanAnA pratApe aneka bhavya AtmAo prabhu siddhAMtane pIchANI, prabhu mArganA pUjArI banyA che. jemanAM pUnita pagale. sthaLe sthaLe dharma prabhAvanAnI jhaLahaLatI jyota prasare che. AvA prAtaHsmaraNIya, tArkika cUDAmaNi, jotiviMda ziromaNi paramakRpALu, pU AcAryadeva zrImad vijaya lakSmaNasUrIzvarajI mahArAja jemane amArA sAhitya saMzodhananA kAryane vegavaMtu banAvavAmAM temaja zAsanahItakArI prakAzane bahAra pADavAmAM suMdara rIte sahakAra Ape che jenA mATe ame temanA atyaMta RNI chIe. thANA. * ) jhaverI jene sAhitya maMdIra, saMvata 2005nA Aze zuda 1 ne ? zukravAra, tA. 23-9-49. J. kRpAbhilASI jhaverInA keTiza vaMdanA S tri ka Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 muM. mahAna gujarAtanA prANa praNetA dharmAcAryo (1) zrI delA mahattara sUrI vi. saM. 600:- A mahAna AcArya surAcAryajInA ziSya tathA zrI durgasvAmInA gurU hatA. jeo nivRttikuLamAM utpanna thaelA, jJAte brAhmaNa hatA. jyotiSamAM teo pAraMgAmI hatA. jeone mUkhya vihAra lATa dezamAM gaNute. jyAM temaNe anekene pratibodhyA hatA. zrI durgAsvAmI 10 saMvata 60:- A sUrIzvarajI zrIdelA mahattara sUrIzvarajInA ziSya ane siddharSi mahArAjanA gurUbhAI hatA. temane vairAgya utpanna thatA, aDhaLaka dravya saMpatti temaja pitAnI patnIno tyAga karI dIkSA grahaNa karI hatI. A surizvarajIne "raNa" nAmanI vidvAna ziSyaNI hatI. teNIe "upamiti bhavaprapaMcanI prathama AvRtti racI hatI. A surizvarajIno svargavAsa bhilamAla nAme nagaramAM thayo hato. A graMthane gujarAtImAM anuvAda vidvAna sAhityakAra zrI matIcaMda gIradhara kApaDIyA solIsITare karyo che. jemanI A kRti lokapriya banI che. ravibhasUri vi. saMvata 700 A mahAna prabhAvika AcArya zrI mahAvIra prabhunI 30mI pATe thayA hatA. temaNe vi. saMvata 700 mAM nADolanagaranA janamaMdiramAM zrI neminAtha prabhunI pratiSThA karI hatI. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 [ mahAna gujarAta zrI jina bhagaNicha kSamAzramaNa vi. saMvata 64pa thI 685 A prabhAvika yugapradhAna AcArya deve saMkSipta jina kalpa-" vikhyA vazyaka bhASya. dhyAnazataka-bahasaMgrahaNuM-kSetrasamAsa vigere graMtha racyA che. teonuM 104 varSanI uMmare svargagamana thayuM hatuM. (4) zrI bappabhaTTI sari tathA AmarAjA vi. saMvata 800thI 85 gujarAtanA pATalA nAme nagaramAM jitazatra nAme rAjA rAjya karato hato, tyAre tyAM zrI siddhasenajI nAme mahAna jainAcArya vasatA hatA. ahIMthI eka dIvasa A AcAryadeva maheza nAme gAmamAM varaprabhunI pratimAnAM darzane gayAM. jyAM e dIvasa rAtrInA cothA prahare temaNe sarvapnamAM caityanA zikhara para eka siMhanA baccAne je. ', A ucca koTInA svapna bAda teo prabhunA dhyAnamAM masta rahyA. svapna phaLAdhizanA jANakAra, siddhAMta pAraMgAmI, A sUrizvarajIne svaninuM phaLa eka uttama ziSyanI prAptimAM thaze ema jaNAyuM. prabhAte AcAryadeva prabhunAM darzane jinAlayamAM gayA. jyAM temanI dRSTie ucca keTInA lakSaNa yukta eka daza varSano bALakumAra caDha. AcAryadeve bALakane pUchayuM ke, "tuM kayAMthI AvyuM che? ane tAruM nAma zuM che tyAre te bALake jaNAvyuM ke mAruM nAma bampa che ane huM pAMcALa dezanA rahevAsI bhadrIne putra chuM. . . - - - - bALakanA zArIrika lakSaNo, tenI tejomaya kAMti, ane vAkacAturya parathI surizrIne samajAyuM ke, jarUra A bALaka zAsana prabhAvaka banaze tyAre temaNe bALakane premathI kahyuM ke "he baMpakumAra " tuM mArI pAse rahe to! huM tane ucca koTIne zAstrAbhyAsa karAvuM.bALake hA pADI. temaja je sagAMne tyAM A bALaka Avyo hato te sagAMoe tenA mAtApitAnI AjJA meLavI. A bALakane surizrI pAse zikSaNArthe mU. : 1 ziSya padane lAyaka Avazyaka kriyAo ane sUtrothI jANakAra thaela. evA bampa ziSyane vi. saMvata 807 nA vaizAkha suda 3 ne gurUvAre zrI sidhdhasena sUrIjIe ba5 gAmamAM jaI, tenA mAtApitAnI AjJA meLavI dIkSA ApI, tenuM nAma tenA mAtApitAnA AgrahathI bappabhaTTa evuM rAkhyuM. pachI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna gujarAtanA prANapraNetAo * sUrIjIe A ziSyane egya jANI maDherA gAmamAM mahAna sArasvata mahAmaMtra A. kumAra avasthAmAMya bappabhaTTa munI paNa thoDA ja divasamAM aneka sUtronA pAraMgAmI banyA. - eka dIvasa moDherAmAM sarasvatI nadIne kAMThe adhika jJAnanI prApti arthe sarasvatI mAtAne saMtuSTa karavA bappabhaTTa maMtra jApa cAlu karyo. A ArAdhanAthI saMtuSTa thaela sarasvatI mAtA gaMgA snAnathI zuddha thaI kapaDAM paheratAMja tyAM hAjara thayAM. jemanuM zarIra purI rIte vastrothI DhaMkAela nathI evA sarasvatI mAtAne potAnI sanmukhajoI. mAtAnuM sanmAna jALavavA bampa bhaTTIe potAnuM mukha pheravyuM. bapabhaTTanA vinayathI prasanna thaela devI sarasvatIe bapanAM vinaya ane brahmacaryanI prazaMsA karatAM kahyuM ke he vatsa? "dhArela mane IcchA pramANe tuM dhArmika kAryo karI zakaze. jyAre jyAre tane mArI madadanI ' jarUra jaNAya tyAre tyAre huM tane prasanna thaI yogya madada karIza." A pramANenuM varadAna daI mAtA aMtaradhyAna thayA. eka samaye moDherA gAmamAM varasAdanAM dIvasomAM bappabhaTTasUri gAmanI bahAra gayA hatA. evAmAM mUzaLadhAra varasAda thavAthI teo gAmanA sImADA para Avela caityamAM jaI ubhA. tyAM temaNe eka yuvAna purUSane zokamAM Dubela dIThe. varasAda baMdha thayA bAda surizrIe A du:khI yuvAnane upAzraye lAvI zAMti detAM kahyuM ke, "he mahAna bhAgyazALI Apa koNa cho ! ane kayAMthI Avo che ? ane Ama du:khI thavAnuM kAraNa zuM che ! tyAre yuvAne kahyuM ke, "maurya vaMzanA caMdragupta rAjAnA gotra ane kAnyakuja dezanA yazovarmA rAjavIne huM putra chuM. mAruM nAma "Ama" che. sUrizrIne ghaNA varSo pUrvenI eka ghaTanA A samaye yAda AvI ke je samaye A bALaka cha mAsano ja hatuM tyAre pILu vRkSa nIce jhoLImAM sutela hato. bALaka para madhyAha thaI javA chatAM A vRkSanI chAyA acalita rahI hatI. jenA yoge A sUrie nidhAna bAMdhyuM hatuM ke, A bhAgyazALI chava koI bhAgyavidhAtA thavAne che. evAmAM jenI mAtA najadIkanA vRkSonA phaLo vINatI hatI te dAsI sahita tyAM AvI caDhI. tyAre, tene sUrizrIe pUchatAM teNIe jaNAvyuM ke, kAnyakujanA rAjavI varmAnI te rANuM che. zakayanI IrSyAthI tAjAela vanamAM bALakumArane rakSaNa nivAsa kare che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * [ mahuAna gujarAta pachI bhaviSyamAM A bALaka jaina dharmanA mahAna udhdhAra karanArA thaze evuM mAnI sUrizrIe teja gAmanI bahAranA caityamAM rANI ane bALaka mATe sukharUpa rahevAnA zrAvakA mAraphate dobasta karAvyA. pachI je zAyanA kAraNe A rANIne rAjAe tajI hatI te zAkaya gujarI javAthI tajAelI rANI rAjAne pAchI yAda AvI. khalADhaya saMjogAvazAta rANI rAjAne najare caDhI, ane bALaka sahIta teNIne mAnapUrvaka rAjya mahelamAM ANIne rAkhI, ahIM' teNInA dIvase sukharUpe pasAra thatA lAgyA. 44 uparokata ghaTanA sUrizrInI najara sAme A samaye kharAbara tarI AvI. jJAnanA upayoga mukatA sUrizrIne jaNAyu ke A 'Ama' kumArane gheADa! dIvasamAM rAjayagAdI prApta thavAnI che, jethI jo hu' tenI A samaye pUratI kALajI rAkhIza te jarUra te, upakArIneA upakAra kadApi kALe nahi bhUle. evuM vicArI sUrizrIe A kumArane ahIM zAstrAbhyAsa mATe rAkhyA. eka dIvasa rAjayakumAre sUrizrIne jaNAvyuM ke, huM AcAya deva! mane jayAre rAjya maLaze tyAre huM te Apane samapaNa karI ApanI sevAmAM hAjara rahIza. uMka samayamAM ja kAnyakubI nareza mRtyu pAmyA. maMtrIzvareAe Ama kumArane zeAdhI rAjya gAdI para besADayA tyAre, Ama rAjAe peAtAnA upakArI sUrizrIne khelAvavA matrIone mADherA meAkalyA. ahIM 'appabhaTTI' potAnA gurUnI AjJA lai aneka gItAryAM sahita tyAM padhAryAM. Ama rAjAe temanuM apUrva sAmaiyu karyu. pachI bhara darabAramAM rAjAe hAtha joDI sUrizrIne vinaMtI karI kahyuM ke he bhagavana ! me* pratijJA karI che ke, mane gAdI maLe te huM te Apane samarpaNa karI ApanI sevAmAM hAjara rahIza. mATe Apa te grahaNa karI? surizrIe jaNAvyuM ke " he rAjana ! nispRhI evA jaina munIe rAjayane zuM kare ! amAne rAjayA khapa nathI. paraMtu tameAne jena dharmanA pasAyathI rAjaya ma*yu che. jethI tamA jaina dharmanI unnati kare. gurU AjJAne zirasAva bya mAnI, potAnA upakArI gurUdevane ahI ghaNA samaya sudhI rAkhI pachI maMtrIo sahita temane temanA gurU pAse meAkalyA. pachI vi. saMvata 811 mAM caitra vada 8 ne dIvase zrI siddhasena sUrIe bappabhaTTa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna gujarAtanA prANa praNetAo] * munIne meDherAmAM AcAya padavI ApI. A vacce eTale dhADe sa'dha thayA hatA ke, viyeAgathI du:khI thavA lAgyA. 45 kALe Ama rAjA ane appabhaTI jethI jee zrI bappabhaTTIjInA A hakIkatanI mAhitI khappabhaTTInA gurUdevane Ama rAjAnA maMtrIe dvArA maLI. jemaNe kahyuM ke, bhale tamA Ama rAjA pAse jAe, ane tene tamArA pUratA premI banAveA. paraMtu,eka to tamArI tarUNatA, ane khIjI bAjue rAjayamAna, A baMne vastue sAdhuo mATe vikAranA hetu rUpa gaNAya mATe he vatsa ! tamAre dhaNAja sAvadha rahevu." potAnA gurunI zikhAmaNane pUratI dhyAnamAM lai. Atma hitAthI p bhaTTI paNa meDherAthI vihAra karI kAnyakubja padhAryA. jyAM rAjAe temane hu mAnathI nagara praveza karAvyo. ahIM sarizrIe Ama rAjAne pratimAdhI cUsta ja na dhI banAvyo, `pariNAme ahIM 108 hAtha ucuM eka bhavya jinAlaya rAjavIe adhAvyuM. jemAM 18 bhAra suvarNanAM vajananI zrI prabhu mahAvIranI pratimA sthApita karI, jenI pratiSThA bappabhaTTasUri pAse karAvI, temaja kAnyakubja najIka gApagIrI parvata para 23 hAtha UMcuM. jinAlaya baMdhAvI, temAM rAjAe prabhu mahAvIranI leAhamaya pratimA karAvI, jenI pratiSThA paNa apabhaTTI sUrinA hAthe thai. ahIM theAA samaya rahI bappabhaTTa sUri mAravADamAM AvelA lakSaNAvita nagarImAM padhAryAM, tyAMnA 'dharmAM" rAjAe sUrijInA moTA mAnapU ka nagara praveza karAvyo. A rAjavI ane Ama rAjA vacce aNabanAva hatA. paraMtu pbhaTTInA upadezathI baMne vacce mitrAcArI thai. ahIM kuMjana nAmanA eka bauddhavAdIne jItyA, jethI rAjAe khuzI thai sUrizrIne vAdI khapabhaTTI surie vAdamAM jarakezarInu birUda ApyuM. tyAra bAda bappabhaTTI pAchA kanAja padhAryA. ahI eka dIvasa evA prasaMge upasthita thayA ke, Ama rAjAnI sabhAmAM keTalAeka gavaiyAe AvyA, jemAM eka mahA svarUpavAna naTI hatI, A samaye zrI bappabhaTTI paNa ahIM mAgya Asane khIrAjamAna hatA, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta naTInA svarUpamAM mugdha thaela rAjavIe lajajA ane maryAdAno tyAga kane, naTInAM svarUpamAM te mugdha bane. surizrI paNa, bahuja capaLa ane cANakaya hatA. jemaNe rAjAnI durAcArI vRtti jANI. tarataja temane pratibodhArthe gavaiyAnAM kAvya karatAM uMcca pratibaMdhaka vairAgyamaya kAvyanI racanA tAtkAlika karI, rAjamahelanAM dvAra para cara purUSa mAraphate kAvya lakhAvyAM. jene vAMcatAM A rAjavIne pazcAtApa thayo. ane tene ema lAgyuM ke, A kArya jarUra mArA gurudevanuM ja che ke, jemaNe mane DubatAM kharekhara bacAvyuM che . jene atyaMta pazcAtApa thayo. pitAnuM zaramIMdu mukha upakArI sUrIzrIne batalAvavAmAM tene atyaMta zarama AvI. ane teNe cItA praveza karavAnI IcchA Atmavargane prardarzita karI. A vRttAMta nagaramAM prasaryo ane te vAta sUrizrIne kAne AvI. jemaNe ' jAte mahelamAM jaI Ama rAjavIne A sarve ghaTanI bhavitavyatAnA ge banI jaNAvI pratibodhI akhaMDa svadArA vratadhArI banAvyo tyAra pachI Ama rAjAnI salAhathI sarizrIe mathurAmAM jaI tyAMnA zivamAga vAkapati nAme legIne pratibodhI jena banAvyo. - tyAMthI pAchA vihAra karI sUrizrI kAnyakuja AvyA. ahIM AcArya devanA upadezathI rajavIe kanoja-mathurA-aNahilapura pATaNa, satAraka nagara, ane meDherA AdI aneka zaheramAM jana maMdIro baMdhAvyA. ane pite bAra vratadhArI jana rAjavI bane jeNe jene dharmanI prabhAvanA ghaNIja sArI karI. A bappabhaTa sUrizrIno janma vikrama saMvata 800nA bhAdaravA suda 3 ne ravivAre thayuM hatuM jemaNe 95 varSanuM AyuSya bhegavI vi. saMvata 85 mAM pitAnI pATe temanA vidvAna ziSya namnasUrIne sthApita karI, tathA goviMdasarIne paNa teoe pUrNa prabhAvika karI. moDherAmAM svargavAsa karyo. jemanA upadezathI Ama rAjAnA pautra bheja rAjAe paNa jaina zAsananI ghaNI sArI prabhAvanA karI hatI. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 mu pUrva kAlina itihAsanI samAlAcanA gujarAtanuM pATaNanagara vasyuM na hatuM. tyAra pahelAM mAravADanuM bhIllamAla zrAmALanagara gurjara bhUminuM rAjadhAnInuM zahera hatuM. A kALe saurASTranuM vallabhIpura, gujarAtanu' vaDanagara, bhRgu kacchanuM bharUca, avatinuM ujjaina e sivAya khIjA mATA nagarAnA vepAra arasaparasanA prAMtA sAthe pramANikatAthI saMkaLAela hatA. vallabhIpuranA vinAza thatAM bhIllamAla vasyuM. 'bhAMgyu' bhAMgyuM te paNa bharUca,' e hisAme vallabhIpuranAM vinAza pachI paNa vallabhIpuramAM vyApArIoe nivAza rAkhyA hatA. paraMtu tyAM bAra vIM dukALa paDatAM aMte A nagarane tyAga karI, teo mAravADa gayA, jethI bhIllamAla vyApArI kendra tarike prasiddha thayuM. te vallabhIpura dhasAtuM gayuM. A bhIlamAla nagara sAthe mAravADanAM dura dura pradezane vepAra sAMkaLAela hatA. ane mAravADanu vyApArI kendra A kALe bhIllamAla . gaNAtuM. vallabhIpuramAM je pramANe tenA vinAza samaye jajaina mahAjananuM sAmrA jaya hatuM teja mAphaka bhIlamAlamAM vallabhIpuravAsIe jai vasavAthI ahIM paNa vallabhIpuranAM mahAjane vyApArI kAma tarIke dhaNI ja sArI sattA hAtha karelI. zrImAlanI rAjaya sattA ane jemAnA hAthamAM hatA. jayAM samatha kartAonA mahAna dhama gurUonI garaja sAratA hatA. zrImAlane vyApAra, A kALe mukhyattve jenAcArye mahAjana, temaja rAjaya zaka saradArAnA aneka vakhatanA hallA samaye paNa vallabhIpura vAsIethI bhIlamAla lagabhaga cAra saikAthI vasavATanuM nagara banyuM hatuM. A kALe tapUrva Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | mahAna gujarAta samartha jana tyAgI mahAtmAoe, jaina dharmane pracAra utara hiMdathI AraMbhI pazcima hiMda sudhI, temaja dakSiNamAM cheka laMkA sudhI ahIMthI kIdhe hato. jJAnI dharmAcAryonI temaja dakSajena mahAjananI arthasUcaka dharmanIti eTalI sarala hatI ke, jenA vege cAre vaNe pita pitAne dharma svataMtratAthI pALI zakatA. ane sahapreme kyatAthI saMpIne rahetA hatA. rAjaya taraphathI dareka dharmasthAnone purate Azraya maLate. purohitane pujanAthe puratuM vetana maLatuM. temaja dhArmika zAstranA zikSaNa mATe, rAjaya taraphathI puratI sahAya maLI rahetI. kahevAnuM tAtparya sArAMze ahiM eTaluM ja che ke A kALe paNa sanAtana vaidikadharma, samAnatAthI mAravADa ane gujarAtamAM pravartI rahyA hatA. ane baMne paMthanA dharmAnuyAyione puratuM mAna maLatuM." rAjaya kuTuMbamAM baMne dharmo paLAtA. rAjaya taraphathI baMne dharmanA AcAryone puratuM pIThabaLa maLatuM, rAjaya sabhAmAM vidvAna paMDitamAM baMne dharmanA uMcca koTInA sthAno rAjaya mAnya gaNAtA. A kALa athavA tadapUrvethI AraMbhI te gujarAtanA bIjA bhImadevanA rAjaya amala sudhImAM, dareka rAjavIonA rAjya amalamAM jaina devAlaya, pauSadha zALAo, upAzraya ane, aneka prakAranA jJAnabhaMDArane rAjayAzraya maLyo hato ne maLatuM, jene mAphaka sanAtana dharmanI paNuM gauravatA A kALe sacavAI hatI. zrImAladezamAM athavA zrImAla nagaramAM A kALe vasatA brAhmaNe e, vaNikoe, sonIoe, temaja dareka jJAtioe pita pitAne ja bAMdhe. ane saMgaThana karI rahevA lAgyA. jenA yoge zrImALanA brAhmaNa, vANIAo ane senIo, zrImALI upanAmathI saMbodhAvA lAgyA. ane Aje paNa zrImALIo teja upanAmathI oLakhAya che. teo je tenA maMgaLIka kAryo karAvavAmAM sAtha Ape che jainAcAryoe paNa zrImALanA seMkaDe kuLane pratibadhI jana banAvyA. jenI saMkhyA lagabhaga 1400 uparAMtanI gaNAya che. zrImALanagaranA vepAranI vRddhine aMge pUrva dezamAMthI AvI vasela prajAe pitAnA mULa sthAnanI oLakhANa mATe prAgavaTa eTale pUrvATa jenuM bIjuM nAma Aje paravaDa (jana) kahevAya che, tenI utpatti ahIMthI thaI, jemAM zrImALIo Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva kAlina itihAsanI samAlAcanA] bhaLyA ane saMkhyA vadhI. 49 buddhizALI pAravADava'zI jaina mahAjane rAjayavahIvaTa hAtha karyAM ane ekaniSThAthI rASTra temaja dhamanI ucca kATinI sevA bajAvavAmAM teo saphaLa thayA. A pramANe sama jenAcAyaeNnA puruSAthI-dhama jAgRtinA udyotane jaina mahAjane pUratA sAtha ApyA. jenA yeAge-rASTra ane dhama-Teka arthe pAravADavAMzI amAtyA, senApatie temaja amaladArA rAjavahIvaTamAM gujarAtanI kIti ane yazagAthA gAvavAmAM bhAgyazALI thayA. jaina mahAjana rASTrapremI, mutsaddI, vaphAdAra, rAjayakuLanuM sAcuM mAga dazaka ane dharma premI hatuM. jenA yeAge gujarAtanI gauravatA zrI. haribhadrasUrinA kALa pachIthI eTale. virAta saMvatanI pahelI sakrithI te khAramI sida sudhImAM jena mahAjananI prIti ane sevA itihAsanA pAne suvarNAkSare " nipakSapAtI, rASTrapremI vaphAdAra mahAjana tarIke amaratvane pAmI, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM ~ ~~ gujarAtamAM rAjagAdInI sthApanA zrI, zilaguNasUrinI apUrva sevA mahArAjA jayazikhara jyAre gujarAtanA paMcAsara nagaramAM rAjya karatA hatA tyAre dakSiNa prAMtanAM kalyANanagaramAM bhuvaDa nAme rAjA rAjya karate hato. A bhuvaDe nItivAna ane dayALu evA jayazikharanI atula saMpatti ane ujajavaLa kIti kavionA mukhethI sAMbhaLI hatI, tethI teNe paMcAsara sara karavA caDhAI karI ane paMcAsara para ghero ghAlyo. A samaye jayazikhara ghaNuja bahAdurIpUrvaka laDaze; paraMtu chevaTe marA. te vakhate tene sALo sUrapALa jayazikharanI rANI rUpasuMdarI je garbhavatI hatI tene laI vanamAM rakSaNathe gaye. tyAM rANIe susvarUpavAna putrane janma Apyo, jenuM vanarAja nAma rAkhavAmAM AvyuM. A samaye vaDhIyAra dezamAM (zIlAMgAcArya) zilaguNusUri nAme eka prAbhAvika AcArya vicaratA hatA. eka samaye teo dehaciMtA mATe vanamAM nityaniyama pramANe gayA hatA. tyAM eka jhADa sAthe maLI laTakelI temanA jevAmAM AvI. tapAsa karatAM temane samajAyuM ke, je bALaka A jhoLImAM sUtele che te tejasvI-zubha rAjalakSaNayukata che. temaja A vRkSanI chAyA paNa tenA parathI khasatI nathI. te parathI surizvarajIne pitAnA jJAnanA baLe samajAyuM ke, A bALaka koi mahAna prAbhAvika puruSa thavAno che. eTalAmAM tyAM pAsenI jhADImAMthI bALakanI mAtA rUpasuMdarIe AvI AcAryadevane namana karyuM. ane codhAra azrupravAha vacce tenI dAsI vIramatIe rAjamAtAne saghaLe duHkhadattAMta sUrizvarajIne vinayapUrvaka jaNAvyuM. lakSaNazAstranA jJAtA A surijIe vanarAjanAM zArIrika lakSaNe joI rANIne dhIraja ApatAM kahyuM ke, he rAjamAtA ! tame jarAya gabharAze nahi. A tamAre putra "gujarAtane nAtha thaze, ane dharmanAM ghaNAM kAryo karaze. A sAMbhaLI rUpasuMdarIne ghaNo ja AnaMda thaye. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM rAjagAdInI sthApanA * tyArabAda gurudeva tyAMthI upAzraye gayA. ane rAjakumAra temaja tenI mAtAne jainasaMdha mAraphate pUrata Azraya apAvyo. jayAM teonuM pAlanapaSaNa thavA lAgyuM. vara kumAra lagabhaga 15 varSane thatAM rAjakumAra vanarAjane mUrizvarajIe ucca koTinI rAjavaMzI keLavaNI ApI dharmapremI banAvyo. sazurunA satsaMgamAM rahI vIrakumAra paNa bhInI mAphaka ajoDa bANAvaLI bane; eTaluM ja nahi paNuM bacapaNamAMthI vanavAsIo mAphaka hiMmatavAna, bahAdura ane vanarAjanA upanAmane dIpAvanAra vIrAmAM banyo. rUpasuMdarI kumArane laI pitAne bhAI surapALa je vanamAM rahetuM hatuM tyAM gaI. A samaye surapALa, bhuvaDanAM rAjayamAM bhedI pahADI vanamAM rahI, bhIlenI sahAyatAthI rAjayane herAna karI rahyo hato, vanarAjane paNa te ja joItuM hatuM. AthI te paNa mAmAnA kAryamAM madadagAra bane. eka samaye vanarAja vanamAM bhejana karavA mATe beTho hato. A samaye ghI nahi hovAthI teNe pitAnA mANasone cAre dizAmAM ghI mATe mokalyA. temAM eka dizAmAM jatAM vanarAjanAM mANasane cAMparAja nAmanA eka vANiyAno bheTo thaye. A vaNika pAse ghInA ghADavA hatA. tene vanarAja pAse lAvavAmAM Avyo. vANiyAe vanarAjane jotAM ja jANyuM ke, A koI rAjayalakSaNavALo prAbhAvika bhAgyAtmA che. enI pAse mANaso ghaNuM che. ane huM ekalo chuM. tethI teNe AnAkAnI ryA sivAya kahyuM ke he mahArAja ! A ghI ApanuM ja che. mATe joIe teTaluM lyo ema kahI teNe vanarAjane ghI ApyuM. vanarAje te vaNikane tenA ghInI kiMmata karatAM bamaNo mAla ApI saMtaLe. A samaye te vaNike vicAryuM ke A te mane ghaNo ja lAbha thaze. pachI vanarAje A vaNikanI caturAI joI tene kahyuM ke, jo tuM mAre pradhAna thaIne rahe te tArI huM yogya kadara karIza, vaNike te vAta kabUla karI. ane e ja pradhAna thayo. tevAmAM bhuvaDanA mANaso gujarAtamAMthI baMDa ugharAvI covIsa lAkha sonAmahore, cAraso ghaDA, ane hAthIone laI gujarAtathI dakSiNa tarapha jatA hatA. teone vanarAje potAnA pradhAna ane bhIlenI madadathI lUMTI lIdhA. tyArabAda A dravyathI vanarAje bhaTuM lazkara UbhuM karyuM. ane lazkaranI madadathI teNe keTalAka rAjAone jItyA. bhuvaDe vanarAjane prabaLa sattAdhIza thaele jANa satAvyo nahi. Ama gujarAtano pradeza vanarAjanAM hAthamAM Avyo. pachI teNe nagara vasAvavAno vicAra karyo, eTalAmAM tenA pradhAnane eka bharavADe AvI jaNAvyuM ke "tamane nagara vasAvavA huM eka uttama bhUmi batAvuM. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para * [ mahAna gujarAta pachI vanarAja ane pradhAna te govALanI sAthe gayA. A bharavADanI sAthe eka kutaro hato. govALanA saMketasthAna para eka sasalAe acAnaka kUtarA para humale karyo. tethI kUtaro bhaya pAmIne nAsavA lAge. A pramANenI Azcaryayukata ghaTanA nihALI vanarAje A bhUmimAM ja nagara vasAvavAno nizcaya karyo. ane tyAM aNahila nAmanA A zevALanA nAma parathI zubhadine, zubha muhUrta vanarAje aNahilapurapATaNa nAme nagara vasAvyuM. cAvaDAvaMzanA mahAna parAkramI rAjA vanarAje saMvata 802mAM aNahilapura pATaNamAM ja rAjagAdInI sthApanA karI. ane paMcAsaranI rAjadhAnI tyAM lAvIne vanarAja ane rAjakuTuMbe paNa pATaNamAM ja nivAsa karyo. (2) A samaye vanarAjane parama upakArI guru mahArAja zrI. zilaguNasariyAda AvyA; jethI temane navA nagaramAM sAmeyuM karI vinayapUrvaka praveza karAvI karI kahyuM ke, "he bhagavana! ApanI sahAyatAthI mane rAjaya maLyuM che. mATe mane Apa AjJA karI ke have zuM dharmakArya karuM ? tyAre surizvare jaNAvyuM ke "rAjana ! jinamaMdira baMdhAvavAthI ghaNuM puNya thAya che, te sAMbhaLI vanarAje paMcAsaramAM atyaMta manohara zrI. paMcAsarA pArzvanAthajInuM maMdira baMdhAvyuM ane temAM zrI. pArzvanAthanI temaja pitAnI chatrayukata mUrti sthApita karI. Aje paNa A baMne pratimAo vidyamAna che, vanarAje 60 varSa sudhI rAjya karyuM. te daramiyAnamAM sUrizvarajInA pratibodhe vanarAje jaina zAsananI prabhAvanA ghaNI ja vadhArI ane vaphAdAra ezAnabAja cAMpA pradhAnanA nAma parathI vanarAje cAMpApurI paNa vasAvyuM hatuM. pATaNanA rAjadarabAramAM zrImALI amAmAMthI piravADa thaelA amAtyanuM calaNuM ghaNuM ja sAruM gaNAtuM, jemaNe vidyAgaccha mATe zrI RSabhadevanuM maMdira banAvyuM. pioravADa jAtine saMghaTita karanAra zrIharibhadrasUri vida gacchanA hatA. bAlyAvasthAthI ja vanarAjane caityavAsI jaina sAdhu zrI. zilaguNasari matAMtare devacaMdrasUrie Azraya ApI piSela hatuM. je sarie paMcAsaramAM vanarAjanAM rAjayAbhiSekasamaye upakAranA badalAmAM anya saMpradAyonA bhayathI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM rAjagAdInI sthApanA 53 pATaNamAM phakata caityavAsIoe ja rahevuM ane bIjA zvetAMbara jene sAdhuoe tyAM na rahevuM evo lekha rAjavI pAsethI lakhAvI lIdho hate.. zrI cApotkara yazodbhava mahArAja zrI vanarAja gurU zrI nAgendra gacche zrI zIlaguNasuri ziSya zrI devacandra sUri mUrtiH neTa -jue zrI zilaguNasUri saMtAnIya zrI devacaMdrasUrine saMvata 1301 lekha naM. 519 ji. 2. zilAlekha naM. 510 purA zrIvanarAjo muuccaapotkrvraanvyH|| sa bAlye varddhitaH zrImad devacaMdreNa sUriNA / nAgendragaccha mUdvAra prAga varAho pa mA spRzA // caitya gacchayati vrAta saMmato mstaanmuni:| nagare munibhirnAtra vastavyaM tada saMmata : // mahArAjA vanarAje zilaguNasUrine cayavAsIo mATe Apela paTTAne AdhAre, mahArAjA bhImadevanAM rAjyaamala sudhI caityavAsI sAdhuonAM 84 upAzraye pATaNamAM hatA. mahArAjA bhImadevanAM rAjayaamala daramiyAnamAM thaela zrI. padhamAnasUrie pitAnAM be ziSya jInezvarasUri ane buddhisAgarasUrine pATaNa mokalI temanI mAraphate suvidita evA janAcAryo mATe vihAra cAlu karAvyo ane rAjya purohite pitAnA kharce pATaNanAM bhAtabajAramAM khAsa upAzraya bAMdhyo. tyArathI pATaNa kriyAzuddha AcAryonA prabhAve jaina dharmanA pracAraka kendrabhUmi banyuM. jemAM mahArAjA vanarAjathI kumArapALa sudhInAM dareka rAjavIoe jena dharmane pUro sAtha Ape hato. paMcAsaramAM vanarAje paMcAsarA pArzvanAthanuM maMdira baMdhAvyuM. ane teNe cAMpA nAmanA upakArI jena vaNikane rAjayanuM amAtyapada ApyuM. tenA putra lahirane daMDanAyaka banAvyo. teNe paNa pATaNamAM RSabhadevanuM bhavya jinAlaya baMdhAvyuM. A cAMpA zeTha zrImALI jAtinA ja na hatA. mahAna amAtya cAMpAnA putra lahire, vanarAja pachInA traNa rAjavI sudhI pATaNamAM daMDanAyaka tarIke sevA bajAvI. teno putra vIra athavA vimala tarIke prasiddha thaye che. teNe AbudelavADA para jinAlaya baMdhAvI, zilpakaLAne jagatabharamAM vikhyAta karI. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 [mahAna gujarAta neTa-ratnazakhara nAmanA graMthamAM cAMpAzeTha mATe nIce pramANenI noMdha maLe che gaurAtra mihaM rAjyaM vanarAjAta pramRtya bhUta / sthApitaM jaina maMtraudhai stad dveSi naivananhati // A cAMpAnuM bIjuM nAma jAbamaMtrI tarIke ItihAsane pAne amara thayuM che. teNe pAvAgaDha pAse cAMpAnera vasAvyuM. vanarAjane rAjatilaka karanAra zrIdevI paNa na hatAM. vanarAje gAMbhumAM vasela pitAnA upakArI nInA zeThane pATaNamAM lAvI senAdhipati banAvyuM. ahIM matAMtare athavA ItihAsakAronI bhUlabhUlAmaNImAM be alaga alaga nAmo ItihAsakAre rajU kare che. jenI samAlocanA karatAM jaina ItihAsakAra svargastha zrI. mohanalAla dalIcaMda desAI jaNAve che ke, jAba ane cAMpAzeTha e baMne eka ja vyakti saMbhavI zake che. ane teo zrImALa (jaina) jJAtinA hatA. A ghaTanAne ame paNa mAnya rAkhIe chIe. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtamAM rAjagAdInI sthApanA] 55 sva. kavi zrI. nAnAlAla dalapatarAma gujarAtanA jaina mahAjananI gauravatA aMge jaNAve che ke - pATaNanI sthApanAmAM zarUAtathI ja kArabhArIo, maMtrIzvare, senApatio temaja aneka rAja amaladArIo na hatA. mAravADathI saMkhyAbaMdha jene gujarAtanI phaLakupa bhUmimAM AvI vasyA hatA. mahArAjA vanarAjane zrI. zilaguNasUrie Azraya ApyA hatA. jo tema na thayuM hatuM te pATaNa tathA selaMkI rAjya heta nahi eTaluM ja nahi paraMtu gujarAtanA pATanagara tarIke sAta sekA sudhI pATaNa kIrtivaMta rahyuM te paNa jena kArabhArIo temaja jaina mahAjanane AbhArI che; kemake pATaNamAM rahI jenee zuM karyuM? te mATe sAta sekAnA itihAsamAM ApaNane ghaNuM jANavA maLe che. gujarAtanA sthApatyamAM rAjya vahIvaTamAM jena maMtrIoe pATaNanA bacAvamAM apUrva sevA bajAvI che. jenI neMdha vizvabharanA itihAsakAroe lIdhI che; jene mATe amo temane dhanyavAda ApIe chIe, - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 [ mahAna gujarAta gurjara rAjayagAdInA sthApaka mahArAjA vanarAjane svargavAsa vikrama saMvata 861mAM, temanA 59 varSanA rAjayaamala bAda thaye. cAvaDAvaMzanI vaMzAvaLI aMge je kaMI ne prApta thaI che temAM cAvaDAvaMzanA pAMcamA rAjavI kSemarAja aMge prAmANika noMdha nIce pramANe prApta thAya che: mahArAjA vanarAjanA putra garAja ati vRddhAvasthAne prApta thaela hatA. jeo pitAnI najare cothI peDhInA prapautra vIra kSemarAjanI vIratAnuM divya darzana karavA zaktizALI thayA hatA. kSemarAja UgatI yuvAnImAM lagabhaga bAlyAvasthA jevA hatA tyAre, bIjA dezanA rAjAnA anya dezoe jatAM vahANe pavananA taphAnathI ghasaDAI somezvara pATaNa AvI caDhayA; jemAM 100 tejasvI tUrI azvo, 150 hAthIo ane karoDone mAla bhale hate. A vahANene vaNajhArI kAphale anya dezee jaI rahyo hate. kudaratI saMjogo anusAra kumAra kSemarAja A samaye semezvara pATaNamAM vidyamAna hatA. temaNe Ano lAbha lIdhe, ane A vahANenI sarva saMpati hastagata karI. turata teo tyAMthI cAMpAnera pitAnA pitA vIrasiMha sanamukha uparokata saMpatti saha pahoMcI gayA; jyAM temanA pitA rAjagAdI upara hatA ane pradAdAjI vidyamAna hatA ane dAdA ratnAdivya svargavAsa thaela hati rAjayakhajAnAmAM karoDonI milakata, pAyadaLamAM tejasvI azvo ane hastIone vadhAro thaye. A vastu megarAjajIne agya lAgI. temaNe kSemarAjane A jAtanI agya rAjanIti aMge Thapake Ape ane jaNAvyuM ke "dhananA lebhe cAvaDAvaMzI kumAranuM A jAtanuM kRtya kharekhara ItihAsanA pAne kalaMkita lekhAze. jo ke AthI gurjara rAjasa-tAmAM pUrate vadhAre the che, paraMtu te vastu kharekhara ayogya gaNAya." (4) vanarAje pArzvanAtha paMcAsaranuM tathA kaThezvaranuM maMdira baMdhAvyuM. rAje bhaTTArikA yogIzvarInuM maMdIra baMdhAvyuM hatuM. ne bhuvaDe bhuvaDezvaranuM maMdIra baMdhAvyuM hatuM. " prabaMdha ciMtAmaNikAra A traNe kAryone rAjavIonA zebhAnAM kAryo tarIke jaNAve che - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 gujarAtamAM rAjagAdInI sthApanA pUrvokta prabaMdhakAre cAvaDAvaMzane zakitazALI sAme tenI upamAM Ape che. gujarAtamAM cAvaDAvaMza vikrama saMvata vanarAja 802 thI 861 garAja 861 thI 870 ratnAdivya 870 thI 873 vairasiMha 873 thI 884 kSemarAja 884 thI 913 cAMmuDa 913 thI 944 rATha (ghAghaDa) 944 thI 971 bhuvaDa 971 thI 998 A mujaba cAvaDA vaMza kula 196 varSa sudhI rAjyasane rahyo. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 su sAla'kI vaMzanA sakSipta itihAsa kuneAjanA rAjavI bhuvaDane kaditya nAmanA kuMvara hatA, chene cadrAditya ane sAmaditya nAme me putrA thayA. sAmadityane rAja, khIja ane daMDa nAmanA traNa kuMvarA thayA jemAMnA rAjanAM cAvaDAvaMzI pATaNanareza sAmaMtasihanI bahena lIlAvatI sAthe lagna thayAM tahAM. kavazAt sagarbhAvasthAmAM lagabhaga pUrNa mAse lIlAvatInuM mRtyu thayuM. tenA udaramAM rahela bALakanA bacAva tenuM udara cIrI karavAmAM AvyeA. A bALakanA janma mULa nakSatramAM thaela hAvAthI tenuM nAma mULarAja rAkhavAmAM AvyuM. mULarAjanI bAlyAvasthA ane Uchera pATaNamAM ja vItyAM hatAM. tenA mAmA sAmaMtasiMha atyaMta madirApAna karatAM ane nazAmAM cakacUra rahetA. temaNe dArUnA nazAmAM be vakhata mULarAjane rAjagAdIe besADayA ane utAryAM. A pramANe banatA kissAmAM muddhizALI mULarAja samajaNA thatAM, tenA A pramANe vAraMvAra thatAM apamAna te sahana pharI zakayA nahi ane mAmA para gusse bharAyA, ane mAmAnA dhAta karI pATaNanI rAjagAdI prApta karI. ( 2 ) selaMkI vaMzanA sthApaka prAbhAvika rAjavI mULarAje saMvata 998 thI lAgalagATa 1053 sudhInAM 55 varSa sudhI prabhAvazALI nareza tarIke guja rabhUminI kIrti te gajAvI, e aMge malatI nAMdhA parathI jaNAya ke ajamera sapAdalakSanA rAjA vigraharAje gujarAta para saMvata 1030 mAM caDAi karI. kharAkhara Aja DhALe gujarAta par tilaMga dezanA bArapanA senApati paNa caDhI AvyA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAlakI vaMzanA sakSipta itihAsa] X 59 samaya kaTokaTInA hatA. e samaye buddhizALI amAtyAe rAjavIne jaNAvyuM ke, rAjana ! AvA samaye banne senA sAthe ekI sAthe laDAi karavI durlabha che. mATe "kathAdu mAM bharAi theADA divasa zAMtimAM pUratI yuddha taiyArImAM ja kADhavA yogya che. kAraNa navarAtri AvatAM sapAdalakSanA rAjavI peAtAnI rAjadhAnI zAka bharImAM peAtAnI kuLadevInI pUjA athe jaze. tyAre bApane harAvave! ane pachIthI sapAdalakSanA rAjavIne harAvavA.' maMtrIzvarAnI samajAvaTathI mULarAja aNahilavADa tajIne ghaNe Adhe kacchanA nAkA para Avela kacakATanA killAmAM bharAyA, mULarAjanI cAlabAjIne kaMika aMze samajI gaela zArka bharInA rAjavIe ceomAsAmAM paNa gujaramAM ja paDAva rAkhyA. jyAM rAjasarahado AgaLa vigraharAjanA paDAva hatA. tyAM ja ajameranA rAjavIe zAkabharI nagaranI racanA karI tyAM ja gAmadevI lAvI navarAtramahimAM raNakSetramA ja ujavavA AraMbha karyAM. A samaye mULarAje apUrva muddhibaLe anekanA sadupayoga karyAM te cAre dizAnA AjJAMkita sAmAne khelAvyA ane temanI sAthe ma`traNA karI. tathA temanI mAraphate lAgavaganA pUratA upayeAga karI, sapAdalakSanA rAjavInA madadagAra evA rAjakumAreA, pAyadaLa ane amaladAreAne zAma, dAma ane bhedanI rAjanItithI vaza karI lIdhA. ane amuka vakhate hAjara rahevuM ema jaNAvI sarve te sapAdalakSa rAjavInA taMbUnI cAre dizAe gADavI dIdhA, pachI nakkI karela divase mukhya sAMDhaNI para caDhI cakAra sAMDhaNIsavArane sAthe lai rAteArAta lAMkhI majala kApI haiA phATatAM pahelAM vIra rAjavI mULarAja jIvananA jokhame duzmananI chAvaNImAM dhusI gayA, ane hAthamAM udhADI talavAra sAthe mULarAja sapAdalakSanA rAjavInA taqhue paheAMcA gayA. dvArapALane bahAdurIthI dUra karI taMbUmAM pesI rAjAnA palaMga para pAte beThA te kahyuM ke, "he rAjana, tArI sanamukha tArA duzmana gujArAdhipati mULarAja yamadUtanI mAphaka AvI UbhA che. mATe tArAthI thAya te karI le. " bhayabhIta thaela rAjavI mATe A samayanI eka kSaNa paNu aNumAla hatI. te haju khIka khaMkherI 'zu' tame mULarAja che?" eTalu kahevA jAya che tyAM to pUrvasa keta pramANe cAra hajAra pALadaLa senA rAja nA taMbUne gherI vaLI. te tene tenI chAvaNImAM ja najarakeda banAvyo, ane kahyuM ke, rAjana Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta jyAM sudhI huM telaMganA senApati bArapane jItIne pAcho AvuM tyAM sudhI tamAre zAMti dhAraNa karI rahevuM; kAraNe mAre tamArI sAthe mitra rAjavI tarI saMdhi ja karavI che. tamane anya kaI rIte herAna karavA nathI." mULarAjanI vIratA para prasanna thaela rAjavIe mULarAjane jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM paNa tene svIkAra na karatAM turataja mULarAja mArate sAMDhe bhAre lazkara sahita senApati bArapanA lazkara para tuTI paDaze. tene mArI tenA dasa hajAra ghoDA tathA aDhAra hAthIo lUMTI laI jyAM chAvaNImAM ja mULarAja vijayI tarIke mukAma kare che tyAM te samAcAra maLyA ke sapAdalakSane rAjavI nAsI gaye che. (3) A pramANe raNakSetramAM duzmananI chAvaNImAM vIratAthI ghusI jIvana jokhame gurjarabhUmi ane solaMkI rAjavaMzanI kIrtine gajavanAra mULarAje pATaNamAM mULarAja vasahikA karAvI. mULadeva svAmInuM maMdira baMdhAvyuM temaja maMDalInagaramAM mULezvara mahAdevanuM devAlaya bAMdhyuM. mULarAja somezvara mahAdevane parama bhakata hatuM, jethI mahAdeve tenA para prasanna thaI pATaNamAM pitAnuM svarUpe pragaTa karyuM. zIva sAthe sAgaranA pANI prabhAsa pATaNathI Avela hovAthI pATaNanA badhAM jaLAzayomAM pANI khArAM thayAM. semezvara mahAdevanI sthApanAM arthe pATaNamAM tripuruSaprAsAda nAmanuM maMdira baMdhAvyuM. ane jIvananI aMtIma sArthakatA arthe mULarAja siddhapura jaI vasya, jyAM paNa teNe eka devaLa baMdhAvavAnI zarUAta karI. ahIM sarasvatI nadInAM vaheNa vahe che ne tene ahIM jaLapravAhane mahimA vadhAre gaNavAmAM Ave che. pitAnA aMtima samaye tIrthavAsI brAhmaNane dAna ane mahAdAna ApI, potAnA putra cAmuDarAyane pitAnA hAthe rAjagAdI arpaNa karI sidhdharAje dehatyAga karyo. A pramANe mULarAje 55 varSa sudhI rAja karyuM. mULarAja pachI tenA putra cAmuMDarAye saMvata 1053 thI 13 varSa sudhI rAjya karyuM. teNe pATaNamAM caMdananAthadeva tathA AmiNezvara mahAdevanAM maMdira baMdhAvyAM. tenA rAja amala daramiyAna koI mahattavatAbharI ghaTanAnI noMdha maLatI nathI paNa te saraLa svabhAvane ne maLatAvaDo hate evI nedha prApta thAya che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAlakI vazanA sa MkSipta itihAsa] >> 61 cAmuMDarAya pachI tene zUravIra, rAjanItijJa ane prabaLa buddhizALI putra vallabharAya rAjagAdI para AvyA. pApamuddhithI vallabharAya dUra hatA. tene rAjyalAbha dhaNA hatA paNa mananI umeda manamAM rAkhI te mAtra cha mAsa sudhI ja rAja karI zakayA. tenA svargavAsa bAda tenA bhAi dudghabharAyane rAjagAdI prApta thai. dullabharAme 11 varSa ane 6 mAsa sudhI sArI rIte rAja karyuM, teNe zrI. jInezvarasUri pAsethI jainadarzananA tattvajJAnanI prApti karI hatI. jainadharmAnu rAgI banyA hatA. temaNe aneka derAsaro baMdhAvyAM hatAM. ane pATaNamAM durlabha sarAvara baMdhAvyu hatuM. te teNe pAtAnAM bahenane paraNAvavA svayaMvara racyA hatA; jemAM mAravADanA rAjA mahendrane pasaMda karI tenI bahena paraNI hatI. A samaye svayaMvaramaDapamAM AvanAra anya rAjavI sAthe zatrutA badhAi. A veLA tenI nAnI bahena (lakSamI) nAM lagna cAmuDanAM nAnA kuMvara nAgarAja sAthe thayAM. pachIthI dula bharAyanA bhAi nAgarAjane eka putra thayA, jenu nAma bhIma pADayuM. bhImadeva 1 lA: kALe karI bhIma mATA thayA tyAre AtmakalyANunA mArge vaLela dula bharAye bhImanI AnAkAnI vacce tene rAjayAbhiSeka karI kAzI yAtrA karavA gayA ne te kSetrasaMnyAsa lIdhe| ane AtmakalyANa sAdhyuM'. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM rAjavaMzI jainAcAryoe gurjara sAhityanI bajAvela apUrva sevA pUrva paraMparAthI avaMti rAjyakuTuMbamAM be jAtanA dharmo paLAtA; sanAtana ane jenA mAlava rAjanarezomAMthI temanA kuTuMbIoe ane ucca koTinA adhikArIoe jene dharmAcAryo, dharma ane rASTranI apUrva sevA bajAvela hatI ane mahArAja bhejanA samakALe paNa bajAvatA hatA. A samartha jainAcAryomAM avaMtinA aneka vidvAna evA paMDitene samAveza thata hate; jeo zAstrapAraMgata gaNAtA. teone cAre vede kaMThastha hatA. temaja teo yajJakriyAkAMDanA kartA, vedAMta dharmamAM zreSTha AcArya padane dIpAvanArA ane khAsa pUjanIya gaNatA. AvA vidvAna tatvajJAnI dAMtika zAstrIoe paNa vedAMta dharma sAthe jaina darzananA sukSama tatvajJAnanuM samanvaya karI "ahiMsAvAdI jene dharma e ja Atma ane rASTrakalyANa arthe sarva prakAre zreSTha che eTaluM ja nahi. paNa vizvadharma tulya che, A pramANe paripUrNatAthI khAtarI karI. pachI ja teoe paMca mahAvrata dhArI jaina sAdhupaNuM aMgIkAra karyuM hatuM. ane jItendrIya vIra dharmanI apUrva sevA bajAvI, amara kIti saMpAdana karI hatI. avaMti, mAravADa, (gaDadeza) ane gujarAtanA itihAsamAM jaina munirAje ' sevA ajoDa gaNAI che. jenacAryone sahakAra rASTrahitArthe paNa ucca koTine manAya che. jemanA sahakAra ane sevAthI e samaye mAlava, mAravADa, ane gujarAta saMskAranI Toce pahoMcyuM hatuM. jemanA mahattvatAbharyA dharmakAryo mArgadarzaka banyAM hatAM. (2) mahArAjA bhoja jAte eka siddha kavi ane vaidAMtika zAstrone abhyAsI hata; eTaluM ja nahi paNa te khAsa vyAkaraNazAstrano khAsa rasiyuM hatuM, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjavaMzI jainAcAryAnI sevA ] * 63 vidrAna zAsrIone khAsa kadaradAna hatA. tenAmAM tatvajJAna grahaNa karavAnI zrutazakita dhaNIja teja hatI. teNe vedAMtika zAstrapAraMgata vyAkaraNAcAryAMnA sahakArathI varSAMgaNatarInI mahenate eka vyAkaraNa graMthanI racanA karI. A huM bhAja vyAkaraNa "" samarata mAlavuM, mAravADa ane pATaNanI vidyApIThA ane pAThazALAmAM cAlatu hatuM. "" pUrNAMkata vyAkaraNAcAryamAM - pANinI, zAkaDhAyana mahAna kavi cAMdraNa temaja anya prAcIna vyAkaraNa graMtheAnA zabda kAzanA upayAga AnyAkaraNa graMthakArI mahArAjA bhAje A graMtha ghaNA ja ucca kaeNTinA banAvyo hatA. jethI A bhAja vyAkaraNa duraduranA dezAMtare sudhI cAlatuM hatuM . zrI. sUrAcAya e siddhAMtika nyAya dalIlathI graMthakAra mahAna zAstrIonI mAMgaLAcaraNanAja AkamAM gaMbhIra bhUlanuM divya data darabAramAM mahArAjAne karAvyuM, tyArathI rAjadarabArI zIvamAgI. paMDitane temAM peAtAnuM svamAna haNAtuM lAgyuM. teeAe mahArAjA bhAjane ema hasAvyuM ke, zrI sUrAcajI ane temanA vidvAna sAdhue jarUra mAlavathI gujarAta jaI, A vyAkaraNa graMthanI TIkA paDatAnI sabhAmAM kare tenA karatAM yukitapurvaka temaneA ahI ja dhATa ghaDavA ThIka thai paDaze, bhara prAcIna jai na sAhItyanA cAre vibhAgonA saMbaMdha pUrva maharSi prati saskRta vyAkaraNa sAthe sa kaLAela che. jethI vyAkaraNanA saMpurNa abhyAsa vagara, prAcIna dhama sAhityanA graMthA samajavA dhaNuAja muzkela thai paDe che. A vastusthitine pUrepUrI rIte samajanAra zrI. surAcAya jIe mAlavanA sarasvati jJAnabhaDAmAM saMgrahIta rahela prAcIna vyAkaraNanI pratanu sukSmatAthI nirIkSaNa karyuM, banyA teTalA samaja pUrvaka utArA paNa lIdhA. temaja bhAja vyAkarNa" te puratA abhyAsa paNa karyAM. atinA jJAna bhaMDAra sa`grahIta graMthA parathI temane khAtarI thai ke vallabhIpuranA vinAza samaye tyAMnA jaina mahAjane mAlavAmAM sa rakSaNArthe mekalela prAcina jJAnabhaMDArane surakSita moTA bhAga A jJAnabhaMDAramAM che. jenA AdhAre jItendra vyAkaraNa graMthanI racanA paripuN tAthI thai zake tema che. temaja gujara bhASAnA vyAkaraNane zabdakoSa paNa ucca kATIneA thai zake tema che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta je A graMthanA AdhAre gurjara vyAkaraNanI racanA thAya te gujarAtanA jaina muni mahArAje temaja vidvAna zAstrIo mATe prAcIna graMthanuM vAMcana ane adhyayana zuddha ane saraLa thaI zake tema che. paraMtu bhavitavyatAne vege zrIsurAcAryajIne mAlavathI mahAmuzIbate vihAra kare paDe, ane mAlavamAM rahI vyAkaraNa-racanAnuM temanuM dhorala kArya adhurUM rahyuM ne adhavacce jIvanane jokhame kuMbhAranA veze pATaNa AvavuM paDayuM. zrI sUrAcAryajI ane jaina muni mahArAjee pATaNa AvI mahArAjA bhImadeva ane jana mahAjanane mAlavamAM banela sarva ghaTanAo kahI saMbhaLAvI ane kahyuM ke, "je thAya che te sArA mATe". have pATaNamAM rahI guja2 vyAkaraNanI racanA eka dhyAne ucca koTinI thaI zakaze. pachI saMvata 1080 nA gALAmAM zrI jInezvara sUrijI temaja zrI buddhisAgarajIe ekatrIta thaI 8000 zlokapramANu buddhisAgara nAmanA vyAkaraNa graMthanI racanA karI. temaja lakSaNa nAmanA nyAyazAstranA graMthanI racanA thaI. A banne kRtio A kALe ati upayogI thaI paDI. temanA ziSya navAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUrie samaMti-tarka nAmanA graMthanI racanA karI. A pramANe traNe mahAna graMthe mahArAjA bhejanA samakAle gujarAtamAM racAyA ne mahatvanA manAyA. mahArAjA bhImadevanA rAjadarabAranA kavindravAdI cakravatI zrI zAMtisUri mahArAjanuM apUrva gaurava hatuM. temanA samakALe bhejarAjanA darabAramAM sarasvati birUdadhArI dhanapAla kavie tilakamaMjarI nAmanA adbhuta ane ane prAbhAvika graMthanI racanA karI. zrI zAMtisUrijIe A graMthane vAMgamaya sAhityamAM vyAkaraNanI zuddhi pUrvaka sudhArI Ayo hate. A graMtha mahAkavi dhanapALa mATe kasoTIrUpa banyo hato, je mATe svamAnanI rakSA athe kavIzvarajIne mAlavane ghaNAM varSo sudhI tyAga kare paDe. hato. jo ke A graMthanI racanAnI aNamelatAnI khAtarI mahArAjA bhojane pUratI rIte thaI cUkI hatI. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI thANA navapadajI jInAlaya pratiSThA mahotsava mahA suda paMcamI saMvata 2005 ne gurUvAra tA. 3 phebarUvArI isvIsana 1949 muLanAyaka amIjharA munizrI suvratasvAmI prabhu vatAvartI vAMcaka nAnI mahAnubhAvane vinaMti ke, maherabAnI karI graMthanI zuddhi sAcavajo. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjavaMzI jainAcAryonI sevA + 65 solaMkIvaMzI rAjakuTuMbIomAMthI cAritra aMgIkAra karanAra zrI droNuM cAryajI ane sUrAcAryajIe gurjara ane mAlavanI bhUmimAM jana dharmane mULiyAM evAM te sudaDha karyA ke jANe zeSa nAganA mAthA para tenI sacoTa asara na thai hoya ? temaNe pATaNanA rAjakuTuMba temaja rASTrane lagabhaga ja'na dharmAnurAgI banAvyuM. mAlava para paNa temanA pratibodhanI pUratI asara thaI. mAlavanA rAja kuTuMbamAM paNa jaina dharma paLAvA lAge. A ja zakama mahAtmAnA mAlavanA vihAre mAlavamAM cAre dizAe jena dharma vikAsita banyo. zrI sUrAcAryajI ane zrI droNAcAryajInI baMdha velaDIe khuda mahArAjA bhImadeva para jaina dharmane pUratA prabhAva pADe. rAjakuTuMbe temAM sAtha Ape, ane mahArAjA jena dharmAnurAgI banyA. mahArAjA bhImadevanA samakALe gujarAtamAM sarvAMgi sAhityanI pravRttine vega nadIpUranI mAphaka vadhavA lAgyo. ane sanmAnya banyo. kudarata paNa saMskRtimaya gurjara sAhityanA vikAsa arthe sarasvatI mAtAnA mAhIradhararUpa pitAnA amIjharatA (nadIpUra) sthAnane jANe sudaDha na banAvato hoya ? te pramANe A kALe mAlavanareza mahArAjA bhojanI spardhA karavAnI jijJAsA gurjara bhUminA paDite, zAstrIo ane rASTrane ekyatAnA baLe thaI. ane sUrAcAryajInI guja2 vyAkaraNaracanAnI jijJAsAne pUratuM protsAhana maLyuM. mahArAjA bhImadeve zrI surAcAryajInuM apamAna te gurjara rASTranuM apamAna mAnyuM, mahattvakAMkSAe mAlava sarahada sudhInA dareka deza jItI lIdhA ane pitAnI sattA ane sarahada vadhArI. sarasvati jJAnabhaMDAra prApta karavA teoe mAlava para aneka vakhata caDhAI karI. paNa temAM temane phAvaTa AvI nahi; paraMtu zrI. sarAcAryajInA vAvela bIne lAbha zrI hemacaMdrAcAryajIne pUratI rIte mahArAja jayadevanA samakALe maLyo. ane "zrI siddhahema zabdAnuzAsana" nAmanA mahAna vyAkaraNa zabdakezanI racanA thaI. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 muM rAjakumAranuM Adarza balidAna gujarAtanI satA vanarAja cAvaDA pachI dhIme dhIme makakama thatI gaI; jemAM mULarAja solaMkIe pUrata sAtha Apyo. vi. saM. 112 pachInA kALamAM kAThiyAvADa-karacha-ajamera ane tyAMthI AgaLa vadhI uttara pradeza sudhI gurjaranarezanI ANa pravartatI. ane te pradeza gujarAtanI sarahada gaNAte. mahAna prabhAvazALI cAmuMDarAye dakSiNa tarapha paNa potAnI sattA phelAvI. A gujaranareze vIratAthI tailapanA senAdhipati bArapane harAvI lATa pradeza paNa kabaje karyo hate. A kALe mahIthI tApI nadInI vacceno pradeza lATanA nAmathI oLakhAte hato. eTale gujarAtanI sarahada paNa dakSiNe tApI nadI sudhI AgaLa vadhI hatI. cAmuMDarAye pitAnA pitAnA kSetrasaMnyAsa pachI rAjayanI jAhojalAlI sAcavI rAkhI hatI. tyAra pachI jotajotAmAM be peDhIo pasAra thaI gaI ane bhIma pahele cAmuMDarAyanA utarAdhikArI vArasa tarIke rAjayagAdI para Avyo. bhImadeva pahelAe potAnA rAjayaamala daramiyAnamAM ane buMdelakhaMDanA rAjavIone gujarAtanI satA nIce ANyA. A vakhate paNa yavanonAM pagalAM gujarAta para pharI vaLyAM hatAM. mahamada gajanavIe somanAtha pATaNa para caDhAI karI tene lUMTayuM; A yavana rAjavI pATaNanI bharapUra riddhisiddhi sAthe svadeza tarapha pAcho vaLe. tenA gayA bAda bhIme pharIthI gujarAtane kabaje laI tyAM pitAnA bAhubaLe satA jamAvI. bhImadeve aNahilapura pATaNamAM 42 varSa sudhI rAjaya karyuM. A rAjavInA rAjayaamala daramiyAnamAM ( gujarabhUmimAM) eka vakhata varasAdanI tANa paDI, jethI samasta rAjayanA kheDutoe be peDhIthI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAranu Adarza lidAna] * 67 cAlatA AvelA rivAja pramANe, A samaye (rAjayaneA bhAga) baTAi ApavAne azakita darzAvI. sarve kheDutAe pATaNa jaI tyAMnA mahAjanane vina Mti karI ke, "A samaye amArA bacAva karavAmAM nahi Ave te amArAM bALabaccAM bhUkhe marI jaze. sukALamAM ame rAjayane vaphAdAra rahI Aja sudhI khaTAi ApavAne cUkayA nathI. Avate varSe A varSanI khaTAi ame rAjayane bharI dezuM te amane rAjaya-amaladArA taraphathI kanaDagata thavI na joie. Apa sarve mahAjana zrI mahArAjAdhirAja bhImadevane amArI arja jaNAvI, amane temanA kRpApAtra banAve." mahAjananA agraNIoe kheDutane joitI rAhata mahArAjAdhirAja pAsethI apAvavAnuM vacana ApyuM. te mahArAjAne maLavA sarve mahelamAM gayA. teoe mahArAjAne vinaMtI karI ane tenA sASakAraka javAbanI rAha jovA lAgyA. kara mATe mahArAjAdhirAjane javAba maLe te pUrve ja saMjogavazAt evu banyaM ke, pATavIku Mvara mULarAjanuM tyAM Agamana thayuM. mahArAjAdhirAjane namana karI mULarAjadeve jaNAvyuM ke, "he pitAjI ! huM Aje krUratA karatA eka kaNabI kuTu'banAM khetaromAM ja caDayA. jayAM kara udharAvanArA amaladArAne kheDuto para behada julama gujAratA meM joyA, e sthAne zu bane che te zAMtipUrvaka me joyA karyuM. A amaladArA jyAM kara udharAvatA hatA tyAM kheDutAnAM strI-bALakA karagarIne rudana karI rahyAM hatAM. te kahetAM hatAM ke 'Aja e peDhIthI ame rAjayane kara bharatAM AvyAM chIe. saMjogavAt varasAda na paDavAthI ame baTAi jeTalI rakama paNa ApavAne Aje taddana azakata chIe. ' r "tyAre amaladAre nirdayatAthI jaNAvyuM ke, 'tamArAM bALabaccAM vecIne paNa rAjayanA kara bharI ApeA.' "A samayanI pelA kheDutonI karuNAjanaka sthiti huM mArI najare joi na zakayA. ane mane teenA para dayA utpanna thai, meM tarataja mAre! gupta kheDutanA veza tajI, rAjamudrA batAvI amaladArAne jaNAvyuM ke-- ' * saradAra ! A pramANe kahevuM te garavI gujaranA amaladArene ze|bhatuM nathI. zuM samudra mAjhA mUkI che ? are ! A bicArA kheDutA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 [ mahAna gujarAta A bhUminA tyAga karI zuM khIje jaze ? AvA saMjogAmAM rAjaya taraphathI madada maLavI joie tene khale zuM AvI nIti akhatyAra karavI te amala dArAne yAgya gaNAya kharI ke ? 'zAmATe guja ranarezane satya hakIkatathI vAkepha karatA nathI? zuM rAjyakhajAnAmAM kheATa che ? gavI gujaranA dhaNI kheDutonAM lehInI lakSmIthI vaibhava bhagavI sukhI thavAmAM meAja mAnaze ? vadhumAM meM tene jaNAvyuM ke, huM saradArA ! tame mArI AjJAthI ahIMthI cAlyA jAo.' "tyArabAda te dUra thatAM me' A gAmanA dareka khetarekhetare pharI pAkanI sthiti jAte tapAsI, teA rUpIe e AnI paNa pAka UtarelA na dekhAyA. ane temAM keTalAkAne te meM A bhUkhe TaLavaLatA joyA, pachIthI me mahelamAM AvI revanyukhAtAnA amaladArAne khelAvI, te gAma viSenI temaja samasta gujarAta viSenI utpanna saMbaMdhI pUchaparacha karI khAtarI karI lIdhI che. samasta gujarabhUmimAM varasAdanI tANanA kAraNe be AnI pAka paNa UtaryAM nathI." "huM pitAjI ! rAjaAjJA mujaba ( kAyadA pramANe ) kara udharAvanArA amaladAre e kheDuta pAsethI kara udharAvaveA paDe che. e samayanuM dRzya game tevA kaThora mAnavIne mATe paNa hRdaya pIgaLAvanArUM thai paDe che. paraMtu temAM amaladArAne ze| gute ? teeAe te pharaja ja ejAvavAnI hoya che.' A sAMbhaLI mahArAjAe khAmeAzaiLavI TuMkamAM kahyuM ke, "vakhata Avye joi laizuM." eka bAjuthI nagaramahAjane kheDuto pAsethI A varSe kara mAkUka rAkhI khIje varSe levAnI mahArAjAne vinaMti karI, jene bahumAna- pUrNAMka rAjavIe svIkAra karyAM; bIjI bAjuthI peAtAnA pATavIku varane ja mukhe kheDutAnI durdazAnuM varNana sAMbhaLI mahArAjA vicAra mAM garakAva thayA. ane A varasanI baTAi taddana mApha karavAnA nizcaya karyAM. pATavIkuMvara muLarAjadeve nizcaya karyAM ke, "huM paNa kuzaLatAthI mahArAjAne rijhavI kheDutane hamezane mATe dukALanA prasa MgeAe karathI mukata karU tyAre ja kharA !', X X X khIje divase azvaparIkSA ane tenI savArImAM asAdhAraNa buddhizALI evA kumAre evI rItanI azvasavArI karI batAvI ke jethI mahArAjA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAranuM Adarza balidAna] * 69 prasanna thayA. ane temaNe jaNAvyuM ke, huM kumAra ! tArI asAdhAraNa azvasavArInI zakitathI prasanna thai huM tane vara mAgavA jaNAvuM chuM. mAga, jo tuM A samaye rAjagAdI mAgaze to te paNa ApavAne huM khuzI chuM, jene mATe tuM saMpUrNa lAyaka che." vinayI kumAre jaNAvyuM ke, " he pitAjI ! ApanI chatrachAyAmAM pATavI kuMvara ane rAjyanA salAhakAra tarIke prajAnI phariyAda sAMbhaLavAmAM mane eTale lAbha maLe che teTalA ja lAbha mane gAdI prApta thayA pachI maLavA durlabha che, mATe Apa mArA upara jo prasanna thayA hA, te Ape A varSe kheDutone baTAi mukata karavA." ane A pramANe jyAre jyAre ane tyAre tyAre kheDutAne A jAtanA rAjyalekhanA lAbha maLe e pramANenuM lakhANa Ape rAjaya- tare dAkhala karavuM; jemAM lakhavu ke kAi paNa du:khI kheDuta para kara ugharAvanAre julama na karave' A pramANenuM gauravazALI ane kuLadevInI prasannatA prApta karanArU dezadAjhabharI mAMgaNI sAMbhaLatAM jenAM cakSumAMthI hanI azrudhArA vahI rahI che, evA prasannacitta rAjavIe rAjakumArane dhanyavAda ApatAM kahyuM ke, "huM kumAra ! teM A samaye rAjyakuTuMba ane dezanI sevA evI rItanI khajAvI che ke, jene aMge A ghaTanA bhaviSyamAM itihAsane pAne amara banaze." AnuM nAma te rASTraprema ! AnuM nAma te sevA ! AjanA rAjakumArI ane pATavIe A pramANe rASTrasevA bajAvavA bhAgyazALI thaze kharA ke ? mahArAjAe "tathAstu' kahI te pramANenI neAMdha rAjyaklRtare karAvI. ane tene lagatA khAsa darakhAra bharavAmAM AvyA: jemAM mahAjanazrInI hAjarImAM AjJApatraka bahAra paDayuM keH pATavIkuMvara mULarAje khAsa vAnamAM A vastu dezahitArthe mAgI lIdhI che ke duSkALane aMge A varSanI kheDUtAnI maTAI mApha karavI. te mujaba huM kheDutAne khaTAimAMthI mukta karU chuM temaja huM rAjIkhuzIthI * bhaviSyanA rAjavIone bhalAmaNa karUM chuM ke jayAre AvA saMjogA upasthita thAya tyAre yAre kheDUtAne maTAmAMthI mukta rAkhavA." tyArabAda dAra arakhAsta karavAmAM AvyA. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO * [ mahAna gujarAta bIje ja varSe varasAda eTale sAro thayo ke kheDutane bevaDuM dhAnya eka ja varSamAM pAyuM; eTale teoe gayA varSane temaja A varSane baTAIne bhAga ekatrita karI, pATaNanarezane ApavAno TharAva karyo kara ugharAvanArA amaladArone kheDutoe be varSanI bhegI baTAI ApavA mAMDI; paraMtu amaladAroe eka ja varSanI baTAI ugharAvI, ane teoe jaNAvyuM ke "gata varSanI baTAI pATavIkuMvara mULarAjane apAyela varadAnanAM kAraNe mApha karavAmAM AvI che " haju baTAI ugharAvanArA amaladAre pAcho phare tyAre pUrve ja seMkaDo kheDutonA AzIrvAde evI rIte maLyA ke jenI mIThI najara rAjakumAra mULarAjane lAgI. ta6 pazcAta te mAMde paze jemAMthI te bacI na zako. ane tenuM betraNa divasamAM ja mRtyu thayuM * mahArAjA bhImadevane rAjakumAra mULarAjanA svargavAsathI atyaMta uga thayo. tethI tenA nimite temaNe pATaNamAM tribhuvanaprAsAda nAmanuM bhavya jinAlaya baMdhAvyuM. ane bhImezvara mahAdeva temaja bhaTTArikA bhIrU ANi nAmanAM maMdira baMdhAvyAM ne teo dehasthaLImAM ja rahevA lAgyA. mahArAjA bhImadevane udayamati nAmanI rANI hatI; teNIe sahastralIMga karatAM paNa vadhu zobhAyamAna evI eka vAva pATaNamAM baMdhAvI, tapazcAta putrazokamAM DubelA mahArAjA bhImadeva, saMvata 1120 mAM matAMtare saMvata 1130 mAM bahumatie 42 varasa, 10 mAsa, 9 divasa sudhI rAjya karI svargavAsI thayA. temaNe udayamatine vacana ApyuM hatuM ke, huM tArA putrane gAdI ApIza. gauravazALI gurjarapati tarIke 42 varSa sudhI pUrvaparaMparAgata rIte mahAjananI temaja jainAcAryonI salAha mujaba rAjayavahIvaTa calAvanAra bhImadeve pATaNanI prabhutAmAM vadhAro karyo. te potAnA aMta samaye putra karNadevane gAdI suprata karI teo dehasthaLImAM svargastha thayA. #prAcIna pra. cinI hastalikhita pratomAM A vastu vidyamAna che. juo mULa pR0 86 TI1mAM jaNAvyuM che ke, "kheDutanI najara lAgavAthI kuMvara mRtyavaza ba." Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15 muM mahArAjA karNadeva mahArAjA bhImadevanA svargavAsa bAda rAjakumAra karNane rAjyAbhiSeka vi. saM. 1120 nA caitra vada 7 ne somavAre hasta nakSatra samaye mIna lagnamAM thaye hato. temanAM lagna karNATakanA rAjAnI kuMvarI malayAdevI (mInaLadevI) sAthe thayAM hatAM. A lagnanA temaja rAjyamAtAnA devAMzI pavitra jIvanane aMge likhita ane saraLa noMdha prApta thAya che, jemAMnI theDI nIce pramANe che - eka vakhata karNATakanA rAjA zubhakezI azva para besI vanakrIDA nimite bahAra gayela hato tyAre bhavitavyatAnA ge rAjavInA hAthamAMthI ghaDAnI lagAma chuTI gaI. ane te ghoDo savAra sahita gADha jaMgalamAM jaI caDha. pUrvasaMcitayoge A jaMgalanAM sthAnamAM Aga lAgavAthI vizrAMti aMge ArAma karatA rAjavIne azva sahita (agnijavALAthI ) jaMgalamAM svargavAsa thayo. tyArabAda zubhakezInA putra jayakezIne rAjayAbhiSeka pradhAne karyo. A jayakezIne malayAdevI (mInaLadevI) nAme kuMvarI hatI. mInaLadevI lagabhaga 13-14 varSanI hatI tyAre zrAvaNa mAsamAM ja aneka zivabhakatoe (brAhmaNae) somezvara stotra rAjakumArI tathA mahArAjA sanmukha gAI saMbhaLAvyuM. A prabhAvazALI stotra pUrNa thatAM mInaladevI bezuddha banI ane tenA hRdayamAM pUrvasaMcita saMganA AdhAre UMDI upaNuM ane vicAra zreNI eTalI badhI thaI ke jotajotAmAM tene potAnA pUrvajanmanuM jJAna thayuM. ane tarata ja malAyAdevIe sAvadha thatAM rAjyakuTuMbIo ane upakArI brAhmaNo sanmukha pitAnA pUrvajanmanuM kathana karatAM jaNAvyuM ke, ' huM pote pUrvajanmamAM brAhmaNI hatI, te janmamAM meM bAra varSa sudhI zrAvaNa mAsanuM vrata karyuM. ane tenI udyApana vigere kriyAthI bAra-bAra vastuonI saMkhyAthI vatanI samApti karI. pachI huM semezvaranI yAtrAe nIkaLI. A samaye Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 [ mahAna gujarAta bAhulada gAma pAse AvatAM tyAM AgaLa jAtrALuo pAsethI rAjya taraphathI kara levAmAM Avato. A kara ApavA jeTalI rakama paNa mArI pAse na hatI. tethI huM tyAMthI AgaLa na jaI zakI. ane nirAza thaI. te samaye mane ghaNuM ja du:kha thayuM. "yAtrAmAM Avo kara levAmAM Ave te taddana agya he, meM pratijJA karI ke, "AvatA janmamAM A karane dUra karanArI huM thAuM." e jAtane nizcaya karI ane tyAga karI te jAtanAM niyANAthI huM mRtyu pAmI." pariNAme pUrvajanmanAM karela nizcayanAM pariNAme, he rAjana! Apane tyAM rAjakumArI tarIke mAre janma thaela che; te tamAre bAhuledda (zukalatIrtha nI yAtrAe janAra ane narmadA nadImAM snAna karI pAchA pharanAra yAtrALuonA karavimecanArthe gurjara dezanA rAjavI karNarAja sAthe mArAM lagna karavAM, ke jethI mArA pUrvajanmanAM kRtanizcayanI sArthakatA thAya. ane A janmanI pavitratA sAdhI huM bhavAMtare ucca koTinuM bhAtuM bAMdhI zakuM." tyArabAda uMmara lAyaka thaela rAjakumArInI icchA mujaba tenA pitAe gujarAdhipati mahArAjA karNadeva sAthe mInaLadevInAM lagna karyA. lagnane lagatI hakIkatamAM samajavA maLe che ke - "rAjyakumArI mInaLadevIne sahevAsa sAde ane jIvana tadana mIrAMbAI jevuM dharmiSTha hovAnI bAtamI karNadevane maLatAM teNe lagnanI nA pADI. pariNAme je mahArAjA karNa lagna na kare te tene zire strIhatyAnuM pApa Avaze ema mInaLadevIe kaherAvyuM. jemAM tenI ATha sakhIoe paNa A jAtanuM vrata lIdhuM. A jAtanI hakIkata karNadevanI mAtA udayamatIne kAne AvI. strIonuM kamala hRdaya, ekaniSThatA ane haThAgrahane samajanAra temaja "ekaja pativratane mahimA." jANanAra rAjamAtA udayamatie karNane karAvyuM ke, jo tuM mInaLadevI sAthe lagna nahi kare te tenI sAthe huM paNa AtmahatyA karIza. mahAjane paNa mahArAjAne samajAvI levAmAM purate prayAsa karyo. A pramANe rAjamAtAnI haTha temaja mahAjananI samajAvaTathI karNadeve namatuM ApyuM. ane rAjavInA lagna mInaLadevI sAthe thayAM. paraMtu karNarAje lagabhaga 20 varSa sudhI tenI sAme najara paNa na karI. pariNAme mInaLadevIe pitAnuM jIvana pavitratAthI prabhu bhakitamAM gALyuM. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 muM. rAjakumAra siddharAjane rAjyAbhiSeka - mahArANI minaLadevI sArI rIte samajatAM hatAM ke, pitAnA lagna pATaNanareza sAthe mahAna haThavAde thayAM hatAM. temAM je rAjamAtA jevAM saMskArI sAsujIno sAtha na hota te pUrvajanmanA dhArela nirmANane siddha karAvavA kadApi kALe pote samartha thaI zakata nahi. pitAnA jIvananI sArthakatA tulya dhArela kAryamAM kyAre ane kaI rIte zukalatIrthane "snAnakara" rada karAvavA pite bhAgyazALI thAya che, zAMtithI tenA takasAdhaka banyAM. minaladevIne atyaMta milanasAra vinayI hasamukha svabhAva; kuzaLa buddhiprabhA, atyaMta mAyALu, ane paragajupaNuM, A sarve uca meTinA saguNee rAjamAtA udayamatine temaja rAjakuTuMbamAM minaladevI priya thayAM. anya rANIomAM karNATaka dezanI rAjakumArI jayAdevIne devIe pitA pratye AkarSyA hatA. raNavAsanA AkhAe rasAlA para mahArANInuM kudaratI varacasva evuM te suMdara hatuM ke, temane paDo-bela jhIlavA dareke dareka vyakita tatpara rahetI. rAjamahelamAM anya rANIo vaibhavI daradamAmathI rahetI hatI. tyAre minaLadevIne rahevAsa tadana sAda eka Adarza sAthvI tulya hate. jeo satIomAM sItAjI, tArAmatI, aMjanA, dropadi, damayaMti, menAsuMdarI Adi nAri ratnanA uca koTinA caritro najara sAme rAkhI, te mArga dIvaso ghaNekharo bhAga prabhubhakita temaja dharma ArAdhanamAM teo gALatAM. " nitya prabhAte rAjamAtAnA mahelamAM mAtAnA darzane karNarAja jatA. jyAM rAjanA aneka evA mahattAbharyA praznonI carcA thatI ke jenI carcA jAheramAM thaI na zake. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 - A [ mahAna gujarAta A carcAmAM rAjamAtA, mutsadI devI, zAMtumahetA, sajajana mahetA, muMjAla mahetA, udayana mahetA, sara senApati tribhuvanapAla, nagarazeTha vagere rAjyanA kiMmatI ratnonI hAjarI rahetI. gujarAtanA mahArathIonuM A khAnagI sarcAmAM minaLadevInI salAha aneka vakhata aNamela ne kiMmatI banatI. ane sarva mAnya rahetI, A samaye buddhizALI putra vadhunI prApti arthe rAjamAtAnuM haiyuM doDha deDha hAtha uchaLatuM. paraMtu saMskArI devI sAme draSTi karatA, tarataja temanAthI AMtarika nizAse nakalI jAte ane teo raDI paDatA. mAtAthI adhika prema dAkhavI AsavAsana ApatAM te kahetAM ke, "beTA? dhIraja rAkha, paramAtmA tAruM bhaluM karaze ? teo kudaratane deva daI kahetA ke, he kudarata !-karyA te kaMTaka zA gulAbe vaLI mArate zA be? sulocanAne zAraze aMdha svAmI? khare vidhAtA tuja kAmI' * * "" A kALe pATaNamAM namuMjelA nAme atyaMta svarUpavAna vArAMganA rahetI hatI. jene rAjya taraphathI rAjadarabAranA kRtya mATe varSAsana maLatuM ha | * A navayuvAna nRtakanA hAvabhAvamaya nRtya, saMgIta ane premakaTAkSathI mahArAjA karNadeva viMdhAyA. eka divasa rAtre nizcita koIne mahArAjAe pitAnA khAnagI mahelamAM teNIne lAvavAnI badhI goThavaNa karI. * A bhedI ghaTanAnI mAhItI rAjamAtAne eka vizvAsu dAsI mAraphata bhaLI. jenI mahArAjA karNa ane nimuM jalA vacce kAryasAdhaka banI hatI. ke mutsadI emAya muMjAla maMtrine turata ja mahele bolAvyA ane rAjakuTuMbane abhyadaya arthe temanI sAthe mahattvanI carcA rAjamAtAe karI pachI ,dayALumAtAe. minaLadevIne bolAvavA eka dAsIne mekalI A samaye te dhyAnastha avasthAe prabhu bhakitamAM lIna hatAM....' tai - 1 / . devI hAjara thayAM ane sAsujIne bhAvapUrvaka vaMdana karyuM. mamatAthI mAthe hAtha pheravatA mAtAe kahyuM ke, "he devI . tAruM kalyANa thAva ? muMjAla kAkA zuM kahe che te dhyAnapUrvaka sAMbhaLe ? ane te pramANe, samajapUrvaka bahA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 16 , + + + + = + + + + + + + chuM , nA nA 1, # - rojakumArasiddharAjanerAjyAbhiSeka] durIthI kAma le. jemAM temane jIvananI sArthakatA, kAryasiddhi, ene selaMkI vaMzanI rakSA thAya tema che. samajyA vaha beTA ' ' muMjAla mahetAe zAMtithI jaNAvyuM ke, he devI! huM kahuM chuM te zAMtithI sAMbhaLe. vilAsI rAjana vArAMganA nimelA para AkarSAyA che. tenA mATe Aja rAtanAM ja rAjamahelamAM ja karNarAje khAsa khAnagI mijalasa goThavI che. madhyarAtrIe mIjelasa samApta thaye baMde nimuM jalAne premIlA dAsIe mahArAjAnA khAnagI AvAsamAM dAkhala karavI. e pramANe goThavaNa thaI che. jenI mAhitI premIlA lAvI che. devI ? tamArA bhAgya parikSA arthe A taka uya kaTinI che. jene puro lAbha zetrajanI rAjaramatanI mAphaka tamAre le. evuM meM ane rAjamAtAe TharAvyuM che tamAre premIlA sAthe rAjamahelamAM javuM, ne barAbara yogya samaye nikuMjelAnA badale karNarAjanA khAnagI khaDamAM nimuM jalA tarIke tamAre dAkhala thavuM. nimuMjAlA ane tamAre bAMdhe, uMcAIne cahere ane avAjanI mIThAsa lagabhaga maLatI hovAthI, A samaye tame mahArAjAne strI caritranA puratA prabhAva dekhADI rIjhavI zakaze. rAjamAtAnA kahevA pramANe gaI kAle ja tame RtuM snAnathI zuddha thaela che te ? jarUra ApanI dhAvela dhAraNAo siddha thaze. ane sajamAtAnA mahAnamada dIpAvavA tame bhAgyazALI thazo kema kaI samajAya che kharUM devI ? samaya vAdavivAdane nahi paNa kartavya parAyaNatAne ane mahAna mutsadIpaNAno che te temAM vinA saMkoce Ape mane pitA tuya mAnI rAjakuLanuM hItArthe temAM hakAra Apavo temAM ja rAjamuLanuM hita saja ela . ' . . . . . . . . . . minaLadevI e samaye lajjAthI mAthuM nIcuM nAkhI raDI paDayAM. jene AzvAsana ApatAM rAjamAtAe kahyuM. beTA minI, tArA jevA nArI rane mATe mane ghaNuM ja lAgI Ave che. tArA jevuM rana solaMkIkuLane maLavuM muzkela che. tArA pUrvajanmanA aMtarAya go ja tene naDI rahyA che. beTA ? "Ajane A ga tArA uddhArthe sarvottama che te, khuzIthI karNadevanA mahele ja pati devanI bhaktine purate lAbha le ? mArA aMtaranA zubhAziSa che. " i : ' ' . . ! - ati AnAkAnI vacce rAjamAtAe minaLadevI pAse hA kahevarAvI. tyArabAda muMjAla maMtri turata ja nimuMjhavAnA AvAse gayA. jayAM tene rIjhavI. ane rASTranA hItArthe kuzaLatApUrvaka samaye potAne 'bele mahArANI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 6 [ mahAna gujarAta minaLadevIne mahArAja karNanI saMyogInI banAvavI. A pramANe karAvyuM. ne tenI pAsethI gya vacana lIdhuM. have kahevAnI jarUrIyAta nathI ke, teja rAtrie nimuMjhalA sAthe minaladevI mahArAjA karNavALA mahelamAM gayA. jalasAmAM mahArAjA nimuMDalAnA hAvabhAvamAM atyaMta mugdha banyA. pachI yogya paLe huM hamaNuMja AvuM chuM. evuM bahAnuM kADhI A catura guNikAo minaLadevIne mahArAjA karNavALA oraDAmAM dAkhala karyA. sAnukuLatA bharyA saMjogomAM mahArAjA karNa bhula bhulAmaNImAM paDayA, minaLadevIne pitAnuM prema pAtra mAnI tenI sAthe saMsAra vahevAra sahapreme bhega. minaLadevIe paNa mahArAjAne hRdayanA sAcA bhAvathI ArAdhaka deva mAnI prasanna karavAmAM kacAsa rAkhI nahi. teja rAtrIe prathama samAgamamAM minaLadevIe. nArI jAtinI kuzaLa buddhi prabhA dAkhavI. mahArAjA pAsethI nizAnI vALI rAja mudrAnI prApti karI. je mahArAjAe svahaste ane prasanna cite paherAvI. "AnuM nAma te strI caritra" A pramANe lagna bAda lagabhaga 18 varSe mahArANI minaLadevIe pahelI vakhataja saMsAra sukha lahAvo lIdhe bhAgya vasAta minaLadevI sagarbhA banyAM. siMhaNa sUta prasUtA mAphaka vIra mahArANIe tejasvI devAMzI rAjakumArane janma Ape. solaMkI rAjakuLamAM rAjaratna samA yuvarAja kumArane janmotsava atyaMta AnaMdathI ujavAya rAjamAtAe zrI siddhagiri rAjanI mAnela mAnatA pramANe kumAranuM nAma "sidhdharAja rAkhyuM. rAjamahela ane samasta rASTramAM AnaMdotsava ujavAyo. ane rAjamAtAnA harSano pAra na rahyo. kALe karI pAMca dhAva mAtAo-rAja mAtA ane pitAnI mAtAne atyaMta premamAM ucharate sidhdharAja kumAra lagabhaga sAta varSane thaye. eka divasa mahArAjA karNadeva sAthe rAja darabAramAM jatA-rAja siMhAsane pitAnI pUrve ramatamAM te caDhI beThe. rAja tiSioe mahArAjAne A samayanuM muheta abhyadayane pAtra jaNAvyuM. temAM kumAranI janma kuMDalInA AdhAre paNa jaNAvyuM ke, Aja vega rAjakumAra mATe rAjagAdI prAptino che. je A ghaTikAe yuvarAjane rAjatilaka karavAmAM Ave che, bALa rAjavI bhAvimAM mahAna bhAgyazALI rAjavI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GS rAjakumAra sidhdharAjane rAjyAbhiSeka] bane tema che. je kumArano A ghaDIe rAjyAbhiSeka thAya te? A samayane grahaga evA uca keTInA sthAne kendrIta che ke, A rAga mahAna gujarAtanA udayAthe lAbhadAyaka che. jemAM sidharAja dIrdhakALa sudhI rAjagAdI bhagavaze ane pitAnA caraNe mahAna duzmanone namAvaze." mahArAjA kaNe rAja tiSionuM kahevuM mAnya rAkhyuM. ane sAta varSanA rAjakumArane rAja tilaka karI, svahaste rAjadaMDa tenA hAthamAM Ave. ne rAjamugaTa tenA mAthe sthApita karyo, mahArAjA karNa sidhdharAjane gujarAdhipati mahArAjA jayadeva banAvyuM ane rAja darabAre mahArAjA jayadevanA nAmane jayanAda belA. A ghaTanA saMvata 115nA piSa vada 2 nA divase banI. jenI noMdha rAja daphatare temaja dharma graMthomAM noMdhAI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ }}* - /> prakaraNa 17 mu mahArAjA kaNanI rASTrasevA se eh ''' bALayuvarAja siddharAjane sAta varSanI bALavaye rAjyArUDha karyAM pachI pATaNanA rAjavahIvaTamAM evI teA aikayatA dekhANI ke jANe zAkSAta kuLadevIneAja temAM bhedI rIte hAtha na hAya ? ane kudarataja gujarAtanI gauravatA vadhAravAmAM madadagAra na banI hAya ? rAjavahIvaTane lagatI dareka jAtanI ma`traNAe rAja mahelamAM thatI. jemAM pATaNanA buddhizALI mutsadI amAtyA, pATaNanA nagarazeTha, rAjanitA udayamati, mahArANI minaLadevI temaja karyuM rAja puratA sahakAra ApatA, rAjya sAma teA, saradAre, amaladArA, ane pATaNanu vIr jIssAmAja sainya ane senApatie peAtAnI karaja vaphAdArIthI adA karavAmAM gauravatA mAnatA samasta rASTramAM AkALe rASTraprema vadhArI ane rAjakuTuMba pratyenI eka niSTa bhakitanuM divyadana spaSTatAthI thatuM, gurjarAdhipati mahArAjA kaNa ne rAja vahIvaTamAM jayAre mahAjananI mahattA adhika gauravazALI ane upayogI lAgI tyAre, temaja ekaniSTha gurjara prajAnA rAjakuTuMba pratye pujya bhAvanAonI khAtarI thai tyAre, temaja gurjara rAjasattA nacenA AjJAMkIta sAma te| ane saradArezamAM puro saMtoSa dekhAyA tyAre, ane jyAre bALayuvarAja siddharAje ajama camatkArIka yogAmAM rAja sihAsananI prApti karI tyAre, kaNa rAjane khAtarI thai ke, have gujabhUminI sarahadamAM cheka AsApallI ( va mAne amadAvAda ) sudhI vadhArA karavAnA suyeAga prApta thayA che, guja`rarAjanuM zakitabaLa dakSiNa sudhI vadhArI, vadhArAnuM nagara AzA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA karNanI sevA - palImAM sthApita karavAmAM Ave te cheka kekaNa dakSiNaprAMta sudhI rAja sarahada mahAna gurjarAtanA pakikaNamAM zakitazALI bane.. ! i: bharUcathI lagAvI Apura sudhI pahADI bhIla, pradeza je gujarAtanA tAbAmAM Ave te AzAbhIla saralaranA lagabhaga cha lAkha ajoDa bhIla bANAvaLIonA sainyabaLathI mahAna bujAre rASTranI cAre dIkSAnI sarahada majabuta bane. .*" gujarAtamaMra trAkI rahela baLAtya rAjasattAomAM mAlavanA-paramAra junAgaDhanA mAM lake, dajigane tala temaja grahabhedI duzmanane mahAta karavA A pahADI bANa vaLI bhIllA sainya rASTramAM cAre dizAe ane jaMgale-jale pahADI TekarIomAM uMdaranI mAphakaghumA khuNekhuNetho. duzmane zodhI kAbumAM phikhavA "zakitamAna bane. . . . . . . . re sara senApati tribhuvanapALa paNa rAja kuTuMbIja che. jethI sAma te. saradAra, temaja mahAjanane paNa rAjavahIvaTamAM suMdara sAthe maLI rahe tema che. ne te ApI zake tema che A pramANe nizcaya karI sajavahIvaTamAM karNarAje saMgIna pheraphAra karyo . * * * * * * * * * * * * * * pATaNanA nagara zeThanA pramukha paNa nIce khAsa dhArAsabhAnI racanA saMgIna banI. kaNarAja rAjapramukha tarIke tenA saramukhatyAra banyA mahAna maMtriomAM zAMtu mahetA, mujala mahetA, sajajana mahetA, udAmahetA temaja anya maMtrioe pitA che pharaja eka niSThAthI bajAvavAnuM mAthe lIdhuM. te rAja vahIvaTa evI rIte gauravatAne, temaja lokadarane prApta thayo ke jANe AkALe makAna gujarAtanI suvarNayuga puNe udaya thayo hoya ? ' (2) . A samaye eka tarapha uttaramAM siMdhu nadI sudhI yuvAnI satA jANI hatI ane tyAMthI teo mAlava sudhI AgaLa vadhI rahyA hatAM. A vaituM mahArAjA karNanI najare tarI Ave. bIjI bAju dakSiNAdhipatio tailapa muMjane mArelA mArane bhUlI jaI mALavAnA rAju sUkSmadeve garadana uMcI karI hatI. ane teo sAmasAmA ghurakI rahyA hatA trIjI bAjue saurASTrane rA navaghaNa potAnI sattA jamAvatA hatA. 15 - Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta cethI dIzAe lATa pradeza A kALe gujarAtanI sattA nIce hatA chatAM tailapanI sattA tyAMthI sAva nAkhuda naheAti thai. ane tailapanA mANusA chuTA chavAyA khaMDa karAvatA hatA; jemAM lATane chelle satAdhiza gujara subA peAtAnI satA jamAvavA mathI rahyo hatA. telapane mAlava sAthe aNuznanAva heAvAthI ane tenuM lakSya mAlava taraphadArAela hAvAthI lATa tarapha te puratuM dhyAna ApatA nahatA. 90 A kALe mahIthI tApI nadI sudhInA pradeza lATa deza tarIke oLakhAtA hatA, A pradeza para cAmuMDarAyanA pitA mULarAja pahelAnA samayathI gujarAtanI ANu va tI hatI. tailapanA mANasAme lATa pradeza prApta karavA e traNa vAra khaMDa karyAM hatA; parantu temA tene niSphaLatA maLI; chatAM teoe AzA cheDI nahatI. kAraNa ke temAM bharUca ne khaMbhAta jevA samRdhdhizALI adarAne samAveza tha hatA. A kALe bharUcanI apUrva naheAjalAlI kIrti nI TAMce paheAMcelI hatI pUrva paraMparAthI lATa kinArAnuM A baMdara vyApArI kendra tarIke samasta bhArata mAM mahatvatAMbhayuM gaNAtuM jene vepAra hiMdanI cAre dIzAe vidyamAna hatA. kAbula ane paTaNAthI paradeza caDhAvavAnA mAla ahI AvatA ane bharUcane vepAra IjIpta arabastAna, ane irAnI akhAtA sAthe paNa sakaLAela hatA. A kALe bhAratavarSa mIsara temaja arabastAnane, bharUca baMdarethIja cokhA, bIyAM, tela, rU, khAMDa, malamala temaja uMcI jAtanuM kApaDa viMgere khaNIja purU pADatu. ahIMthI irAnI akhAtamAM pittaLa, zIMgaDAM, sukhaDa, lAkaDAM vigere jatAM. jyAre paradezathI paNa tyAMnI banAvaTanI cIjo tenA badalAmAM prathama bharUcanA badareja AvatI. A pramANe AyAta ane nikAzanA vepAramAM bharUca ane khaMbhAtanAM bada| A samaye gujara narezane mATe sUvaNuM khANu samAna banyA hatA. sAla kIonI sattA lATa para prasarI tyAre bhRgukacchanI jahAjalAlI pUrI jAmI hatI. ane tatkAlita khaMbhAta baMdara paNa potAnA dariyAi vepAra pUratI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA karNanI rASTrasevA] * rIte vikasAvI rahyuM hatuM. surata ane navasArI) paNa vyApArika kSetramAM purato phALo ApI rahyA hatA. A bharUca bhRgukacchanAM vahANo samasta mahAsAgaramAM ghusI AvatA ane A baMdara paradezI sodAgarethI ubharAtuM. varapradeza, jabusara, aMkalezvara ane nAdoda jevA mahatvatAbharyA vepArI nagaro tathA mahI ane tApInA pradeza paNa nirbhayatAthI gurjara narezanI chatra chAyA nIce vepAra khIlavI rahyA hatA A bharUca baMdaranuM ati mahatva vadhAranAra narmadA (revA ) nadI para Avela zukalatIrtha nAmanuM tIrtha che. je adyApi vidyamAna che. A tIrthapara satayugamAM ratnanA mahAna parvata hatA. A parvatanI hAramALAo zukalatirthathI te cheka ujajena mAlava sudhI prasarelI hatI. jyAM seMkaDo vidyAdhare nIyamIta kotaro ane guphAomAM siddhinI prApti arthe varSo sudhI sAdhanAo karatA. zrI pALa mahArAjane dIya auSadhIo ahIMnA vidyAdharo pAsethI ja prApta thaI hatI. uI. (3). gurjara, lATa, ane mAlavI kasAela vaphAdAra raNaghelA yoddhAonA pura ' jussAthI AzAvalInA pahADI bhIla pradeza para karNarAjanI saradArI nIce gurjara sainya caDhAI karI. balADhaya sainya ane puratI lazkarI sAmagrInA kAraNe AzA bhIlanuM bANAvaLI tIraMdAja sainya mahAta thayuM. ane AzA bhIle karNarAja sAthe saMdhI karI. jene pitAnuM cha lAkhanuM bANuvalI gerIlA bhIla sainya mahAna gujarAtanI sevAmAM mukAyuM ane pitAnI gujararAja pratyenI vaphAdArI jAhera karI. tene mahArAjA karNa taraphathI 5 varSAsana bAMdhI ApavAmAM AvyuM. tenA temaja samasta bhIlADa kAma pratye rAjya sadAsadavatana rAkhavAnuM kRtajJazIla pharamAna bahAra pADayu ne A pradeza gurjara sarahadamAM joDI dIdho. bhairavI devIne zubha zukane mahArAjA karNadeve AzApallI nagaramAM praveza karyo. ane ahIM nutana rAjagAdInI sthApanA karI. pATanagara AzApurane puratI rIte khIlavuM. mahArAjA kaNe ahIM kAcharaba nAmanuM devInuM maMdIra bAMdhyuM. temaja tyAMnA anya deva maMdIramAM yaMti nAmanI devInI sthApanA karI. tadauparAMta karNa Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 [ mahAna gujarAta sAgara nAmanuM talAva, kaNezvara nAmanu mahAdevanu` ma`dIra temaja potAne rahevA mATe kaNu prasAda nAmanA bhavya rAjamahela bAMdhyA. jyAM rAja darabAra kacerI vagerenI puratI rIte geAThavaNa karI. pachI mahArAjA kaNa potAnA raNavAsa sAthe ahIM rahevA AvyAM. jethI rAjamAtA minaLadevI ane sagIra rAjavIvALu rAjakuTuMba ane rAjyamAtA udayamati pATaNa rahyA. avAranavAra kahyuM rAja pATaNa paNa rahetA hatA. ane pArlAmenTarI padhdhatiSe mahAjanarAja tarIke gurjararAja sattAdhIza banyu...Tu ka samayamAMja A pramANe sAlakI rAjya kuTuMbamAM e vibhAge paDayA. kharA paNa banne vibhAgI rAja sattAe ekaja rAja sattA tarIke mahAna gujarAtanA pratApI rAja tarike rAjya karyuM, mahArAjA kaNe vIra seAlakI rAjavI tarIke mAlava, junAgaDha temaja telapanA hallAone mArI haThAvavAmAM temaja temane raMjADavAmAM jarA paNa kacAsa rAkhI niha. temaja spAdalakSanA balAya rAjasattA sAthe raNakSetramAM utaravAmAM kacAsa paNa rAkhI nahatI. jene sapAdalakSanA rAjavIne gujarAtanI sarahade yuddhAra ga ApI vAraMvAra mahAta karavAmAM vIratA dhakhavI. temaja mAlaya ane junAgaDhI rAjasattA para kAbu meLavavAmAM paN tAtI talavAranA svAda temane cakhADavAmAM puratI takedArI sahAyakAnI kadara karavAmAM paNa kacAza rAkhI nahatI. rAkhI. temaja potAnA kaNa rAje pATaNamAM kaNa bherU nAmanA prAsAda baMdhAvyA hatA temaja aneka prakAranA dhArmi ka kAryomAM sanAtana ane jaina dharmanA teo puratA sahAyaka banyA hatA. neTaH-amadAvAdanA sAbarakAThA najadIkamAM pUrvAMkAlina AzAvala gAmanA cinhA va`mAne paNa najare paDe che. AjanuM amadAvAdanu AsToDIyA te bhUtakAlita AzApura hevuM joie evuM purAtatvakArA temaja amArUM dRSya pudka mAnavuM che amadAvAdanI AsapAsamAM pUrva kALe kahyuM sAgara nAmanuM bIjuM eka taLAva hatuM tenI prApti hajI sa zedhana khAtAne thai nathI paNa khaMtIlApaNAthI khodakAma karatA thavI joie evI AzA che. mahArAjA kaNe cANusmA tAlukAmAM baMdhAvela kaNa sAgara taLAva purAelI sthItimAM hajI paNa daSTigAcara thAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA karNanI rASTrasevA] * (4) coryAsI baMdarane jayAM dhvaja pharaphara pharakate hate. evA lATanA mUkhya bharUca buMdara para karNadevanA mAnItA maMtrIzvara zAMtu mahetA subA tarIke vahIvaTa calAvatA hatA samasta lATa pradezanI rAjya vyavasthA paNa temanA ja hAthamAM hatI. bharUcanI vyavasthA zAMtu mahetAnI cANakya buddhidvArA banADhaya thatI hatI ane tenI jAherajalAlI paNa vadhatI jatI hatI. A bhagukacchanAM vahANo samasta mahAsAgaramAM dhumI AvatA. ane A baMdara paradezI sodAgarothI ubharAI jatuM, jene lAbha levA talapanA (mahArASTranA eka bhAganA rAjavI) jAsUsa mathatA paNa, zAMtU mahetAnI tINa buddhi ane kAryadakSatAne lIdhe temAM teone jarApaNa mAga maLI zakate nahi A tailapanA bhedI jAsUdvArA zAMta mahetAne phoDavAnA ane tenAM daMDanAyakanuM tathA karNa mahArAjAnuM khuna karavAnA prayatna ghaNI vakhata thatA hatA. jemAM mahAsAgaranA baMdarI sthAnone uga tailapanA jAsusa mATe ghaNaja bhedI thaI paDayo hate. A sarve bhedI hIlacAla bharUcanA eka junA khaMDera maMdIramAMthI thaI rahI hatI. jemAM gujaranA eka jAsuse sanyAsI veze bhalI jaI, cANakaya budhdhithI A bhayaMkara kAvatarU pakaDI pADyuM. - jeNe zAMtu mahetAne jaNAvyuM ke, AvatI punamanI rAtrIe mahArAjA karNanI khaMbhAtathI-bharUcanA gupta AgamananI mAhItI-talapanI ToLIne malI che. ane A ToLIe bharUcanA baMdaragAhamAM ja samudramAMja mahArAjAnA khunane bhayaMkara prapaMca racyo che A khunanA kAvatarAmAM aneka evA rAja amaladArone samAsa thAya che ke jeo bahArathI mahArAjA pratye vaphAdArI batAve che paNa aMdarakhAnethI sattAnA lebhe talapanA jAsUse mAraphate kuTayA che. jeo atyAre bharUcamAMja che. ane rAjyohanuM bhayaMkara kAvatarAnuM sthAna paNa samudra kAMThAnuM kapriya mahAdevanuM maMdIra banela che ane tyAM rAtrInA bhAgamAM khAnagI mIjalaso maLe che. pitAne maLela mahattAmaya mAhItInA AdhAre zAMtu mahetAM ane temanI sAthenA vizvAsu amaladAra-jIvanA jokhame yogya zAstrano pAke prabaMdha karI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | mahAna gujarAta khAravAnA vezamAM talapanA je kAvatarAkhora raktapipAsuo je vahANamAM karNarAjanuM khuna karavA javAnA hatA temAM bhaLyA. kaMIka dIvasa sudhI temanI mautrI karI ane temane vizvAsa saMpAdana karyo. buddhizALI mahetA A ToLInA vizvAsu sabhAsada gaNAvA lAgyA ane jemane e evuM kAvatarUM evI rIte samajI lIdhuM ke jemAM gujara patino bacAva thaI zake. ane talapane sadAne mATe mahAta karI zakAya. zAMtu mahetAe evI rIte A bhedI pravRti para kAbu meLavyuM ke madhya rAtroe jyAre A heDI mahArAjAnA khuna mATe jAya tyAre rAtrInA samaye samudramAM ja tene evI rIte ghATa ghaDI nAkhavo ke jenI mAhItI koIne paDe nahi ane virodhIone potAnI meLe aMta Ave. A ghaTanAnI mAhItI na te mahArAjAne paDavA dIdhI na te temane bharUcanI darabArIone paDavA dIdhI. karNadeva khaMbhAtathI punamanI ajavALI rAtrI e AvavA nIkaLyA jemanI bharUcanI mulAkAta tadana gupta rAkhavAmAM Avela hatI. teja maLyAna rAtrIe karNarAjanA khunanI puratI taiyArI sAthe eka vahANu kAvatarAkherenA sArA jevA samudAya sAthe bharUcathI khaMbhAtanA mArge vanyu ane bharUcathI lagabhaga pAMca sAtamAilanA che.. karNarAjavALA vahANanI rAha jotA thavyuM. - temanI draSTie paho phATatAM ja mahArAjAvALuM vahANa caDhavuM. A vahANanA mAlame karNarAjavALA vahANunA kapatAnane potAnI dIzAe vahANane vALavAnI nIzAnIo batIo dvArA saMketa bhASAmAM dAkhavI. kaptAne saraLatAthI saketa dAkhavanArAone pitAnA vizvAsu mANaso mAnI te dIzAe vahANa vALyuM ne bane vahANene bheTo thayo. haju te karNarAjavALA vahANanA khAravAo ane rakSake sateja thAya purve te A vAhaNanA rakta pIpAsuoe pitAnA dhArela zikAra para evI rIte najadIkamAM jaI trApa mArI ke jANe rakhe eka kSaNamAM zikAra adraSya na thatuM hoya ? je devAsI rAjavInA rakSaNArthe jyAM kudarataja ane tenA pUrvAnuM baMdhI puNeja samartha hoya tyAM tene koNavALa paNa vAMke bharasamudramAM karI zake tema che? tailapanA jAsuso temaja rAjyanA bevaphA dehI amaladAre jeo karNa rAjanA vahANa para trATakavAnI taiyArImAM nAgI talavAre ane bhAlAo ane khaMjarathI sajaja thaela hatA. teo A karNarAjavALA vahANa para tuTI paDe Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA karNanI rASTrasevA) teTalAmAM pAchaLathI khAravAnA vezamAM rahela zAMtumahetA ane temanI ToLIe temanA para cate eka sAmaTo halle karI. temanA zastrothI evI rIte temane purAka ke jANe ghAsanI kApaNuM dAtaraDAthI na thatI hoya. zAMtu mahetAnI A samayanI hIMmata, ane vaphAdArInA mukataka The prazaMzA karatA ItihAsakAro temaja navalakathAkAre muktakaMThe prazaMsA karatA kahe che ke "jo A aNI prasaMge zAMtu mahetAe karNarAjane bacAva cANakaya buddhithI na karyo hota to? pATaNanA itihAsamAM jaina mahAjanarAja ane vaphAdAra amAtyAnI aNamola kImata je vizvabharamAM aMkAya che tenA karatA AkAlIna itihAsa judI rIte ja lakhAtI zAMtu mahetAnuM mULa nAma saMpattakara hatuM teo mULa vaTapradhAna rahe vAsa ane jAte gharakaTagotrI zrImALI vaNika hatA. emanI mAtAnuM nAma saMpUrI ane pitAnuM nAma dharaNIzA hatuM. jemAM putrane bharayuvAvasthAnA mUkI svarge gayA hatA. gujarAtanA pATanagara pATaNathI bhRgukaccha ane sthaMbhatIrtha jarA paNa utare tevA na hatA jemAM A daMDanAyake, karNadeva karatAM paNa adhika sevA ahIM rahI cAre dizAmAM bajAvI hatI. talapanA humalAo sAme Takakara jhIlavI, mAlavAnA yazovarmA rAjavIne mahAta karavAnI balADhaya janAo ghaDavI, temaja saurASTranA madAMdha rAjavIne najara sAme bahAra rAkhavA ane gujarAtanI sattA nIce tene kevI rIte lAvavo. enI goThavaNo paNa zAMtu mahetAe bharUcamAM rahIne karI hatI. A satya ghaTanAnI ne zrImada hemacaMdrAcArye evI rIte lIdhI che ke, je sidhdhahemanI prazastimAM Aje paNa tatkAlina ItihAsanuM puratu jJAna karAve che. jeno upayoga itihAsika ghaTanAo raju karavAmAM aAe paNa karyo che. saurASTrane rA'navaghaNa, sIdhI yA ADakatarI rIte cAMcIyAone pheDI bhUgukacachanA bArAmAM ramakhANa macAvI lATane raMjADate, AthI lATane sAcavavA A kALe zAMta mahetA jevA bAhoza ane budhdhizALI daMDanAyaka na hota te ? pATaNanI rAjyagAdI sthira rahI hatI ke kema? tenI paNa zaMkA rahe che.? jemanA samakAle rAjakuTuMba ane rASTramAM be prakAranA dharma paLAtA sanAtana ane jena. pATaNane rAja vahIvaTa kuzaLatAthI calAvanAra, AzApura sudhI pATaNanI sainya sAmagrI puratI rIte vadhAranAra mahArAjA karNane svargavAsa mehaTI uMmare pATaNamAM thaye. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 muM rAjamAtAnI dayeya sidhdhi belate popaTa eka vakhata rAjamAtA mInaLadevInA piyara karNATaka dezathI khAsa pratinidhi rAjamAtAne maLavA pATaNa AvyuM. jeno rAjamAtA temaja yuvAna rAjavI siddharAje bahu mAnapUrvaka satkAra karyo. pitAnA sahedarAnI kuzaLatAnA samAcAra pUchatAM jenI cakSuomAMthI azrudhArAo vahI rahI che. evA A saMbaMdhIe rAjamAtAne jaNAvyuM ke, "he bAI sAheba? prabhAtamAM jemanuM nAma levAthI Atma kalyANa thAya che. evA dharmAtmA rAjavI, ApanA pitAe eka devAMzI zakarAja (pipaTa)ne pALela hatuM. je temane ati priya hate. jenA mATe khAsa ratnajaDita suvarNanuM pAMjarU rAkhavAmAM Avela hatu. zakarAja para mahArAjAne atyaMta prema hatuM. jene evI Teva hatI ke, mahArAjA bhojana samaye jamavA bese tyAre ja te temanA hAthane grAsa khAte, ane mahArAjA temane svahaste jamADI pachI jamatA. A pramANe nItya cAlatuM. eka divasa mahArAjA jamavA beThela hatA. te samaye bAjaTha upara pitAnI sanamUkha pAMjaruM mukI, tenuM mUkha kholavAmAM AvyuM. piopaTa mahArAjA najIka mukela bIjA bAjaTha upara AvI beThe, ane mIThAsabharyA zabdothI mahArAjAnI kuzaLatA puchavA lAge jenI sanamukha sUvarNa thALamAM mahArAjAe pipaTane priya evA bhejanana grAsa mUkyo. A samaye popaTa be ke, "he rAjana bilADI ? bilADI ? mahArAjAe cAre tarapha dRSTi pheravI te, emanI najaramAM potAnA bAjaTha nIce chupAela bilADI javAmAM AvI nahi. bilADI haMmezAM pakSionI ghAtaka hovAthI pipaTe bilADIne joyA bAda dhAstInA mAryA cIcI ArI karavA mAMDI tyAre, mahArAjAe A lADakavAyA nirdoSa pakSine abhaya vacana ApatAM jaNAvyuM ke, "he zukarAja ! bilADIthI tAre ghAta thaze te, huM paNa tArI sAthe maraNa svIkArIza? A pramANenuM Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjamAtAnI dhyeyasiddhi rAjAnuM abhaya vacana sAMbhaLI, pitAnA AtmAmAM pUrNa saMtoSa pAmI, bhojananA pIrasela thALamAM teNe grAsa levA arthe Doka nIcI karI ke, tarata ja mahArAjAnA bAjaTha nIcethI chupAela bilADIe tenA upara ociMtI trApa mArI. ane jota jotAmAM bilADInI dADha jenA garadanamAM pharatAthI pesI gaI che. evA zakarAje che rAma ! kahetA sAthe ja tAtkAlika prANa tyAga karyo. A samaye vAtAvaraNa atyaMta karuNAmaya banyuM, ne khuda mahArAjA eka bALakanI mAphaka raDI paDayA. (2). AnuM nAma te abhaya vacana Apela vacananA pratipAlanAthe anAjano eka paNa kALio lIdhA sivAya iSTadevanuM samaraNa karatA rAjavI, pipaTanA mRtyu deha sAthe Ama balidAna athe taiyAra thayA. A hakIkata AkhAe raNavAsamAM, rAjadarabAramAM, temaja nagaramAM pavana vege phelANI. jotajotAmAM darabAragaDha, nagarajano, vidvAna zAstrIo ane mahAjanathI cIkAra bharAyo. darekanA cakSuomAMthI azu pravAha vahI rahela hate. vAtAvaraNa evuM te zokamaya banyuM hatuM ke jANe, A samaye mahArAjAno svargavAsa na thayo hoya ? raNavAsamAM rANIo temaja dAsadAsIonA rudane te evuM zokamaya vAtAvaraNa utpanna karyuM hatuM ke, jene karuNAjanaka cItAra raju karavA amArI kalama paNa dhrujI uThe che. darabAragaDhanA madhyamAM caMdana kASTanI cIrA khaDakAtI hatI, svargavAsI zukarAjanA mRtyunata dehane ratnajaDita sUvarNa thALamAM laI khuda mahArAjA cittA najadIka prabhu smaraNa karatA dhyAnastha avasthAe beThA hatA. jayAM dhArmika stotrano pravAha zukarAjanI ucca gati mATe vahI rahyo hato. dute jaNAvyuM ke, "he rAjamAtA ! A samayanI karuNujanaka ghaTanA, ane tenuM varNana kahetAM jyAM mArAM rUvAM dhujI uThe che tyAM! tamane AgaLanI banela ghaTanA kaI rIte saraLatAthI kahI zakuM ? ATaluM vRtAMta kahetAmAM te cidhAra azrue raDI pa. bIjI bAju codhAra athue dhuske dhruske raDatAM rAjamAtAe pUchayuM ke zuM? pitAjIe pachI vacananA pALanAarthe zukarAja sAthe cittA praveza karyo? A samaye mahArAjA siddharAja paNa asvastha banyA ! temaNe jIjJAsAthI jaNAvyuM ke, "sunnI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 [ mahAna gujarAta mAmAzrI pachI zuM banyuM? zuM nAnAe deva purUSa tarIke amara nAmanA karI? Apa jarA hRdayane zAMta karI pachInI ghaTanA jaNAvo. A samaye rAjamAtAnA ha zakosa uDI gaela hatA. ane mahelanuM vAtAvaraNa zokajanaka banyuM hatuM. ane zrotAonI cakSuomAMthI paNa amuM pravAha cAlu vahI rahyo hato. kaMika zAMti meLavI AgaLa calAvatA mAmAe jaNAvyuM ke- he devI! A samaye ApanA vRddha mAtuzrIe raNavAsamAMthI AkaMda karatAM jaNAvyuM ke, "ApanI lADakavAI pavitra putrI mInaLadevI jene pUrva janamanA jJAnanI prAptI thaela che tene, temaja pATaNamAM vasatA samartha jJAnI janAcArya zrImadda devacaMdrAcAryajI ane temanA vidvAna ziSya samudAyane AnuM gya nivAraNa puchAvI, tyAMthI javAba AvyA bAda mahArAjAe gya prabaMdha kare. kAraNa huM paNa temanI sAthe sati thavA mAguM chuM." bIjI bAju dharmo upadezaka vidvAna zAstrIoe paNa ekatrita thaI mahArAjAne jaNAvyuM ke, "he rAjana! prAcina sUtramAM lakhyuM che ke, A pramANenI ghaTanAonA prAyazcitamAM mahArAjAnA ghATanuM putaLu banAvI, tene cittAmAM padharAvavAthI, lIdhela patijJAnuM pAlana thaI zake che." A pramANe cAre bAjunA gya dabANane vaza thaI mahArAjAe pitAnA ghATanA putaLAne agnidAha mahAmuzIbate karavA dIdhe. pachI zAka grahasta sthitie rAja mahelamAM mahArAjAe tapasvI tarIke vAsa kIdhe che. ane A ghaTanAnA prAyazritanA upAya aMge ApanI pAsa mane ahi mAratI sAMte meka che. te Apa turata ja Ano prabaMdha karI jaNAve. dAnano artha kevI rIte sadhAya ? zAnta mahetA, muMjAla mahetA vagere amAtyane rAjamahelamAM tarata ja belAvavAmAM AvyA. pachI upAzraye devacaMdra AcAryane puchavA mahAna maMjhizvare gayA. jyAM sUrIzvare jJAnane upaga mUkI jaNAvyuM ke, "pUrva janmanuM jJAna dharAvanAra rAjamAtA,Ane upAya kharekhara jaNAvI zakaze."tarataja vidvAnazAstrIo paNa rAjya mahele ekatrita thayA. temAM e pramANe TharAvavAmAM AvyuM ke Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mInaLadevInuM pApathadAna, in hArI ra . nano rada Righ More Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjana ! tArA pachI kumArapAla rAjagAdI para Avaze ane te mahArAjA sa'prati mAka jainadhama ne dIpAvaze. pAlaverI E 47 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjamAtAnI dhyeya siddha] >> mahArANI mInaLadevIe pitRkuLa kalyANa arthe semezvara mahAdevanI yAtrAe javuM, jyAM vidatta evA bAhANane pApa ghaTanuM dAna ApavuM. jethI pApanuM nivAraNa thai zakaze" rAjamAtAe paNa temAM puratI samaMti ApI. jene turataja prabaMdha karavAmAM AvyuM. rAjamAtA karNATakane pratinidhi je temano pitarAI bhAI thato hato tene sAthe laI prabhAsa pATaNa gayA tyAM jaI vidvAna evA vedajJa eka rAja purohitane bolAvI mAtAe ja suvyuM ke, Apa amArA traNe kuLanuM pApa mAthe letA hoya te, huM Apane traNe kuLanuM dAna manavAMchIta rIte udAratAthI ApuM. samartha jJAnI evA purohite rAjamAtAne saMtoSa thAya te pramoNe dAna levAnuM vacana ApyuM. rAja mAtAnuM pApaghaTa dAna " jemanA vacanathI paripUrNa saMtoSa thaela che temaja jemaNe zAstra ane dharma upara avicala zraddhA che, evA parama pavitra rAjayamAtA mInaLadevIe AtmasaMtoSa pAmI, A brahmadevane hAthI, ghoDA, suvarNa ane ratnothI bharapUra (savA karoDa kiMmatane) pApa-ghaDAnuM dAna ApyuM. A samaye A rAjayapurohitadeva eka dariddhi sthitinA paraMtu vidvAna kriyAkAMDa zrehAdevane pitAnI sAthe lAvelA hatA. mahArANu pAsethI kiMmatI dAnane saMka9pa meLavanAra rAjayapurohite mahArANunA dekhatAM ja maLeluM sarve pUNyadAna, temaja pitAnA kuTuMbanuM dAna te brahmadevane saMkalpapUrvaka arpaNa karyuM, ' A jAtanI parahitanI udAratA joI hRdayamAM sAnazcarya prApta thavuM che evAM mahArANIe rAjapurohitane pUchayuM ke, "he purohitajI? Ape A pramANe prApta thayela kImatI dAna temaja tamArU pUNyadAna A brahmadevane kayA kAraNosara arpaNa karyuM. ane tene arthaze ?' jJAnI evA purohite mahArANI, muMjAla mahetA ane temanI sAthe rahela karNATaka dezanA khAsa pratinidhi samukha jaNuvyuM ke, "he rAjayamAtA !... pUrva janmanA nirNita yoganA kAraNe ane lIghela paNanA aMge Apa A janma bhUmi gujaranI mahArANI * *. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - : [ mahAna gujarAta ane rAjayamAtA thayA che. ane A janmamAM AvA prakAranA leAkatara dAne temaja satkarmothI bhAvi janmomAM paNa tamAruM kalyANa thavAnuM che. evuM mane jJAnabaLe dekhAtAM me ApanuM traNe kuLanuM pApa grahaNa karyuM..", A prakAranuM dAna grahaNa karanAra uMcca koTIna saMskArI, rAjaya ane rAjayakuLane hitAthI brahadeva hovo joIe. evI zAstra AjJA che. jemAM Arthika lebhane vicAra na karatAM, rAjayakuTuMbanA ane ApanA kalyAthe pApa ghaTanuM dAna levA, ene ApanA kuLane me tAravA nizcaya karyo. paratuM sAthe sAthe yukitapUrvaka A jAtanA dAnathI mAruM brahnakuTuMba pApamAM na Dube. ane huM paNa svakuTuMba sahita nirmaLa rahuM tene khAtara, meM lIdhela dAna ApanI sanmukha A vidvAna duHkhI zradyadevane saMkalpa pUrvaka arpaNa karyuM che, AthI huM mAtuzrI ? Apa hadayamAM jarApaNa khoTuM lagADazo nahi jenA yege prApta thanArA pUNyanA badalAmAM AThagaNuM pUNya traNe kuLane prApta thayuM che ene ApanA traNe kuLanA doSanuM nivAraNa A jAtanA dAnathI thayuM che ema Ape nizcaya mAnavuM. A pramANe purohitano khulAso meLavanAra ane tenI vaphAdArI najaronajara jenAra rAjamAtAe, A puhitanA kuTuMbane evI rItanA dAnathI saMpita karyuM ke, jethI tenI sAta peDhIo tarI jAya. A brehAdeva 5Na rAjayamAtAne zubhAziSa daI nityakarmamAM pravRtta thayA. pratijJAnI pUrNAhutI A prasaMge rAjamAtA mInaladevIne temanI lagabhaga 50 varSa uparAMtanI pUkhta vaye prApta thayo hato. A ghaTanA bAda mahArANI mInala devInA hRdayamAM tarataja pitAnA pUrva janmanI bAhuledatIrthanI lIdhelI pratijJA yAda AvI. ane somezvarathI aNahilapura padhAratAMja (rAjaputra) mahArAjA sidhArAjane temaNe jaNAvyuM ke, uparokata tIrthanI yAtrAe javuM che. jeno pUrato prabaMdha karI Ape. temaja mArI pUrvajanmanI pratijJAnA pAlana arthe rAjya taraphathI je snAnakara levAmAM Ave che te kara nAbuda karavAnuM rAjya pharamAna paNa mane lakhI Apa" ke jethI rAjayamAtA tarIkenI mArI sArthakatA thAya. temaja mArA niyANAnA phaLanI prApti thAya. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- rAjamAtAnI dhyeya siddhi ] rAjayamAtAnA kuzaLatAbharyA rAjaya vahivaTathI temaja temanI ucca keTInI jaivika bhakitathI prasanna thayela mahArAjAe uparokata tIrthamAMthI A jAtanA karAyoge peDhI para parAthI utpana thatI vArSika lagabhaga 72 lAkha rUpI A jeTalI moTI Avakane tIla jali ApI ane mAtuzrI pratyeno avicala prema sAbita karI Apyo temaja te jAtano rAjayakharIte rAjayanA sikakA sAthe mAtuzrIne suprata karI tenI nedha rAjya darabAre levarAvI. pUrva janmamAM lIdhela pratijJAnI paripUrNa hati gurjara narezanAM hAthe thavAno jemane yoga prApta thayuM. evA rAjayamAtAe ( bAhuleda (zukalatIrtha) nI yAtrAe javA ane tyAM) ucca kerInA dAnAdI kAryomAM pitAnI khAnagI savA karoDa suvarNanI pUjAnI sAmagrI sAthe laI bAleda tIrthanI yAtrAe javA prayANa karyuM. A tIrtha pahoMcyA bAda rAjayamAtAnI draSTie tIrthasnAne Avela zivabhakata sAdhuonuM eka ToLuM ke je, trAsadAyaka yoge snAna karyA vagara agra sAratuM pAchuM pharatuM hatuM te, najaronajara temaNe joyuM. A samaye temanA hRdayamAM trAsanuM evuM te sacoTa pratibiMba paDayuM ke, te jotAM ja temane khAtrI thaI ke, jarUra A tIrthanI edhiSThAyaka devIe maneja A jAtanA karamAMthI bhAvika bhakatanA udaya ane karmanA viyeganArtheja rAjakuLamAM janma Apela che. 72 lAkhane snAnakara jayadeva mApha kare che. A pAchA vaLatAM sAdhuone pitAnI sAthe laI rAjayamAtA tIrtha snAnArthe narmadAjIe padhAryA. ahIM AvI yAtrALuonA atula samUDa sanmukha, rAjamAtAe sAthe ANela kiMmatI evI suvarNa pUjAthI A tIrtha sthAne rahela adhiSThAyaka devanI sarvenA dekhatAM pUjA karI. - tulApurUSAdI mahAdana, gajadAna vigere dAna temaNe arpaNa karyA. teja pramANe mahArAja sidhdharAje A nadI snAnArthe levAte kara rada karavAne rAjaya kharIte te ahIMnA rAjya subAne suprata karyo. te divasathI A zukala tIrthamAM levAta karI tyArathI yAtrALuo mATe baMdha thaze Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 mahAna gujarAta A jAtanA kara mukata thayela A tItha aMge purAtatva ma MthakAra temaja pratihAsakArA jaNAve che ke, "zrI hemacadrAcArye lakhela drAzraya kAvyanI mULapratamAM A karamuktane lagatA " paTTaka zabda vAparyoM che." jene aya ijArA apAtA hoya tene lagatu, khatapatraka evA thAya che. dz tulAda mahApuruSa dAna zabdano artha, peAtAnA vatana jeTaluM suvAMdivya eve thAya che. gajadAna eTale-suvarNAdi AbhUSaNonI abADI sahitanu hastidAna" jIe drAzraya kAvyanI mULa pratAnA zloka temaja itihAsakAronA nivedane rAjayamAtA mInaladevIe karela sAmanAthanI yAtrAne, khAMDulAdanA tIrane mukata karanAra khatrapatranA ullekhA sUrIzrInA samakAle lekhAyela carItrane lagatA niba MdhomAM paripuSNutAthI maLI rahe che. rAjamAtA mInaLadevIne A jotanA be prakAranA mahAdAnAthI evI jAtanuM abhimAna prApta thayuM ke mArA jevI gurjara kuTuMbamAM kAipaNa dAtezvarI rAjyamAtA athavA rAjya rANI yaI nathI. ane thavAnI paNa nathI. (7) mahArANI mInaLadevInI svapra sRSTi. A jAtanA vicAramAM ane abhimAnamAM phulAi mInaLadevI eka rAtrIe nidrAvaza thayA, teja rAtrInA cothA prahare khUda sAmezvara deve mahArANIne svapnamAM tapasvI veSe darzana dIdhAM. ane jaNAyuM ke, 'he rAjyamAtA ! A tIthamAM (sAmezvaramAM)yAtrAe Avela eka yAtrALu (kApaDIstrI) ahIM mArA madIramAM ja vidyamAna che tenI pAsethI tuM tenuM puNya mAgI le? ATalu ja kahI deva aMtardhyAna thayA A samaye svapnamAM ja rAjyamAtAe potAne devanAM maMdiramAMja ubhelI joi." rAjyamAtAe devAjJA mujaba tarata ja peAtAnA subhaTane A kApaDIstrIne zAdhI lAvavA jaNAvyuM. tarataja eka subhaTe A kApaDI strIne tyAM hAjara Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjamAtAnI yeya siddhi ] >> karI. maMdIramAM ja pitAnI sanmukha hAjara thaela A kApaDI bArI pAsethI mahArANIe premapUrvaka yAtrAnuM puNya mAMDyuM. tyAre teNae draDhatAthI jaNAvyuM ke, "A puNya huM koIpaNa prakAre arpaNa karI zakuM ema nathI. kAraNake te aNamola ane Atma kalyANakArI che." tyAre rAjyamAtAe jaNAvyuM ke, he yogInI ! ahI' sudhI yAtrAe AvatAM Apane zo kharca thayo che ! tyAre teNIe jaNAvyuM ke, he rAjyamAtA ! mAruM jIvana bhikSukI tarIkenuM hovA chatAM, yAtrAne nirNaya karI, A tIrtha snAnArthe 800 mAIla durathI huM ahIM AvI chuM. Agale dIvase tIrthozvAsa karI, pAraNune dIvase eka puNyazALI pAsethI mAtra (sAthavo) prApta karyo. temAMthI eka kaTakAne somezvarajIne niveda tarIke dharI, bIjo bhAga atithIne ApI, bacela bhAgathI meM pAraNuM karyuM che. A pramANe meM somezvara devanI bhakitapUrvaka sevA karI che. he mAtuzrI ! Apa puNyazALI che. ApanA pitAzro, baMdhuo, ane putra e badhAe rAjavIo che. ane Apa bAhule jevA mahAna tIrthane kara rada karI adhiSThAyaka devanuM pUjana karyuM che. temAM Ape pUrvajanmanA jJAnI tarIke mahAna puNya utpArthane karyuM che. te pachI, mane Azcarya thAya che ke, Apa jevAne mArA jevI bAvInA puNyathI kaI jAtanI adhikatA rahe che ? Apa je gusse na thAo, te Apane huM sAcI rIte be zabdo devamaMdIramAM ja prabhu sanamukha jaNAvuM chuM ke, "khAsa rIte tamArA puNavathI mAruM puNya pRthvI upara adhika caDhiyAtuM che. kAraNake, saMpattivALI (1) sthitimAM saMyama rAkhave, (2) zakti hoya chatAM sahana karavuM, (3) juvAnImAM Idriyavaza rAkhavAnuM vrata pALavuM ane (4) dArika sthitimAM thoDuMghaNu paNa dAna karavuM. e sarve mahAna lAbha ApanArA che. teja pramANe meM dAridabharI sthitimAM paNa, prApta thaela eLa. ke je, gAya ane bheMsane apAya che tethI paNa saMtoSa pAmI upavAsanuM pAra karI prabhune hRdayanA caDhIyAtA bhAvapUrvaka saMkhyA che. te? A jAtanuM mArUM karma tamArI puNya karatAM ghaTe? ke caDhe? Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna gujarAta ] A pramANenAM yukitapUrvakanA vAkayothI svapnamAM ja mahArANInA garvane vinAza thaye. teNIe A sAdhavIne namaskAra karyo. taddapazcAta tarataja semezvara bhagavAne svapnamAM temane darzana dIdhAM. te dIvasathI nirAbhimAnI banI dAnezvarI rAjyamAtA mInaLadevI sahedita pravRttamAna rahetA hatA jemAM zAMtU ane muMjAla maMtrI tathA zrI devacaMdra Arya ane kaLikALa sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA upadezano lAbha teone maLata. ane temaNe A pramANenA uca keTInA sadagoe pitAnA jIvananI sArthakatA eka Adarza mAtuzrI tarIke karI. - aneka vakhate rAjya maMdIre zrI devacaMdrasurI, zrI hemacaMdrAcArya zrI devendrasurI, zrI vAdI zAMtisUrIjI vagere padhAratA. rAjyamAtAnI dhArmika draDhatA sudraDha thAya te pramANe temane dharmopadeza ApatA. ane rAjayamAtA temanA upadeza pramANe yathAzakita dharmasevA bajAvatA. A kALe rAjaya purohite paNa rAjaya mAtAne avAranavAra dharmopadeza ApatA. jene lAbha paNa teo paripurNatAthI letA. A rIte rAjaya mAtAnuM vaidhavyavasthAnuM jIvana, temaja temanI bharayuvAnI ane uttarAvasthA evI rItanA ucca saMskArothI satsaMgamAM, pUrva janmanAM jJAnI AtmA tarIke paricita thaela hatI ke, jemAM temane mATe koI paNa jAtanI zaMkAnuM sthAna rahetuM ja nathI. AvI mAtAo bhAgyeja rAjaya kuLane prApta thatI hoya che. dhanya che AvI rAjyamAtAne ane temanA rAjayakuLane. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 muM. zukla tIrthanI mahattA ane ratna parikSA zukala tIrthamAM Avela revA (narmadA) nadImAM utpana thatA ratnone ullekha karatAM prAcina graMthakAre jaNAve che ke "pUrvakALe bhRgukaccha nagara (bharUca) najadIka revA nadInA taTa pAse, cAre dizAnA devothI rakSaNa karAtuM zukalatIrtha nAmanuM mahAnatIrtha che. A tIrthanA purva bhAgamAM Indra mahArAje ratnonA parvata rAkhyA che. tenA rakSaNArthe zRMgAra grAmAkSI nAmanI adhiSThAya devI sthApI che, A parvatamAM garUDane vamana thavuM. ane te vamanathI maNikAMlA nAmanI moTI nadI utpanna thaI. A zukala tIrthanA kedAra kuMDanA nirmaLa jaLamAM Idra pujita tyAM rahelA kedAranAtha nAmanA bheravanI aMge varNana karate ane tenI pujA vigerenI vidhi darzAvanAre graMtha "ra pAsanA bAyakalpa" vidyamAna che. temAM darzAvyA pramANe A bharavanI pujA karavAthI lAbha thAya che. A tIrthamAM uparokata maNikAlA nadImAMthI galechalInI (arthAta bhopAtharI) nAmanI auSadhine lepa karI ratnone icchanArA purUSa, nadImAM aneka jAtanI manokAmanA pUrA karanAra ratnane joI zake che athavA zodhI zake che. te dareka maNImAM IvA sthApita che. arthAta vajanuM teja dareka maNimAM alokika rIte raheluM che. kubera bhaMDArI deve pratyeka maNimAM nIdhi rAkhela che. dareka maNimAM mahAdeve maMtrano sAra sthApita karyo che. arthAta dareka maNi maMtra yukata che. - A maNiemAMnA keTalAeka maNio sAdhakanI AjJA pramANe phaLa denArA, keTalAeka AkAza gatigAmi, keTalAeka rUpa dhAraNa karavAnI zakitao Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta. ApanArA, ane keTalAeka maNi aneka jAtanA pApano nAza karanArA hoya che. jemAM keTalAeka maNi keDha vigere rogane haranArA-keTalAeka aNacI. tavya karma vinA paNa phaLa denArA, keTalAka vaMdhyAdeva haranArA, keTalAka vadhavyatAnA devanuM nivAraNa karanArA, tathA prajA putrI putra vigerenuM sukha denArA che. te sarve maNio (ratna) sAra varNa maDaluM nAnA paNuM rU5 rekhA te badhA prakAranAM lakSaNa yukata hovAthI te zubha yA azubha che tenI parIkSA paNa thaI zake che. je maNio bahAranA bhAgamAM madhanA jevI kAMtivALA, madhyanA bhAgamAM nirmaLa, nIcenA bhAgamAM suvarNanA jevI kAMtivALA, ane nAlina jevA maMDaLa vaDe zobhitA hoya te maNio zreSTha jANavA. ' (1) narasiMha maNi: - narasiMha bhagavAnanA mukha jevA maMDaLavALe trimukha manohara rekhA yukata je maNi heya te narasiMha maNi samajavo ane te manavAMchita kAmanA puranA gaNave. A maNi sarva prakAre saubhAgya utpanna karatA temaja sara zaruone nAza karanAra che. A maNinuM caraNodaka pIvAthI pApa ane rego dura thAya che. teja mAphaka A maNinuM haMmeza zAstra vidhi pramANe pUjana karavAthI manavAMchita siddhi prApta thAya che. (2) nIlakaMTha maNi - A maNi DAMgara-(pradakALAnA) kula samAna zebhita vaitavarNI manahara kAlI rekhAothI vIMTaLAela A maNi akSata hoya che. arthAta kharabacaDe khoDa khApaNa vagarane hoya che. A maNinA mastaka upara zeSa nAganI jema madhyamAMthI cAre dizAe chatrInI jema prasaratI rezAo spaSTatAthI dekhAtI hoya che. jeno pAchalA bhAgane raMga kaMIka ratAza paDatA hoya che. jenI bahAranI temaja aMdaranI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukala tIrthanI mahattA ane ratna parikSA ] * krAMti uttama bhAvaMta hoya che A pramANenAM lakSaNa yukata je hoya te nIlakaMTha maNi kahevAya che. - A nIlakaMThamaNinuM caraNodaka ArogavAthI asAdhya ke vigere rogono samuLathI nAza thAya che. temaja A maNinuM niyamita bhakti sAthe vidhipUrva kanuM pUjana karavAthI, A lekamAM nAnA prakAranA bhoga ane paralokamAM mekSanI prApti thAya che. (3) mukhamaNI - A maNi sparzamAM suMvALa DAdhA vinAne goLAkAra, nAne, adhika krAMtivALo dheALI rekhAo vaDe yukata ane dhoLAM ghumarAvALe jANa. upara pramANenAM jaNAvelA rogone nAza ane bhogonI prApti temaja " mekSanuM sAdhana A maNithI thaI zake che. (4) garUDamANa: suvarNaraMgI atyaMta suMvALo aMdaranA bhAgamAM pAradarzaka atyaMta prakAzita ane bahAranA bhAgamAM kAMIka phATalI jhAMI paDo dekhAva denAro, ane garUDa pakSInAM jevA ghumarAothI vIMTaLAe hoya che. A jAtanA keTalAka maNio mAM ghumarAo heye che, temAM keTalAka veLA kALA ane piLAza paDatA arUNuM varNavALA apUrva lakSaNavaMta hoya che. A garUDamaNi aneka jAtanA jherane haranArA temaja pApane nAza karanArA hoya che. jenAM caraNodaka pAnathI asAdhya rogonuM nivAraNa thAya che. (5) maNirAja : A maNi sevALa jevA raMgavALe hIrA jevo camakata, madhya bhAgamAM AkAzanA raMgane maLato, ane ugatA sUrya-maMgaLa, vigere sarve rahenAM cihathI yukata hoya che. A maNina oLakhANumAM vadhu ullekha maLe Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % [ mahAna gujarAta che ke, te AThamanA caMdramA jevI rekhAo jevA prakAzamAna maMDaLavALo ane maMDaLa vigere sarve ciothI yukata hoya che. . AnuM zAstrokata pUjana karavAthI sarve prakAranI zAMti, aneka prakAranA jANyA-ajANyA pApane bALI bhasma karanAra, ane aneka prakAranA jherane te zatra samAna che. te sarve prakAranA saubhAgyane denA, manovAMchita phaLadAtA ane mana icchIta kAmanAo pUrNa karanAra che. (6) haMsagarta : A maNi gaLAkAra-suMvALo ane aMdarathI hIrAnI mAphaka kAMtimaya hoya che. uparanA bhAgamAM brahma bidujevI kAMIka jhAMkhI jenA upara paDatI hoya che. jeno raMga jaLabharelA vAdaLA jevo hoya che. ane te "maNirAja" ratnanAM jevo ja lakSaNa yukta hoya che A maNi saghaLA vi vinAzaka che. jenAM pUjanathI pApano nAza thAya che. ane carNAmRtanAM pAnathI budhdhi baLa vadhe che. (7) arUNavata: alatA jevI kAMtivALo (lAkSI rasa prabha) nirmaLa, utama goLAkAra nizcaye karI nAno hoya che. ane arUNa eTale rAtA dhumarAothI yukata hoya te maNi arUNAvarta kahevAya che. A maNi netranI hareka prakAranI pIDAMone maTADanAre ane tene sukhadAtA bane che. (8) takamaNi - takSaka nAganA jevA cinhavALA ghumarAothI yukta zrata rekhAo vaDe zabhita hoya che. A maNinI vidhipUrvaka maMtrataMtra zAstra vidhithI bhakitapUrvaka pUjA karavAmAM Ave te te, mAraNa, mehana, staMbhana, uccATana, vazIkaraNa, vive. zana, e cha prakAranA karmone denAro che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukala tIrthanI mahattA ane ratana parikSA ] + - jenA caraNAmRtathI mahana jherone vinAza thAya che. ane pApano nAza thAya che. jenAthI sarpa bhaya paNa dura thAya che. A maNinA zAMti pAThathI aneka prakAranAM kAryonI siddha thAya che. jenAM zAMti pATha samaye svAdhyAya, dAna, adhyApana ane patigraha, e dareka prakAranI vidhi yukata bhakita bhAvanI pUjAthI cha prakAranA karmone- A maNi denAra che. (9) hanumAnamaNi - A maNi meghanA jevI kAMti vALe, nAne nimaLa krAMtinA samuha zabhAta, jAte kALI aneka rekhAyukata vividha rUpavALo ane thoDe gaLa atyaMta cIkaNa hoya che. - A hanumAnamaNi bhUta, preta ane pizAcAdinA bhayaMkara doSano nAza karanAra che. (10) zeSamaNi: A maNi nAne goLAkAra ati nirmaLa, suMvALo, caMdranAM jevo zuzobhita, evA A zeSamaNinAM caraNodaka vaDe jherI sarponuM jhera ane soma vigere jhADAnA tathA tevAja atitINa jherane vinAza karanAra che. (11) mayuramaNi: moranAM AkAra jevo manahara, kALI AMkhathI bhita, nhAne komaLa, atinirmaLa, madhya bhAgamAM AkAza jevo, ghumarIonI paMkatimAM morapicchanA ADalA jevI kAMtimaya gherAyele, je maNi hoya te mayuramaNi jANo. A maNithI dareka prakAranAM viSane nAza thAya che. jenAM bhakitapUrvaka pujanavaDe sarve prakAranAM saubhAgyanI prApti thAya che. temaja tenAM caraNodakanAM pAnathI viMchInuM jhera, leDInA jhADA, ane netraroga maTe che. temaja kAna ane peTanAM bhayaMkara zuLo, temaja bIjA aneka jAtanA vyAdhio paNa maTe che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 (12) kaustubhamaNi : - [ mahAna gujarAta baporIyAnA putranAM raMgavALA, lAlarekhAthI daidIpyamAnalAla Avata - vALA nhAne, nimaLa, sArI rItane kAmaLa maNui hAya tene kaustubhamaNi jAve. jenAM caraNAdaka pAna vaDe rAgAtA nAza thAya che ane bhakitathI, pukhta varDa aneka prakAranA manArathAnI prApti thAya che. javarAdika rAte khAsa haranAre, teja mArka kamaLAregane vinAza karanArA raktaka badhuMjItraka temaja duriyA nAmathI paNa A maNa eLakhAya che, (13) zuka sukha mANa - A maNidhALA ane kALA raMganA dhALA biMduthI vibhUSita hAyache--jenAM caraNAdakathI sarva pApone nAza thAya che ane bhakita pUrNAMkanI pUjAthI priyakara manArathA prApta thAya che, (14) kuberamaNI : kALA kamaLanA putra samAna kAMtivALA kALI rekhA yukatasAkSAta kubera bhaMDArasama dhanAtA evA A maNi zakArahita phaLadatA manAya che. kubera yakSa 'gama hovA chatAM dhanada-padane prApta thayela che, je peAtAnA jaMgalatattva guNAne lIdhe sarve devAdi pAse jai temane dravya pradhAna kare che parantu A maNi sthitizIla hovAthI jaMgala dhanada samAna sate dravya pradhAna karavAmAM e peAtAtI udAratA mAne che, jenA aMge A maNane dhanada maNinI upakamA paNa ApavAmAM AvI che. (15) miDAla maNI : aneka prakAranA raMgAne dhAraNa karanArA nira'tara jAtajAtanI rekhAothI dedIpya--mAM daDAnA netrA jevA cInhAvA A maNi bilrADa tetramaNi (lazaNIyA) kahevAya che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukala tIthanI mahattA ane ratna parikSA ] >> 101 A maNi samagra zatruono nAza karanAra che-aDhI rekhA yukata A maNi jene prApta thayo hoya te ghaNuM saMpUrNa ezvarya prApta kare che. (16) lakSmI tIlaka: AmaNi-kamalapatra samAna kAMtimaya tareSAothI prakAzamAna hoya che. A maNi vidhinA vidhAna ane lAbhane denAre che. (17) lakSmIpati: A maNi pAkelA jAMbunA phaLasamAna zobhita badhA raMganA biMduo maya hoya che. te sarve prakAranAM lAbhane denAro che. (18) kRSNamaNi:- A maNi AmaLAnA phaLa jevo, biMduovALe prakAzamAna ane nehAne hoya che. yathAvidhithI A maNinA caraNodaka sevanathI puNya lAbhanI prApita thAya che. caMdranA maMDaLa jevA vividha AvartA yukata, caMdrikAothI virAchata jenAM aMtarikSamAM AkAza je nirmaLa, bahAranA bhAgamAM bAlacaMdrasama prakAzita, samartha, ane prabhu samAna acinya phaLa denAra, pApothI choDAvanAra, je maNi pujaya heya te sarve vyadhi haranAra, ane bhoga ane mokSane denAra thAya che. - prakhara rekhAono vicAra karI zubhalakSaNavALA maNiono ja sAdhaka purUe upayoga karavo. dareka manuSyane pitapatAnA bhAgyanuM ja bhoga ane mokSanI prApti thAya che. - zukla tIrthanI mahattA ane ratna parikSA - maNIothI sAdhakane kaI rIte phaLanI prApti thaI zake. narmadA nadInA paTamAM rahela devAsI maNuonA lakSaNonuM varNana karyA bAda tenA guNa doSanuM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 [ mahAna gujarAta varNana karatA-graMthakAra surizvarajI jaNAve che keja. 1. je maNamAM lAla rekhA hoya te maNuM maMtranI sidhdhi kare nAre jANa, ra kALI rekhAvALe paNa dhana ane putranI prApti ApanAra che 3 pAMDuraMganI rekhAvALe maNI, pApane nAza karanAre gaNAya, 4 kamaLa samAna rekhAvALe maNI, nAnA prakAranA bhega denAre gaNAya, 5 lukhIrekhAvALe maNI, manamAM ciMtA utpana karAvanAre, kALA varNanI lukhI rekhAvALe daridra denAre ane dharma nAzaka gaNAya. dareka maNIe manuSyane pitApitAnA bhAgyAnusAreja bega ane mekSa denAra che. chatA bhAgyAtmAoe zubha lakSaNavALA maNIo-tenI rekhAo tathA guNanuM nirakSaNa karI pachI ja tenA sAdhaka banavuM. zubha lakSaNavALA maNIonI prApti bAda-zrI kedArezvara yAtrAe javuM, pachI maNInA jevaDI ja gugaLanI 108 galIo banAvI A gelIo kedArezvara mahAdevanA lakSaNa para mukavI. sAdhanA ane pUjana vidhi. sAdhaka zrI kedArezvaranA bANane yathA vidhithI snAna karAve ladhurUdra athavA mahArUdrathI zakitanusAra pujA kare pachI gugaLanI 108 goLIone hAthamAM laI hInamaH maMtra jApa japatA jaI dareka goLI maMdiranA cokamAM hamavI pachI tyAM rahela bheravanI pujA karavI ane zrI kedArezvaranA liMga para maNI mukI pachI A maNI pite bhAva pUrvaka grahaNa kara. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zula tIrthanI mahattA ane ratna parikSA ] >> 103 tyArabAda ratanagiri zIkhara para jaI tyAMnA kuMDamAM snAna karI tyAM rahela devInA khoLAmAM te maNi muka. pachI zrI garUDajIe sthApIta zrI garUDezvara mahAdevanA maMdIre jaI zrI kedArezvara mahAdevanA maMdIre je pramANe maNinuM pujana hatuM te pramANe pujana karavuM A samaye ane A sthaLe 30zrInamaH savAlakSa pramANa jApa karo. A pramANe zuddha vidhipUrvaka maNIne grahaNa karanAre bhAgyAtmA maNInA bheda pramANe phUlanI prApti kare che, jemAM maMtravAdI maNIne maMtra sidhdha banAve che te ja pramANe saMsArIo aSTa mahAsidhionI prApti kare che, ane mumukSa sAdhake-mekSanI prApti kare che, A prakAranuM phaLa sAdhakane tatkAlita prApta thAya che ane IcchIta samaye maNI dhAryA pramANe phaLa denAre sidha bane che. A pramANe maNa prabaMdhanuM darzana karAvyA bAda, graMthakAra surizrI jaNAve che ke, je manuSya prabhune guNAnurAgI hoya, temaja te sadAe sukRteno lAbha lete hoya, ane dharmanA tatvajJAnane pAmela hoya te manuSya pachI bhaviSyatAnA yoge, krodha, Sa, ane kAma rUpI avaguNavALo hoya te paNa te manuSya lakSmI ane dhananI prApti karI zake che. ne tenuM jIvana-sudhArI zake che. 3 te mahAnubhAvane ja dharma, lakSmI, ane mAnanI prApti thAya che. jenA hAthe bhAvapurvakane dAnapravAha, vahete heya, ane sukRtyo thatA hoya che. tene AvA ucakeTInA phaLadAtA ratnonI prApti thatI hoya che. - 4 te bhAgyAmA ja ucakeTIne dharmAtmA ane sAdhaka banI zake che ke, je saMyamarAgamAM magna rahetuM hoya tene ja aSTa mahAsiddhi ane navanidhAnanI prApti thatI hoya che, temAM kAma krodha ane aneka prakAranA doSanuM nivAraNa paNa jaladIthI thaI te umaMgathI arAdhaka banI zake che. bhale koI bhAMgyAmAM aneka prakAranA avaguNothI bhareluM hoya chatA te. purUSa sadakRtyane lAbha lete heya, sadagurUno samAgamI banela hoya te te, AtmA kALe karI dharmane pAmI zake che ane sva ane paranuM kalyANa karI zake che. paNa A badhu e kayAre bane ke jyAre deva gurU, ane dharma para puratI zraddhA hoya tyAre. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 104 mahAna gujarAta] 6 te purUSaja vitarAga dharmane pAmI zake che ke je, prabhunA guNone rAgI heya. sukRtano sadA lAbha lete hoya. ane jJAna prAptinA mArgane sadA bhAgIdAra banate heya. tene anumodanakAraka tarikenA puNyanI bhAgIdArIno paNa bhAbha maLato hoya che. ane bhavAnaMtaromAM ucagati prApti thatI hoya che. A graMthamAM batAvela "maNI kalpanA sAdhakane maNIonA guNomAM prema thAya, maNuonI yathAvidhi zu karatA puNyane lAbha thAya, vidhipUrvaka pujAtA maNuo sateja Icchita prApti denArA bane tevA zubha lakSaNavALI maNIonI prApti e ISTatAne denArI hoya che ucakeTInA maNIonI prApti bAda je purUSa vItarAga dharmane bhUlI mAtra eza Ama ane dhana prAptimAM ja jIvana gALanAro bane che, te bhavAMtaronuM bhAthuM bAMdhI zakatuM nathI mATe mIthyAbhImAnI banyA vagara dareke yathA zakita-sukRtano lAbha letAja rahe, ane-vitarAga dharmanA rAgI banavuM temaja jIvananI sArthakatA che. ahI A maNa prabaMdhane lagatuM ATaluM vivecana karI. ame vAMcaka baMdhuone jaNAvIe chIe ke maNIonI puratI parIkSA jhaverIe athavA te jJAnIo pAse karAvyA pachI ja, tenA grAhaka banavuM, nahi te doSavALA maNInA pujanathI reSa thAya, ane tenAthI daridratA prAptI thAya mATe khAsa sateja banI zubha maNa ane sadakRtyanA sadAe grAhaka banavuM. AvA aNamola ratna ane devika auSadhio dharAvatA zukalatirtha dharma kSetra dharAvanAro mahAna bhAgyomAM gujara deza ane tene bhAgyavidhAtA narendro ane zAsaka mATe bharUca baMdara ane zukalatIrtha paTa ane narmadA nadI gurjara dezanI rakSaka, sahAyaka, ane kAmadhenu tulya hatA. - kImatI alaMkAromAM AvA ratno--vidAyamAna che. teja mAphaka guja rAdhipati mahArAjanA ratna bhaMDAramAM, rAjamugaTamAM, temaja kImatI alaMkAromAM aneka vizva prakAranA aNamela ra teja mAphaka prabhunA mugaTomAM, AvA rane alaMkArarUpa gaNAya che. kuMDale, ane hAramAM kImatI ratnanA darzana thAya che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukala tIrthanI mahattA ane ratna parikSA ] * 15 aneka bhAgyAtmAo pAse kImatI evA ratnanI raMgaberaMgI pratimAo vidhyamAna che ke, jene sapheta nirmaLa jaLamAM mukavAmAM Ave che, jaLano raMga pratimAnA raMganAM jevo prabhAvika ane caLakATamaya bane che. kAzmIra-nepAla mevADa, haidarAbAda, maisura-vaDodarA-ane kalahApuranA rAja bhaMDAromAM temaja zrI nAthajI-kezarIyAjI-ekalIMgajI ane bhAratanA aneka devAlayomAM-AvA aNa. mola ratnonA dAgInAMe samajAya che. zrI bhakatAmara stotranA racayitA zrI mAnatuMga sUrie, A prabaMdhanI racanA karI che te upayogI hovAthI amo atre raju karIe chIe. 5 jeo laghuzAMti ane tijayapahata tetranA kartA, zrI mAnadeva sUrinA ziSya ane tapagacchanA vIzamA paTadhara-ane mahAna prabhAvika hatA, jemanuM (bhayahara) stavana temaja bhakatAmara stotra mahAna prabhAvika ane siddha manAya che. jemane pahelAM digaMbara saMpradAyamAM dIkSA lIdhI hatI. keI suyoge temanI bahenanA pratibodhathI teo jainAcAryanA samAgamamAM AvyA, ane vetAMbarI dIkSA svIkArI hatI jemane racele A maNI prabaMdha-vAMcakone phaLadAtA bane ane abhava temaja parabhavanA vAMcakenuM kalyANa thAva rAjamAtA mInaLadevIe tIrtha snAnane vArSika 72 lAkhano kara rada karAvavA nImANuM bAMdhI janma dhAraNa karela hatuM ane mahAna kAryanI siddhi karI ucagatinI ArAdhanA karI hatI. S che. Ama , Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 2 jo prakaraNa 1 luM. zrI hemacaMdrAcArya ane mahArAjA sidhdharAja pATaNanA jena upAzrayamAM samartha jainAcAryo. jItendra vyAkaraNanA AdhAre zabdAnuM zAsana graMthanI racanAmAM guMthAyA hatA. zrImadda hemacaMdrAcArya temAM jIvananI sArthakatA mAnatA hatA, ane pATaNane zrIsaMdha temAM utsAhathI sAtha ApI rahela hatuM. A pramANe pATaNana upAzraya vidvAna dhamaeNcAryo zAstrIo temaja lahIyAothI mahAna gujarAtanI vidyApITha banyuM hatuM. jemA surizrInA A mahAna kAryanA muktakaThe cAre dizAe prazaMsA thatI hatI eka divasa mahArAjA sidhdharAja ravADIe javA gArUDha thaI nagaramAMthI pasAra thaI rahyA hatA nagarajano hArabaMdha baMne bAju ubhA rahI mahArAjAnI prabhAvazALI svArIne nihALI rahyA hatA. samayajJa zrI hemacaMdrasUrIjI paNa eka bAjue gya sthaLe evI rIte ubhA rahyA hatA, ke jemanI upara mahArAjAnI draSTi kudaratI rIte ja paDe bhavitavyatAnA suyoge banyuM paNa temaja rAjya svArI ramavADIe jatAM mahArAjAnI draSTi apurva brahma tejathI jemanuM lalATa surya samAna caLakI rahyuM che, evI divya muti upara paDI. A bane samathe mahApurUSonI dRSTi anya ekatrita thaI. daSTinuM milana thatAMja jemanuM hRdaya zrI hemacaMdrAcArya pratye leha cuMbakanI mAphaka AkarSAyuM che evA rAjavIe turataja durathI AcArya devane namana karyuM, ane zrI hemacaMdra sUrIzvare smita vadane nIcenAM saMskRta padamAM prasaMgocita AzIrvAda Apo Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta 107 kArya prasaraM sidhdha / hasti rAja ma zaGakatam trasthantu digagajA : kiM tai mustva ya vodhR tA yataH ( mA dhama cari) bhAvArthahe siddharAja ! zaMkA vinA tuM hastine AgaLa calAva bhale; digagajo trAsa pAme tethI zuM ? kAraNake bhUmaMDaLane tuM dhAraNa karI rahyo che. A pramANenI saMskRta madhura vADamayathI prasanna thaela rAjane hAthIne ubho rakhAvI namratApUrvaka surizrIne namana karatA jaNAvyuM ke he mahAtmA Apa rAjadarabAre nitya padhArI ApanI amRtatulya vANIno lAbha ApatA raheze. surizrI hemasurie teno saharSa svIkAra karyo. A pramANe gujarAdhirAja ane zrI hemacaMdrAcAryajIno prathama samAgama saMvata 1170nA gALAmAM thayo. uparokata prasaMga banyA bAda zrI. hemacaMdrAcArya niyamIta rAjasabhAmAM javA lAgyA jyAM temanuM mAna dInapratidIna vadhavA lAgyuM. jemAM zrI siddharAja ane hemacaMdrAcArya vacce sneha derI sarasa rIte guMthAI. ane mahArAjA upara temano prabhAva sArI rIte paDe. eka dIvase bharasabhAmAM vidvAna varganI hAjarImAM zrImad AcArya deva pitAnA niyamita sthAne birAjamAna thayela hatA. evAmAM jemane zAstravAda atipriya che evA mahArAjA sidhdharAje hAjara rahela vidvAno samakSa prazna karyo ke "vavamAM kayo dharma saMsArathI tAranAre che? " dareka darzanakAroe pitApitAnA dharmanI mahattA samajAvI. pachI zrImad surIzvare zAMtithI jaNAvyuM ke "he rAjana! jema darbhAdi sAthe maLI javAthI divya auSadhinI pichAna thaI zakatI nathI, tema A yugamAM vividha dharmothI satyadharma saMkalita rahyo che paraMtu samagra dharmonA sevanathI darbhamazrita divya auSadhinI prApti pramANe koIka vIralAne ja zudhdha dharmanI prApti thAya che. jene lagatuM saMskRta kAvya nIce mujaba che. tirodhIyate darbhAyai yathA divyaM tadISadhama / tathA 5 muSmin yuge satyo dharmo dharmAntarenkRpa // para samagra dharmANAM sevanAt kayit kvacita / jAyate zuddha dharmApta darbhaccha auSadhAptivat // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcArya ane siddharAja mahArAja ] * 108 (3) eka vakhata rAjasabhAmAM AcArya zrI hemasurIjI mahArAja hAjara hatA. tyAM vidI sAjavIe uparokata viSayane lagato pharIthI prazna karyo ke "sAcA dharma ka ? " aneka vidvAno javAba bAd surIjIe jaNAvyuM ke " he rAjana ! parIkSA karatAM je dharma AtmakalyANakArI ane kharo lAge teja sAco dharma, jenA aMge draSTAMta ApatAM rAjyasabhAmAM zrI surIzrIe jaNAvyuM ke "zaMkhapura nagaramAM zaMkha nAme eka vaNika rahetA hatA. tene yazomati nAmanI strI vidyamAna hovA chatAM te bIjI strI paraNe, temAM te lubdha bane. AthI yazAmati tenI draSiI banI. jeNIe eka maMtravAdI pAsethI jaDIbuTTI prApta karI, ke jenAthI tene dhaNI baLada banyA. A jaDIbuTIne upayoga ane A vAta nagaramAM prasaratAM yazomatinI niMdA thavA lAgI. jenI zake A vastu najare joI jethI teNIe rAjA pAse jaI pitAnI pharIyAda raju karI. nagaranareze yazomatine te baLada suprata karyo. jethI haMmezA yazomati A baLadane carAvavA jaMgalamAM laI jatI, e pramANe teNIne nitya niyama hate. eka vakhata eka vidyAdhara ane eka vidyAdharI vimAnamAM besI jatA hatA. tyAre vidyAdharI e baLada carAvatI yazomatine rUdana karatI joI jenA duHkhanuM kAraNa vidyAdharIe vidyAdharane puchayuM-teNe kahyuM ke "A yazomatie hAthe karIne potAnA dhaNIne baLada karela che, ane have te rotI beThI che. temAM kono deSa ? - tyAre vidyAdharIe kahyuM ke "nArIjAta haMmezA zakayanA zAlathI delI rahe che. temAM A jAtanI gaMbhIra bhUla teNe karela che to dayA karI tene upAya batAve. tyAre vidyAdhare kahyuM ke "jayAM A strI beThI che, tyAMja eka evI jAtanI jaDIbuTTI che ke te je A baLadane khavaDAvavAmAM Ave che te pharIthI purUSa bane. A pramANe vAtacIta karI vidyAdharanuM vimAna tyAMthI cAlyuM gayuM, teone A saMvAda yazomatie sAMbhaLe. jethI A jagyAmAM ugatu jaTIbuTTI sAthenuM sarva ghAsa cuTI laI te baLadane khavaDAvyuM jemAM vidyAdhare Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 [[mahAna gujarAta jaNAvela jaDIbuTTInA yoge te baLada pharIthI purUSa bane. mahArAja jagalanA ghAsamAM jaDIbuTTInI parIkSA vidyAdhare karI, ane yazomatine tArI, te pramANe che rAjana ! Apa paNa dharma parIkSA karI ghaNuM dharmomAMthI pitAnA kalyANArthe dharmonA sAcAM to grahaNa kare ke A daSTAMta uparathI Apa samajI zakaze ke sava darzanamAMthI sAco dharma Apane yogya lAge tenAja Apa grAhaka bane. temAM haThAgraha hoI zake ja nahi AvA surizrInA yukitamaya vacano ane draSTAMtathI mahArAjA siddharAja prasanna thayA. tyArabAda rAjavIe sidhdhapurI eTale siddhapuramAM autihAsIka dra mALanuM maMdira baMdhAvyuM, jenI sAthe pitAnA Abhu maMtrI pAse rAma vihArane eka bhavya jinaprasAda karAvI temAM zrI vIraprabhunI sthApanA mahotsava sahita karI. eka vakhata zrI hemasUrIjIne rAjAe puchayuM ke sarizvarajI ! zaMkaranA mastaka upara caMdra rahe che, tyAre arihaMtanA caraNe caMdra name che." Apa zilpazAstrIone bolAvI, tene lagatuM aMtara pUcha tarataja rAjavIe bharasabhAmAM zilpazAstra jANakAra zIpIone bolAvI Ane lagatA prazna karyo. tyAre temaNe kahyuM ke "he rAjana ! zilpazAstramAM ene ullekha che ke, sAmAnya gharamAM naranI pAMca zAkhA che, rAjAnA bhuvanamAM sAta che, izvara bhuvanamA nava, ane jinabhuvanamAM ekavIza heAya che. zivama dIramAM eka maMDapa heAya che. jyAre jinagRhamAM 108 hoya che. jInane traNa chatra zirapara heya che, ene mATe siMhAsana besavA heAya che. jInamudrA padamAsana sthita hoya che, ane neve grahe temanA caraNe seve che. vaLI tene dekhIne bhaya upajato nathI. tyAre bIjA denA hAthamAM hathIAra ane pAse nArI vigere hoya che. A pramANe arihaMta (tItha karo) ane zaMkara vageremAM vAstavika taphAvata samajavo. A jAtanA zilpInA javAbathI rAjasabhA ane mahArAjAdhirAje vicAramagna thayA temaja mahArAjA prasanna paNa thayAM. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ zrI hemacaMdrAcArya ane mahArAjA siddharAja prasaMga bIje (2) eka vakhata zrI catuMmukha maMdIramAM zrI hemacaMdrAcArya nemiyarItra vAMcatA hatA-A samaye mahArAjAdhirAja tyAM hAjara hatA temAM A pramANene prabaMdha Avyo ke "pAMDavo zetruMjaya cakI siddha thayA" A jAtanuM vAkya sAMbhaLI hAjara rahelA brahmade A vAkyane khamI na zakyA, ane temaNe kahyuM ke "teo himAlayamAM mukita pAmyA che. nahi ke zatruMjaparI "ahI madIramAM khaLabhaLATa thayo, tyAre mahArAjA siddharAje surIzvarane pUchayuM, ke AmAM zuM satya che ? AcArya mahArAje mahAbhAratano zleka TAMkatAM jaNAvyuM ke he rAjana! A kALe so bhIma, traNa pAMDe, eka hajAra droNAcAryo ane keTalAM kaNe raNakSetramAM marI gayA tenI saMkhyA nathI. A kALe zrI kRSNa, paramAtmAnA kAkAnA putra zrI neminAtha e jaina dharmane bAvIsamAM tIrthakara tarIke vidyamAna hatA, ane tenA saMbaMdhamAM pAMDava ane kaurava getranI save rAjyavibhUtio kuTuMbIo tarIke vidya mAna hatI. jemAM pAMDava ane kaurava upanAma dhArI aneka vibhUtio hevAne saMbhava samajI zakAya che, eTale temAMthI zrIneminAtha prabhunA pratIbethI Atma kalyANa sAdhaka 100 nAmadhArI kauravo, se bhIma traNase pAMDave, ane eka hajAra droNAcAryo, ane aneka karNa nAmadhArI ddhAe vIra mRtyune pAmyA hoya to temAM kAMI Azcarya jevuM nathI. A pramANenAM javAbathI mahArAjAne ane brAhmaNane saMtoSa thayo, ane emane ema lAgyuM ke pAMca pAMDavone aMge mahAbhAratamAM prabhAvazALI mahAna vibhUtIo tarIkane je rItano ullekha che te sIvAya jaina graMthomAM jaNAvela zetruMjaya gIrIe jaI AtmakalyANa sAdhanArA pAMDe, te anya vibhUtIo hatI. A ghaTanA sarva mAnya rahI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 jI. vidvAna rAjavInI dhama parIkSA ApaNe gata prakaraNamAM joI gayA te pramANe gujarAdhipati mahArAjA siddharAjane zrI hemacaMdrAcArye dharma parIkSArthe evo suMdara toDa kADhI Apo ke jemAM dharmanI gauravata mAM koI paNa prakArane bAdha Ave nahi; ane rAjavInA hRdayamAM pitAnA pratye avicala zraddhA rahe. eka phakIra ane sAdhune vivAda - rAtrInA cothA prahare lagabhaga brAhma muhurtamAM nityaniyama pramANe dhArmika sAdhanA dharAvanAra hiMdu sAdhusaMte temaja muslIma phakIra mahArAjAe baMdhAvela sahastraliMga taLAvane kinAre ke jyAM eka AMbAnuM vRkSa Avela hatuM tyAM, snAnArthe AvatA hatA, jemAM teo pagathiethI utarI snAnAdika kriyAo karI zArirIka zuddhi karatA hatA. jyAM niyamita eka phakIra paNa prabhAte vahelo AvI snAnAdika kriyAo karI temAM mukha prakSAlana karatA ane pitAnA mukhanuM eThuM pANI pAchuM taLAvamAMja nAMkhato. A jAtanI kriyAthI taLAvano A vibhAgane bhAga azudhdha thato. te vastusthiti tenI pazcAta turataja snAnArthe AvanAra eka sanAtana dharma mahAna prabhAvazALI sAdhunA jovAmAM AvatI. A sAdhu te phakIrane A pramANe taLAva azudhdha karatAM rokANa karate, ane tethI A tIkhAsvabhAvanA phakIra temaja tapasvI sAdhu vacce haMmezAM jhaghaDo thatA. A jhagaDAe eka vakhate vitaMDAvAdanuM svarUpa pakaDayuM. ane bane vaccenI jIda vadhI paDI; eTale bane (dharma) durAgrahI banyA. A ghaTanAnuM nirIkSaNa ahiM rahela AMbAnA vRkSa paranI eka koyala karI rahI hatI. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 [ mahAna gujarAta mahArAjA siddharAjano rAjya mahela paNa Aja taLAvanI samIpamAMja hato. dharma zraddhALu rAjavI paNa nitya prabhAte vahelA uThI ziva bhakitamAM lIna thaI AtmakalyANa sAdhatA. nitya niyamathI paravArI suryodaya purve rAjavInuM mahelanA jharUkhA upara AvavuM thayuM. A samaye rAja vInI najare taLAva upara cAlate uparokata jhagaDe jovAmAM Avyo ane temAM zuM bane che te jovA pite zAMtithI jharUkhAmAM besI rahyA. nagara janomAMthI aneka dharma zraddhALuo sahastraliMga taLAvamAM snAna karI maMdIranI pratimAnA pujanAthe ekatrita thatA, teonI najare paNa A haThavAdI sAdhu nA jhaghaDAno banAva paDe. "zuM banyuM che tenI puratI samaja thAya te pahelA te manuSyanI medanI vadhavA lAgI. temAMthI kaMIka sujJoe A vitaMDAvAdIone puchaparacha karI, jenA javAbamAM phakIre jaNAvyuM ke A pavitra sahastralIMga taLAvamAM manuSya, manuSyo sivAya aneka (cha) jAnavaro, pazu, pakSIo, paNa pANI pI snAnAdika kAma karI AtmazAMti pAme che temAM huM mAtra muslIma hovAthI mane A haThIle sAdhu daMtadhAvana tathA snAna karatAM damadATI Ape che." tyAre zuM "jagatamAM ene sanAtana dharma ja sAco che ? ane e sivAyanAM dharmo zuM khoTI che ? Ane javAba koI pakSapAtI manuSyanA mukhamAMthI nIkaLatAM pahelAM vitaMDAvAdI bane te pahelAM ja ahIM AMbA para rahela koyala davavANIthI kahyuM ke, "he bhAIo A phakIra kahe che ke-"jagatamAM sAcA dharmadeva tarIke hajharata mahaMmada pegaMbara hajharata thayA che." Aja vyakita tAraNahAra che temaja A sAdhu kahe che ke, "amArA dharma pramANe tAraNahAra evA rAma-lakSmaNa dazarathaja che. - uparokata mujaba koyala belI rahI hatI tevAmAM eka vaNika ke jene khabhe haLadara-mIThuM vagerene kethaLo have teNe vacamAM Tahuke purAvatAM jaNAvyuM ke Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAna rAjavInI dharma parIkSA ] >> 113 bhAIo tame laDo cho zuM kAma" juo kharI vastu te dhANA-mITha ane adharaka [Adu] Aja sAco deva che. kAraNa enA vagara te mudala cAlI zake ema cheja nahi. eTalAmAM kustIbAja mallanuM ToLuM AvI caDhyuM. jemAM eka agresare jaNAvyuM ke " amArI rIta pramANe daMDa, beThaka, ane magadaLa,'' eja sAcI vastu che " eTalAmAM eka muslIme AvI jaNAvyuM ke " allAhanIya hajharata " kudarata eja sAcuM che. ahIM hAjara rahela eka mIyA sAhebe jaNAvyuM ke-vAha karIma terI kudarata, Aja sAcuM che tapazcAta jenadharmanA eka anubhavIe jaNAvyuM ke "bhAIo jItendriya prabhu arihaMta" e sarve mAM sAcA deva che. A samaye jharUkhAmAM beThela mahArAjAdhirAjane paNa ema thayuM ke, manuSya dharmanA nitimArgonuM satya digdarzana thAya temaja satsaMgathI saralatAe dharma prApti thatI hoya e je dharma sAcuM kahevAya! have tenI khAtrI karavA nitya niyamathI paravArI Aje mahArAjA rAja darabAramAM vahelA AvyA (2) zrI. hemacaMdrasUrInuM jJAnabI : bIjI bAjue jemane sarasvati ane zAsanadevanI sahAyatA maLI che. evA zrI, hemacaMdrasUrI mahArAjane nitya niyama pramANenI prabhAtanI yogasAdhanA samaye jJAnanA baLe" A uparokata ghaTanAnuM divya darzana thayuM eTale teo paNa darabAre AvI tyAM bhUmi paramAji karmAcArIo, yegya sthAne birAjamAna thayA. jotajotamAM rAjasabhAjane, maMtrIzvare, amaladAro, rAjeya, mahAjano, ane vidvAna paMDite, paNa AvI svasthAne birAjamAna thayA. mahArAjAe mahAamAtya muMjAla maMtrIne kahyuM ke, "he maMtrI ! AjanuM rAjakArya jaladIthI purUM karI le, kAraNa ke mAre mahatvatAbharI kAMIka dhArmika carcA karavAnI che. mahArAjAe rAjayakAryane lagatI kAryanI pUrNatA ryAbAda paMDitone Aje paNa "ka dharma sAco tene lagate pharIthI prazna pUchaze. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 [mahAna gujarAta "hAjara rahela dareka vidvAnoe pitApitAnA mata pramANe javAba ApyA" bAda zrI hemacaMdrAcAryajI sanmukha draSTi karI namratApUrvaka rAjavIe - jaNAvyuM ke "he bhagavaMta! Apa A saMbaMdhamAM Aje paNa kaika vadhu khulAse Ape kAraNa ke mAruM mana Aje pharIthI calita banyuM che" javAbamAM jJAnI surizvare jaNAvyuM ke "rAjana ! ApanAM praznanA javAbamAM huM TuMkamAM jaNAvuM chuM." ke Ajeja prabhAte jJAnabaLe tamone meM jharUkhe besI keyalanA mukhathI saMbhaLAela devivANI, ane hAjara rahela dareka dharma zradhdhALuonAM vAkyone zravaNa karatA joyA che ane tethI zuM ApanuM mana calAyamAna thayuM che ? he rAjana! sAce dharma kahe che? tenI khAtrI te mahAna jJAnIo paNa Apane karAvI nahi zake chatAM "he rAjana ! A viSaya mahatvatA bharyo hovAthI huM A viSaya zAMtithI samajAvuM chuM tenA para Apa dhyAna Ape," samarata bhAratane ane temAM paNa khAsa karIne garavi gurjara bhUminI gauravatA gajavanAra jiteMdriya arihaMta prabhunI dharma upAsanA, vyAkhyAnAdinuM dharma zravaNa jJAnI munIrAjeno satsaMga sAthe tenA pratyenI zradhdhA, e Apane temaja saune zreyaskara che " he rAjana ! A jaina dharma sarve dharmonA sArarUpa ane Atma kalyANakArI che. paMcamahAvratadhArI jena munIrAje ke jeo kaMcana kAminInA tyAgI, AhaMsA parama dharmanAM sukSmamAM sUmabhedanA jJAtA, ajoDa vyAkhyAnadAtA ane trISa izalAkAnA mahA purUSa tarIkenI prasidhIne pAmela che. A triSaNI mahAna vIbhutIo ne janma paNa kaubhavazALI kSatriya rAjya kuLamAM thaela hoI teo mahAna kubera bhaMDArI sama hatA. sanAtana dharmamAM paNa jemane pitAnA avatArI purUSa tarIke pUjanika gaNavAmAM AvyA che. teone paNa jana dharma jitendriya mahAna vibhUtio tarIke mAnya rAkhela che. jaina dharmamAM paNa mahAbhArata rAmAyaNa Adi graMthe paNa vidyamAna chetriSaSTi yogInI devIo, navagraha, dazadIgapALe. vigere je je mahAna daivika zakitaonuM varNana vaidika dharmamAM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAna rAjavInI dharma parikSA ] >> 115 kareluM che. tene paNa jauna darzana zakitazALI devI devatAo tarIke mAnya rAkhe che. "jaina darzanamAM ahiMsAvAdanuM pratipAdana eki kriya jIvathI te paMcendriya sudhInuM paripUrNa varNavela che. jemAM prabhu mahAvIra ane zrI gautama svAmI Adi agiyAra mUkhya gaNadhare temaja temanI sAthe rahela 4400 jeTalA vidvAna paMDite vacceno saMvAda je prabhu mahAvIranA mukhethI zaMzayonA nivAraNArthe 36000 zleka pramANe bhagavati sUtranA nAme gaNadharae guthela che. A tattvajJAnI saMvAda vartamAne paNa jaina dharmanA mahAna bhagavatI sUtro nAmanA agiyAra aga sUtramAMnA cothA aMga sUtramAM khullI rIte maMtrAkSathI saMzayabhAjaka tarIke prasiddhine pAmela chejenuM mAtra zravaNa karavAthI Apane khAtro thaze ke, jaina dharma e pakSapAtI dharma nathI. paraMtu jitendriyono mahAna dharma che.'' he rAjana! A pAMcamA ArAmAM paNa prabhu mahAvIra ane temanA pachI Aja sudhImAM thaela paTadhara yuga pradhAnomAM keTalAka vedAMtavAdI vidvAna brAhmaNa paMDito paNa jana dharmanAja pracAraka hatA, ane jeoe jana darzananA aneka tAvika graMthanI racanA karI hatI. he rAjAdhirAja ! prabhu mahAvIranA samakALe cauda hajAra jeTalA dIkSita munIrAjomAMthI paNa bhAganA brAhmaNa paMDitaja hatA. zrI haribhadrasUrI, zrI bhadrabAhu svAmI, zrI svayaMbhavasUrI, zrI saMbhUtivijaya, ane tIlakamaMjarInAM kartA dhanepALa kavi, paNa jAte brAhmaNa hatA. temaja te kALe bhAratanA soLa prAMto hatA. jemAMthI lagabhaga bAra prAMte ane aneka jIllAnA sAmaMta, rAjavIe, ane nagarajano jana dhama hatA magadha jevA mahAna rAjyanA mahArAjA zreNika temaja temano putra ajAtazatru custa jainadharmI hatA, ane temanA kuTuMbIomAMthI aneka rANIo, tathA rAjaputroe dIkSA aMgIkAra karI hatI. magadhanA pATavI putra abhayakumAre paNa rAjamudrAne badale dIkSA aMgikAra karI hatI. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 [ mahAna gujarAta vittabhaya paMTTananAM mahArAjA udAyana aMtima rASi` banyA hatA. zAli nagarInA rAjavI ceTakanI 7 kanyAe jemanA legna bhAratanA judA judA cha prAMtAmAM thayA hatA. te sarve temanA zvasura kuTue sAthe jaina dhama pALatA hatA. tapazcAta aneka rAjavIee ja ta dharmanA udaya karyAM hatA. herAjana mahArAje avaMtipati mahArAjA sa'pratie vI, ni sa', pachInI trIjI zatAbdhimAM avantI pati tarIke cAlIza karADanI prajAne jajaina dhamI banAvI ane samasta bhArata sAthe cheka rAma amerIkA ane osTreliyA sudhI jaina dharma ne phelAvye hatA. jemAM adhadha nistAnanA pradezamAM zrI Azvira bhagavAnanuM maMdIra karyu hatu ke je pratimA vatamAne zrI zetrujaya girIrAja para vidyamAna che. banAvyA ane avantInI tapazcAta avantipati mahArAjA gaI bhIllanI abhimAnI ane atyAcArI rAjaya sa-tAnA svazakita baLe aMta lAvavA dura dezAMtare pArasa bhumima zAsana rakSaNAthe kAlikAcAya jI gupta jaina liMge jai A pradezanA jaDa anAya jevA channu rAjavIone pratImedhI jana gAdI Upara rahela durAcAri gabhIlla rAjavIne jaina dharmAMnA temaja mahAvratadhArI jIna sAdhuonA dIvya prabhAva batalAye hatA ane kAipaNa jAtanA rakatapAta sivAya avantInI sarahadathI saurASTra temaja narmadA nadI sudhInA pradezanA chantu mAMtA banAvI chantu zaka rAjavIone tenA zAsaka banAvyA ane teTalIja kuzaLatAthI budhdhi prabhAve rakatapAta vinA avantInI gAdI bALamitrane suprata karI hatI. saurASTranI rAjadhAnI valabhIpuramAM vI. sa. 880 thI te 82 sudhImAM * kaMThastha rahela ane alaga alaga sthaLe.e tADapatrI AdI patra para lakhAela evA coryAsI Agama sutronuM poMcAMgI vibhAgI sutronuM suvarNAkSare 12 varSa sudhI lahIyAonA haste graMthakaraNa ekatrita thayu hatu. jemAM 500 jeTalA sama surizvarA 500 jeTalA upAdhyAyo ane lagabhaga 500 jeTalA munIrAjo A samaye vaLAnI bhumimAM A kArya mATe vidyamAna hatA. ane tene vallabhI nareza zaka rAjavIoneAja rAjayAzraya hatA. yuga pravartaka mahArAjA vikramAditya jevAne pratibodhanAra zrI sidhdhasena dIvAkara paNa mahAna jenAcAya hatA. ke jeo pazu jAte brAhmaNa hatA. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAna rAjavInI gharma parikSA ] >> 117 mahArAjA vikramAdiye bhAratanA cAre vibhAgomAM ajoDa dAnezvarI tarIke bhAratanI samasta prajAne RNamukta karI. ane 1800 jeTalA jinAlayono punarodhAra karAvyo hato, A pramANe rAje mahArAjAo ane jenAcA e paNa rASTrahitArthe dharma ane nItinuM sarakSaNa karI puratA Atmabhoga banyA hatA; ane banatA AvyA che. AvA jena dharmanA janAcArya tarIke huM Apane Agraha karIne khAtarI pUrvaka jaNAvuM chuM ke "jena dharma e pUrvakALathI rASTradharma tarIke paLAto Avela che, ane cakravatI rAjavIo paNa potAnI kuLadevIne mAnya rAkhI jaina dharmanA anuyAyI rAjavI tarIke potAne jAhera karatA hatA. rAjana ! have pachInuM jJAnabaLe bhAvi jotAM paNa ema khulluM samajAya che ke, "mahArAjAdhirAja siddharAja jayadeva, ane ta6 pazcAtanA gurjara narezanA hAthe ja janadhamane udaya thaze; ane amara ItihAsane pAne suva kSare lakhAze. evA anukuLatA bharyA saMjogomAM he rAjavI ? tamArA ane mAro saMbaMdha mAtra satyadharmanI kasoTI ane pracAra artheja thaele che. jene nyAya pakSapAta rahita hRdayanA sAcA bhAvathI levo temaja | gurjara narezanI gauravatA ane amara kIrti samAela che. "kema kAMI dhyAna purvaka samajAya che? rAjana he rAjana ? jinendra vyAkaraNanA AdhAre temaja prApta thaela anya mahAna daivika zakitazALI graMthonA AdhAre racAtu vyAkaraNa prasiddhi pAmaze. jaina dharmane lagatI graMthika prabhAvanA gurjara narezane hasteja thavAnI che. jemAM evA aneka prabhAvazALI graMthanI racanA "tripabdizalAkA purUSa " caritratA nAmathI thavAnI che, je-graMtha gujara bhUminI amara kIrti upara suvarNa kaLaza caDhAvanArI banaze. A pramANenuM bhAvi pitAne jJAnabaLe jANanAra zrI sUrIzvaranA mukhathI sAMbhaLI mahArAjA sidhdharAjanI dhArmika zaMkAonuM samAdhAna thayuM. ane te jana dharmane anurAgI bane, jo ke A rAjavI pitAnA aMtima samaya sudhI zivamAgI rahyo hato. chatA jana dharma, jainAcAryo ane mahAjana pratye gujarAtanA nAthanI saMpurNa uccakArInI bhAvanAo amI jharatI rahI hatI, Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 3 je. prakaraNa 1 3 pATaNanI rAjasabhAnA dhamavAda kIrti-kalagI svastha mahArAjA karNadevanA samayamAM zrI gArvi'dAcAya jI mahArAja temanA khAsa dhama snehI hatA, jemanI nizrAmAM rahI zrI vijayasiMhapUrI ane zrI vIrasUrijI mahArAja sUtrapAraMgatI anyA hatA. A mahArAjazrI mahArAjA siddharAja jayasiMhanA samAgamamAM pUratA AvyA hatA, temaja vayamAM banne samAna hatA. O rAjasabhAmAM sanAtanI temaja ja nadharmAcAryAMnu bahu mAna hatuM. vidvAna paDitonI hAjarImAM, sabhAmAM nitya dharmoMvAda thate, jemAM mahArAjA siddharAja pUrvanA rAjavIo mAphaka rasapUrvaka bhAga laI madhyastha pade sthita thatA A sabhAmAM thatA ati AkarSaka tathA nyAyapUrNa dharmavAdathI gurjara deza tathA narezanuM gaurava, dUradUra dezAMtaraza paryaMta gatA medhanAda samAna gAjatuM hatuM. ahI duradura dezAMtarethI vidrAnA dhama vAda mATe AvatA gurjaranarezanI vidvatAnI kIrtimAM AvA cAlu dhama vAda kalagI rUpa zAlatA hatA. kei khAsa prasage zAstra rUpa paNa thatA. dharmavAda jevAja lagabhaga A dhama carcArUpa vAda rAja thatA. A paDitAMnAM hRdaya kevA saraLa haze ! svArthanI mArAmArI ! pUrva kAlamAM vAda paNa dharmanA thatA. Astikaya premI prajA mATe dharmavAda mahatvane tathA AkaSa NIya prasaMga hato. rAjAe madhyastha nImAtA, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanI rAjasabhAno dharmavAda] * 119 madhyasthanuM mUlyAMkana vAstavika mANyathI ja thatuM. samartha vidvAna evA vAdI prativAdImAM paNa vijayane pacAvavAnuM tathA parAjayane gaLI javAnuM khamIra hatuM, nidAna e ke e vAda dharmavAda hato, vAdI, prativAdIne rAjAne, prajone, rASTrane sarvane dharmapremI javalaMta hato. Aja te nAda eTalA vAda ane sAda eTalA kisAdaH kAraNa ke mUlamAM che cetanavAdane caranAro jAlima jaDavAda! tyAM dharmavAda te zuM paNa dharmanI vAtanA vAMdhA che! dharma ane pavitra devasthAnonI sAme maracA e AjanuM vijJAna, AjanI pragati, Ajano vAda, nAda, sAda je kaho te enuM pariNuM ma ? draSTi samakSa pratyA che. zuM Aje dharmacALaNIe caLAvavAno durdhara prasaMga prApta thayo che ? ghamaMDanuM ghena! dharmavAda prasaMge mAdhyane saMpUrNa saMrakSanAra, tamAma vidvAnone hArdika AvakAra ApanAra, viThatA premI gurjara narezamAM eka viSama paLe, bharasabhAmAM, abhimAne praveza karyo, kali pravezatAMja nala rAjA jevA puNya bleka rAjAnI matie kevI avaLI gati karI hatI ? saMpUrNa zistane sAcavanAra siddharAje bharasabhAmAM zrI varasUrijIne hasatAM hasatAM, aMgamAM pravezela rAjamadanA raMgathI, kahyuM: "sUrijI ! rAjyAzrayathI tamAruM teja kevuM dIpe che?' surijI narezanI nAdAniyata kaLI gayA, dayA AvI. pite AcArya hatA eTale AcArya padanI pratikSA para prahAra na sAMkhI zake, zAsana para, zAsananA koI paNa aMga para thato prahAra, zAsanane sama paMyela sAmAnya sAdhu paNa na sAMkhe to zAsananA staMbha samA surijI sAMkhe kharA? bharasabhAmAM rAjAne Avo kaTAkSayukata zabda prahAra surijIne hADohADa lAge. tathApi karaNAbharyA hadayavALA zrI vIrasUrIjI bolyA, "rAjana! zAnta pApa" tyAre matibhrama dura thAo. zuM gujarAtane nAtha Aje ghamaMDanA ghenathI gherAya che? ke ethIja ene viveka A pramANe verAyo che?" surijInuM spaSTa kathana. pratibhA saMpanna surijInAM A vacanothI sabhA stabdha thaI gaI, ane rAjAnA mukha tarapha avalekavA lAgI, tyAM to surijInAM vacano pharIthI saMbhaLAyAM rAjezrIne A abhimAna ! na chAje, na chAje, eka Astika narezane A na Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - 120 [mahAna gujarAta chAje. siMha pitAnI dIptithIja dIpe che, rAjyAzrayamAMja dIpAvavAnI tAkAta hoya te sthAna ke mUMgAla paNa siMhavat dIpyA vinA rahe ? surijIno A kaTAkSa kama na hato paNa jyAM kevaLa satya jhaLahaLatuM hoya evA kaTAkSa sAme prati kaTAkSa thaI zakeja kayAMthI? surIjIne kyAM spRhA hatI ke rAjayAzraya kabUlI le! surijIe chelle kahyuM mAnubhAva! vastu mAtra (dareka vastu) karmAdhIna che. rAjyAdi paNa putre maLe che, eTale Azraya kono, ane Azrita koNa e khAsa vicAravA jevuM che. game tevA ucca pade, pahoMcela koI paNa vyakti, zubhAzubha karmanA vicAra pUrvaka, puNodayane mAne eja iSTa che, anyathA viparIta matavya aniSTakara ajJAna che. dhyatirAri khAtara de : I he rAjana ! pratyakSa loko evuM A sUtra sAva vismRta kema thAya? kharI vAta che ke "abhimAna jJAnIne paNa pAgala banAvI de che." siddharAje AvuM pariNAma kayuM paNa nahi heya. pUchatA pUchAI gayuM eTale javAba te maLe ja ne ! saceTa javAba maLe, bhale te sAco hoya paNa have rAjAne e ce kharo? A javAbamAM tene potAnI mAna hAni lAgI, eTale atyAra sudhI mAnamAMja ramatA rAjAe krodhano Azraya lIdhe, lAlacoLa thaI gayo. rAte pILo banI gayo. jo keI darabArIe ke koI kuTuMbajane leza paNa apamAna A rItie kaTu vacane karyuM hota te e turataja sajA saMbhaLAvI hata-paNa A gajA bahAranI vAta gaNAya ahIM te sAme samakAlIna suparicita jJAnI janAcArya hatA, jemanI puNya pratibhA pRthvI patine pAchI pADatI hatI eTale krodhane hoThe adRzya rIte dAbIne zamAvyo. chatAM e bhAnabhUlA bhUpALe vaLI bhUla karI kahyuM, "surijI! Apa jevA jJAnI jekAMI bole te kAMI khyAla bahAra te na ja heyane? vArU ! tyAre e jaNAvo ke, Apane A samaye rAjaAjJAthI A pATaNane tyAga karI javuM paDe to, ApanI dazA eka anAtha bhikSuka tulya thAya ke bIjuM kAMI?" sUrizrInA javAba! sanAthapaMca mahAvratadhArI tyAgI mahAtmAne anAtha bhikSuka tarIke saMbodhanAra ane kahenAra bhayaMkara vAsanAonA atRpta bhikSuka rAjana! jarA pitAnA paga nIce baLatuM tapAsa ane pachI avivekI madAMdha bane ? Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 121 pATaNanI rAjasabhAne dharmavAda] * samartha jainAcAryane bhara sabhAmAM bhikSaka kahI temanuM apamAna karanAra avaMtipati-durAcArI rAjavI gadaMbhIlanA kevA burA hAla thayA hatA. tene Apane kAMI khyAla Ave che kharo ? tyAgI mahAtmAonuM bharasabhAmAM A pramANe mAnabhaMga karavuM te zuM saMskArI rAjana mATe ucIta gaNAya kharU? je tyAgI saMsthAe gurjara bhUmine saMskArI ane dharmi banAvavAmAM avirata sAtha Apyo che, je tyAgI saMsthAe rASTradhdhAra ane dhabbAramAM jIvananI sArthakatA mAnI, pitAnA prANathIe je bhUmine vahAlI gaNI. teja saMskArI dharmabhUmino bhAna bhulyo bhUpALa, zuM ? Aje dharma maryAdAne lepa kare che ? Aje A huM zuM jouM chuM ! prabhu! prabhu! e adhiSThAyaka devI devatAo A dharmabhUminA Apa saMrakSaka banaze. ane zAsanane dIpAvaze. rAjana ! ghaNA vakhatathI tIrthayAtrArthe javAnI mArI tIvra IcchA hatI paraMtu tArA dharmasnehane laI, pATaNamAM kevaLa dharmodyotALe rahyo hate. samajAya che ke, pATaNathI vihAra mATeno kALa have paripakava thaye che, tethI ja pATaNanA tyAga mATe taiyAra chuM. ane rAjaAjJAne vadhAvI laI huM pATaNathI AvatI kAle savAranA ja vihAra karavAno chuM. jemAM be prakAranA lAbha che. eka to mane tIrthayAtrA ane dharma pracArAdine lAbha vihAranA yoge thaze, ne bIje lAbha tane mArI dazA jovA maLaze. hAthaka kaNane ArasInI zI jarUra ? dharmalAbha! sarve sabhAjano ane rAjana Apa sarvene, dharma dhyAnamAM tatapara raheje ! surijInA saMyamane prabhAvaH dhanya jaina zAsana! AkhI sabhA kSobha pAmI, e kSebhe garviSTa rAjAnuM hRdaya paNa khaLabhaLI uThayuM, ne DaMkhavA lAgyuM. ghaNI AnAkAnI karI paNa surijIe have pATaNa cheDavAne draDha nizcaya karyo hate - bIje dIvase vihAra karI javA mATe darabAragaDhanA daravAjA najIka bharIzrI padhAryA. vIdAya vakhate sanmAnavA rAja sAmate, saradAre, senApati Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 [ mahAna gujarAta nagarazeTha, mahAjane, prajAjane, naranArIo, abAlavRddha sau koI mahad Azcarya vacce hAjara thayA. pATaNanI prajAnA hRdayamAM surijInA A rItanA acAnaka thatA vihAra mATe roSa mAne na hatuM. surijInA saMyamano, jJAna, tapa, temaja temanA zravaNuM thayelAM vacanAmRtane e prabhAva hatuM ke, sau koI AMsu bharyA nayanothI hAtha joDI ubhA hatA. rAjAnA ghamaMDane khaMDa khaMDa karI nAkhavAnI surijInI paramArtha bhAvanA, A vihAramAM samAyelI hatI. mahAamAtya zAMtumahetA AvI pahoMcyA, vidhipUrvaka vaMdana karI AMkhamAM jhaLajhaLIovALI hAlate bolyA: thayuM te thayuM, kSamAvidhAna "surideva! paNa mahArAjAne ghaNuM du:kha thayuM che, emaNe ja mane mokalyo che. samasta saMdha tathA pATaNanI prajAnI vatI temaja rAjavI ane mArI Apane prArthanA che. ke Ape vihAra na karo. mahArAjAnA sahasAta sucana para draSTi na dhare, e te ApanA paricita, bAla dhamasnehI che, duSTiAMtanuM nivAraNa Apaja kare. sAdhu varga mATe vihAra e AvazyakIya jIvana caryA jarUra, paNa, jJAnagaMgAmAM tamAmane jhIlavavA e paNa vihArane eka prakAra ane ? he sarideva Apane samajAvanAra huM keNuM" pATaNane pAvana karavA padhAravAnA che. surijI -mahAmaMtrI ! ApanI bhakitapUrNa vANIne dhanyavAda! tamane, rAjavIne, saMdhane, temaja samasta prajAne dharmalAbha! vidhinI A ceSTA sArA mATe gaNI levI ISTa che. mAne; Aja devANA! "sahana karavuM e devanI AjJA chene! AmAM vidhineja saMketa haze. ema kema nathI mAnatA? je thAya te sArA mATejane? e te Apa jANo chone? anya kSetre mArA nimitte kadAca AthI adhika sevA kema sajaI nahi hoya ? Ape mahArAjAne dharmalAbha pUrvaka kahevuM ke, mArA taraphanA vyaktigata dharmanehane teo samaSTigata (vyApaka) banAve ne dharmanuM rakSaNa kare.' pATaNanA saMdhanI jJAna prAptinI tathA pracAranI prabala jIjJAsA ati AvakAradAyaka che. prabhunuM zAsana sadeva vijyavaMta che. tame sau jANe che, ke thoDA ja samayamAM khaMbhAtathI vihAra karI mArAthI adhika sAmarthyavAta "zrI hemacaMdrasUrI" tamArA pATaNamAM padhAravAnA che, kahe, kahe, mahA amAtya! pATaNane pAvana Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - pATaNanI rAjasabhAne dharmavAda ] ja 123 karavAnA che. zAsananA parama prabhAvaka bananAra e maharSinI thAya eTalI sevA karaje. jeTalI karazo eTalI ochIja che. e mana satasaMga, temaja jJAnane lAbha levAmAM rAjyanuM tathA rASTranuM kalyANa che. dharmalAbha! A badhuM cAlI rahyuM che tyAM te maMtrI sAjana mahetA-maMtrI muMjAla. tathA udA mahetA, tyAM AvI pahoMcyo. lagabhaga AkhuM pATaNa prAthI rahyuM, hatuM. he sUdeva ! vihAra na kare! mahApurUSanI mahattAne pAra keNu pAmI zake? pATaNanI rAjasabhAnA dharmavAde AkhA dezane jJAna pipAsu banAvI hatI, enuM ja A pariNAma hatuM. maMtrI maMDaLe satyAgraha karyo. dekhAva ati karUNa hate. yadyapi sUrijInA vAtsalya bharyA hadayamAM roSa jevuM kAMI na hatuM, chatA samasta pATaNa, rAjavI ane rAjakuTuMbanI A pramANenI dharma lAgaNI ane surizrI pratyenA premane nIhALI mahA amAtye have ati spaSTa zabdomAM kahyuM. " surideva atyAre pATaNane zrI saMgha ane Apane rokavA vinati kare che. bahumAna karavA yogya saMghanuM mukhya aMga Ape che, paNa kSamA karo, kahyA vinA rahI nathI zakAtuM ke, Apane rokavAmAM ja zAsananuM hita che. samayajJane samaya oLakhAva e mArI pharaja nathI, paNa bhakita che. " atra saMdhapati tarIke mAre mArI kaDavI pharaja bajAvavI paDI che. jene mATe Apa mane kSamA karo. saune zAMtavana ApavA Ape upAzraye padhAravuM evI mArI tathA atre padhArela pATaNanagara mahAjananI Apane bhArapUrvaka prArthanA ane AjJA che. . zrI saMghanA tathA sarvanA AgrahavazAta sarizrI pAchA upAzraye padhAya, thI vIrane jayaghoSa pikArA. vahAlA vAMcaka ! adhIra na thaIzaka95nAnA ghaDA na doDAvIza. aucitya paNa sacavAya che, ane dhAryuM paNa thAya che, pA vihArane badale gagana vihAra upasarga ane apavAdanA bheda te gItArtha jANe paNa apavAda upasargane rakSaNArthe che.' apavAdane upayoga gItArthane AdhIna che. vyAdhistane vyAdhithI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta mukta karavA karUNayukata zastra vaidya paNa kApakupane upacAra (oparezana) karatAM kaMpe khare?e te tyAre ja jaMpe ke jyAre saDayuM kApe. te rAjamArge jainAcAryanuM sAmarthya batAvI, AcAryapadanI mahattA zAstranArthe jALavavAnI dhagaza surijIne hatI. temane have te mArgane amala karyo upAzrayamAM teo pATa para virAjamAna thayA, dhyAnastha banyA, adhyAtma vidyAbaLe temaNe prANavAyuno nirodha karyo. hAjara rahela amAtyAdi varga tathA mahAjanonI hAjarImAM ja. hajAro nayanothI Azcarya pUrvaka nihALatA labdhidhArI zrI vIrasiMhari? Asana parathI dhIme dhIme adhara thatA gayA; jotajotAmAM upAzrayamAMthI UDI teoe gagana mAge cAraNa muninI mAphaka vihAra karyo. , duniyAnA vyavahAramAM rUDha che camatkArane namaskAra! ahI te jJAna tathA dharma ane parama bhakti hatI tyAM AvuM sAmarthya anubhavyA pachI, najaronajara nihALyA pachI, e zakti pratye koIpaNa vyakitanI bhakitamAM kamI rahe kharI ke? AvA surijInA gagana vihArathI prajAne te lAgyuM paNa mahArAjAne sauthI vadhAre lAgyuM, muMjAla mahetAne mahArAjAe arijIne game te prakAre manAvI lAvavAnuM kArya bhaLAvyuM, paNa gagana vihArIne patto tad maLe kharo? sidharAjanI sabhA dharmavAda vinA nirasva banI gaI, prANa ga, khokhuM rahyuM ! siddharAjanA pastAvAne pAra nahera paNa thAya zuM? kahyuM che je mati pAchaLa nIpaje, te pati AgaLa hoya; pastAvAne vakhata nA, kAma na viNase keya, pATaNa narezane pastAvo parAkASThAe pahoMce che. adhyAtma vijJAna labdhi saMpanna zrI vIrasiMharicha pATaNathI gagana mAge vihAra karI polIgame (mAravADa pahoMcI gayA. tyAMnI sIme utaryA. sUrijI mahArAja padhAryAnI saMdhane vadhAI maLatAM ja sau koI sIme pahoMcI gayA. pAlInA zrI saMghe tathA nagara mahAjanoe temane nagarapraveza mahatsavane bahumAna pUrvaka ati ThAThamAThathI karyo. gheDA divasa bAda pAlIthI rAjapurohita kaMIka kAryArthe paNa A hato, teNe rAjadarabAramAM jaI, namana karI, sUrIjInA acAnaka pAlI padhAryAnI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanI rAjasabhAno dharmavAda] ka ' 125 tathA temanA suMdara nagara praveza mahatsavanI vAta kahI jaNAvyuM. ke, "AvA sAmarthyavAna jenAcArya dharAvavAnuM gArava pATaNane phALe che. pATaNane e parama puNyodaya che pAlIne nagara jano jANI zakyA che ke, e AcA"zrI pATaNanA rAjAnA bAlyavayethI dharmasakhA hatA. pATaNanI rAjasabhAmAM temanA dharmavAdathI paMDite paNa mugdha banyA rahe che. A tamAma paristhitine yaza, bhAgyavaMta bhUpAla! Apane ja vare che. purohite te sarala hRdaye hatuM te kahyuM. paNa siddharAjane te e kathana ati saMtApa karanAra thayuM. pote karela upahAsya ceSTAthI Avela A pariNAma mATe te prAyazcitane pAtra che ema pitAne lAgyuM, sadaiva muninA saMsarge jJAna vacana sAMbhaLanAra Astika rAjA, "hasatAM paNa cIkaNuM karma baMdhAya che, je rotAMya na chUTe, A te mAnateja hoyane! pATaNa narezane pastA parAkASThAe pahoMce che, mahArAjA jayasiMhe muMjAla mahetAne mAratI sAMDhaDIe, arijIne pATaNa padhAravAne prArthavA karavA pAlI mokalyA. maMtrI tyAM pahoMcyA. tyAMnA mahAjane temane satkAryA. mahArAjAnI vatI muMjAla mahetAe temanI thaela avajJAnI kSamA yAcI kahyuM. "prale ! pATaNa padhAro ane prabhu zAsananI zobhAne vadhAro. amArA mAnyavara mahArAjAne ApanA darzana vinA leza paNa cena paDatuM nathI, mATe ja mane mokalyo che. sUrijIe jaNAvyuM, mahetA ! svAmInI tathA zAsananI dhagaza tamArAmAM bhArobhAra bharI che te mATe dhanyavAda. je kAMI thayuM che temAM vidhino saMketa samajavo ja rahyo. AnuM nAmaja devAjJA mahetA ! AmAM nRpatino doSa nathI, evuM ja A nimitta! gaNAya. te sarve jIvo pratye samadraSTi che. AvI ghaTanA amArA mATe te tIrthayAtrAdi tathA Ama jAgRti mATe upakArI gaNAya? rAjavIne dharmalabha! pharasanA haze te pATaNa AvavAmAM kAMI bAdha hoya khare ke? Apa sukhethI padhAre dharmalAbha. harSanuM vAtAvaraNa muMjAla maMtrIe pATaNa jaI rAjAnA hRdayane AzAthI ullAsAyamAna karyuM. e ullAse keTaluMka pApa paNu kharyuM, te kheda ke saMtApanA zA bhAra? Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 [ mahAna gujarAta sUrijI vihAra karatAM karatAM mahAmeAdhapura nagare padhAryAM, pRthvItalane pAvana karatA karatA teo jyAM jyAM padhAratA tyAM, tyAM, zAsananA viSaya DA vAgatA, e nagare paNa mahArAjAnA pratinidhi tarIke ma MtrI udA mahetA vanAthe AvyA. ahIM pazu temaNe pATaNa padhAravAnI ati AgrahuMpUrvaka vinaMti paNa karI. sarijIte te have yogya lAgavAthI mahArAjanA A vakhatanA AmaMtraNane svIkAra karyAM. gvAliyara sa MdhanA agragaNyA sUcchine gvAliyara padhAravA vinaMti karavA AvyA hatA, e mAge temanA vihArane praznaba pazu ceAjAyA hatA, ane te paNa rAjayanA sahakArathI. chatAMya sarijIe ziSya samudAya sAthe pATaNa tarapha vihAra karyAM. tee cArUpa tIthaeN paheAM. cyA. tyAMnA sa Mdhe evuM to su dara sAm yu karyuM" ke, jenI teAMdha pATaSNunA itihAsamAM amara banI, satra tathA rAjyanA sayukata bhavya satkAra 'rijI padhAre che" e samAcAra pATaNa paheAMcI gayA, pATaNamAM hatu vAtAvaraNa chavAi gayuM. pATaNanAM saMdhe, prajAjaneAe pATaNane khuba khuba zuNugAyuM. sUrijInA praveza dina, yadi kA pravAsI pATaNa Ave te ene jarUra bhrama thayA vinA na rahe ke, pote mRtyu lokamAM che ke, devAnI amarApurImAM dareka hATa, dareka vATa, dareka bajAra, eka nahi hajArA game (prakAra) zatrugA rAyAM. mAge' mAge suMdara dvArA, maDo, kamAtA ati AkarSaka banyA hatA. jyAM tyAM jena sidhdhAMtAnesamajAvanArAM vAyA, sUtreA lakhAyAM hatAM. prajAnI ATalI ze|bhAmAM rAjonI sahAya je vadhAre kare, enI gaNunA kayA gaNitathI cAya ? A vakhatane pATaNanA sarijInA praveza, maheAtsavane| prasaMga, rAjA prajAnA gADha sahakArathI evA to zAbhatA hatA ke, prabhu zrI mahAvIra devatA yuga yAda AvI jAya. sarijInA praveza maheAtsava. ati ADaMbarathI thayA. rAjakuTuMbe tathA prajAe sAthe maLIne siddha karyuM ke, vizvabhara vyApaka utkRSTa jaina darzananA sidhdhAMtAne A rASTra tathA rAjya satkAre che. sanmAna che, apanAve che, temaja dharmonI sevA sayukata ceAge karI zake che'. ullAsa ! ullAsa! ullAsa ! sUrijI mahArAjA pATalunA mukhya upAzraye padhAryAM, samasta prajAnI najara sUrijI tathA temanI sanmukha sthita siddharAja jayasihu tarapha hatI. mahArA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanI rAjasabhAne dharmavAda] >> 127 jAe bhAvapUrvaka surizrIne vaMdana karyuM ne thaela bhUla mATe kSamA mAgI. udAra cite surizrIe hastamukhe kahyuM rAjana? Anu nAmaja vidhinA nidhAna ane devAjJA. je A pramANe na banyuM hota te-mArAthI bhUmi ane rAjamoha kadApIkALe chuTata kharo ke? mehane jItavo te ja amAro mukhya AcAra gaNuya. amAre mATe ekaja sthalanI sthIratAne niSedha hovA chatA, dharma sneha ane tamArArtheja huM pATaNa rahela hato, temAM A pramANe vihAra thavAthI mArAthI tIrthayAtrA, tathA dharmo padezano aneka gAmomAM suga malyo. te kadApIkALe maLata khare? jemAM emaja manAvuM joIe ke "je thAya che te sArAne mATe" ne have saMtoSa mAnavo joIe. A pramANe bane bALa sakhA samartho vaccenI khAsa satAthI neha sola baMdhAI. dezanA devAI, prabhAvanA thaI, harSabhera sau ghera gayA. te divase pATaNamAM mahApUjAo bhaNAvavAmAM AvI, khuba khubadAna devAyAM ane aneka vidha satkRtya thayAM. namaramAM ullAsa, ulAsa ne ullAsa ! eja pATaNa eja sarijI, eja sAjA siddharAja, eja paMDito, eja mahAjana, eja tejaH prathama hatuM teja rItie, eja rAjasabhAmAM dharmavAda jayanAda gajAvata cAlu thayuM. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 . surijIne gurjaranareza taraphathI vAdavijetA tarIke arpaNa thaela jayapatra eka vakhata sAMkhyamatane "vAdisiMha' nAme eka bhikSu khAsa vAdAthe pATaNa Avyo. A bhikSu vAdakuzala heI, tenI sAme prativAdI tarIke tene rAkhavA te paratve pATaNanI rAjasabhAmAM khAsa maMtraNuM thaI. zAstrIo, paMDita tathA dharmAcAryoe zAnumate zrI goviMdAcAryanuM nAma jAhera karyuM. mahArAjA jayasiMha jAteja teja rAtre upAzraye gayA, ne sUrizvarajIne sabhAmAM padhArI sAMkhyavAdIne jItavA vinaMti karI. javAbamAM zrIgeviMdAcAya chae jaNAvyuM:- "rAjana ! ciMtA na kare. AvA dharmavAdanA prasaMgamAM jainAcArye kadI pAchI pAnI karatAja nathI. AmAM te amArA jIvananI sArthakatA che. game tevA saMyogomAM paNa ame rAjasabhAmAM AvavAnA, ane phAvavAnA, phAvavAnA, ne phAvavAnA ! A te amArI khAsa pharaja. rAjana! A vAdamAM mArI hAjarInI jarUra nathI. amAre vIrasiMhuja Avaze, temanA sAmarthIne tamane kayAM anubhava nathI? rAjAe te kabulyuM ane vaMdana karI nirAMte mahele gayA. vAdInuM vicitra vartana. bIje divase niyata samaye sabhAmAM vAda mATenI vyavasthita yojanA thaI. madhyastha mahArAja ane upapramukha tarike zrIpAla kavi hatA. vAdIe vAda zarU karyo paNa te unmAda bharyo. mudA vinAnuM ye taThA beMlavuM AvyuM, avivekI vartane AdayuM". sanAtanI tathA jana dharmAcAryo vacce khaLabhaLATa thAya tevuM ja bolavuM cAlu rAkhyuM. A joI sabhAmAM kSobha thayo, paMDite UMcA nIcA thayA, ane mahArAjAne paNa AvuM vartana vAdanI mahattAne ghaTADanArU temaja sabhAnI mAnahAni rUpa lAgyuM. mahArAjA pite kAMI kahe te pahelAM ja zro vIrasurijI ubhA thayA, ane Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sImaMdIra svAmI. zrI navapadajI jInAlayanA pahelA majalA paranA muLa nAyaka. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI thANA junA derAsarajInI pramAvika pratimA. zrI kesarIyAjI prabhu jayavaMtA varto. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apaNa thaela "jayapatra" ] >> 129 zAMti ane khAsa gAbharyatAthI, madhura zabdothI kahevA lAgya, ke "he dharmAcArya vAdanA mUla mudA para rahe. nyAyathI khasavAmAM vAdInuM bhUSaNa nathI. asaMbaddha mudAo raju na karatAM tamArA dhArmika siddhAMtane prakAzo." AkhI sabhAe e surane samarthana ApyuM. sUrijI te zAMtipUrvaka Asane sthita thayA. rAjAe vAdIne kahyuM, "he vidvAna vAdI ! A gujarAtanI vAdasabhA che. ahIM vAda paNa UMce hoya che ane vAdanI nItirIti paNa UMcI hoya che. jethI dharma sabhAnA suMdara mArganuM dIvya darzana thAya. je maMthanathI mAkhaNa nIkaLe evA vAdane upasthita khuzIthI karo. Apa yatheccha varte e bInA duHkhada che, vAdanI rItie vAda karo, je parAjayaja bhAsate hoya te, mAnapUrvaka Apa sabhAne tyAga karI zake che." vAdI chaTako, vAdI vAdakaLAmAM kuzala hatuM ema ApaNe jaNAvI gayA, tene artha have vAMcakane samajAze. te pitAnA matane saMpUrNa jANakAra jarUra hatA, temaja vAdamAM naTakhaTa upAyomAM paNa ustAda hate. ghamaMDamAM ne ghamaMDamAM te Avyo hato kharo paNa, jyAre kharAkharIne khAMDAnA khelano avasara Avyo tyAre tene potAnI durdazAne sAkSAtkAra thayo. vAdasiMharinuM teja, pratibhA, vakatRtva, zailI Adi joyAM, e vaDe vAnanA anubhavano paNa kayAsa kADhaye, sabhAno tathA rAjAnA valaNane raMga joyo jethI tarata have tene bheya bhAre thaI paDI. "mAnapUrvaka Apa sabhAno tyAga karI zake che, AvA madhyastha sthAnethI gurjaranarezanA zabdo nIkaLatAMja, teNe adhika mAnahAnithI bacavA uparokata zabda jhIlI lIdhA, te khubIthI belyo, "rAjana ! zubhAziSa! A samaye mArI vAdanI IcchA nathI huM javA IcchuM chuM, jAuM chuM." jayapatra! vAdo ubho thayene vidAya thaye, tyArathI dUra . tyAM sudhI zabda ane bhaNakArA sAMbhaLa gayo, "vAdI vijetA zrI vIrasurijIno jaya, gujaranareza mahArAjA jayadevanI jaya! mahArAjA jayadeve vidvAna paMDitanI sabhAmAM sUrijInI mukataka prazaMsA karatA jaNAvyuM "sUrijI ! Ape gujara dharmasabhAnuM gaurava vadhAryuM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 [mahAne gujarAta aneka rAja sabhAmAM naTakhaTathI dhAMdhala jamAvI jaya pAmavA peMdhelA AvA vAdIne, ubheja rahevA dIdhuM nathI, balavA paNa dIdhe nathI, ne ApanA prabhAvane jIvate jAgate vijya che. AvAoja dharma mArga pathikamAM vaimanasya phelAve che. jyAre Apa jevA samabhAva sthApe che. khaTapaTI vAdInI khaTapaTane nAza e khAsa Avazyaka hate. e nimeSamAtramAM thaI gaye. surijI! ApanA prabhAvane A sAkSAtkAra kema visarAya ? A pramANe surijInuM gaurava karI temane mahArAjAe "jayapatra" arpaNa karyuM. yathArAjA tathA prajA pachI rAjadarabArathI zrI vIrasurijI upAzraya padhAryA, goviMdAcAryajIe gauravathI sanmAnyA. rAjavI taraphathI temane vAraMvAra darabAramAM padhAravAnuM nima traNa maLatuM, ane teo padhArI zAstrArthathI prabhunA zAsananI zobhA vadhAratA samasta gujarAtamAM temanuM apUrva mAna vadhyuM. pATaNanI sabhAmAM te tevuM mAna hoya emAM navAIthI! zrI vIrasurijInA ziSya zrI chanadevasUrie paNa zAsananI apUrva sevA bajAvI che. teo paNa zrI vIrasiMha surijInI mAphaka mahArAjA jayasiMhanA salAhakAra tathA dharma jJAnadAtA rahyA hatA. mahArAjA temane rAjamahAlaye belAvIne, satkArIne paNa dharma sAMbhaLatA, temaja upAzraye jaine paNa ati vinayathI zratanuM zravaNa karatA. cA ra e nyAye prajAne mere bhAga sahaja jJAnapipAsu tathA dharmAnurAgI hate. atre eka vAta kahevI Avazyaka che ke gurjaranareza pite zivadharmanuyAyI hovA chatAM temanuM valaNa jaina dharma pratye uccakakSAnI nyAyavRttivALuM hatuM. mahArAjanuM kathana: amarApurI che devanI sAMkhyamatanA vicitra siddhatine jItavA janAcAryoja kAyama samartha gaNAya che. sAMkhyavAdIone sAmane vedAMtIo moTA bhAge karI zakatA nathI, temaja bahudAe teo temane parAjaya pamADI zakatA nathI. sarvasanA matanA AdhAre jainAcAryoja temane saralatAthI parAsta karI zake che. pATaNanI rAjasabhAmAM temaja samasta gujarAtamAM jainAcAryonuM sAmarthya ane mahattA apUrva Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa thaela jayapatra] * 11 rIte prasiddha hatI. rASTra ane rAjyane prema suMdara, sumeLa, ne dharmedvArakamAM sahAyaka hatuM. A kALe gujarAte "ahiMsavAdIne vizvabharamAM guMjato karyo hate. e vakhatanA gujarAtanAM sarva mAnya gauravane citAra paNa eka kavie ApatAM A pramANe kahyuM che - kapatarU duniyAtaNuM ne kAmadurgA dezanI; gujarAta bIjI jANaje amarApurI che devanI mInala mujAla, eka divasa savAre mahArAjA jayadeva upAzraye padhAryA. zrI. vIrasiMha surijIe vyAkhyAnanI hamaNuja zarUAta karI hatI temanI apratima ane madhura vyAkhyAna zeline khyAla rAMkakalama kayAMthI ApI zake? kalama te je kahe te kAMka kAMka (aMza aMza rU5) samajavuM. jene munirAjanI tapazcaryA, temanuM dehadamana ane dAnadharmanA mahimA para rasIka caritrano prAraMbha karatAM sarizrIe pUrva bhUmikA tarIke jaNAvyuM ke "he bhavyAtmAo! temaja dharmajJAna pipAsuo! ane dharmarakSaka rAjana! dharma sAhitya cAra anuyAgamAM vaheMcAyeluM che dravyAnuyoga, caraNa karaNAnuyoga, gaNika tAnu yoga, ane kathAnuyoga, A cAra anuyogomAM koI paNa tatva bAkI rahetuM nathI. bAlachone mATe kathAnuga kaho ke caritAnuga kahe te adhika upayogI che; pUrvadhara jJAnI maharSioe pUrvanA temaja potAnA samayanA dharma prabhAvanAtmaka caritronI, ghaTanAonI noMdha lIdhI che kaho ke; suMdara sAhityanI rasavatI pIrasI che. emAnuM eka caritra ApaNe zarU karIe, avaMtapati prajApAla rAjAnA pATavI kuMvara mularAjanuM caritra, kathAnA suMdara rasa sAthe bodhane pUruM pADatuM hoI kahuM chuM. sUtrathA sAMbhaLavA gya che, zAMtithI sAMbhaLo, vicAro, manana karo, ane jIvanamAM utAravA yathAzakita pravRtta bane." Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 juM. - rAjakumAra muLarAjanuM addabhuta caritra avaMtinA ujajaina nagaramAM tyAMnA rAjavIne mULarAja nAmane rAjakumAra hate. A rAjakumAra sapta vyasano yukata durAcArI nIkaLavAthI rAjavIe rAjanItI pramANe potAnA ekanA eka yuvarAjane dezavaTe Apyo. A kALe avaMti ane magadha vacce dareka rItane gADha saMbaMdha hatA jethI dezavaTe nIkaLela rAjakumAre kALAM kapaDAM paherI kALA ghoDA para besI magadha pATalI putra tarapha bAhubaLe bhAgya parikSA arthe prayANa karyuM. ane avatinA prajAjanoe ane mahAjane chuTakArAne dama kheMce. " yuvAna rAjakumArane magadha jatA mArgamAM pahADI pradeza AgaLa eka guphAmAM adabhuta gIne bheTe thayo. jenI rAjakumAre ghaNuM dIvasa sudhI puratI sevA karI. jethI prasanna thaela yogIe kumArane pAMtara karavAnI guTikA ApI, rAjakumAra bacapaNathI ja saMgIta kaLAmAM bhalabhalA gaMdharvone mahAta kare tevo pAraMgAmI hatuM. jethI teNe pitAnI kaLAne prabhAva batalAvavA A guTikAno upayoga karyo ne "vAmana rUpa dhAraNa karyuM. tyAMthI vAmana svarUpI kubaDA baTukajI pATalI putra nagare pahoMcyA. ' ahIM gAmanI bahAra dharmazALAmAM mukAma rAkhI nitya nagaramAM hAthamAM sitAra laI. addabhUta bhajanenI dhuna lagAvatAM. nagarajane ane bhalabhalA gaMdhane pitAnI saMgIta kaLAmAM mahAta karI nagaraprema chatanAra baTukajIe pATalI putramAM vasatI bhalabhalI vAraMganAone paNa mugdha karI. magadhamAM A kALe saMgItakaLAne ghaNoja zokha hato. temAM pATalI putra-magadhanuM pATanagara hovAthI ane ahIM zrIme tene ja vAsa hevAthI saMgItanipuNuM vAraMganAonuM te mahira ghara gaNatuM. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra muLarAjanuM adbhuta caritra] >> 133 A saMgItapurImAM devadattAnAme eka vArAMganA rahetI hatI. A guNikA paNa pitAnA rUpAdi-saMgItakaLAnA guNothI pATalI putrane mugdha banAvI rahela hatI. ema kahevAtuM ke pATalIputramAM te zuM paNa? samagra magadhamAM teNInA nRtya ane saMgItakaLAnI harIphAImAM kaI TakI zake tema hetuM. baTukajI'nA kAne A vAta AvI, ane tene A guNikAne vaza karavA nizcaya karyo. eka divasa savAre teNInA bhuvana sanmukha besI manahara karNapriya mIThAsuMdara rAga rAgaNIothI bharapura AlApamaya saMgItanI akaDethI caDhe tevI chole. uDADavA mAMDI. rAjamArga para prabhAtamAMja bhavya mIjalasa jAmI, vAmanachanA adbhuta saMgItathI AkarSAI devadatA-pitAnI mAdhavI nAmanI dAsIne tyAM mokalI vAmanajIne pitAnA bhavanamAM bolAvI maMgAvyo. kaLA vizArada muLadeva aneka jAtanI AnAkAnI vacce devadatAnA bhavanamAM AvyA. jyAM saMgItakArono ucakoTIne jalaso jAme. nagaranA jANItA sarve gaMdharvo ( uda) A jalasAmAM banenI hariphAI jevA ane temAM masta banavA ekatrIta thayA. gaMdhanA kasoTImaya jalasAmAM baTukajIe pitAnI priya vINAne namana karI sUra jamAvI praviNatAthI eka tANI banAvI. pachI pradhAna putra sthUlibhadrajI mAphaka A kumAre saMgItanA akekathI caDhIyAte tAnabadha rAgarAgarANImaya gItane madhura kaMThathI gAI tAnasenanA A jalasAne kumAre jyAre kRSNanI moralI mAphaka eka dhyAnI banAvyo tyAre, AkhI e-mIjalasa-nAgarAjanI pheNa mAphaka mugdha banIne DolavA lAgI. khuda devadattAne te zuM paNa magadhanA ustAda gaMdhane paNa A samaye ema thayuM ke zuM ? amarApurImAMthI koI gaMdharvadeva AkhAe pATalIputranA saMgItakAranA garvanuM khaMDana karavA te padhArela nathIne? AkhIe mI jalasa A saMgItakAra para AkrIna thaI, ane tenI sanmukha suvarNa maharonI bakSIsano varasAda varSa rahyo. prasannacItta devadattAne ema thayuM ke; je AvA saMgItanA abhyAsI mAre tyAM rahe che, mArI adhurI rahelI kaLA tene guru banAvI paripurNa karu. A jAtanA vicAre guNakAne mArgadarzaka banAvI, ane tene vAmanajIne namatApurvaka jaNAvyuM ke he gaMdharva? Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 [mahAna gujarAta mArI abhilASA che ke ApanI ziSyA banI mArI adhurI kaLAmAM mAre nipuNa banavuM! jethI koIpaNa jAtanA saMkoca vagara he deva ? tamAre mAre tyAM rahevu. tamArI dareka jAtanI ucakATInI sagavaDa amArA taraphathI rAkhavAmAM Avaze. jene sarve saMgItakAroe bahumatI ApI, vAmanajIe AnAkAnI vacce devadattAtI mAgaNIne svIkAra karyo. ane vArAMganA bhavanamAM rahI rAja vaibhavIsukha kumAra bhegavavA lAge. * mAtra thoDA dIvasanA samAgamamAM gurU ziSyAnA gADha samAgame adabhuta prema jyota jagAvI. guNikAputrI devadattAe pitAnuM sarvasva vAmanarAjanA caraNe dharI kahyuM ke, he vAmanagurU? mAtra be divasanA ApanA samAgamatha mane khAtrI thAya che ke, Apa kaI bhavya rUpadhArI rAjavaMzI purUSa che. mATe ApanI caraNonI sevA ichatI A dattA Apane namratApurvaka araja kare che ke, ApanA muLa svarupanuM divyadarzana karAvo. ane premabhikSAnI abhilASI devadatane pAvana kare. devadattAnuM apurva premabodhana joI muLadeve guTIkAnA prabhAve pitAnuM muLa gauravazAlI rU5nuM darzana karAvyuM. pachI puchavuM ja zuM? A banne vacce syulibhada ane kauSyA jevo eka tArI vINA jevo prema saMbaMdha baMdhAya. sneha vardhaka madhura hAsyamaye vacanothI AkarSAelI devadatA muLadevamaya banI. ane bannenA saMbaMdhanI pATalIputramAM prazaMzA thavA lAgI. A prema sAdhanAmAM muLadevo bhAva e hatuM ke, pitAne bAhubaLe bhAgya parIkSA karavI hatI. jemAM rAjasabhAmAM mahArAjA sAthe saMbaMdha bAMdhavAmAM devadattA guNikAja tene yogya pAtra lAgI. ke, jene saMbaMdha magadhanareza sAthe purate hate. (3) kudaratanI koI ajabaja karAmata che ke, bhAgyazALI atmAo mATe suganI prApti te dhAryA karatA tvarItagatIthI karI Ape che. te pramANe ahIM banyuM. eka divasa magadharAja taraphathI devadatAne rAjamahelamAM nRtya mATenuM AmaMtraNa maLyuM. jayAM tabalacI tarike rAjakumAra muLadeva tenI sAthe gaye. saMgIta samAraMbhamAM devadaratA sAthe pitAnI saMgIta kaLAne prabhAva magadharAja ane mahemAnane batAlAvatA ane saMgItanI dhUnamAM lIna karyA. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra muLarAjanuM adbhuta caritra ] 4 135 A samaye devadattAe paNa kaLA prabhAva batAvavAmAM kacAza rAkhI nahi. A pramANe gurUziSyAnI joDIe mahArAjAne eTalA badhA prasanna karyA ke, prasannacita rAjavIe rAjI thaI bannene varadAna mAgavA kahyuM. sujJa devadattA ane muLadeve magadharAjane A varadAna pitAnI pAse anAmata rAkhavA jaNAvyuM. pachI saMgItanI mephIla vAha vAha saMgItakAre kahetA mUDIrAtre vIsarajana thaI. pUrvakALe vIrAta saMvata 270mAM Aja pATalIputra nagare priyadarzanI azokanA aMdha mahArAjA rAjakumAra kuNAle, aMdha sUradAsa tarike saMgItakaLAno prabhAva rAjasattA ane mahArAjA azokane batalAvyo. prasanna cItta rAjavI azaka pAse varadAnamAM pitAnA zIzukumAra saMprati mATe magadhanI rAjagAdI bhIkSAmAM mAgI rAjasabhAnI AzcaryatA vacce pitAputra vacce ghaNuM varSe aNadhAryo A pramANe melApa thayo. bhIkSuka vezamAM rahela megadhanA aMdha yuvarAjane-pitAnA hAthe thaela mahAna anyAyanA badalAmAM-vacananA pAlanArthe avaMtinuM rAjya turataja azakarAje arpaNa karyuM ane magadhanA bhAvi samrATa tarIke dazamAsanA zIzukumArane sthApIta karyo. ane pATavI tarike mAnya rAkhyAM. varadAna ApavuM ane meLavavuM e kAMI ramata nathI. temAM te jIvananI heDa samAela che. ju, satyavAdI mahArAjA harizcaMdrane Apela varadAna aMge kasoTImAM vanavAsa bhogavavo paDayo hato. te ja mAphaka mahArAjA dazarathane varadAnanA badalAmAM, o rAma? rAma? nA raTanamAM jIvana tyAga karavo paDyo hato. jemAM mahArAjA rAmane rAjyAbhiSekanA badale bAra varSane vanavAsa bhogavavo paDyo hato. teja mAphaka pUrvakALe AvA AvA aneka draSTAMta zAstramAM noMdhAyA che. jene vAMcatA khAtarI thAya che ke varadAna ApanAra TekIlA rAjavIo pitAne deva avatAra mAnatA hatA, ane vacananA pAlanAthe jIvanane heDamAM mukatA. te mujaba ahIM banyuM prasannacIra magadharAje devadattA ane muLarAjane varadAna ApyuM, ane banne jaNAe A varadAna anAmata rAkhI samaya Ave tene upayoga karavAnuM jaNAvyuM, ane mahArAjAne jagatanI kasoTIe caDhAvI takasAdhaka banyA, have joIe che ke AnuM kevuM pariNAma Ave che te. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 [mahAna gujarAta muLarAja kumAranA duravyasane devadattAne tyAM rahI ghaNI hada karI. ahIM rahI sudharavAne badale rAjakumAra atisaya jugArI ane madIrApAnI bane. jene devadattAno rAja vaibhavI dhana bhaMDAra ane tenI nIyamIta rajavADI Avaka paNa jugAranA dAvamAM purI na paDavA lAgI. AvA hada uparAMtanA jugAranA vyasanathI have devadattAne dareka rIte taMgI paDavA lAgI. te aMdarakhAnethI guravA lAgI. kumArane sudhAravA devadatAe bhagIratha prayatna karyA paNa, bhavitavyatAnA yoga AgaLa badhuM e nakAmuM gayuM. ane mULadevanuM kalaMkita jIvana sudharavAne badale bagaDatuja gayuM. devadatAnI mAe pitAnI putrIne jaNAvyuM ke, he putrI ! A nirdhana jagArI mULadevano have tyAga karI, tArA pratye AkarSAela pATalI putranA keTayAdhIza acala zeTha sAthe Aja pramANe premamAM laya banI tene puratI rIte nIcava jenI khAsa AvazyakatA che, nahi te have ApaNe du:khI duHkhI thaIzuM. devadatAne pharajIyAta kacavAtAM dIle mULadevane anurAga ocho karI aMcala zeTha tarapha vALavuM paDaze. tene Asate Asate pitAnI kaLAnI nipuNatA batalAvI, acalazeThanA dhana bhaMDArane bhAra puratI rIte ocho karavA mAMDyuM. paradAra vaibhavI acala zeTha paNa have devadatAnA mohapAsamAM puratA sapaDAyA. rAtane dIvasa vaizyA grahe rahI tenA mIthyA premamAM chavananI sArthakatA mAnavA lAgyA. ane teNIne rAja vaibhavI khaca puro pADavA lAgyA, A pramANe ceDA mahInAo jatA devadatAnI mAtAe pitAnI putrIne jaNAvyuM ke hedarA eka myAnamAM kadApIkALe be talavAro samAtI nathI. te mujabe tArI dareka jAtanI vaibhavI IcchAo parIpUrNa karanAra A acaLa zeTha pratye tAre paNa have muLadeva jeje anurAga rAkhavo joIe. jugArI muLadevathI have ApaNI kItine baTTo lAge che. have Ane ApaNuM bhavanamAMthI dura kara. ane tArI juvAnImAM dhana kamAvAne maLela aNamola takano tuM lAbha uThAva. pitAnI mAtAnI zIkhAmaNane A guNikAe jAti dharma pramANe mAnya te rAkhI, paNa tenA dIlamAMthI muLadeva pratye prema avicaLa rahyo. teNe Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra muLarAjanuM adbhuta caritra] + - 137 mAtAnA uparavaTa thaI muLadeva sAthe saMbaMdha cAlu rAkhe. cheka moDI rAtre jugAranI mephIla purI thatA, AMkho coLatA muLadeva devadattAgRhe Avate ane eka oraDAmAM ekAMtamAM-aTule paDI rahI chavananI sArthakatA mAnato-"juo karmagati" A kALe-samasta magadha sAmrAjyamAM tela mardanane ghere ghera rIvAja hate. mAlIzamAM evA kIMmatI vasANuM yukata sugaMdhI telano upayoga thatuM. ke, jenI kIMmata suvarNa mahorena bhArobhAra gaNAtI, mAlIza karanArAone-zrImaMtenA gherathI vaSaSana ane kI matI bakSIso paNa maLatI, A sudhI vasANu enI asara AkhA zarIrane puSTa karanArI, nabaLAIne dura karanArI, temaja nasenasamAM jamavyApaka banatI. vasANa yukata rAjasa bhejanane pacAvanAra A kALe je kuzaLa mAlIzakAro na hota te, amane zaMkA rahe che ke vakhate A kAlIna vaibhavI zrImaMtanuM jIvana evuM te mAyakAMgaluM ane nisteja banatake, temane akALe vRddhApo Avata, ane ati vilAsIpaNane aMge temanuM akALe mRtyu paNa thAta. A kALe ochAmAM ochI ATha ATha patinao eka eka zrImaMtane gaNatI, temAM upAMga tarike bahAranI vArAMganA zAhajAdIo judIja, Avo rAjavaibhava ane sahAyabI dharAvanAra acala zeThanA mAlIzanuM kAma devadattAne pitAnI marajI virUddha mAtAnI AjJAthI mAtra zeThane prasanna karavA puratu paNa karavuM paDatuM mAlIza pachI snAna krIyAnI paNa A kALe mahattA hatI te pramANe mAlIzabAda snAna grahamAM jatAM, ghaNuM dIvase muLadeva zeThanA hAthe AbAda sapaDAye. zeThe muLadevane A jAtanA prapaMcI vahevAra aMge purate Thapako Apyo. A kALe rAjyane sakhata kAyado hato ke, "eka dhaNInI rakhAta vezyAne tyAM bIjo bahArane purUSa malI Ave che, rAja taraphathI tene sakhata sajA thatI; A jAtanA rAjakAyadAnuM bhAna zeThe muLarAjane karAvyuM. sadAne mATe pitAnA mArgamAMthI A kaMTakane dura karavA acalazeThe ane devadattAnI mAe durAcArI, jugArI, muLadevane apazabdonA prahArathI navAjavAmAM kacAza rAkhI nahi. praDhavaI vezyAe pitAnA kuLadharma pramANe apazabdonA prahArathI-hADe hADa vyApaka bane evI rItanA zabda prahArothI muLarAjane pANI karatA paNa pAtaLo karyo. ne tene bolate baMdha karyo. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 [ mahAna gujarAta > A sama LarAjanI cakSu para rahela dugu NutAnA paDalA dura thayAM. tene peAtAnI karUNAjanaka sthitinuM puratu N bhAna thayuM. ava MtinA pATavI kuMvaranuM A pramANe eka halakaTa vezyA apama kare, te tenA mATe du:khada ane Atma jAgratinA puro viSaya banyA, jete have puratA pazcAtApa thayeA. teNe potAnI thayela bhula mATe sarvenI mArI mAMgI ane A bhavanamAM have pachI bhavAMtare paNa paga na mukavAnI pratijJA karI, te mahAmuzIbate mukita meLavI. vaizyA grahethI sahIsalAmata bacI janAra mULarAje potAnA jIvananuM sAcu jJAna karAvanAra acaLazeThanA aMtaHkaraNapu upakAra mAnyo. devadattAnA gharamAMthI nIkaLI te nagara mhAra sarezavara para gayA. jyAM teNe snAna karI, prabhunI bhAvapurvaka stuti karatA, nItizAstranA yAda karyAM. nIcenA mahAna stotrane "arthAt he mAnavI ! jo zarIra naSTa na thAyatA derAnA tyAga karaje, paraMtu durjananA kanA sparza thatAM tyAM bhamyA na karIza" jene puratI ThAkara lAgI che, ane jenA AtmAMmA jJAna jayAta jAgrata thai che, evA muLarAje nItizAstranA uparokta amAlavAkayane mAthe caDhAvI pATalI putranA pANIne paNa harAma karyu teja samaye tyAMthI sidhdhA sauvIra tarapha eka brAhmaNanA sAtha meLavI prayANa karyuM. ($) A brahmadeve madhyAhana samaye kakaDIne bhUkha lAgatA potAnA thelAmAM rahela goLamAM meLavela sAthavA kADhI pANIthI meLavI teNe muLarAjane khAvA ApyA, te A sAthe brAhmaNA paNa teja pramANe khAdhA. ane banne jaNAe sAthe prayANa karyuM. bIje dIvase bapAranA bhAthAne kAthaLeA kheAlatAM temAM ekaja dIvasa cAle teTalA sAthavA dekhAtAM muLarAje tene upayAga na karatA, brahmadevaneja tenA upayega karavA jaNAvyuM. Ane paNa ATaluM ja joitu hatu.. teNe uparathI viveka batalAvI peAtAnI sAthe rahela sAthavA purA karyAM te kapaDAnI thelI kha MkherI. tenAthI mAtra kIDIone paNa sa tASa thayA haraze ke kema tenI zaMkA rahe che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra muLarAjanuM adbhuta caritra ] >> 130 chatA kumAre potAnA ekaja dIvasanA upakArI brahmadevanuM nAma gya samaye badale vALI ApavA pUchayuM. teNe pitAnuM nAma nirdhanarAma tarIke jaNAvyuM. pachI bhukhyA peTe muLarAja brahmadeva sAthe thoDIka vAte karI. eka gAmanuM pAdara AvatA tenAthI chuTo paDe. ane sudhAnI tRpti artha te gAmamAM gaye. eTaluM yAda rAkhaje, karmana choDe kyAya rAjya bale zrI rAmajI, vanavAsa veThavA jAya; jema prabhu mahAvIrane ugra tapazcaryAnA pAraNAmAM, pitAnA abhigraha pramANe aDadanA bAkaLA maLyA hatA te mujaba, avaMtinA yuvarAja muLarAjane A samaye karmanI kasoTIrUpe eka kheDutanA tyAMthI bAkaLAeja maLyAM. A samaye rAjakumArane bhIkSAmAM maLela bAkaLAthI keTaluM lAgI AvyuM haze tene khyAla he rAjana! Apane temaja A paraSadAne Ave che kharo? kayAM ujajanane rAja vaibhava? kayAM devadattAnuM pritimaya premabhejana? ane durAcArIpaNAnA badalA tarike, dInatAmayapaNe bhIkSAmAM bAkaLAnuM prApta thavuM? tenA AtmAmAM pUrNa jAgratI AvI. ane tene AtmA purNa pazcAtApathI bhIjIta nirmaLa bane. bAkaLAnI prApti sAthe ja tenA duSTa karmane kSaya thayo hoya te pramANe, kaye mArge vuM tenA aMge vicAra karatAM dUra dUra draSTi pheravatA, kumAranI najare barobara A samaye eka munirAja caDhayAM. jenuM haiyuM ucakoTInA pariNAmothI pavitra thaela che evA muLarAje hadayanA bhAvathI munirAja pAse jaI temane bhAva pUrvaka vaMdana karyuM ne bALA vahoravA vinaMti karI. A munirAja eka ugra tapasvI hatA. jemanI kAyA ugra tapazcaryAnA kAraNe zuSka thaela hatI, jemane paNa Aje mAsakSamaNanuM pAraNuM hatuM. teo paNa gecarI mATe gAmamAM jatA hatA. temane-kumAranI vinaMtine saharSa svIkAra karatA jaNAvyuM ke, he bhAgyavaMta ? A aDadano upayoga munirAje mATe Atma hItArthe ArAdhaka bane che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 [mahAna gujarAta A samaye muLarAjanI bhakitathI prasanna thaela devatAoe AkAzavANIthI jaNAvyuM ke he muLarAja! teM A kAma ghaNuM ja uttama karyuM che, jethI amo tArA pratye prasanna thayA chIe, mATe yogya varadAna mAgI le. muLarAje jaNAvyuM ke "da dahIM revadrattA, hRtikara nave arthAta mane devadattA sAthe, hajAra hAthI sahIta rAjya Apo" tathAstu ! kahI devatAo adraSya thayA. daivika varadAnanI prApti bAda tyAMthI muLarAja AgaLa vadhe. jenI sthIti anukrame apUrvadAna prabhAve palaTAela che, evo kumAra, benAtaTa nagare pahe, jyAM dharmazALAmAM jaI utAro karyo. e rAtrInA samaye tene svapna AvyuM ke, pitAnA mukhamAM caMdramA praveza kare che. svani pachInI pAchalI rAta kumAre prabhu ciMtavanamAM jAgRta avasthAe pasAra karI. prabhAta thatAja kumAra dharmazALAnA bagIcAmAM gaye, ane mALIne phula viNavAmAM madadagAra banyo, tenI pAsethI svapna pAThaka upAdhyAyanuM ThekANu meLavyuM. pachI zAstrIjInA tyAM jaI tenA caraNe phuladharI bhAvapurvaka praNAma karyA, ne pAchalI rAtre pitAne Avela svapnanuM phaLa puchayuM. kumAranuM bhavyalalATa, prabhAvika AkRti joI tenA pratye zAstrIjI AkarSAyA svapna phaLa uMcakoTInuM samajI svapna pAThaka zAstrIjIe jaNAvyuM ke, "he bhAgyamA ! tame atyAre mArA atithI bane. kAraNa Apa durathI Avela dekhAva che jethI thAkelA haze. jene kumAre svIkAra karyo pachI snAna bhejana AdithI bhAvabhInuM svAgata karI svapnanA prathama phaLa tarIke brahmadeva, gauravatApurvaka pitAnI kuMvarInuM tenI sAthe pANI grahaNa karAvyuM. pachI jaNAvyuM ke, "he bhAgyavAna! "have AjathI sAtamA dIvase tamane rAjyagAdI prApta thaze." A pramANe tamArA svapnanuM phaLa tamane, be rIte pratyakSapaNe tAtkAlIka phaLadAtA banyuM che, * Aja eka banAva magadha sAmrAjayanA ItihAsanA pAne amaratvane pAmela che. jemAM virATa saMvata 6mAM zIzunAga vaMzI mahArAjA udAyananuM khuna manaka nAmanA eka rAjakumAranA hAthe, tenA veranA badalAmAM pATalIputra nagaranA upAzrayamAM mahArAjAnA pauSadha avasthAe madhya rAtrIe hatA tyAre, kuratAthI thayuM. ane magadharAja niravAsa mRtyu pAmyA. - teja rAtrIe eka nAvika putra jene janma eka vezyAnI kukSIthI thaye hate tene, svapnamAM pATalIputra nagarane pitAnA peTanA AMtaraDAMthI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra muLarAjanuM addabhuta caritra ] + 141 vIMTaLAtAM dIdhuM. tyAra pachI nidrA na letA pahelI savAre uThI te, najadIkanA svani pAThakane tyAM jaI pitAnuM svapna kahI saMbhaLAvyu. vidvAna svapna pAThake jJAna baLe svapna phaLa samajI turataja "naMda nuM puratu svamAna sAcavuM tene navarAvI svaccha karI, pitAnI kanyA paraNAvI pachI navadaMpatine eka sIbIkAmAM (pAlakhImAM) besADI vAjate gAjate nava patine varagheDa nagaramAM pheravavAnI zarUAta karI. saMjogavasAta nava rAjavInI zodhamAM padastisahita nIkaLela rAja svArI, nava paraNita daMpatinI sIbIkA najadIka AvI. paTTahastie rAjyAbhiSekane kaLaza naMdanA mastaka para re, bAda mahA amAtya, temaja rAjya amaladAre, nagarazeTha ane nagara mahAjane naMdane magadhanuM sAmrAjya ApyuM ne tene rAjyAbhiSeka turataja thayo. A naMdavaMzI rAjakuTuMbe tyArabAda 150 varSa sudhI-magadha sAmrAjya para rAjya karyuM. A rAjavaMzIoe jaina dharma pALaka rAjavI tarIke-jena dharma ane magadha sAmrAjyanI apUrva sevA bajAvI. teja mujaba ahIM banyuM. nava paraNita daMpatinA pAMca dIvasa AnaMdamAM nIkaLI gayA. pAMcamA divase ahIMnA rAjavInuM putra rahitapaNe mRtyu thayuM. jethI rAjagAdI mATe egya rAjavInI varaNI karavA pradhAna Adi purUSa zAstrIjInA bagIcAmAM paMca dIvya vastuo sahita, eka ca pAnA jhADa nIce muLarAja suto hato tyAM jaI caDhayA. tenI najadIka jatA hAthIe garjanA karI, pachI jJAnI hastio kumAra para rAjya kaleza Telya, saraNAIo vAgavI zarU thaI. cAmaro viMjhAvA lAgyA. muLarAja jAgrata thatA tene AmAM kaMI AzcaryatA lAgI nahi tene khAtarI ja hatI. ke, A pramANe varadAna mujaba banavAnuM che. pite rAja vaibhavane A pramANe bhogavela hovAthI jAgRta thatAja tene vinaya pUrvaka sarvene vaMdana karI puchayuM ke, "he bhAgyAtmAo ! A badhe zo prakAra che, Apa A pramANe mArI bhakita kema karI rahyA che? javAbamAM mahA amAtya jaNAvyuM ke, he bhAgyAtmA? Apa A rAjyanA mAlIka banyA cho Apane bhAgyavasAta-A sahastra hastivALA mahArAjyanI prApti thAya che mATe Apa hAthInI aMbADI para bIrAje Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 [mahAna gujarAta pachI rAjakumArane aMbADI para besADI muLarAja rAjavInA jayanAde vacce vadheDe| rAjadarabAre AvyA, ahIM maMtrio-mahAjane temaja rAja amaladArAe muLarAjyanA rAjyAbhiSeka karyAM, eka munirAjane bhAva pUrvaka aDadanA bAkuLA vaheArAvavAnA phaLa tarike, tenA pratApe jaivika zakita ane sAketa, anusAra vaibhava rAjagAdInI prApti rAjakumArane thai, (}) rAjyarItarIvAja pramANe sidhdha sauvirapati muLarAje magadharAja jItazatru para bheTa segAda mAkalI, ane devadattA guNikAne mAnabhera mAkalI ApavA jaNAvyuM-magadharAje muLarAjanI mAgaNI mujaba devadattAne-tyAM mAkalI ApI. A pramANe devadattA ane sahasra hastivALu rAjya banne muLarAjane maLyA ane te bhagavavA lAgyA. bhIMjI bAju pATalI putramAM zuM banyuM te ApaNe joie. tene muLarAjanA premamAM lubdha thaela devadattA e khIjeja dIvase hiM matathI rAja darabAre jaI mahArAjA pAse peAtAnA anAmata varadAnanI mAgaNI karatA jaNAvyuM ke he rAjana ! mArI AkA (mA) e ane acaLa zeThe mArA muLadeva priyatamanuM hada uparAMtanuM apamAna karI-gai kAle gharamAMthI kADhI mukayo che tenA badalA tarIke-muLarAjane zeAdhI lAvavAnuM kAma A zeThane suprata karavu te tene mArA gRha tyAga karavA jaNAvavuM mArI AkAne mArI manAicchA virUdhna anya purUSanA samAgamamAM mane lAvatA zakavI." ThIka che devadattA ? ema kahI rAjavIe devadattAne acalazeThane khelAvI kahyuM ke, tamAre muLarAjane zeAdhI mAnabhera tene devadattAne tamAre have pachI javuM nahi.' javAnI rajA ApI. pachI turataja Ajane Aja pATha lai, krUrI, karI, suprata karavA. ane tenA daravAje AkAne khelAvI kahyu` kaiM, tamAre devadattA para kAinA mATe baLAtkAra karavA nahi. pachI prasannacitta rAjavIe devadattAne varSAsana bAMdhI ApyuM, ane tene pavitra jIvana gujAravAmAM jItazatru rAjA tenA sahAyaka anyA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra muLarAjanuM addabhuta caritra] >> 13 aho rAta dIvasa muLarAjanA nAmanuM raTana karatI ane tenA mATe suratI devadatAne eka divasa ocIMtI rAja taraphathI muLarAjanI vadhAI, ane vAjate gAjate sauvira mokalavA mATe kaheNa AvyuM. tyAre tenA harSane pAra rahyo nahi. nagara patie devadattAne-vaibhavatAthI saupira pahoMcatI karI. tene paNa tenI avicaLa TekanuM phaLa prApta thayuM. pitAnA ArAdhaka muLarAja pAse pahoMcatAja, rAjabhavI-rANI padane prApta karanAra devada-tA, pitAne mahAna bhAgyazALI mAnavA lAgI, bane premIo manamAnItI rIte sukha bhogavavA lAgyA. muLarAjanI zodhamAManeka nagaroe pharI nirAsa thato piTha sahIta nIkaLela acaLazeTha sodAgara, benAtaTa nagare AvI pahoMce. vividha prakAranuM kIMmatI najarANuM mahArAjane najarANumAM mukatAja, muLarAje acaLazeThane oLakhI lIdhA, ane jaNAvyuM ke, kema zeTha? tamArI lADakI devadattA kayAM che? jenI khAtara tame muLarAjane herAna herAna karI nagarano tyAga karAvyuM hate kharUne zeTha ? acaLazeThe paNa muLarAjane turataja oLakhI laI namI paDyA. ne AMkhamAM azru lAvI mAphI mAMgatA jaNAvyuM ke he rAjana ! ApanA deza tyAga bAda bIje ja dIvase magadharAja pAsenA anAmata varadAnanA badalAmAM devadatAe potAnA ArAdhaka premInI zedhanuM kAma mane suprata karAyuM ne sadAne mATe bhavanano tyAga karAvyo "he rAjana dhanya che te devadattAnA ApanA pratyena avicaLa premane! ATaluM kahI zeTha moTethI rAja sabhAmAM raDI paDe. zAha sodAgarane sahapreme hAtha pakaDI bhAvabhInuM svAgata karatA muLara je jaNAvyuM ke, zeThajI devadatA te kayAranI rAjamahelamAM acaLa premanI nizAnImAM mahArANu tulya bhava bhogavI rahela che. ne tame? mArA hAthamAM karela karaNanuM phaLa bhogavavA AbAda sapaDAyA che. bele zeTha? have tamane tamArI udhatAI bharI vartaNukane ze badale Apu? je A samaye huM dhArU te tamane hAthInA paga nIce eka paLamAM chuMdAvI zakuM tema chuM, temaja phAMsIne lAkaDe paNa caDhAvI zakuM chuM. chatAM zeThajI janadharmanA "kSamApanAnA mahAna sidhdhAMta pramANe, mane tema karavuM yogya lAgatuM nathI. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 [ mahAna gujarAta he zeThazrI ? mane paNa mArI udhdhatAI bharI vartananuM, temaja vyarsananuM, puratuM phaLa pATalIputramAMja devadattAnA bhuvane, ApanA ane AkA mAte maLyuM che. ApanA kAraNe ja parama pazcAtApe ja mAro udaya thavAthI, Apane A samaye mArA upakAra mAnuM chuM. dhavala zeThane je pramANe zrIpALarAja bahumAnathI mAnanIya mAnyA hatA te mujaba huM Apane mArA upakArI gaNI, keIpaNa jAtanI jakAta vagara vepAra karavAnI nagaramAM puratI chuTa ApuM chuM. temaja magadharAja chatazatra para Apane nagara praveza baMdhIne hukama pAcho kheMcI levA, ane ApanuM tyAM paNa bahumAna karavA bhalAmaNa karuM chuM, A pramANe kahI apakAranA badalAmAM upakAra tarike acaLa zeThane paratI rIte rAjamAna ApI mAna pUrvaka tene saMthI vidAye ApI gaurava karyuM. magadhanA zAhasodAgare jakAta mAphIthI A samaye puSkaLa dhana prApti karI, pachI muLarAjane patra laI te pATalIputra gaye. tyAM rAja taraphathI sArU mAna pAmI te sukhI thayA. pachI je brAhmaNe muLarAjane benAtA AvatA mArgamAM eka TaMkanuM bhojana karAvyuM hatuM, tene zodhI kADhI eka gAma inAmamAM ApyuM ne tenI daridratA dura karI. je kheDUtanI strIe aDadanA bAkaLAthI pitAnA jIvananI sArthakatA karI hatI. ne rAjagAdInI prApti karAvI hatI tene vIrapasalImAM bhAI bIjanA dIvase rAjamahele teDAvI tene pAMca gAmo bakSIsamAM ApyAM. A pramANe pitAnA upakArIone zedhI muLarAje saMte dhyA. pachI vira nareza potAnA pitAne maLavA puratA rAjya mobhAthI avaMti AvyA, ahIM pitA putra, tathA kuTuMbIjano ane nagara mahAjane sauvIrapati mitra rAjavInuM bhAvabhInuM svAgata karyuM. A pramANe A kathAnuM chevaTa sukha zAMti ane Ama hItamAM AvyuM. yogya rIte dharma karaNImAM muLarAje jIvananI sArthakatA karI ucagatI prApta karI. A pramANenA A laMbANa caritra parathI he rAjana ? Ape khAsa samajavAnuM che ke, rAjyAdhipati rAjavI devAMzI ane mahAna punyavAna gaNAya che jene dareka jAtanA duvyasananA tyAgI banavuM joIe"vilAsI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAra muLarAjanuM addabhuta caritra ] + 145 jIvana"ne sudhArI dAnane mahImA samajatA thavuM joIe. temaja sadA saMta samAgamamAM AvavuM joIe. A pramANe zudhatAthI jIvananI zuddhi sAcavavI joIe. A pramANenA caritra zravaNathI mahArAjA jayadevanI Atma zuddhi thaI. tene emaja thayuM ke, upakArI sUrijIe A caritra mArA vilAsI jIvana para puratI asara karavA, prajA pAlaka tarike rAjya saMcAlanamAM bodhanI prApti artheja AjanuM vyAkhyAna yojyuM che. pachI sUrizrI temaja munivarone vaMdana karI mahArAjA jayadeva ane nagarajano vAha sUrizrInI amedha dezanA ! ema kahetA svasthAne gayA. * have kahevAnI jarUrIyAta nathI ke, mahArAjA jayadevanA samakAlIna temanA saMta samAgamI janamuni maMDaLa dharma pracAra, vikAsa ane rASTra sevAmAM jIvananI sArthakatA mAnatuM hatuM jenA phaLa tarIke mahAna gujarAta saMskArI gaNAtuM Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM ja - digabaravAdIne pAMca varSanI nAnI bALA dharmavAdamAM jIte che." eka vakhata gurjarAdhipati mahArAjA siddharAja nI rAjasabhAmAM kamala kIti nAmanA digaMbarAcArya "strI nirvANaniSedha" para vAda karavA padhAryA. mahezvaravAdInI jema A vadIzrInI havA paNa tanamanATa karI rahI hatI buddhivaMta rAjavI ane rAjasabhAe vIrAcAryajIne lAvyA. jeo eka pAMca varSanI bALA sAthe AvI pahoMcyAM. temaNe A vAdInI avajJA purvakanI sithiti nihALI zAtacita gya Asane bIrAjamAna thayAM. vAdanI zarUAta karatA vAdI "kamalakIrti zrIe potAnI samartha zakita ane adabhuta vAkya racanAthI pitAnA vAdane suMdara rIte raju karyo, ane pitAnA mananuM khaMDana karyuM. A samaye prativAdI tarIke vidyamAna AcArya zrI vIrasurijI nirdoSa pAMca varSanI bALA sAthe rasIka vArtAlApamAM mazagula banyA hatA, A vartana vAdIne ghaNuMja ayogya lAgyuM, ane teNe bharasabhAmAM TIkA karatAM jaNAvyuM ke he rAjana ! vidvAnonI sabhAmAM ane khAsa karIne AvA prasaMgamAM samartha nAcAryanuM vartana Apane bALa ceSTAmaya nathI lAgatuM ? zuM mahA paMDitanI A bALa krIDA egya gaNAya kharI ? jene javAba ApatA AcAryazrI e jaNAvyuM ke he rAjana ! "strI nirvANa niSedha"ne vAda A bALA sAtheja thavAnuM hovAthI ane A bALA vAdIne jItavA samartha hovAthI tene bALakrIDAthI raMjIta karI rahela chuM. temAM vAdItrI kema AkaLA thAya che ? tenI kAMI samaja paDatI nathI. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIgabaravAdIne pAca varSoMnI nAnI bALA dharmAvAdamAM jIte che. ] 147 zu vAdI ema mAne che ke pATaNanI rAjasabhA vAdInA vAdane jItavA asamartha che? je temanI A jAtanI mAnyatA hAya; te, bALIkAnA mukhathI jyAre peAtAnA praznAnA saMtASakAraka javAbe sAMbhaLatA raheze, tyAreja temate khAtrI thaze ke; je pramANe bAlakumAra zrI kRSNe kaMsa jevA abhimAnIne mahAta karavAmAM addabhuta daivI zakitanuM divya darzana karAkhyu hatu. teja mAphaka zrI vAdevIne purahe! prasAda dharAvanArI A bALA vAdIne kSaNu mAtramAM jItavAmAM ajoDa vAda vijetA che. tenI khAtarI te vAdIne karAvaze huM rAjana ! Apa bALAne prativAdI tarIke ubhA rahevA AjJA ApeA. A samaye AkhIya rAjasabhAmAM saMpUNaeN zAnti prasarI, ane AkhIya sabhA sAnaMdAzrayamAM garakAva banI. sabhAmAM zrIpAlakavi vigere uttamAttama vidvAne temaja SaTra darzananA dharmAMcAryAM hatA, tee paNa Azcarya pAmyA. rAjAe jaNAvyu ke, he pUjya sUrIzvarajI! Apa khuzIthI A bALAne prativAdI tarIke hAjara karA, temAM amArI jarApaNa vAMdhe nathI. kharekhara! AmAMtA gujaradevanI dhasabhAne gauravatA levA jevu' che. ke A puNya bhumImAM AvA ratnA pAke che..... mahArAjAne Adeza maLatAMja bALA sateja banI, mahArAjA ane prajAne yogya namana karI, prativadI tarIke nizcita sthAne vAdArtha jai ubhI rahI. tenA mastaka para durathI vAkSepa nAMkhI AcAya zrIe jaNAvyu ke, he bALA! A vAdI sAthe vAdamAM strI mukita'ne sthApana kara! pachI sUrijIe vAdI kamala kIrti te vAdanA tetrAne evI rIte prakAzIta karavA jaNAvyuM ke, jene AkhIya sabhA samajI zake; ane bALA peAtAnA hRdayamAM saraLatAthI utArI tene javAba ApI zake... 'strI mukita niSedha'nA vAdamAM vAdIne khAtrI thai ke zrI vIsUrijIe sarasvatIjInI pU prasAdI meLavI che. jemAM te daivI sahAyatAtho vAdamAM A bALAne raju karI, peAtAnI divya zakitanuM darzana karAvavA mAMge che, te bhale temAM paNa rAjasabhAmAMtA jaina darzananuM ja gaurava che te ? Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 [ mahAna gujarAta AjanA amArA dharmAMcAryuM AvuM udAratA bharyuM vartana rAkhatA raheze kharA ke ? vidvAnAnI jema nipuNa bALAe potAnI vAgadhArAthI 'mukita'te saphaLatA purNAMka sthApana karyAM. jene pratyuttara ApavA vAdI muni asamartha thayAM bALAnA sidhdhAMtane mAnya rAkhI muni svasthAne sa tASa pAmI besI gayA. rAjasabhAe ane khuda gujarAdhipati mahArAjA jayasiMhe jaNAvyuM ke- aneka sidhdhiomAM sidhdha banelA ane vAdIemAM vIra samAna zrI vIrasUri vidyamAna chatAM pATaNanI rAjasabhAne kANu jIte tema che? jemanA hasta 5zathI jyAM tyAM sAkSAta thayela sarasvatI devI melyA kare che, tenuM vaNa na kANa karI zake ? AvA aneka prasa MgeA upasthita thatA zrIvIrasUrizrI temaja temanA vidvAna ziSya vijayI baMnatA. jenAyeAge garavI gujarabhUmi ane gujarAtanA nAthatA jaya jayakAra cAre dIzAe gaja tA. AnuM nAma te vAda.... Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 4 thA prakaraNa 1 3 mahArAjA siddharAjanI mAlava para caDhAne chata vihu gAvalAkana mahArAjA siddharAjanI vartaNUkamAM game tevI kheDa hAya, chatAM A rAjavI bhAratamAM A pUrve rAjavIe jeTalu ja peAtAnu devAMza uccasthAne gauravatA bharI rIte sAcavI rahyA hatA. mutsaddI rAjavI tarIke potAnI kIti vadhAratAM jayadevanI zuravIratA temaja sAhasikatAnAM vakhANa karatAM itihAsakAre tene gujarAta dezanA zRgAra '' ane "cAlukaya vaMzanA dIpaka" tarIke jaNAve che. " acaLagaDha ane ca'drAvatInA paramAra rAjavIe tenA hAthamAM hatA, ane tee aNuhIlavADanA uttara dizAnA majamuta killAtulya rakSaka gaNAtA. pazcimamAM meAMDherA jhIjhuvADA sudhI tenuM rAjya prasareluM hatuM. pUrvamAM cAMpAnera ane Dabhoi, gujarAtanA majabuta killA para gurjara bhUminI prabhAvazALI dhvajAe uDatI hatI, jyAM gujarAtanA daMDanAyakanI dekharekha nIce kATapALA rahetA hatA. A pradeza gujarAta mATe atizaya phaLadrupa gaNAtA. uttaramAM AyunI pelI bAju jhAlAranI pADeAzamAM kacchanI sarahada sudhI gujarAta rAjavInI vijyapatAkAo laherAtI hatI. bhadrezvaranA eka zilAlekhamAMthI jANavA maLyuM che ke; dAdaka nAmane pradhAna kaccha bhadrezvara khAte saMvata 1939 mAM rahetA hatA. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 [ mahAna gujarAta A samaye kaccha bhadrezvaranA sthAnIka rAjyakartA AsapAlaneA kuMvara kumArapALa hatA. jeNe bhadrezvaramAM bAMdhela kumArapALezvara nAmanA daherAsaramAM temaja udalezvara mahAdevanA purANA maMdiramAM pujA karavAne haka audicya brAhmaNAne lakhI ApyA hatA. jIe rAsamALA pRSTa naM. 231 nI TIkA dakSiNamAM kAlhApuranA mahA maMDalezvarA solaMkIenA vazapara parAnA mukhya jamInadArA gaNAtA, jIe eziyATIka seAsAyaTInA janarala pustaka 4-pRSTha-4 33 8njhekazana eka embe liTararI sosAyaTI pustaka bIjuM pR. 394 navI AvRti pR. 413 rAva bahAdura gA, bha, kRta dakSiNaneA prAcIna itihAsa pR. 161-125 A samaye kAnhApuranI rAjyagAdI para panhAla zALAnA khIjo bheja nAmane rAjA rAjya karatA hate. A rAjavI siddharAjayI puratI rIte DaraneA hateA puratA saMbadha sAcavI rahyo hateA, kanojanA rAjAe A pramANe raNabhUmine gavatI vIragujara zAnye sAthe sidhdharAje aneka vakhata laDAie karI hatI. rakata tarakheALa taravAre gaMgAnA pANImAM dhovAi hatI. jethI tenI sAthe 4 mahatvAkAMkSI gujara narendra mevADa ane ajamera jevA baLAya pahADI pradezAnA rAjavIe para paNa caDhAinI yojanAo dhaDI kADhI hatI. jenI mAhIti banne rAjavIene bhedI jAsusa mAraphate maLatAM bannee ka kayatA sAdhI, saMdhI karI, laDAinI prabaLa taiyArI heAvA chatAM, a Mte A pradeze paranI caDhAinI yojanA paDatI mukavI paDI, jene citADanA eka zilA lekhamAM ullekha maLI Avela che. A pramANe siddharAjanI trijyApatAkA bhAratanI cAre dizAe pharakatI hatI. A kALe malava prAMta nAnA mehaTA prAMtAnA sAmudAyika vizALa pradeza anela hatA sidha ane paMjAbanI sarahada para Avela paMca nadIonA vizALa paTathI A prAMta evI rIte sadaMkaLAela hato ke, jenayoge paradezI AkramaNakArothI pazcimeAtara rAjasthAnanA aneka prAMtanA rAjavI khAne kudaratI rIte tenAtho rakSaNa maLatuM. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA sidhdharAjanI mAlava para caDhAIne jIta ] = 151 mahArAjA sidharAjanI ugatI yuvAnInA rAjaamala daramyAnamAM mAlavapati mahArAjA naravarmAnI rAjagAdI dhArAnagaramAM hatI, jyAM mahArAjA naravarmA saMvata 1161mAM rAjagAdI para Avela hatA. jemaNe saMvata 1190 sudhI rAja karyuM. jenA rAja amala daramyAna banelA banAvonI seMdha letA graMthakAre jaNAve che ke prabhAvazALI mahArAjA siddharAje nizcaya karyo ke samaya Ave vIratAthI mAlava upara caDhAI karavI ane tene gujarAtamAM bheLavI de. mahArAjAne A murAda pAra pADavAmAM sattAvAna mAlava sAme aneka prakAranI muzkelIo dekhAvavA lAgI. chatAM mahArAjA jayadeva taka sAdhaka ba yA. mAlavapatie pATaNa para pADelI vADa eka vakhata pitAnI vRddha mAtA minaladevInA Atma saMtoSArthe mahA rAjA siddharAje rAjakuTuMba saha zukalatirtha temaja somezvara mahAdevane darzanArthe tIrthayAtrAe prayANa karyuM. rAjamAtA temaja mahArAjAnI A bIjI vakhatanI tirthayAtrA hatI. A samaye rAjamAtAno harSa samAtuM na hatuM. jemaNe prathayAtrAmAM navayuvAna rAjavI siddharAja pAse tirtha snAnano 72 lAkha rUpIene vArSika kara mApha karAvI, sA khyAbaMdha yAtrALuone tirthasnAnane lAbha letA karyA hatA. A tirthayAtrAthI pATaNa pAchA AvatA rAjakuTuMbane lagabhaga cha mahinA lAgyA hatA, tyAre rAjaya vyavasthAno bhAra vRdhdha amAtya zAtu mahetA upara hato. jeo kuzaLa rAjanIti ane mahAna budhdhIzALI hatA. mahArAjAne khAtrI hatI ke, gujarAtanuM jana mahAjana ane amAtya, mahArAjAnI hAjarI yA gerahAjarImAM rAjavahIvaTa kuzaLatAthI calAvavA zakitazIla che". (2) samaye saMjogavasAta evuM banyuM ke, dhArA nareza naravarmAe nItizAstra virUdha mahArAjAnI gerahAjarIne lAbha laI gujarAtanI bhUmimAM dhADa pADu tarIke balADhaya saMnya sAthe ocI te praveza karyo ane sarahadI gAmo luMTavA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 152 [mahAna gujarAta mAMDayA ne tenA paNa hAhAkAra macAvyo. mahArAjAnI gerahAjarImAM A caDhAInuM parINAma dhAryA karatA aziSTa Ave tema hatuM mAlavapatinuM saMya moTA pramANamAM hatuM ane pATaNane puratI lazkarI teyArIne samaya maLe na hata maMtrIe pATaNanA musaddI mahAjananI khAnagI sabhA bharI mahAjananI salAhathI zAnta mahetAe dIrgha dRSTi pUrvaka sarasvatI nadInA sAme paDAva nAMkhI paDela mAlava narezanI chAvaNImAM kuzaLa rAjadutane ekalI puchAvyuM ke, pATaNanA rAjakuTuMba sAthe nikaTanA sagAno sabaMdha dharAvanAra, dharmAmA vRdha mAlavapatie kayA bhedI kAraNosara A pramANe dhADapADunuM kAma karyuM. rAjadutane mAlava nareze jaNAvyuM ke, vRddha amAtya temaja pATaNanA mutsadI mahAjanane jaNAvo " ke, "mAlava narezane dhanano lAbha nathI kAraNa mAlavane khajAne akhuTa kubera bhaMDAra sama che temaja mAlavane rAja sarahada vadhAravAne paNa lAbha nathI. mAtra dhArmika kAryomAMja mAlavA nareza eka karoDathI paNuM adhika rakamano sadya kare che. temaja tenI Avaka atyAre chanuM kaTIthI paNa adhika che. mAlavanarezanuM jIvana nItimaya pavitra tAthI pasAra thayuM che, ane thAya che. mAlava narezane pATaNanI rAjagAdInI mahatvakAMkSAo heta te ? tenA aMge anukuLatA bharyA evA saMjoge utpanna thayA hatA ke, mAlava nareza pATaNane jaladIthI jItI zakata ! pATaNanA caMdravaMzI devavaMzI rAjavI sAthe rAjakuTuMbane nikaTane sabaMdha sAdhavA rAjaputra kumArapAlane potAnA kuTuMbanI kanyA ApI, pATaNa ane dehasthaLI rAjakuTuMbonuM mAlava rAjakuTuMba mosALa pakSI banyuM che. pATaNane raMjADavAne A caDhAImAM mAre mudala udeza nathI A samaye mane mAtra . mahArAjAnA zukala tirthayAtrAnA punyanI jarUriAta che, te pramANe mahArAjAnI yAtrAnuM punya zAnta mahetA ane arpaNa kare to, huM khuzIthI pAcho phare ema chuM. eTaluM ja nahi paNa A vakhatanI mArI cAinA yAdadAsta tarIke, somanAtha mahAdevanA darzana ane tirthayAtrAthI pavitra thaI Avela nyAmAM rAjavIne mArI rAjakanyA ApI temane jamAI tarIke svIkAra karavAmAM huM mane pitAne bhAgyazALI mAnuM chuM. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlavanaresa naravarmAnI pATaNa pa2 dhADa ne puNya prApti paTanagara vina . mAlama mereza naranArmAsa mahAbhAsa anumAlIcI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA jayadevanI mAlavapara jIta " kare ne jo " mAlavanareza kASTa pIMjaramAM. mAnada mahArAjAnI mAnanAra caDAI 11 bArabardhanI milamagAra laDhAI bA~da mahArAjA jayadevako rupako vijaya puNyadAma bar3hatI AsAma mitaravas 13. yazoya maha 11 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA sidhdharAjanI mAlava para caDhAIne jIta ] * 153 A pramANe banatA jarUra mAlava ane gujarAtanuM joDANa samasta bhArata mATe uMcakeATInuM gaNAze mATe huM duta ! mArU bhAva pUrvakanuM A nivedana pATaNanA mahAjana ane zAnta mahetAne turata jaNAve ne te pramANe prabaMdha karA, temAMja pATaNanI gauravatA sarjAyela che. mahArAjA naravarmAnI saMdhinA karAra lai duta rAjamahele Avyo. jyAM pATaNanuM mahAjana tenI rAha jotu hatuM. samaya zAnta rAtrinA prathama paheArane hato. rAjadute mAlava narezano ca kATInI AkAMkSA ane rAjakuTuMba sAthe sabadha sAcavAnI puratI jIjJAsA ane mahArAjAdhirAjane rAjakanyA Apa vAtI karela mAMgaNI vagere sarve hakIkata zAntIthA kahI saMbhaLAvI. jenA upara pATaNanA amAtyeA mahAjana ane rASTra saMrakSaka vIr amaladArAe soMkalanA karI, jemAM vRdhdha amAtya zAnta mahetAe jaNAvyu ke, ' he pATaNanA kItI sthabhA? atyAre ApaNA upara kasoTIne vikaTa prasaMga AvIne ubhe che. jemAM gujarAtanI gauravatA sacavAya ane mutsadI mahAjananI kuzaLa rAjanIti akalaMkI rahe tevI rIte mArga kADhavAnuM puratuM jokhama ApaNA mAthe rahe che. "pU kALe mahAna azAstrI cANakaye 'rAjya sacAlana arthe nItIjJa ane athazAsra nAmanA graMtha racyA che, jemAM rAjya rakSaNArthe arthazAstramAM jaNAvyu che ke rAjavInI gerahAjarImAM rAjyamAM thaela upadravane nAza temaja rAjya upara caDhI Avela temaja caDhI AvatA baLADhaya sainyane rAjamatrIe zAma, dAma, ane bhedanI rAjanItIe aTakAvavuM joie' te pramANe madrArAjAnI gerahAjarImAM pATaNa narezanI gauravatA vadhe ane pATaNanuM rakSaNa thAya, e pramANe ApaNe rAjyanuM rakSaNa karavu joie. samaya Ave garviSTa, taka sAdhu naravarmA upara pATaNa baLA" caDhAithI tenA A jAtanA akRtyane badalA jarUra leze, tenI huM khAtrI ApuMchuM. paraMtu atyAre rAjanA hitArthe khAsa sadhinI jarUrIAta che. aa samaye rAjya sabhAmAM traNeja ukaLATa thayo tribhuvanapAla temaja hAjara rahela udayana matrie paNa aneka vIdhI prakAranA tarka vIoNM utpana karyAM, paraMtu sarve te samaja pUrvaka zAMta karyAM, pachI sabhAe vRddha amAtyanI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 * [mahAna gujarAta salAha mujaba cAlavAnI kamulAta ApI tyAre vRdhdha amAtye mAtra darzAvyo jemAM sarve samata thayA. saMdhinA nikAla lAvavA tarataja cakreTInA tapasvI sAdhuone rAjamahele melAvavAmAM AvyA. ane temanI hAjarImAM te salAhathI mahArAjA jayadevanI temane satra hakIkata kahI sabhaLAvI, mahArAjAnI pAzANunI eka pratimA rAjamahelamAM hatI. zrRdha amAtya zAMnta mahetAe A pratimAnI pAdukA pakSAlana vidhI karI. pakSAlana jala, sahIta zAMnta mahetA AdI mahAjananA agra gaNya netA naravarmAnI chAvaNImAM gayA. jayAM mahArAntanu pratimA pakSAlana jala, mAlava narezanI aMjalImAM arpaNa karyuM. A pramANe mahArAjA sidhdharAjanI tithaeNyAtrAnuM pUnya mAlava nareze prApta karyuM. pachI kAipaNa jAtanI herAnagatI vInA mAlava nareza dhArAnagara pAchA padhAryAM. (3) mahArAja jayadevanI mAlava para caDhAi, mahArAjA sidhdharAja lagabhaga cha mahIne zukatithanI yAtrAthI pAchA kyAM, jemane mAlava narezanA A jAtanA ayeAgya kAryathI khubaja lAgI AvyuM. rAjamAtA minaLadevInA huM yAmAM sakhata AdhAta pahoMcyA. ne tee te pathArIvaza thayA, ane TuMka samayamAM AdhAtathI tapasvI pavitra rAjamAtAneAsa vata 1180mAM svargavAza thayeA. rAjamAtAnA smaraNArthe mahArAjAe gujarAta sidhdhapuramAM "mAtrugayA" nAmanA titha nI sthApanAne nizcaya karyAM. semezvara mahAdevanA darzananA lAbha sarve te puratI rIte maLe e arthe mahArAjAe zrI sAmezvara mahAdevanuM vizALa maMdIra bAMdhavAnuM kAma siddhapuramAM cAlu karyuM, temaja pATaNamAM sahastraliMga taLAvanuM bAMdhakAma rAjamAtAnI hAjarImAM cAlu kareluM tene purA vega Apyo. e-leAkAne kAma para rAkavAmAM AvyA. rAjamahelamAM peAtAne mukAma rAkhI tayAra thatA taLAva upara rAjavI jAte dekharekha rAkhatA. sa Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA siddharAjane mAlava para caDhAIne chata ] * 155 - rAja mAtAnA svargavAsa pachI sidharAje mAlava para caDhAI karI. ne sarahada sudhI pahoMcyA. paNa A samaye zrI vIrasUrijI mahArAja potAnA ziSya parivAra sahIta ahIM vida pamAna hovAthI, rAjendra temanuM mAna sAcavuM, teo pAchA pharyA bIje varSo savaMta 1181mAM mahArAjA jayadeve mAlava upara caDhAI saMpUrNa balALe sanya sAthe karI, mAlavamAM bhayaMkara yAdavAsthaLI jAmI. dhArAnagara lagabhaga gherAvA jevuM banyuM. baMne pakSanA laDatA hajAre vIra laDavaiyAo, hastIe, azva, sainIke, pAdukIo temaja tIraMdAjo ane meTA moTA vIra senApatIonA baMne bAjunA balIdAnothI raNabhumi bAra varSa sudhI rakta bhIjIta rahI. raNakSetranuM kendrasthAna unanA badale dhArAnagaraja banyuM. dhArA nareza paramAra naravarmAe raNakSetramAM TekIlA rAjavI tarIka, bAra varSa sudhI gurjara kasAelA laDavaio sAthe sAmane karyo. jemAM baMne bAjunI rAja zakitakSINa thaI. chatAM, raNakSetramAM TekIlA devavaMzI rAjavIoe aMtanI ghaDI sudhI jIvananA jokhame laDavAno nizcaya karyo hato. jemAM sthItI ghaNIja nabaLI banatI gaI. mahArAjA siddharAja paNa bAra varSanI laDAImAM avAra navAra jAte hAjara rahI raNakSetrane dIpAvatA hatA. lAMbAgALe teo paNa kaMTALayA. mahA bhAratanA yuddhamAM vIra kesarIsiMhanI mAphaka abhimAnyune vadhu karanAranA zIracchedanI bhiSma pratijJA ajune karI, je pramANe yAdavAsthaLImAM jhIpalAvyuM hatuM. ane tenI Teka avIcaLa rahI hatI. te ja pramANe eka dIvasa prabhAte mahArAjA siddharAje bhiSma pratijJA karI ke,-"Aje dhArA paDayA pachI huM bhejana laiza." mAtra ekaja dIvasanA maraNIA yuddhamAM, rAjyanA mahAna tIraMdAja bhIla sainikee, mAlava sau ne kacaDaghANa kADhavAmAM kacAza rAkhI nahi. temaja pAyadaLa lazkaranA vIra yoddhAo. ane raNaghelA rajaputee paNa jotajotAmAM pitAnA prANanuM balIdAna mahArAjanI TekanA rakSaNArthe ApyuM. ane raNabhUmine rakata pravAhI nadI banAvI. trIjo prahAra thavA Avyo chatAM, mahArAjAnI pratijJA pAlananA cinho dekhAvA na lAgyA mahArAja haju dAtaNa bhera hatAM. jotajotAmAM trIjo prahara Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 [ mahAna gujarAta paNa namavAnI tauyArImAM hatuMevAmAM mahArAjAnuM rakSaNa karatA eka sainike hAphaLA phAMphaLA mahArAjA sanamukha hAjara thaI vadana karI jaNAvyuM ke, "he rAjana? hamaNAM ja mAhItI maLI che ke, dakSiNa vibhAgane daravAje pracaMDa mArane lIdhe paDu paDuM thaI rahyo che. mAtra majabuna sAkaLadaMDa baMdhanone aMgeja te atyAre TakI rahyo che to te tarapha A daravAje teDavA hallo karaze. jemAM Apane tarataja yaza maLaze ane mahArAjAnI Teka pramANe mAlava nareza keda pakaDAze ane dhArA paDaze dIvya prabhAvazALI yuvAna sainIkanA mukhamAMthI A pramANenA samAcAra sAMbhaLI mahArAjAe pitAne hAthI te tarapha pheravavAnI AjJA karI. jota jotAmAM maraNIyAM vIra sainIke ane hastIo saDa mahArAjA te dakSiNa daravAje pahoMcI gayA. jyAM tapAsatAM samajAyuM ke, tenI ke kIdhela hakIkata sAva sAcI che. jethI mahArAjAe baLavAna laDAyaka ane jhanunI yazahapaha" nAmanA hAthI para vizvAsu sAmaLa nAmanA mahAvatane tenI pITha thAbaDI besADayo, jeNe pitAnA mAlIkane namana karI gurjara putra tarIke pitAnA jIvananI sArthakatA mAnI AjJAnuM pAlana karyuM, hAthIne rakSaNArthe daravAjAnI barAbara vacamAM eka zakitazALI U tane ADa tarIke vacamAM rAkhI, hAthInA pAchalA bhAgamAMthI daravAjAnA trIpalInA paTa para jorathI dhakakA marAvyA. prarINAme aMdaranI nabaLI thaela sAkaLa bhAMgI, ane daravAjo khulI gayo A daravAje mahArAjA bhoje bhAgoLanA rakSaNArthe majabuta banAvyuM hatuM. chatAM, baLavAna daivika zakita dharAvanAra hAthInA baLanA kAraNe te dhati hAthInI pITha para paDyo, ane vaphAdAra devAMzI prANa temaja zAmaLa mahAvatanuM Ama balIdAna thayuM. mahArAjAe teja dIvase suryAsta : pUrve nagara praveza karyo A pramANe gurjararAjanI Teka somanAtha mahAdeva sAcavI. . | mAlavapati muMjanA samayathI mAlavanA paramAre je solaMkI rAjavIo sAthe vera rAkhatA hatA tene A pramANe aMta Avyo. teja rAtrie mahArAjAne svapnamAM semezvara mahAdeve darzana dIdhA. rAjavIne dakSiNa daravAje halle karavAnuM sucana ApanAra sainIka tarIke pote ja sainIkanA rUpamAM hAjara hatA. temaja mahArAjAnA pUnyanuM haraNa karanAra garavISTa rAjavIne harAvavAne, temaja pitAnA parama bhakatanA TekanA rakSaNArthe, yazapa hastimAM daivIka zakitanuM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA siddharAjanA mAlava para caDhAine jIta ] * 157 sa McAlana paNa potAnA apUrva bhedI anukitaonA paramANu vArAe thayu hatu. ana aNI prasa Mge gujarezvaranI Teka sAcavavAmAM, palaTAyela bAjIne sudhArI levAmAM saphaLatA pUrvaka pote sAhayatA karI hatI. vagerenI sarve hakIkata jaNAvI. ane vadhumAM sUcana karyuM keH-- " A vijaya hastInI amara nAmanA aMge mahArAjAe vaDasar gAmamAM tenA nAmanuM yazedeva nAme madIra bAMdhavuM. jemAM gaNapatI tarIke tenI sthApanA karavI .. kAraNu A hAthIe mahAna sevA aNu karI, vyanatarI devagatamAM yazadeva nAme deva tarIke janma lIdhA che.'' A vyanataradeva gAmanu' temaja madIranuM rakSaNa karaze vadhumAM gurjara nareze ane rASTramAM jarUra paDe tyAre te A dIzAne sahAyaka banaze. A pramANe zrI sAmezvara mahAdeve mahArAjAne svapna danaiyeAge sucanA ApI gurjara rAjakuTu'banA temaja mahAna gujarAtanA parama upakArI zrI sAmezvara devane mahArAjAe svapnamAM bhAvapurvaka vaMdana karyuM. deve zubhASIza detA jaNAvyuM ke ' he rAjana ? tArU temaja rASTranuM kalyANa thAya '' A pramANe zubhASiza ApI mahAdeva adRzya thayA ' rAjya nitInI vIrUdha pATaNa para caDhI AvanAra naravarmA rAjavIne khAra varSanI laDAinI adhavacamAMja zavata 1189mAM svarga vAsa thayA hatA. tenA sthaLe mAlava dhArAnagaranI rAjagAdI upara tene putra yazAvamAM hatA. A pramANe A samaye naravarmAne badale yazAvarmA rAjavI dakSiNa vibhAganA nabaLA daravAjAnI pAchaLa rahI rakSaNa karI rahyo hatA. te rAjavI jota jotAmAM mahArAjAnA hAtheja keda pakaDAyA. ane dhArAnagaramAM mAlavanA vijetA rAjavI tarIke mahArAjA jayadeve praveza karyo rAjamahelamAM pravezatAMja rAjavInI najare lAkaDAnA pAMjaLAvArI eka gADI caDhI, tapAsa karatAM samajAyuM ke, garavIsTa mAlava narezAe A pAMjarU mahArAjA siddharAjane harAvI tene cha doraDAthI bAMdhI kedI tarIke temAM purI AkhA mAlavamAM pheravI megya zAsana devAathe banAvyuM hatu. A pramANenI hakIkata sAMbhaLatAMja mahArAjAne, gujara amAtyAna temaja vIra senApatione jussA ubharI AvyA. dagAbAja yazAvarmAne ThAra Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 * [mahAna gujarAta karavAnA daMDanAyaka trimaMvanapALe potAnI tAtI talavAra myAna bahAra kheMcI kADhI. teja samaye vRddha maMtrizvare jaNAvyuM ke he rAjana ? tenuM zAzana enIja paddhatI pramANe maLavu joie. Ane nyAya ahi cukavAya tenA badale, devAMzI vIjetA mahArAjA sidhdharAjanA rAjya darabAramAM, pATaNanA mahAjananA hAtheja cukavAya temAMja gujarabhumInA mahAjananI gauvatA che. rAjana? pAMjarAmAM Apane baMdhana karavA rAkhela che. dArAthI garvisTa yazAvamAM rAjavIne bAMdhe ane pAMjarAmAM purA ane teja rathanI gADIne gujarAtanI vIjetA patAkAnIce AkhAe mAlavamAM pheravI pATasudhI Aja sthItie la cAle ane jagatane jANavA doke, "nitI zAstravIrUdha mahArAjAnI gerahAjarImAM deza upara AcIMtA hallA karanAra rAjavInA kevA hAla thAya che, ane khADA khAdanArane temAMja pAtAne paDavAnA kevA samaya Ave che te"? A pramANe dha amAtyanI salAha mAnya rahI, ane tribhuvanapALanI talavAra myAna thai. tribhuvanapALe tarataja yazAvamAM rAjavIne rAjaajJA mujaba che. doraDAthI bAMdhI pAMjarAmAM pu jayabikA mAtAnA temaja mahArAjA siddharAjanA jayanAdo vacce vIra gurjara sainye gujarAtane vijaya dhvaja mAlava upara pharakAvyeA. A samaye dhArAnA saciva zaraNe AvyA. ane bane vacce saMdhi thai. mahArAjA bhImadevanA samayathI baLavAna manAtu dhArAnuM rAjya pATaNane ra naDatu hatu', te lagabhaga eka sakAbAda mahArAjA sidhdharAjanI vIjya patAkA nIce AvyuM. (4) mahArAjAe raNavAsa ane nagaranA rakSaNArdha pAko baDhAbata karyAM. dhArA nagaranA nagara zeThane tarataja potAnI pAse elAnyA, ane rAja vyavasthA sAcavavAmAM sathi 5ApavA jaNAvyuM, pachI nagarazeThanA pramukhapaNA nIce nagamahAjane dhArAnI suvyavasthA sAcavavAmAM puratA sAtha Apyo. tarataja mahArAjA sidhdharAja taraphathI Dha MDhero bahAra pADavAmAM AvyA. jemAM jaNAvavAmAM AvyuM ke,-pUrvokata rItI pramANa rAjya vahivaTamAM koi paNa jAtanA pheraphAra karavAmAM nahi Ave, temaja prajAne raMjADavAmAM nahi Ave, kAraNa mahArAjA sidhdharAjanI mAlava Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA siddharAjanI mAlava para caDhAIne jIta ] * 159 paranI caDhAi dhanalAbhe thai nathI, temajadhana saMpatI luMTavAnA mahArAjAnA muddala irAdA paNa nathI. mAtra mahArAjA naravarmAe pATaNa par chApA mArI pATaNa narezanI gerahAjarImAM je punya maLavyu hatu te pAchu meLavavA, ahArAjAe A pramANe mAlava upara caDhAi kara che. jemAM mahArAjA siddharAjanA jaya thayA che. gu si Mhane pIjarAmAM puravA jatA. mAlava nareza zIyALanI jema kASTanA pIMjarAmAM jAteja purAyA che. mAlavane amArA taraphathI kAi paNa jAtanI herAnagatI tho nahi. A pramANenA nagara DhaMDherAthI ekaja dIvasamAM mAlavanI prajAe chuTakAra rAte dama khecyA, ane mahArAjA siddharAjanI nItImaya rAjanItinA vakhANa thayA. jota jotAmAM kAipaNa jAtanA rakatapAta vagara mAlavanuM balAsthya saunya nitIjJa rAjavInI zaraNe Avyu, ane rAjane samapUrNa kabajo levAyA. A ghaTanA saMvata 1193mAM banI. A kAlina manAvAnI agatyanI nAMdheA mAlavanA jItathI mevADane suprasiddha citADanA killA, tathA tenI AsapAsate| pradeza, je mAlava sAthe saMkalIta hatA te, temaja vAgaDadeza DuMgarapura ane vAsavADA) paNa gurjara narezanA tAbAmAM AvyA. mahArAjA jayaMsa huM mAlavanA vijaya pachI khabara Adi jaMgalI jAtiene vaza karI. mAlavanI chatathI siddharAje " atinAthanu " birUda dhAraNa karyuM . ajameranA cauhANu rAjA anAja para mahArAjA jayadeve vijaya prApta karyAM, paNa pAchaLathI sadhi thavAthI potAnI putrI kAMcanadevInA vivAha A vIra sAthe karyAM, jenAthI sAmezvarane janma thayA. seAmezvara bacapaNathIja sidhdharAja pAse rahetA hatA. sAmazvanA putra pRthvIrAja cauhANe zAhabudinadherI sAthe khAra vakhata dhArayudhdha khelA vIra rAjavI tarIke amara nAmanA prApta karI gujarRra girAnI kIti gajAvI hatI. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 5 me prakaraNa 2 ju zrI hemacaMdraAcAryanI buddhiprabhA mAlavachatI mahArAjA siddharAje tyAM pitAnI ANavartAvI daMDanAyaka trIbhavanapALa buddhivAna gurjara amAtya ane avaMtinA mAjana temaja nagarazeThe avaMtinI zAMti nAmavavAmAM purata sAtha Ape. bAra bAra varSanI laData aMte gurjararAjano vijaya daivika sahAyatAthI thavA chatA mAlavanI prajAne jarApaNa herAnagatImAM utaravuM paDayuM nahi. paNa koInI nam mahAjana pAse evI eka paNa pharIyAda noMdhAvI nahi ke, jemAM gurjara sanike keInuM nukazAna karyuM hoya athavA te anyAyathI koI pAsethI kAMI meLavyuM hoya ? rAjadra ane gurjaranI rAjanitinI mAlavamAM mukata kaMThe A samaye prazaMzA thaI. ane sarvene emaja thayuM ke mAlava rAjane pitAnI kRtinuM ja AmA phaLa maLyuM che. je khADe chede te paDe teja mujaba gujararAjane keda karavA banAvela kASTanA piMjaramAM mAlavarAje poteja purAyA temAM vAMka kene? zA mATe mAlavanI prajAe ane mahAjane nahAkanuM beTI rIte gujarAta sAthe bImA bAramuM zA mATe rAkhavuM joIe ? avaMtimAM vijaLIka vege zAMti vyApI; dukAna hoTa ane bajAre pUrvIkita cAlu thayA jANe kazuM ja banyuM nathI te pramANe vahevAra cAlu tha. mahArAja jayadeve atare purata baMdobasta karI. dareka sthaLe pite cokI pahere mukI nagarazeTha ane mahAjanane nagara vyavasthAne bhAra soMpI dhArAthI puratI lazakarI bobasta sAthe mAlavarAja dhArApati yazavarmA kASTapIMjara Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanI budhdhiprabhA] * 161 sAthe chaDI svArIe dhArA, ujajana, ane mAlavanA dareka dareka gAmamAM pheravI rAjavIe pATaNamAM praveza karyo Aje pATaNane utsAha mA nahato. lagabhaga 15 varSathI pATaNane guMgaLAvatA mAlavapattiothI A samaye gujarAtane puratI mukita maLI hatI jethI jemAM mukitadAtA mahArAjA jayadevane pATaNe evI rIte tenArUpAnA phulaDe vadhAvyA ke jANe mahAna devAdhidevanI padharAmaNI na thaI hoya ? rAjamahele khAsa vijayane darabAra bharavAmAM AvyA Ajane darabAra sAmaMte, saradAre, amA, nagaramahAjana ane nagarajanothI khIcokhIca bharAyo hate. rAjasiMhAsana sanamukhamAM daravAjA pAse kASTanA pAMjarAmAM mAlavarAjane cha doraDAthI baMdhana yukata ubhA rAkhavAmAM Avela hatA. rAjavI yazovarmA nIcu mukha rAkhI rAjakedI tarike zaramadA thai nIce Doke ubhA hatA. | darabAramAM barAbara vakhatasara mahArAjA padhAryA. mahArAjAnA nAmanI duhAI copadAre pikArIne gujararAja sihAsanA rUDha thayA. vAraganAoe addabhUtatAthI nAcagAnathI sabhAne raMjIta karI. bhATanAraNee mAlava vijyane lagatA mahArAjA jayadevanI kIrtinA yazogAnane, selaMkI vaMzanA muLapurUSa muLarAja solaMkInI mAphaka siddharAjane paNa khAsa devAvatArI ane gurjara dezanA udhdhArArthe avartamAna haiyuM te pramANe jaNAvyuM. vijetA mahArAjane AzIravAda ApavA save dharmanA dharmAcAryo, padhAryA hatA. jemAM samartha jainAcAryomAM zrImada hemacaMdraAcArya ane sAdhu saMpradAya paNa hate. sarve dharmAcAryonA AzIravAda bAda zrImada hemacaMdra cAryo nIce mujaba AzIrvAda ApatA jaNAvyuM ke bhUmikAma gavikha go maya rase rAliccara snA kraa| muktA svasti kamA tanudhdha muDupattva pUrNa kumbhI bhala / dhRtvA kalapa taro dalAni sara le digvAraNA storaNA nyAdhatta khakareM vijitya jagatIM nanveti siddhaadhipH|| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 [ mahAna gujarAta "he kAmadhenutuM tArA gerasathI pRthvIne sIMcI de, he ratnAkara ! tuM tArA mauktikathI svastika purI de, he caMdrA tuM pUrNa kuMbha banA? ane he diggajo ! tame paNa kalpalatAnA teraNa banAvo. kAraNa ke, sidhdharAja pRthvIna jItIne AvyA che. A pramANe zubhAziSanAM amRtamaya kAvyothI khuza thaela rAjavIe zrI hemacaMdra sUrizvarajInA kAvya racanAnI saMdha samakSa mukatakaMThe prazaMsA karI. jemanA AzIravAdanA kathI mahArAjA ati prasanna thayA sarizrIne mahAna jJAnI jANI mahArAjAe prazna karyo ke, "he surizrI? hArela rAjavI sAthe vijetA rAjavIe kaMI rIte vartAva karavo te jaNAve che" surijIe hAjara rahela sarve zAstrIo sAthe sallAha karI jaNAvyuM ke rAjana? je rAjavIe bAra bAra varSa sudhI mAlavanI Taka sArU, gurjaranareza sAthe raNakSetramAM vIratAthI laData lIdhI che. te rAjavIne bharadarabAramAM A samaye mukta kare ane temanuM bahu mAna sAcavavuM. A pramANe thatA miSTa mAlavabhuminuM bahumAna karyA tuya gaNAze" gurjarapatie-mAlavapatine tene pradeza pAcho suparata karavAnuM abhaya vacana ApavuM. tenA badalAmAM Ape A samaye vijetA avaM. tipati rAjavI tarIke potAnA pUrva apina thaela pUNya sAthe tenA hAthe thaela pUNyanI mAMganI mAganI karavI." zAstrIo mAna maMtrita "puNyajaLa yazovarmA rAjavIne ApavuM, pachI te jaLarUpI mahApuNya. yazovarmAe ApanA hastamAM apaNa karavuM. ane Ape. A puNyajaLa pitAnA hastamAM mAlavarAjanA puNya tarike temanA hAthe grahaNa karavuM. Ama thavAthI zrIgurjaranarezanA pUrve arpiti thaela pUNyathI mAlavapatinuM adhika baLAtya pUNya gurjarAdhipatine badalAmAM prApta thaze.' rAjana? A samaye satyavakatA jainAcArya tarike mAre jaNAvavuM joIe ke, dhArAnareza mahAna pUyAtmA, dhAmiSTa rAjanItijJa rAjavI che. te temanuM A pramANe vidhisaha bahumAna gauravapUNa thavuM joIe. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanI budhdhiprabhA ] >> 163 sarizrInI dharma AjJAmujaba yazavarmA rAjAne kASTanA pAMjarAmAMthI turata baMdhana mukata karavAmAM AvyA. mahArAjAe jemane svahaste mAlavane rAjadaMDa, rAjamugaTa ane talavAra pAchI arpaNa karI. kImatI alaMkArI vathI egya rIte susajIta karyA. ne pitAnI najadIka sihAsana para bahumAna pUrvaka beThaka ApI, tenI sAthe pritathI bharadarabAramAM hasta mIlana karyuM. mAlavapatine-gujarAdhipatie pharIthI ghaNu varSe pitAne mitra banAvyuM. keda karavAmAM Avela sarve rAjya amaladArone mukata karavAmAM AvyA. bane rAjya vacce mitra rAjya tarike saMbaMdha rAkhavAnI saMdhimAM mAlavapara mAtranAmane ja gujarAdhipatine amala ane gujarAta rAjya dhvaja mAlavinA dhvaja sAthe-mAlavamAM pharakate rAkhavo, A pramANe TharAvyuM. temaja laDAinA kharaca jeTaleja daMDa laI dareka jAtanA-karaverAmAMthI mAlavane mukita ApI mahArAjA ane samartha dharmAcAryonI A pramANenI umaTInI-dharmanIti ane udAratAthI upakAra banela-mAlavapatinA cakSuomAMthI harSa pravAha vahI rahyo che. evA-umaralAyaka mAlavapati yazavarmAe rAjIkhuzIthI pitAnuM, pitAnA kuTuMbanuM, temaja siddharAjanuM arpita thaela pUNyadAna-sidhdharAja jayadevane vidhipUrvaka hastamukhe arpaNa karyuM. ane rAja darabAra harSanAdo vacce barakhAsa thayA. mahArAjA yazovarmA ane sidhdharAjanI mautrI mahArAjA siddharAje yazavane pitAne mitra banAvI rAjya mahelamAM rAkhe. tene pATaNane tripurUSa prasAda, devasthAne, rAjya sthAne, sahastraliMga taLAvanAM sahastraliMge, dharmasthAna vigere bAlAvI kahyuM ke "he rAjana! dhArmika kAryomAM rAjya taraphathI dara varSe eka karoDa kharca thAya che te tamane dharmarakSaNArthe ThIka lAge che ke kema? tyAre yazovarmAe jaNAvyuM ke he rAjana! 96 koTI Avaka dharAvanAre mAlavane huM dhaNI, jenA hAthe eka karoDa te zuM paNa tenAthI aneka ghaNuM rakama dhArmika kAryomAM daravarSe kharacAya che. jethI mArU jIvana nItimaya Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [mahAna gujarAta pavitratAthI prasAra thayuM che chatAM, tamAre hAthe mArI hAra ke te rIte thaI te vastu mane mujhave che. ApanI tIrthayAtrA samaye je mAre pATaNanI rAjyagAdInI mahatvakAMkSA heta te, samaya evo anukula hato ke, te samaye mAlavanareza pATaNa jaladIthI jItI zakata. tenA badale meM ApanuM puNya lAkhanA bhoge prApta karyuM. tethI zuM Apane nathI samajAtuM ke, mArU jIvana keTalu saMskArI ane dharmamaya gaurava zAlI che.? javAbamAM siddharAje jaNAvyuM ke, "rAjana? jagatamAM dareka vastune udayAsta thayA kare che, te pramANe AmAM banyuM che. koI paNa baLavAna rAjayasattA amaratvane pAmI nathI, nAma teno nAza thavAne che. te ja pramANe tame ne atyaMta dharmAbhimAnanuM caDheluM ghena mahAna daivika zakitae hAramAM dAkhavyuM che kharuM ne? javAbamAM yazevarmAe jaNAvyuM ke he rAjana! jeTalA devasthAnane nibhAva mAlava karatu AvyuM che, teTalA je koI anya rAjyasattA karatI heta te, kayAranue khajAnAnuM taLIyuM dekhAyuM heta ! - mArA hArane lagatI bAbatamAM mane khAtarI thaI che ke, jarura meM rAjyanIti virUdhdha, gujarAta narezanuM caDhIAnuM puNya prApta karyuM tenuM ja rUpa vijetA rAjavIne Aje prApta thayuM che. - pachI mahArAjA siddharAje yazavarmA sAthe mitratA sAMdhI. siddhapurane mahArAjA muLarAjane adhuro rUdramALa pote puro karAvyo hato. te betalAvavA mahArAjA jayadeva temanI sAthe sidhdhapura gayA. jyAM somanAtha mahAdevanA darzana karatA mAlava narezane paNa sa Sa thayo. A pramANe bane rAjavIo vacce lAMbA samaye maMtrI daDha banI. A pramANe bane baLAya rAjyo vacce pharIthI mitratA baMdhAI. (4) : siddharAja mAlava padhAre che. pachI mahArAjA yazovarmAe sidharAjane pitAnI sAthe mAlava padhAravAnuM bhAvabhInuM AmaMtraNa ApyuM jeno sarvenuM mane svIkAra thaye. mahArAjA sidharAja sAthe mAlava javAmAM A samaye zrImadda hemacaMdrAcAryajI ane temane ziSya parivAra, vidvAna zAstrIo, pATaNanA mahAna amA, nagarazeTha vagere mahAjananA netAo hatA. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdracArya nI buddhiprabhA] 165 ati dhArAnagaramAM khAsa darakhAra bharavAmAM AvyA.jemAM vijetA rAjavI tarike dhArAnA sihAsana para mAlava nareze peAtAnI jamaNI bAjue siddharAjane bIrAjamAna karyAM. ane mahArAjA vikrama"tI temane upamAM ApavAmAM AvI te temanuM ucakeATInu' gaurava karyuM. jemane mAlavane akhuTa ratna bhaMDAra, rAja khAte, ane aNumeAla vidhyAbhaMDAranu dIvya darzana karAvyuM. temaja prabhAvazAlI zrI ati pArzvanAtha maMdIranuM dIvya darzana karAvyuM. A samaye hAjara rahela zrImad hemacaMdrAcArye sarvene atipAzvanAthanI camatkArI ghaTanA kahI saMbhaLAvI. najadIkanA maMdIre jatA sUrizrIe jaNAvyuM ke, 'he rAjana! Aja ma'dIramAM kavi kAlIdAzane kAlIkAmAtAnA zakSAna dana thayA hatA ane temanI kRpA prApta tha A samaye mahArAjA sAthe pATaNathI dhArAnagara AvanArAonI yAdImAM prAcIna graMthakArA jaNAve che ke "zrI hemacaMdrasUri sAthe zrI devasUrijI, zrImalayasUrijI temaja anya sAdhusa MtradAya hatA temaja gujarAta mahA jana! atra gaNya netAo temaja udAyana ma tridhara, zAMtumahetA, muMjAla mahetA temaja mAlavanI bAra varSanI caDhAimAM pATaNa ane gujara bhuminu vIratAthI rakSaNa karanArA amAtyA ane senApati mahArAjA sAthe padhAryAM hatA. mahArAjA yazeAvarmAe mAlavane bhAja sagrAhIta kImatI graMthabhaMDAra mahArAjAne najarANAmAM bheTadharyAM, temaja kImatI aNumemala devatAi raste jenI prApti mahArAjA vikramane thai hatI te, apeta karyAM, temaja mahArAjA vikramane zrI sidhdhasana dIvAkarajI mAte prApta thaela maMtra sidhdha jaDIbuTTIe, ane lepa sAthe kImatI auSadhIe bheTamAM paNa aNu karyAM. jene jotA hAjara rahela sUrizvarajInA hRdayamAMthI mAlavapati mATe ucakreATInA abhIprAya yukata udagArI ane zubhASizanI prApti thai. teja mAphaka mAlava ane gura prAMtane lagatA mitratAnA hasta lekhIta khata patrA arasa parasa arpita thayA. -A varSanuM cAturamAsa sUrizrIe lagabhaga-dhArAnagaramAMja rahI. nIkhAlastAthI dhama te rASTra sevAmAM pasAra kayu` ne te pATaNa padhAryAM te mahArAjA paNa bahumAna meLavI pATaNa padhAryA. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . [ mahAna gujarAta neTasa. mahArAjA yazavama (madanavarmA) ne aMge kAzraya kAyamI prazasti sargane 14mAM temaja 18mAM lekamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke - ' "je mahArAjAne sidhdharAja jayade harAvyo hato tenuM nAma yazavamAMja hatuM. saMvata 1595 mAMja A kAvyanI racanA zrI hemacaMdrAcAryo "siddhahema" vyAkaraNanI prazastimAM karI che. ' "mahArAjA yazovarmAnA kASTa piMjaravAsa aMge zrI somezvara bhada, kIrtikaumudInA adhyAya glaeNka 31 mAM jaNAve che ke " mahArAjA yazovarmAne ahisiMhe (sidhdharAja jayasiMha) kArAgrahamAM nAMkhe.'' kAzrayanA saM. 2 nA 34 mA zlokamAM hemacaMdrAcArye paNa yazavarmA rAjAne kedamAM nAkhyAnuM lakhyuM che. siddharAje paNa pitAnA dehada (dAhoda) paMcamahAlanA lekhamAM mALavAnA rAjAne kArAgrahamAM nAMkhyAno ullekha karyo che. zrI, jayasiMha surie (ku ca sa. 1) jaNAvyuM che ke "siddharAjanI talavAra bAra varSa myAnanI bahAra rahI tyAre siddharAje krodhamAM AvI pratijJA karI ke mALavAnA rAjAnA cAmaDAthI talavAranI myAna caDhAvIza" zrI jainamaMDana gaNie paNa siddharAjanI A pramANenI pratijJAne ullekha (ku. pra. 9. 8) ne Teke Ape che ane jaNAvyuM che ke A jAtanI pratijJA e nItizAstra virUddhanI hovAthI maMtrIzvaronA kahevAthI mahArAjAe pratijJAnA pAlanAthe tenA paganA taLIyAnI mAtra nAmanI cAmaDI utarAvI, talavAranI myAna upara pratijJAnI pUti arthe lagAvI hatI - saMvata 1193mAM siddharAje mAne chatyAno ulalekha ghAMgadhrA (rAjya) mAMthI prApta thaela lekhamAM jaNAvyuM che ke sidhdharAjane avaMtinAthanuM birUda ApavAmAM Avela che. (juo pu. 4, aM. 1 2 ) Ane lAgatuM kAvya tathA tene lagate vRtAMta prabhAvaka caritramAM hemacaMdrasurivALA prabaMdhamAM paNa AvyA che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 juM sUrizvara ane samrATa mAlavathI gujarAta AvI pahacela mAlavajJAna bhaMDArane kaI rIte sadaupayoga karavo tenI AjJA meLavavA Avela graMthapAlaka, rAjamahelamAM dAkhala thaI mahArAjane namana karI davAra para ubho rahyo. mahArAjAnuM dhyAna te tarapha deratA tenI pAsethI ya mAhItI meLavavA mahArAje pUchayuM ke, "he graMthapAlaka' jaNAvo ke mAlavanA jJAna bhaMDAramAM gurjarabhUminA upagamAM Ave tevA kyAM kyAM graMtha che? graMthapAlake namana karatA jaNAvyuM ke "mahArAja" A bhaMDAramAM rAjA bhejanuM banAvela bheja vyAkaraNa zAstra nAmano adabhavyAkaraNa zAstrane graMtha che je graMtha hamanA gujarAtabharanI pAThazALAomAM cAle che. A uparAMta vivAna rAjAbhejanA banAvelA bIjA aneka graMthomAM "sarasvatI kaMThAbharaNa" nAmanuM alaMkAra zAstra paNa che. samasta gujara dezanA paThaNa pAThaNamAM tene pracAra adhika che. Apa nAmadAranuM pakitaSika meLavanArA alaMkAra zAstranA vidyArthIo paNa adhyApI parIyaMta rAjA-bhejanA A graMthanA puranA abhIvAsI che. e uparAMta bIjA mahatvanA graMthamAM takazAstra, cikitsA zAstra, rAjasiddhAMta, vRkSAveda, vAstuzAstra, udayAsiddhi, aMkazAstra, zukanazAstra, adhyAtmaka zAstra, svapnazAstra, sAmudrikazAstra, ane nimitazAstra, vagerenI prata ati mahatvanI che. uparokata graMthanI racanAmAM mahAna kavizvara dhanapALane mukhya hAtha hatuM. temaja anya vidvAna mALavI kavizvara ane vidhavAnee temAM sAtha Apela che. jenA AdhAre mAlavane jJAnabhaMDAra Aje uMcakATIne manAya che. Aje gujaranuM pATanagara pATaNa, bhAratanA vidhvAna paMDIte, zAstrIo, temaja saSTa dharmanA dharmAcArya ane dharmonuM mAhera ghera tulya hevA chatA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 [mahAna gujarAta garvigurjarabhUmimAM mAlavanA jJAna bhaMDAra karatA sarva zreSTha gujarAna bhaMDAra zA mATe taiyAra thaI na zake ? gurjara vidhyApIThamAM pitAnuM vyAkaraNa zAstra temaja alaMkAra zAstra na hovAthIja vidhyArthIone parAyA ane adhurA zAstro ane zabdakoze zIkhavavA paDe che tenA karatAM gujarAtanuM kayu durbhAgya gaNAya nAtha? je AnA aMge prabaLa purUSArtha karavAmAM Ave, temaja samarthajJAnI zrImada hemacaMdrasUri jevAno purate sAtha hoya ane teo je A kAryanI jokhamadArI mAthe letA hoya to? nutana graMthonI racanA kharekhara gavi gurjara bhUminI kIti para suvarNa kaLaza caDhAvyA tulya taiyAra thaze ne temanI sevA ajara amara banaze. mATe Apa temane bolAvI yogya prabaMdha kare. mahArAjane paNa vizvAna graMthapAlakanuM sucana mArga darzaka lAgyuM. ane mahArAje A samaye hAjara rahela maMtrizvaramAMthI-zrI udayanamaMtrine-zrI hemacaMdrasurine mAnabhera upAzrayethI mahele lAvavA mokalyA. - rAjavInA AmaMtraNane mAna ApI zrI hemacaMdrAcArya potAnA vidvAna ziSya sAthe turataja rAjamahele padhAryA. jema yogya ucasthAne bhadrAsana para beThaka ApI, gurjararAja vaMdana karI temanI sanamukha nIce beThA. A samaye rAjyanA aneka agragaNya saradAre ane vizvAna paMDIto paNa vidhyamAna hatA. jemanI rUbarUmAM gurjaraddhi patie surizvarajIne bhAva pUrvaka vaMdana karI namratA pUrvaka jaNAvyuM ke, huM rideva? "mAlavanA jJAna bhaMDAranuM nirIkSaNa karyA pachI temaja mahattA jANyA pachI mane ema lAge che ke, ApaNuM gujarAtamAM ne khuda gurjara bhASAmAM AvA sarvAMgasuMdara vyAkaraNa, alaMkAra zAstra, chaMdazAstra, ane zabdakoza, Adi pAThaya graMthanI racanAnI khAsa AvazyakatA che. jemAM Apa jevA samarthazAnI jenAcArya gujarAtanA tAraNahAra tarike vidhya mAna haiya? ane gujarAtanI A jAtanI jJAnapIpAsA purI na thAya te pachI? garvei dharma bhUminI-nisvArtha sevA anya kaye dharmAcArya karI zakaze ? Ane aMge Apane rAjya taraphathI dareka jAtanI sagavaDatA ApavAmAM Avaze temaja tamArI taiyAra thaela sarve kRtione pracAra rAjya taraphathI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surizvara ane samrATa ] puratI rIte cAre dizAo thaze jenI khAtarI rAkhaze surideva Apa puNya pravRttithI A kArya siddha hAtha dhare, evI mArI Apane temaja ApanA munimaMDaLane namratAbharI vinaMti che. A jJAna bhaMDAra aMge te gujararAje jIvana hoDamAM mukI bAra bAra varSane raNu raMga khelI mAlavane jJAnabhaMDAra janAcAryonA susna mujaba hastagata karyo che te jarUra deva? have tvarItatAthI aNamola gurjara graMthanI racanA thavI joIe. AcAryadeva dharmabhUminI sevA arthe temaja dharmadata ane pracArArthe te amoe bhekha lIdhe che. rAjana? "Apa te mAtra gujarAtanA akSaradehanI phIkara kare che paNa tenAthI gujarabhUminA sthaladehanA ciMtananI khAsa AvazakyatA che.' "mahArAja ? gujarAtanI lIlIvADI, kAmaghenu samarasALabhUmi, kalpavRkSa sama vepAra udyoga, ane dhanasaMpatithI gujarAtane tRpta karanAra gujarAtanuM vahANavaTuM, e vartamAna samasta vizvamAM eTaluM badhuM te AkarSaka ne upagI che ke, jenA aMge nyAyazIla dezanA rAjavIo temaja videzIonA manamAM galagaliyA thayA kare che. tenu kema ? te tarapha Ape duSTIpAta karyo che kharo ! ApaNI A AbAdI TakAvI rAkhavA gujarAtane evA zetruMjanA dA khelavA paDaze ke, jemAM dezanA rakSaNArthe bhADutIo mudala:kAmamAM nahI Ave. zastrabaLa, astravidhyA, yuddhavidhA, vyuharacanA kauzalyatA, paTAbAjI, nirbhayatA, brahmavidhA, vyahavAravidhyA, pavitya temaja arthazAstra vagerenA zikSaNArthe. tAlImabadha vargo jAgratathI taiyAra rAkhavA paDaze. te para te vicAra karo. rAjana? mAlavanI chata to ApanA mATe AvAhana rUpa che. jemane jemane avaMnipati vikramAditya rAjavInuM birUda dhAraNa karI. jIvananA jokhame mAlavane cha che. tevA dareka vijetA rAjavInA itihAsa tarapha daSTipAta karaze te Apane samajaze ke, vijya pachI rakSaNa ane rASTrouddhAra arthe rAjavIe rAjyanA sevaka banI prajA kalyANamAMja jIvana pasAra karavAnuM rahe che. te teja pramANe ane teja rAjamArgo Ape have jIvana pasAra karavAnuM rahe che. rAjayanA senApatio, ziSTa 5 DI, ane zAstrIonI salAhathI yogya abhyAsa kama nakakI karavo joIe. gujarAtanI vidhyApITha ane pAThazALAnAM pAThaya pustakamAM sudhAre kara joIe. jethI Ajane gurjara vidhyArthI bhaviSyane mahAna tejasvI narana banI zake. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170. [mahAna gujarAta rAjana? mAre dIlagIrI sAthe jaNAvavuM paDe che ke-Aje AkhA dezamAM evA sAcA ahiMsaka bhaDavIro nathI ke jenA cAritra brahmateja, ane saMyama AgaLa uddhata vatana vALAo ogaLI jAya ne saMyamI bane. * "he pratApI gujararAja? jyAM sudhI ApaNe rAjayogI mahAtmA budha ane prabhu mahAvIra jevA mahAna avatArIone ahiMsAtmaka upadeza temaja temanA jIvanamArganuM rASTrakaraNa temaja dezohAranAmAM anukaraNa na karIe ane saMkhyAbaMdha ahiMsAtmaka gurjara viro rASTramAM pedA na karIe tyAM sudhI, ApaNuM pitA mahezvarIe darzAvela ahiMsAtmava tatvajJAnI vidhAbhyAsane artha zo? ke "rAjana ? ApanI samakSa atyAre je jAtanuM tatvajJAna raju karuM chuM te vauki temaja jana zAstranA "ahiMsAvAdI tatvajJAnanA siddhAMtane puratI rIte samajIne karU chu eka samartha jainAcArya tarike atyAre nipakSapAta pharaja bajAvatA khullI rIte mane jaNAvAdaka, jemane somanAthanA maMdIranI dudaza karI, ane jemane najara najara joi che. temane rAjatAta sAMbhaLatA kharekhara thatharI Ave che. eTaluM ja nahi. bhaviSyamAM AvuM hajIbI banavAnuM che paDaghA mAre kAne athaDAya che. tenuM kema? - ' rAjana? mArI A bhayaMkara agamacetI para dhyAna ApI. Apane yuvAna varga ane tenAje dezanuM kauvatatIne nura che tene, juthamAM keLave. temaja barobara sajaja rAkhe have te rAjasattAe, dareka dharmAcAryoe temaja prajAe dezane aNi prasaMge sahAyaka thavA koIpaNa paLe kaTIbadha taiyAra rahevuM paDaze. ' rAjana vidyArthIonI buddhi ane zakti khIlavavA sarvAMgasu dara vakaraNa, alaMkAra zAstra, nyAyazAstra vagere graMthanI racanA turataja gurjara bhASAmAM dhavI joIe. jemAM jene ane vedAMtavAdI paDIe pita pitAnI marIyAdAmAM hI. ahiMsAtmaka tatvajJAnane puratI rIte samajI nItI, artha, ane dharmazAstronI AjJA pramANe dezane temaja prajAne bhaDavIra ane maradAMgI Atma saMyamI banAvavA ja joIe. - rAjena? vahevAra tatvajJAna sAthe ahiMsAnA svarUpane meLavI rAjakAraNamAM ahiMsAvAdI tatvajJAnane artha, rASTranA udayamAM temaja saMcAlanamAM evI rIte karavo joIe ke, artha sAma, daMDa ane bhedanI rAjanItIe bhUmine rakatabhIjItaryA vagara, buddhiprabhAe rASTranuM rakSaNa ane udaya thAya. 5davase ahiMsAvAdI sarvavyApaka tatvajJAnathI thavAno che samartha tAraNahAra Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suradhara ane samrATa ] 171 evA mahAna yugAvatArIonI doravaNa nIce deza. jyAre ahiMsAtmaka rAjavAdamAM keLavAze tyAre ja teno udaya thavAne che. rAjana? mahAna gujarAtane puratI rIte ahiMsAvAdamAM keLavavuM paDaze. gurjara bhASAnA mahAna dharma graMthenA racItAoe rASTranA AmA banavuM paDaze. temaja evA Atma saMyamIo jAte ahiMsAvAdI upadezaka banavu paDaze jyAM rASTra sa cAlana khule khulluM prajAjanenA hAthamAM ja hoya, jyAM ahiMsA paramo dharmane jayanAda samasta dezabharamAM vyApaka banyuM hoya? tyAre kaMI paNa paradezI ke, dezanI deNa nathI ke te, A ahiMsAvAdI deza sAme najara paNa karI zake? - rAjana atyAre mArI mane devatA sAkSI bhuta thAya che ke, gurjarabhUmimAM atyAre aDi sAvAdI tatvajJAnano ane jItendriya darzananA muLIyA evA te uDANamAM utarI rahyA che ke, najadIkamAMja bhAvinI haze te ? "Aja mAtRbhUmi ahi sa vAdI amArI paDAhathI mAchatI raheze. tyAra pachI kALAMtare samasta bhArata aneka prakAranA paradezI vaMToLIyAothI gherAze. jemA avatArI mahAna vibhUtionA hAthe, balIdAne ane upadeze mukata banaze. pachInuM svataMtra bhAratanuM prajAsattAka rAja ahiMsAvAdI tatvajJAnane dIpAvanAra banaze. zAstradhArI rAjasattAo paNa ahiMsAvAdI bhAratanA mitra rAjavIo sAme raheze. ne samasta vizvamAM bhAratano jayajayakAra thaze. - surizvarajI ApanuM A bhAvi ujavaLa bane ane bhArata potAnA udhyanA gya mArge jaladIthI svataMtra bane evI huM prabhu pAse prArthanA karU chuM - rAjana? have amArI Avazyaka koyAne samaya thaela hovAthI amAre javuM joIe. jethI sarve ne mAro dharmalAbha. ATaluM kahI surizvarajIe mahelethI vidAya lIdhI. teonI puMTha dekhAyuM tyAM sudhI gujararAjanuM teja raTaNa hatuM ke kevI prabhAmaya dIya AkRti ? ane ke mArgadarzaka prabhune upadeza ? dhanya che, te jananI ke jeNe AvA ratnane janma Ape che. zrI hemacaMdrasUrijInA gayAbAda-rAjamahelamAM hAjara rahela sanAtana, dharmAcAryoe gurjara rAjane jaNAvyuM ke, he sujJa rAjana? AvatIkAle rAsabhAnI khAsa evI beThaka bolAve che, jemAM sanAtana dharmAcAryo, ne paDIta pitAnA abhIprAya gurjara graMtharacanA para puratI rIte ApI zake. ane ApanuM temaja rAjasabhAnuM tethI samAdhAna thAya. * * ThIka che. 5 DItajI kahI, mahArAja mahelanI aMdaranA vizrAMti khaMDamAM gayA. ne pratihArIe sabhA barakhAsta karI. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 ju siddhahema vyAkaraNa praNetA: mahArAjA sidharAja rAjasabhAmAM beThA che. A samaye AcAryazrI IrAdApUrvaka padhAryA na hatA. rAjasabhAnA paMDItAe A takane lAbha laI AcAryazrIne mahArAjAnA hRdayamAMthI utArI pADavA ane temanA pratyenuM mAna ochuM karavA aneka rItIe prayatna cAlu karyA. , 'eka paMDItajI, rAjana! Apa zaiva dhamAM che. ApanA vaDavAo pUrvaka bathI zaiva dharma pALatA AvyA che. jaina dharma to ApaNe pratipakSI che. tene Apa jevA narendra pratsAhana Apaze te, samasta gujarAta jaina dharmo ja banI jaze, ane zaiva dharmane sadaMtara nAza thaze tenuM pApa ApazrInA zIre Avaze. tene dIrdha draSTIthI vicAra karI, saunA hItArtha zrI hemacarinA zAhane tyAga karavA huM Apane vinavuM chuM. ' - bIje paMDIta. nAmadAra? vANI bAo haMmezA vANImAM zurA hoya che. teo pitAnI vAta cAturIthI bhalabhalAne AMjI de che. te pramANe Apa paNa sUrijI nI vAta cAturImAM ja kheMcAyA che. bAkI Apane pAke anubhava thaze tyAre samaja paDaze ke temanI badhIe ApaNuM pratye jALa che. rAjana? badhe pa thAya paNa je samAjamAM janma lIdhe che. te vaMzane temaja samAja dharmane palTo karavo te ghora pAtaka gaNAya ema vedAMtavANI che. te para vicAra karavuM joIe. - trIjo paMDIta. "he nAradavI eka vakhata surizrI zuM kare che te jovA huM, upAzrayamAM gayA hatA. jyAM me joyuM te, mahArAje ApaNA veda dharmanA badhA che jJAna bhaMDAramAM rAkhyA che, ane temAMthI vAMcana karI karI tatva kheMcI vidvatA prApta kare che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sidhdha huMma vyAkaraNa praNetA:-] 173 amAre eTalu te mAnya karavuM paDe ke sUrizvarajI satya vakatA che. eTaluja nahi paNa tee satyanA khAsa pujArI che. teo asatyanuM AcaraNa kadApI kAle niha kare. jethI rAjana? Apa temane puchIneja khAtarI karI ke, temane vyAkaraNa Adi pratimAna graMthaiAne abhyAsa vaidAMtika grathAnA AdhAre karyAM che ke nahi ? A pramANe thatA satyavakatA sUrijInA pratiuttarathI amArI khAtarI. thaze ane amArA sarvenA dIlanuM samAdhAna thaze. cothA vRdhdha paMDIta....huM devendra...? ajaba gajaba thai gayA che. meM mArI yA vaDIlAnI jIMdagImAM paNa nathI joyuM ne nathI jANyuM te, Apa zaivI mAgI rAjA thaI ApaNA pratispalthi jaina dhama ne pretsAhana ApI rahyA che? ameAne te atisaya DaMkhe che... ane Apa haeNmasurine izvara tulya mAtA che. AnA artha zo ? Apane game te kharU?....khera, zIva ? zIva? zIva? AvI rIte aneka brAhamaNa paDItee surIzrInI gerahAjarIne lAbha lai temanI virudhdha rAjAnA kAna bhabheryAM. dIdha draSTIvAna mahArAjAne AnI vadhu asara thai nahi paNa eTale tA nakakI khyAla thayA ke, A sarve brAhamaNa pa'DIteA gurudevanA ane satya jaina dharmAMnA puN vezI che. teonu samAdhAna karavA mATe bIjeja dIvase mahArAje rAjasabhA khelAvI jemAM AcAryazrIne paNa padhAravA vinaMtI karI. jItendra vyAkaraNanI mahatA bIje dIvase vizvAna paMDItA, zAstrIe, nagaramahAjana sAmatA, ' temaja saSTa dhamanA dhama cAyeAMthI rAjadarabAra evAtA khIcokhIca bharAye ke jANe AjanA darabAramAM sarizrInA ghaDataranI aNumelya kIMmata aMkAvAnI na heAya ? barAbara samayasara sUrizrI Adi munimahArAjo temaja khuda mahArAja paMdhAryAM jayanAdonI duhI pAkarAi vArAMganA nAca vagere darabArI kAryAM cAlu padhdhatI pramANe tvarItatAthI saMkelI levAmAM AvyA, te dabAramAM zAMti prasarI. zrI sudha mahAjana ane nagarajAnI puratI hAjarIvALA rAja darabAramAM mahArAjAe ubhA thai sUrizrIne bhAva pUrvaka vaMdana karI namratAthI puchyu ke Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 [ mahAna gujarAta he surIdeva? zuM Ape sanAtana veda zAstranA AdhAre vidhyatA prApta AjanI sabhAne bheda sarizrI purI rIte samajI gayA hatA jemAM temane A pramANenI zaMkAnuM nivAraNa karavAmAM. jana dharmanI mahatA ane gaurava lAgavAthI sarizrIe ubhA thaI dezanA devAnI ha5thI zAMtithI javAba ApatA sabhAjane temaja rAjavIne udezIne jaNAyu ke, he vidvAna sabhAjana ne rAjana? "prabhu mahAvIre pitAnI bAlyAvasthAnA 8mA varSe indra mahArAje brAhmaNa svarUpe prazno karyA tene javAba pAThazALAnA mahAna vyAkaraNa zAstrI temaja jagatane khAtarI thAya tevI rIte avadhijJAnI prabhue Indrane Ape. jenA aMge 1 saMjJA sUtra (2) praribhASA sUtra (3) vidhi sUtra (4) niyamasUtra (5) pratiSedha sUtra (6) adhikAra sUtra (7)atideza sutra (8) anu vAda sutra (9) vibhASa sutra (10) napAta sutra A pramANenA daza sUtre racAyA tathA "jinendra vyAkaraNa pragaTa thayuM-A joI pAThazALAnA upAdhyAya paNa sAnaMdAzvarya pAmyA. pachI mahAvIrakumArane tIrthaMkara deva tarIke mAnI pAThazALAomAM A kALe temanA jInendra vyAkaraNanuM adhyayana cAlu rakhAvyuM. tyArabAda prabhu mahAvIranuM A "jInendra vyAkaraNa valkala patro para lakhAvyuM. jenI pUrva kAlina hasta lekhita prate he rAjana ? pUpara parAthI ja nAcAryonA jJAna bhaMDArorAM saMgrahita hovAthI, tenA AdhAre ane mAtA saravasatinI zAkSAtamaya prasannatAthI meM kAvya ane sUtraracanAmAM vidvatA prApta karI che. jemAM vedazAstro temaja sarve dharmazAstrano amAre abhyAsa tatva tirakSaNArthe kare joIe. temaja bhaMDAramAM sarve dharmanA 2 the rAkhavA joIe. te amAro dharma hovAthI, amee sanAtana dharmanA arvAcina temaja minaJthe amArA jJAnabhaMDAramAM rAkhyA che ne teno sadaupAya yogya prasaMge karIe chIe. ane te pramANe sarve dharmanA dharmAcAryonA bhaMDAramAM temaja rAja bhaMDAramAM Aje paNa vidhyamAna che-te zuM A pramANene jJAna saMgraha apavAdane pAtra gaNAya kharo ? : ( A pramANene vikatA bharyo javAba sAMbhaLI sau karI ja gayA. have brAha maNa paMDIte temanI sAme zuM bole? prathamathIja surIzvarathI sau dhrujatA hatA. surIzvara pAse eka paNa dalIla TakI zakI nahi. anate sau e AnaMda ne satiSa vyakata karyo Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha huM ma vyAkaraNa praNetA: 191 (3) A pramANe vizvAna paMDItA sAthenA dhamavAdamAM zrI hemacaMdrAcArye sa dharmAMcAmAM ane rAjavInA dIlane jInendra vyAkaraNanI mahattA" ane pete prApta karela jJAnanI khAtarI ApI. A samaye bhale vedAMtvAdi-dhamA~cAyA~nA aMtaramAM matabheda rahyo hoya paraMtu bahArathIteA AkhIe rAjasabhAnuM vAtAvaraNa zrI hemasUri tarapha puratI rIte DhaLelu ane temanI jJAna zakitanA mukatakaMThe prazaMzA karanArU banyuM hatuM. A samaye paMDIta sabhAnA adhyakSa zrI zrIpAlakavi, temaja anya dha cAryAe-mAlava jJAnabhaMDAra aMge rAjavI sAthe masalata karI ane AjanI sabhAmAM sarvAnumate ema TharyuM ke gujaragraMtha racanAnuM mahAna kAya surizvarajI teja suprata karavuM-A pramANe TharatA-rAjasabhAnA adhyakSa sthAnethI kheAlatA mahArAjAe jaNAvyuM keH gurudeva! mane vicAra thAya che ke, rAja meojanA samayane mahAna jJAna bhaMDAra dhArAthI pATaNa lAvavAmAM Avyo che,, temAM aneka viSayenA prathA uparAMta ati uttama eka bAja vyAkaraNa' mayuM che, jenA rA~yatA mahAkavi dhanapAlejI che. jethI Aja paNa mahArAjA bhAja ane mahAvi dhanapAlanI yaza gAthA ane amara z2Iti cemera prasarI rahI che, Apa paNu mahAna vidvAna che teA, tenAthI caDhIyAtu mahAgujara vyAkaraNa ane addabhuta graMtha bhaMDAra na banAvI zake! ! Apa prathAnI racanA karaze to tethI, saunI kIrti bhAvacaMdra dIvAkarAnI mAphaka jayavaMtI banaze. ane jagatanA vidyAneA para mahAna upakAra karyo gaNuAro...gurudeva! mArI A pRcchA pUrNa karaze evI mArI Apane nA vinaMti che. tene aMge zvetI sAmagrInIbadhI vyavasthA rAjya taraphathI khase karavAmAM Avaze. surIzvarajI~~~~rAjana! ApanI sAhitya pratye atizaya khuza thayA chuM. bhale; mane temAM jarAe vAMdhe vIra prabhu ane mAtA sarasvatI devInA sahAyatA baLe kAmanAnI sidhdhi thaze. ATalI umeda joi hu nathI. bhale, mahAApaNI sarve ma Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta rAjA paNa ceAgye uttara sAMbhaLatA ati khuza thayA ane sane saMbodhIne kahyuM ke; prajAjane! A mahAna upakArI pUjya mahApuruSe mArI agraDu bharI vina Mtine svIkAra karI, ryAkaraNa Aditra thenI racanA karavA vacana Apyu che. te temanA kArya mAM saue sArI madada karavI. 16 surizrIe guja rezvaranI vinaMtIne svIkAra karyo. A samaye rAjadarakhAramAM surizvarajI temaja mahArAjA jayadevanA jayadheASanAdethI sabhA evI rIte ga' rahI ke jANe kAi zAsana avatArIne pArabhAvane guranI saMskArI bhUmikA vadhAvatI naheAya ? A pramANe harSanAdo vacce rAjadulA visarajana thai. pachI upAzraye jai surizvara graMtha racanAnuM kArya cAluM karyuM. (6) kAzamira dezamAM Avela bhAratIdevInA maMdIre bAheAza rAjadutane mekalI tyAMnA devIpraMtha bhaMDAramAMthI vyAkaraNa zAstranA prAcina ATha graMthA lAvavAnA traMbadha yeAjAya. gujarAtathI kAzamIra jatA AvatA A kALe lagabhaga cha mahInA thatA hatA. chatAM capaLa mAMgaNIvAra duta tyAM jaladIthI pohacI gayA. devImaMdIre temaja rAja darabAre jai tyAMnA kama cArIneA, purAhI, temaja rAjyAdhIkArIone rAjaduta vyAkaraNu grathAne lagatA guja resvaranA rAja kharItA suprata karyAM. jene sahaharSa svIkAra thayA. r A samaye daivIma dIramAM apUrva camatkAra thA. prazannagIta devIe svAdhiSyayakAne AjJA karatA jaNAvyuM ke " zrI hemacaMdacAya mArA prasAda pAtra che, eTaluM ja nahi paraMtu tee jana zvetAMbara saMpadAyanA agragaNya rAktizALI zrutajJAnI mahAtmA che. te mArA smRti mata pratikRti rUpa che. jethI temane joyatA zreyakara sarve graMthA Ape." mAtAdevInI sucanA ane AjJA mujaba nIce graMthA bhaMDAramAMthI rAja dutane suprata karavAmAM AvyA. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhdha haMma vyAkaraNa praNetA:-] 177 (1) caMdragAmI (2) zAkaTAyana, () Apizali (4) utpala, (5) hari, (6) kSIrasvAmI (7) pANinI, ane (8) je kendra vyAkaraNa, A pramANe AThe mahAna gra nI prate meLavI rAjaduta pATaNa Avo. rAjadarabAramAM hAjara thaI mahArAjAne namana karI dute jaNAvyuM ke he rAjanI A AThe pratho khuda bhAratIya mAtAe sAkSAtakAra thaI, pitAnA gupta bhaMDAramAMthI camatkArI rIte prasannacI-te kamacArIo mAphate arpaNa karatA jaNAvyuM che ke, "sarizrI mArA murtimaMta prakRtirUpa, temaja mahAna jJAnI che. te temanI dareka kRtimAM mAre sahAyaka thavuM ja joIe." A pramANe mAtAe ama sarvene darzana daI pAvana karI-samartha surIzvaranI mahAna avatArI tarike kadara karI che, eTaluM ja nahi paNa amone prasAda ApI zubhASiza daI mokalyA che. AkhI e rAjasabhA ane khuda mahArAjA, bhAratIya devIno surIzvara pratyene A pramANene AgAdha prema joI vadhu AkarSAyA, khuda mahArAjA jayadeve sUrIzvarane bharasabhAmAM vaMdana karI svahaste uparokata ATha prati vyAkaraNanI racanAarthe arpaNa karatA pitAnA jIvananI sArthakatA mAnI. pachI zrI hemacaMdrAcAryavALA pATaNano upAzraya samasta gujarAtanI vidhApITha banyo. jyAM khuda hemacaMdrAcAryajI-sarva sAdhu saMpradAyanI yudhdhamAM mahAna yugAvatArI devendranI mAphaka, megya bhadrAsane bIrAjamAna thatA. prabhu mahAvIranA prathama gaNadhara zrI gautamasvAmInI mAphaka amodha vANIthI graMthanI racanAmAM jIvananI sArthakatA mAnatA zrutajJAnI ziSya samudAya temaja lahIyAo surIzvara racita zlekane zabdezabda sacoTatAthI utAratA, jemanI akaracanAnI addabhuta zailI evI te sacoTa ane aNamola banatI ke, jANe paMcamaArAmAM sUrideva pote, sAkSAta prabhu mahAvIra Adi tIrthakara denA pratichAyA rUpa na hoya? AcAryadevanA mukhamAMthI zratadhArA himAlayanA vahetI gaMgAnA pravAhanI jema vahetI amRtavANIne, paMDIta, zAstrIo, temaja zratajJAnI ziSya samudAya jhIlatA ane lohIyAo utsAha pUrvaka lakhatA. A pramANe savAvarSanA aMte savAlAkha zleka pramANa "gurjara hema vyAkaraNa traNaso lahIyAonA hAthe lakhAI taiyAra thayuM. jenA muLasa, Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 [mahAna gujarAta vivecana, sadaskRti, nAmamALA vagere taiyAra thayA. temaja dhAtupAka, gaNapArka, liMgAnuM zAsana vagere vyAkaraNanA AThe vibhAge lakhAI taiyAra thayA. tyAra pachI surizrIe abhinava vyAkaraNanI racanA zarU karI, jemAM sAta adhyAyanA mULa sUtra 4685, uNadina 1006 satra, ane AThamA adhyAyanA 1119 sUtronI racanA thaI. A pramANe kula 5691 sUtre temaja 110 zleka pramANu zrI "sadhdha hema vyAkaraNa racAyuM. temaja A graMtha upara brahad madhyama-laghu ema traNa TIkAo arizrIe banAvI. A vyAkaraNa graMthanuM lakhANa suvarNa zAhIthI thayuM. jemAM traNa lahIyAone hamezA eka eka dAma ApavAmAM Ave che. A pramANe saMvata 1194 thI 97 sudhInA traNa varSamAM vyAkaraNa graMthanI 300 nakale tayAra thaI. zrI hemacaMdrAcAryanA upadeza pramANe graMtha racanAnI khuzAlImAM mAchInI jALe baMdha karAvI ne karaDe naiyA puNya dAnamAM kharacyA. bRhada vRttinuM pramANa 18000 zleka. madhyamavRttinuM , 12000 laghuvRttinuM , 6800 kula pramANa che 36000 zloka pramANa A pramANe graMtha racanA mahatvatAmaya banI graMthanA pratyeka pAThanA ane te ekeka zloka vadhumAM, AryA, upannati, mAlinI vigere chaMdathI vyAkaraNa alaMkRta thayela che. prazastimAM ma. muLarAjathI AraMbhI siddharAja sudhInA rAjavIonuM Abehuba varNana AlekhavAmAM Avyu che. jemAMthI ItihAsakAro mATe pramANabhUta bAbate jANavA maLe che. AmAM prazastasaha kula 35 zleka che... ATalo moTo graMtha aneka vibhAgamAM racAye chatA tenA magaLa caraNamAM mAtra eka ja zleka che. A vyAkaraNa uparathI 90000 zleka pramANa khUhaTha, nyAsa pharIthI racAyela che. je atyAre saMpUrNa maLatuM nathI paraMtu TuTaka rIte prApta thaI zake che. A graMtha haju aprasiddha che. A pragaTa karavAmAM Ave te mahAna upakArI nIvaDe. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sidhdha hema vyAkaraNa praNetA:-] + 179 eka dIvasa prabhAtanAja mahArAjAne pathArImAMthI jAgrata thatAja, vyAkaraNa graMtha paripUrNa thayAnI vadhAmaNI maLI. mahArAjAnA AnaMdane pAra rahyo nahi. putra janmanI vadhAIthI jeTalo AnaMda thAya tethI adhika AnaMda anubhavyo. vadhAmaNI ApanAra pratihArIne harSanA AvezamAM Avela rAjavIe gaLAmAM kImatI ratnajadrata hAra arpaNa karI jIvananI sArthakatA mAnI, graMthanI samAptimAM mahA mahesava zarU karyo. antima dIne zrutajJAnanA bahumAna arthe hAthInI aMbADI para thatajJAnane zubha haste padharAvI, rAjyanI saMpUrNa sAmagrI saha hAthIne moTo varaghoDe caDhAvavAmAM AvyuM. jemAM sUrIjI, vidvAna paMDIta, sAmate, amaladAro nagarajane. mahAjana ane sanArIothI zobhato varagheDe AkhAya gAmamAM pharI rAjabhuvana para utaryo. tyAM rAjasabhAmAM mAnava medanI samakSa A graMthanI pUjanAdi vidhi zrImadda hemacaMdrA cAryuM karAvI. rAjapurohIte zubhASiza dIdhA, ane pachI tenI vAMcanA zarU thaI. bIje divase rAjapurohIte rAjamahele jaI samrATane kahyuM ke rAjana! badhuM to ThIka paNa, A vyAkaraNamAM ApanA vaMzane lagatuM varNana kema ApavAmAM AvyuM nathI ? mahArAjAe jaNAvyuM ke "he paMDIto! A vAta mane AvatI kAle yAda karAvo eTale surIjIne puchI samAdhana karIzuM. sarasvatinI sAdhanA ane kArya siddhi samagIrAja zrI hemacaMdrAcAryane A hakIkatanI mAhIti tAtkalIka malI gaI. emane paNa samajAyuM ke, "A vyAkaraNa samasta dezamAM vyApta thavAnuM che. te, temAM rAjavaMzane lagatuM pramANa bhuta varNana Ave te, gurjara nareza ane gujarabhumInI kIrti vadhAranAru thaI paDe tema che. eTale temaNe teja dIvase suMdara caka zailImAM 35 zleka pramANa prazasti racI. A racAyuM te upAzraya mAM! ane graMtha ho rAjabhaMDAramAM ! have zI rIte temAM te dakhala karAya? te eka vicAra thaI paDe. sUrIzrIe ane nizcaya karyo ke...... Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * [ mahAna gujarAta AmAM 'zrutadevI'nI sahAyatA lIdhA sivAya chUTakeA nathI, eTale te ekAntamAM padmAsane besI dhyAnamAM tallIna banyA. 180 dhyAnathI kaI vastu nI sidhdhi thatI nathI ? temAM ajaba zakita che ke: hajArA mAIla dura hAvA chatAM tenAthI dhArela mAnavI athavA devIdevatAne peAtAnA pAse khecA zakAya che. dhyAna mAtrathI AkAzamAMthI jatA svaniya vimAnane samaye mAtramAM aTakAvI zakAya che. yeAga dhyAnathI dhArA te thai zake che. aDhuiM dhyAnanA baLeja sarasvatI devI hAjara thayA. sUrI. zrInI ucca kATInI maneAbhAvanA jANI prasanna thai jaNAvyuM ke; 'huM mahAtmA ? zAsananA AThe adhyAyamAM dareka adhyAyane cheDe. prazasastinA cAra cAra zloka jayAre tame vyAkaraNuM ughADI joze tyAre lakhAyelA joi zakazeA. "A nyAkaraNa prasidhdhine pAmaze eTalu ja nADu paNa sAtheAsAtha Apanu ane mahArAjA jayadevanuM nAma paNa amara thaze. ane A vyAkaraNa siddhahema zabdAnu zAsana "nA nAmathI jagaprasidhdha thaze." * devInA AzirvAdathI banyu paNu temaja ? bIjo divasa thayA. irSALu brAhmaNA manamAM harakhAtA, harakhAtA, rAjasabhAmAM jaldIthI AvavA lAgyA. tete emaja mAnatA hatA ke, 'rAjyayaza gAthA' surijIe lakhI nathI, tethI rAnna nAkhuza thai A vyAkaraNane ayeAgya jAhera karaze. ane abhyAsa mATe pata jalI ane pANInInuM vyAkaraNa kAyama raheze rAjasabhAmAM mahArAjAnA udgArA rAjasabhA bharAi ane vidyAtAnA mukhe vyAkaraNanuM vAMcana zarU thayuM. tyAre dareka adhyayanamAM prazastanA cAra zlokA evA camatkArIka rIte sabhaLAyA ke, jemAM sighdharAjane sUrIzvaranI ni:svArtha sevAnI khAtrI thai. pachI temaNe sUrIzvaranA sAhitya kAryanI mukata kaOM prazaMsA karatA prajAjanAne jaNAvyuM kuM :-- "huM mArA prajAjane ? me aneka kSetrAmAM mahAna vidvAna mahAtmAe joyA che. paNa badhAmAM nisvArtha, devasamAna, mahAna yugAvatArI surIzvarajInA jevA satasaMganA lAbha mate temaja Apane bhAgyeja malyA haze ? jemane mArI AgrahabharI vina'tIneA saharSa svIkAra karI, mahInAe ane varyAM sudhI jehamata uThThAvI sarvenI icchA paripurNa karI che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha hema vyAkaraNa praNetA:-] 181 A graMthane vAMcatA saune surIzvarajInI vidvatA saheje khyAla AvI jaze ke, A vyAkaraNa tAnasAgarathI relamachela banela che. ahiM ApaNA paMDItajanonuM samAdhAna paNa thaI jAya che temane samajavuM joie ke, je huM surIzvara pratye kheMcAyo houM te, mAtra temanA jJAna ane cAritranA baLeja. bAkI vAcaLatAmAM kheMcAya jauM tevo mane na mAnazo. dareka adhyAyanA antanA cAra kalekamAM abhuta camatkAranI camake jaNAya che. jemAM mane to lAge che ke mAtA sarasvatIjInI ja karAmata che. dhanya che temane jJAna zakitane ! mArI IcchA che ke, A vyAkaraNa have ApaNuM abhyAsakrama mATe samasta gujarAta nI vidyApIThamAM dAkhala karavuM, ane purvanA cAlatA vyAkarane baMdha karavA, - "punaH eka vakhata kahI dauM ke, ApaNe gurudevano uddhAraka tarIke jeTalo upakAra mAnIe teTalo ocho che. AvA upakArI puruSothI gujarAta gora vatA dharAve che. dhanya che gujarabhumIne ane dhanya che temanI janmadAtAne ke jemaNe AvA uttama puruSone janma ApI mahAna upakAra karyo che. siddharAja gurUdevanA A kAryakSetrane kadI visaranAra nathI. maraNAMta sudhI upakArIne rAjavI yAda kara raheze. pharI ekavAra tyAga ane saMyamanI murti sAme sUrI varane mArI aMjalI samapI kRtArtha thAu chuM. rAjavI sAthe prajAjano, paMDIta, sAmate, vigere saue sUrIzvarane vaMdana karatA surIzvaranA A sAhitya kArya nI anekavAra prazaMsA kare che. jaina zAsanano ! jaya he ! guru zrI hemacaMdrasurijIne. jaya ho! A pramANenA jayanAde vacce A aThThAI mahesava AnaMda vRttithI ujavAyo. ' jayanAda sAthe rAjasabhAnuM kArya pUrNa thayuM. sabhA viparAtA saue ghara tarapha javA mADayuM. Ajane Akho divasa core, care, mahAle ane galIe galIe jyAM juo tyAM ekaja vAta. "zuM! surIzvarajInI apAra jJAna zakita! zuM vidvatA! temanA AgaLa te sarasvatI paNa hajurA hajura sahAyaka banI rahela che vigere vigere....... Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 * [mahAna gujarAta sUrizrInI amara kRtine kIrtivaMta banAvavA brAhmaNa paMDItanI salAhathI pATaNanareze A graMthane kAzmiradezamAM sarasvatinA maMdire maMtrIzvaro sAthe mokalyo. jyAM kAzmira nareza ane tyAMnA paMDItanI hAjarImAM zrI sarasvati mAtAnA prasAdathI, kaLikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrinA haste lakhAela A graMthane, caMdra kuMDamAM padharAvavAmAM Avyo. ghaDI be ghaDImAM te jANe addhara rIte sAkSAta mAtAe jhIlI ne lIdhe hoya te pramANe A graMtha kero suvarNanA thALamAM kuMkuma puSpa temaja akSatathI puchata thaela tarI AvyuM. A pramANe banela addabhuta ghaTanAthI vyAkaraNa graMthanI temaja tenA kRtikAranI khuda kAzimara nareze ane zAstrIoe paNa mukatakaMThe prazaMsA karI. rAjavIe maMtrIzvara vigenuM bahumAna sAcavI graMthane temanI sAthe pATaNa mokalI Apo. pATaNanA rAjadarabAramAM maMtrIoe mAtAnA maMdIre banela camatkArika vRttAMta siddharAjane kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLI rAjavIne ghaNoja saMtoSa the A samaye rAjasthAna kavioe paNa tenI prazaMsA karatAM kahyuM, bhrAta saMbRNu pANinI pralapitaM kAtaMtra kathA vRthA mA kArSIH kaTu zAkaTAyana vacaH kSudreNa cAndraNa rkim kA kaMThAbharaNAdi bhibaTharaya tyAtmAna manyairapi zrUte yadi tAvadartha madhurA zrIsiddha he moktaya bhAvA:-arthathI madhura zrI hemacaMdrasUrinAM vacane arthAta temanI kRti vidyamAna che. te, "he pANinibaMdhu! tArA pralApane baMdhakara, kAtaMtranI kRti rUpa kaMthA (godaDI)vRthA che. he zAkaTAyana! tuM kaTuvacana kADhIza nahi. zuddha evI cAMdrokitathI zuM? ane bIjA paNa kaMThAbharaNAdika vyAkaraNathI pitAne bara (jaDa) banAve ! A pramANe vyAkaraNanI prazaMsA samasta gurjara dezamAM thavA lAgI, A kAryamAM udayana maMtrIe uMccakoTIne sAtha Apyo hato. jethI tenA harSane pAra surizrInI alaukika kRtithI samAye nahi- pATaNanuM mahAjana te A kALe harSagheluM banyuM. ane pATaNanI vijayI patAkA, zAMtu mahetA ane mahAmaMtrI muMjAlanI kArya kuzaLatAnA kAraNe vadhu kIrtivaMta banI. A kALe pATaNanA gujarAtI mahAjanamAM, lagabhaga 1800 jeTalA te kareDAdhiza hatA. jemane rAjya taraphathI pUratuM mAna maLatuM hatuM. temanA mahele Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha hema vyAkaraNa praNetA -] + 183 koTayAdhiza tarIkeno dhvaja nitya pharakata, tathA coghaDIyAe traNe kALa vAgatAM. maholle maholle maMdIre, prasAde, upAzrayo, temaja vidyAzALAo gajati hatI. teja pramANe pATaNamAM tejakALe 56 jeTalA te abajapatio hatA. jyAM lakSAdhipatio A kALe sAdhAraNa sthitinA gaNatA. bahAragAmathI Avela duHkhI vaNika kuTuMbanA sahAyatA arthe dareka gherathI eka dInAra. (suvarNa sIkko) ane zrIphaLa, bheTamAM mokalavAmAM AvatAM. ane mahAjana taraphathI tenA vasavATanI vyavasthA karavAmAM AvatI. A rIte paradezathI Avela du: khI kuMTuba, udyogIne nityaniyamanA AdhAre karmAnusAra sukhI thatuM. AvI to jyAM udAratA hatI. A jAtanI prathA samasta gujarAtamAM cAlu hatI. jemAM lagabhaga 18000 gAmono samAveza thatuM hatuM. ke jyAM eka ja rAtrimAM kumArapALa devi prabhAve teNe baMdhAvyA hatA. mahArAjA siddharAje pATaNamAM eka mahAna (vizva) vidyAlayanI sthApanA karI. jemAM zArIrIka baLa vadhe ane bALakone yuddha zikSaNanI prApti thAya tevo purata baMdobasta kIdho. A jAtanuM zIkSaNa bALake arthe khAsa pharajI. yAta ne upayogI banyuM. A graMthanI 20 prAMte kAzmIranA sarasvatI bhaMDAramAM mokalavAmAM A nI zivAya aMga, vaMga, kali ga, lATa, karNATaka, kekana, kAThIyAvADa, mahArASTra, ka, mAlavatsa, sidhu, sauvIra, nepAla, pArasIka, murUkuMDa, gaMgApura, haridavAra, kAzi, cedi, gayA,karukSetra, kAnyakuMja, gauDa, kAmarUpa, sapAdalakSa, jAlaMdhara, siMhala, mahAbodhi, beDa ane mAlava, kauzika vagere dezomAM hasana lekhIta patra mokalI eTaluM ja nahi, paNa uparokata dezomAM teno sakrIya pracAra thAya te prabaMdha mahArAjAe karyo. bhASA jJAna arthe nutana vyAkaraNane abhyAsa vidhyApIThadvArA cAlu thaye. adhyApaka tarike jenA kAkala nAmanA kAyastha paMDItane khAsa rokavAmAM AvyuM. A viSayane khAsa pAraMgAmI teja mAphaka alaga alaga vidhyApITha mATe nirNata adhyApake dvArA vyAkaraNa zikSaNa, gurjara nareze samasta bhAratamAM jyAM jyAM potAnI najara pahoMcI tyAM tyAM sudhI cAlu karAvyuM. vyAkaraNanA abhyAsanA nirikSaNArthe, temaja vidhyApIThanA bALakanA . zikSaNa nirikSANa khuda mahArAjA siddharAja avAra navAra hAjara thatA teja Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - [ mahAna gujarAta mAphaka aneka vakhata zrImad surizvarajI temaja anya vidvAna munImahArAje paNa vidyApIThamAM hAjara rahI dezanI mahAna sevA bajAvatA yuddhapaTu temaja zikSaNa kuzaLa vidyArthIonA utsAhanI abhivRdhi arthe rAjya taraphathI ziSyavRtIo ane pariSike apAtA. A vyAkaraNano pracAra te kALe baMgALa mahArASTra ane mALavAmAM paNa cAlu thaze. ane vidyArthIone tenuM jJAna puratI rIte maLavA lAgyuM. A pramANe siddhahema vyAkaraNe AcArya deva zrI hemacaMdrasurijI ane mahArAjA siddharAjanI akSaya kItine dezabharamAM phelAvI. A vyAkaraNanI racanAthI samasta gujarAtamAM te pUrve cAlatA thAkaraNe bAju para mukAyA, ane A vyAkaraNa graMthe tenuM sthAna prApta kIdhuM. A vyAkaraNamAM saMskRta bhASAnuM jJAna uparAMta vyApaka prAkRta bhASAnuM- jene ArSa, prAkRtanuM, nATakamAM vaparAtI zera prAMtika bhASAonuM ane AcArya zrInA samaya sudhImAM sthIra svarUpane pAmelI apabhraMza-gujarAtI bhASA, samAela che. eTale gujarAtI bhASAnI vyutpati ane bIjI bhASAonA ItihAsa ane dhArmika graMtha zIkhanArAo mATe AnA jevuM bIjI vyAkara bhAgyeja vartamAne paNa prApta thaI zake tema che. pANinIe pitAnA AThamA adhyAyamAM, jema vaidika vyAkaraNane sthAna ApyuM che, te mujaba zrI hemacaMdrAcAryajIe paNa siddhahema vyAkaraNanA AThamA adhyAyamAM A pramANe sarasa sabaMdha pUrvaka goThavyuM che. svaracIta vyAkaraNanI kRti saphalatAne prApta thaela I surijIne saMtoSa che. karela kAryane maLela rAjayAzrayano lAbha zrImada surizrIe puratI rIte lIdhe. jema pote abhidhAna ciMtAmaNI" nAmane TIkA sahItane moTo zabdakoza temaja vaidika nighaMTu, dezI nAmamALA' dezI bhASAno zabadakAza, "dhAtu pArAyaNuM" alaMkAranA jIjJAsuo mATe moTI TIkA vALu "kAvyAnuM zAsana chaMdanA abhyAsa mATe pUrve koIe na banAvyuM hoya tevuM "chanuM zAsana ane ItihAsanA abhyAsIo mATe cAvaDA ane solaMkI vaMzanA satya itihAsathI bharapUra ane pramANabhuta "dvAzraya mahAkAvya" saMskRta ane prAkRta bhASAmAM banAvI surizrIe gujarAtane bhAre RNI karyuM eTaluja nahi paNa A kAlIna gujarAtanI graMthadAridratA temane dura karI A pramANe vyAka raNa graMthanI racanA 1194 thI 1197 sudhImAM thaI. tatpazcAta mahArAjA sidharAja mAtra be varSa ja jIvyAM.. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAnA maMdIre ajaba camatkAra, sUrizrInI kRtine amara banAve che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhdhahema vyAkaraNa praNetA :- ] 185 * Anu nAma te jIvananI sAkatA sva racita kRtione rASTra vyApaka banAvavAmAM surizrIe jIvananI sA kartA mAtI, jemAM surizrIne samasta bhAratanA vidhvAna paMDite ane zAstrIone puratA sAtha manyeA. ane pATaNa vizvAnenuM marDara ghara banyuM. surizrIe krameza khIjA aneka sa MthAnI racanAthI sAhityanI prasAdI samAjanA caraNe dharI che. te jotA, ApaNate temanI jJAsiddhi te khyAla yugAvatArI kulikALa sarvajJa" mahAna rASTrapitA tarike Avaze. A badhA uparathI ApaNane tAravavA maLe che ke, putra kALamAM rAjatrIe dhama, ane sAhityanA suMdara kadaradAna ane prANadAtA hatA. Aja bhale ma nI laie ke; sAhitya ane vAMyata atisaya vadhyu che. paNa sadjJAnanuM vAMcana, ne manana, pUrve karatA atyAre atizaya ghaTayu che? koipaNa lAiprorI ke graMthabhaMDAramAM jakhate tenA metejarane puche ke; bhAi ! tameAe hajArena khace pustakA vasAvyA che paNa, temAM ketA sAhityane vizeSa upADo thAya che? tyAre te javAbamAM kaheze ke, 'bhAI'? a dhunika padhdhatie lakhAela, zRMgAra rasI bharapura, ane strI caritrane agrasthAna apAyela Ave. lenA grAhako vadhu che. jyAre mACdaka, mahatvanA, samAja ane dhama unnati kAraka sUtro ane 'itidvAsika' graMthAnI sAme kei draSTI sarakhI paNa karatu nathI, amArA grAhakonA lIsTamAM evA pU-munivarAnA nAmeAte puratA samAsa thAya che ke, jee kALa pravAhamAM taNAi vairAgya ane sAhityanA graMtheAnA badale vele upayAga meAhaTA pramANamAM karI rahyA che.'' jemane A temaja dezane sudhAravA kayAM saMskArI pra theA vAMcavA che? temate te mAtra potAnA jJAna vRttinA poSaNa arthe ja vAMcana joie che. je jAtanA vAMcana parathI sAdhuM sa MpradAye avazya dura rahevuM joie. tenA badale sAdhu samAja temAM Aje vadhu DubatA jAya che. temAM ame zuM karIe? jamAtAnA mAnavI samAje tA vIraputrAne sAcA tatvajJAnI banAvavA che, teA temanA mATe kuvA sAhityanI jarUrIyAta che? te para surIzvarA ane janatAnA vicAre, te te pramANe vIraputrAne keLavavA prayatna kare. jemAM sAdhu sapradAya mATe te pAya pustakonA vAMcana kruma te, avazya nakI thavAja oie. nAvelAnA rasIka sAhityeja jagatane kuramArge deravAmAM hada karI che. tenA para-puratA aMkuza AvaveAja joie. iiha te, bhaviSyamAM tenA kaDavA phaLa sAdhu soMpradAya ane samAjane bhAgavavA paDazeja, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 mu sudhironI sAhitya kRti zrImadda hemasUrizrInA svargavAsa bAdra zabdAnuzAsana para aneka TIkA racAi che. temaja mRhuda-madhyamane ladhu-vyAkaraNanA judA judA vibhAge para paNa TIkAo lakhAi che, A vyAkaraNa parathI zrI, devAnaMde vi. saMvata 1634mAM sidhva sArasvata" nAmanuM vyAkaraNa racyuM temaja tenA upara 'hema prakAza" nAmane 34000 zlAka pramANunA graMtha racyA. je, Aje paNa vidyamAna che. dugapada' vyAkhyA nAmanA ane laghupada nyAsa" nAmatA 30000 zloka pramANu graMtha paNa temaNe racyuM! A graMtha paNa sidhdhahema sahita vidyamAna che. vAdidevasuranI pA thaelA vidyAdhara gaNie savaMta 1368mAM brUhadavuM !" parathI dIpikA' racI ane eja vyAkaraNa para zrI ratnazaikharasurie avasRSTi racI. krameza maheApAdhyAya zrI meghavijayajIe enA uparathI ' caMdraprabhA '(homa kaumudI)" vyAkaraNa racyu ane tenA para zrI hemaca gaNie nyAyasaMgraha temaja nyAyamaMjISA TIkA racI. A sivAya siddhahema madhyamavRtti hovAnA paNa saMbhava che, zrI hemacaMdrAcAya nA dhAtu pArAyaNa sakSepta' graMtha guNaratnasurie' kriyArata samuccaya' nAmanA graMtha racyA parathI zrI A sivAya hAlamAM paNa vyAkaraNa upayogI dhAturatnAkara, hemadha tumAlA vigere aneka prathA meAjUda che; ane vyAkaraNanA aneka navA navA graMthA bahAra paDatA jAya che. Aja vyAkaraNanA sidhdha karelA sahasraliMga zabdonA sagrahuri rAj samucaya nAmathI zrI amacaMda surie prasidhdha karyAM. vamAne vidyamAna evA AcAryAe paNa A vyAkaraNa para yathAzakti phALA ApyA che. surisamrATa zrI vijayanemisurijIe Aja vyAkaraNa parathI prakriyAkrame bRhada hemaprabhA, lahemaprabhA, ane parma lahemaprabhA racyAM che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUridharAnI sAhityakRti ] 187 A pramaNe sa'skRta ane prAkRtAdi bhASAomAM aitihAsika, bhaugAlika, dhArmika, naitika, ane vyakaraNAdinA aneka vizALa graMthA racI aneka surizvaree bhAratanI sAhitya sevAmAM apUrva phALA ApyA che. temaja bhAratanA caraNe apUrva sAhityane khajAneAdharI, pote kRtArtha banyA che, sAthe sAtha kahevu bleize ke:-mahArAjA siddharAje paNa sAhitya sevAmAM ATale apu jenAcArmAMte ApyA na huMta teA, sAhitya racavAnu kAya jeTalu vegavaMtu banyu hatu, te na Anata. ane Ajane sa MskArI gur samAja paddhatimaya vizvatA prApta karI zakayA na heAta ! sAtha mahArAjA jayadevanI mAphka kumArapALe paNa AcAryazrInI sAhityIka pravRttine vegavatI banAvI. aneka prathAnI racanA karAvI. paramAta jena rAjavI tarIke temane temAM jIvananI sArthakatA mAnI. AcArya zrIe peAtAnA jIvananA aMta sudhI dhama ane sAhitya sevAmAMja potAnA jIvananI sArthaMkatA samajI pravRtti cAlu rAkhI hatI, teoe gujara sAhityamAM, samata ja na darzananA tatvajJAnanuM dIvya darzana karAvyuM che. temaja rASTrane rAjadhama samajAvI sanmArge deryAM che. pote sidhdhanI sAdhanA karI che. taryAM che. te rAjane tAryuM che. gurudeva sAkSAta sarasvatIna avatAra samA hatA. teoe peAtAnu' jIvana pavitra mAge jIvI, hajArA zlakAthI bharapura aneka graMthA racI. jagatane nyAya ne dhamanA amIjharatA rAjamAge jIvatA zIkhavyuM che. ? ApaNe surIzvarazrInA pagale cAlI teezrInA racelA sAhityanA, upadezane abhyAsa karavA bhAgyazALI banIe. ane dezanI doravaNImAM tene upayAga karatA thaIe. temaja ApaNA kumArene, tenA jJAtA karI, saMskArI banAvAmAM Adarza dhama pitAnI garajasAdhaka banIe temAMja sAkatA che. surIzvaranuM Akhuya jIvana aneka camatkArika bAbatothI bharelu' che. amAre emanA sAhityIka jIvana, upadeza ane mAdanane lagatu ghaNuM ghaNuM kahevAnuM ane lakhavAnuM che, paNa te te| have, graMthanA khIjA bhAgamAM savistArathI raju karIzu zAsana prabhAvaka AgamAhAraka zrI. sAgarAna datturajIe Aja vyAkaraNu parathI prakriyAkrame "sidhdhaprabhA" banAyu ane pU. paM. zrIcaMdrasAgara mahArAje zabdAnuM zAzana nAmanA mahatvatAbharyAM graMthanI racanA sa 2002mAM karI. A pramANe AjasudhI A siMddhahemanI pravRtti cAluja rahI che, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAnagujarAta zrRti paNa racAi che. sidhdhahema vyAkaraNa gujarAtane yaza, ane 188 para jenA upayega rASTravyApaka banela che. jenA che. A pramANe sAMgeApAMga Akhu sapAdalakSa zrI hemacaMdrAcace racI. bhAratamuminI sidhdhahema zabda joDaNI akhaMDita rAkhI che. kIta, prazastibAda rAjyakuLane itihAsa temaja sidhdharAjanI rAjanItine lagatA zrayakAvya nAmanA graMtha zrI hemacaMdrAcAye racyA. AdhyAvRkSa kAvyanA prathama 14 sargonI racanA sidhdharAjanI huM yAtImAMja sUrizvare raco. eTale tenI racanAnI zarUAtaneA kALa saMvata 1197 pachI gaNuAya che. A kAvya purU thAya tyAra purve ja mahArAjA sidhdharAjane svargavAsa saMvata 1199mAM thatAMja. rAjyagAdI mahArAjA kumArapALanA hAthamAM AvI, je rAjavIne zrIhemaca*drAcArye aNInA samaye khaMbhAtamAM sahAyaka thaI mRtyunA mukhamAMthI bacAvye hatA jene lagatu samasta vRtAMta paNa A dvAzrayakAvyamAM 15 thI 19 sudhInA pAMca samAM suMdara rIte levAmAM AvyuM che. A pramANe A graMtha pramANabhuta itihAsa tarIke Aje janazAsananI temaja jaina itihAsakArAnI gauravatA gajAvI rahela che, surizvarazrInA racita graMthAnI yAdI, 1 abhidhAna ciMtAmaNI (saTIka bRhada zabdakoSa.) 2 vaidaka niMDhu dezInAmamAlA (dezI bhASAnA zabda kASa) 3 dhAtu pArAyaNa (samagra dhAtuonA kASa.) 4 kAvyAnuM zAsana (chaMdanA abhyAsa mATe khAsa manana karavA lAyaka graMtha) 5 itihAsanA abhyAsa mATe cAvaDA ane sAlakI vaMzanA satya itihA sathI bharapura mahAkAvya' Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 6 The prakaraNa 1 luM mahArAjAnI tIrthayAtrA mahArAjA jyadevane rANakadevI, jasamA oDhaNa, ane kacchanA rANA lAkhAjInI mAtAe Apela zrApanA kAraNe soLa soLa rANIo hovA chatA saMtati thaI nahi. saMtati bhukhyA rAjavIe prajotpatinA upAya tarIke zrI hemacaMdrAcArya sAthe tIrthayAtrAe jaI tIrtha ane prabhu darzanane bhakitathI pAvana thaI, tyAMthI vaLatA koIpaNuM tIrthamAM adhiSThAyaka devadevIne AcAryazrInI madadathI prasanna karI. pitAnA vaMzanI rakSA mATe be zabdo puchavAnI jIjJAzA thaI. kumArapALa aMgarakSaka tarIke hamezA sidhdharAjanI sevAmAM hAjara rahetA hatA. jethI temane paNa zrI hemacaMdracAya sAthe ghaNo ja sAro sabaMdha baMdhAyo hatuM. teo paNa mahArAjAnI sAthe haMmezA upAzraye AvI niyamita barmika vyAkhyAne zravaNa karavA lAgyA. pariNAme AcAryadevanI dezanA ane pratibodhathI temane svadArA saMtoSIvRta" aMgIkAra kyu. A vrata temane satyaguNI, kIti vadhAranArU ane abhyodayanA mArge derAvanArUM banyuM. kumArapALa bahudAe pATaNamAM ja rahetA hatA. jemanA vaDIla baMdhu mahipALa tathA kItipALa pATaNa najadIkanA dehasthalImAM rAjya karatA hatA. | dehalI ane pATaNa vacce thADA gAunuM AMtarU hatuM. jethI kumAra pALanuM kuTuMba dehasthalI rahetuM. jemanI mAtA kAzamIrIdevI mATe bane sthaLo lagabhaga samAnaja hatA. kumArapALanA pitA maMDalezvara tribhuvanapALa pATaNanA maMDalezvara ane bhadarAja tarIke, lA. sudhInA pradezanuM vIratAthI : rakSaNa karI solaMkI vaMzanI kIrti gajavI rahyA hatA. temaja AcAryazrInI sevAmAM teo pitAnA jIvananI sArthakatA mAnatA hatA. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 [mahAna gujarAta (1). mahArAjAe tIrthayAtrAne pAko saMkalpa karyo. surizrI hemacaMdrAcArya temaja pATaNanA sarve jainAcAryo, muni mahArAja, nagara mahAjana, sanAtana dharmanA mahAna vizvAna paMDIte, sanyAsIo, ane samasta pATaNanA nagara janene yAtrAe sAthe AvavAnuM AmaMtraNa rAja taraphathI rAjapaDaha vagaDAvI apAyuM. A paDahamAM jaNAvavAmAM AvyuM ke-"rAjavI? somanAtha, giranAra, zetru jaya, Adi mahAna tIrthonI yAtrAe jAya che. te, jemane sAthe AvavuM hoya temaNe pota potAnA 'upakaraNe sAthe laI yAtrAe AvavuM. mANasa dITha mAtra 4 kamathI kazuM vadhu levAmAM Avaze nahi. sanyAsIo, tema ja sAdhuone kharca rAjabhagavI leze.' gurjaranA 300 varSanA itihAsamAM A apurva prabhAvazAlI saMdha rAjavI sAthene tIrthayAtrAe gayo hoya tevo A prathamaja dAkhalo hovAthI pATaNavAsIoe ati utsAhathI saMghamAM rahI tIrthayAtrAno puro lAbha lIdhe. | vikrama saMvata 1197mAM eTale mahArAjA jayadevanA svargavAsanA mAtra beja varSa pUrve-A prabhAvazALI saMdha nIka. hatuM. jemAM hAthIo, uMTo, belagADao ane vahANano pAra na hatuM. jemAM saMkhyAbaMdha pAlakhIo temaja sukhAsano paNa hatA. jemAM koTayAdhizathI lagAvI garIbamAM garIba nAgarIka paNa utsAhathI yAtrAe gaela hatA. A saMghamAM pAdukAvihArI jana sAdhuo uparAMta sanyAsIo paNa hatA prajAjaNa papaikI saMkhyAbaMdha vetAMbara ane digaMbara jaina saMpradAya paNa sAthe hatA temaja gamati vigere aneka saMpadAyanA yAtrALuoe paNa temAM bhAga lIdhe hatA. samudranI jema gAjate, nAhanA mahaTA zaheramAM paDAva karate. A saMdha, dareka gAmonA devamaMdIre, upAzraye, maTha, dharmazALAo, ane du:khIjanene puNe uddhAra karate, zrIsaMgha valabhIpura thaI zatru jyanA rAjamArge AvI caDha. saMdhamAM anya jAtrALuo mAphaka bhAvika mahArAjA paNa "meja DIe" (upAmaha) vinA khullA page, pU. AcAryadeva, muni mahArAje ane mahAjananA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAnI tIrthayAtrA: 1ii mayamAM rahI. dhArmika, AtmajJAnI geNIomAM magna banI cAlatA. (2) eka vakhata ati zramita thaela mahArAje, surizrIne ati Agrahapurvaka DelIne sadaupayoga karavAnI AgrahabharI vinaMti karI. paratuM cAritrasthita AcAryazrIe teno niSedha karyo. A samaye-page cAlavAthI rAjavInA page sejAno bhAga dekhAtA , sarvenA AgrahathI mahArAjA rathArUDha thayA. ane saMghanA meTAnA bhAge-utsAhathI khullA page cAlI yAtrA cAlu rAkhI. A prasaMga pachI traNa dIvasa sudhI kAraNutsava mahArAjA surizrIne maLI zakyA nahi. tethI paDAvanA sthaLe-sarizrIvALA taMbumAM mahArAja, pite sukhasAtA puchavA ocIMtA jaI ubhA rahyAM. A samaye surizrI AyaMbila karatA hatA. rAjAe paDade khaseDI temanuM lakhu bhejana joI lIdhu, te jotA rAjAne vicAra thaye ke-"ahe A jItendriya, zuSka bhejanamAM pANI meLavIne khAya che? te keTaluM khAzcarya janaka gaNAya ? kharekhara temanuM tapa ane puNya duSkara gaNAya pachI rAjavIe pragaTa thaI ati namratAthI jaNAvyuM ke, "he muridevI avajJAnatAthI nahi paNa, mitratAthI mAro aparAdha kSamA kare amArA jevA Apane purA na jANanArA jana sAdhu saMpradAyane miSTAnanuM bhajana lenArA jaNAve che. temAM kharekhara ajJAnatA che. tenI mane atyAre purepurI khAtarI thAya che. - "surizrI? dhanya che ApanI ugra tapazcaryA ane vRta bhAvanAone? javAbamAM surizrIe jaNAvyuM ke, he rAjana? "jaina munirAje ane jainasaMgha AvA tIrthayAtrAnA saMghamAM, carI pAlato hoya che. jemAM AyaM. bilanI tapazcaryA sarUAtanA dIvasathI te yAtrA purI thAya tyAM sudhInI hoya che. A pramANe pUrva paraMparitatAthI banatuM AvyuM che. temAM amArA jevA yogIo mATe AmAM Azcarya thavA jevuM nathI. temAM te amArA karma baMdhano truTe che, ne Atma kalyANa thAya che. bhikSAvRttithI bhojana karanArA, jIrNa vastrane dhAraNa karanArA, pRthvI pIThapara zayana karanArA, evA jainAcAryo-mATe-A pramANenuM AyaMbila vRtaja duSkara gaNAya. ane tenA ArAdhaka mahAtmAo ane tapazvIo Atma nirmaLa karI satvaratAthI jIvananI sArthakatA karI zake che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mahAna gujarAta A pramANe aneka prakAranA dhArmika vidhAtAnI-surizrIe rAjavIne samaja ApI jethI temane atyaMta sa MtoSa thayeA. apUrva sateSita banI mahArAja pAtAnA taqhue gayA. ane AvI tItha yAtrAmAM jIvananI sArthakatA mAnavA lAgyA. aneka gAme ane prAcina tIthairnA devAlayanA lAbha letA zrI saMdha, zetrujaya girirAja AvI pahAcyo. girirAja para mahArAjA jayadeva, sUrizrI, sAthe bhAvathI caDhayA. ahIM yugAdi prabhune namI, bhAva pUrvaka bhakita karI. radayanA caDhatA bhAvathI prabhuNIpujA karI, te bhAre prameAda sAthe jIvananI sAthe katA sAta. rAjavIe tIrthanI rakSA mATe bAra gAma bheTamAM ApyA. ane puratIrIte dAna Apyu pachI tyAMthI zrIsaMdha apUrva utsAhathI-giranAra pahoMcyA, rA'kheMgAranA svargavAsa bAda saurASTranI bhUmi mahArAjA jayadevanA hAthamAM Avela hatI. tethI A tIne vahIvaTa 9 varSathI matrizvara sajajana mahetA kuzaLatAthI saMbhALatA hatA. jemaNe saurASTranI chatabAda prajA pAsethI huM varSomAM karanA meLavelA 20 lAkhamAM potAnA 7 lAkha umerI girirAjanA udhdhAranuM' kAae ghaNuja suMdara banAvyuM hatuM. A kALa pUrve ahIM kASTanA madIrA hatA. tenA sthaLe sajjana mahetAe pASANanA bhavya, AkarSaka ane majadyuta su Mdara madIrA baMdhAvyA hatA. 192 jenA darzanathI zrIr3emacadrAcAyate temaja mahArAjAne atyaMta AnaMda thayo. sarvenA dekhatA sUrizrIe jaNAvyu ke,-hai mahetA ? tameAe A zAzvatA tInA chagehArathI, sva ane paranu kalyANa sAdhyu che, temaja Aje mahArAjA jayadevanI kIti ne gajavanAra A jIrNAdhAranAM A kAryathI, gava gurjaranA itihAsamAM nAma amara karI che. A kAya mAM rAjanA udharAvela karanA 20 lAkhaneA A pramANe hImatathI sadaupayoga karavA badala mahetAne}pA na ApatA mahArAjAe zAkhAzI ApI. ane mahetAe kharacelA 7 lAkha rUpiyA rAjavIe bhAvapUrvaka arpaNa karyAM, sUrizrIe zrI nemInAtha prabhunA dhavaLa prasAdanu nirakSaNa karatA jaNA vyuM ke, he rAjana? yAdava vaMzanA mugaTa samAna zrI nAminAtha bhagavaMtanA [dvArathI dedIpyamAna dIsatA madIrane prasAda? zuM ApanI yaza gAthA tulya kAne ajarA amara nathI karatA ? Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjAnI tIrthayAtrA - ] 193 pachI A tIrthanI mahattA samajanAra rAjavI e nIce pramANe rAja AjJA-jAhera karI ke "A tIrthamAM koIe paNa AsanAdipara besavuM nahi" zApara niMdrA levI nahi, bhajana ke risei karavI nahi. strI saMga kara nahi, sutikA karma karavu nahitemaja dahI maMthana karavu. nahi." A pramANenI sidhdharAjanI rAjya AjJAnuM pAlana Aja sudhI puratI rIte thaI rahyuM che ne rAja AjJA za dhavanI rahI che. aDI jayadeva mahArAje suvarNa ratna, ane zreSTa prakAranA puSathI bhagavaMtane pucha-tyAMthI rAjavI girirAja paranA aMbIkA mAtAnA maMdIre padhAryA. jyAM devInuM pUjana bhAva pUrvaka karyuM. mAtAne praNAma karyA. girirAjanA uca zIkhara para caDI rAjavIe tIrtharAjane bhAva pUrvaka vaMdana karyuM. A pramANe be mahAna jana tIrthonI jAtrA karI sukharUpa saMgha zrI zrI somanAtha mahAdevanA darzane prabhAsa pATaNa AvI pahoMcyo. A prabhAva. zALI tIrtha upara rAjamAtA mInaladevInI atyaMta zraddhA hatI. khuda somanAtha mahAde-rAjamAtAne svapnamAM sAkSAtkAre darzana daI-pitAno prabhAva darzAvyo hate. ahIM devamaMdIramAM stuti ane ArAdhana samaye mahArAjA siddharAja sAthe zrI hemacaMdrAcArya ane tene ziSya samudAya paNa hatuM khuda AcAryadeve paNa gadgadita kaMThe somanAtha mahAdevanI save samudAya sanmukha nIce pramANe stuti karI. bhavabIjAMkurajananA, rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA, harI jinI vA namastasmai // ' artha-bhavanA bIjane aMkura utpanna karanAra evA rAgadveSa vigere de jenA kSaya pAmyA che te game te brahmA hoya, viSNu hoya, zaMkara hoya, ke jina hoya tene namaskAra karIe chIe. " yatra tatra samaye yathA tathA, yosi sosyabhidhayA yayA tyaa| vItadoSakaluSaH sa ced bhavA-neka eva bhagavannamostute" // 1 // game te samaye ( zAstra) mAM game te rIte ane game te nAmathI je te, tame dezanI kaluSita rahita che. te he bhagavana! tame ekaja che mATe tamane namaskAra che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 [ mahAna gujarAta A pramANe stuti karI, AcArSadeve mahArAjA sidhdharAja tathA sarve prajAjanone khAtrI karI ApI ke, te paNa bhAvapUrvaka mahAdevane pujya mAnI name che ahIM AcAryadeva mATe je koIne zaMkAo uddabhavI hatI tenuM samAdhAna sane thayuM. ane pramANenA kartavyathI AcArya devanI kIrti prabhAvazALI banI. A samaye mahAdevanAM maMdIrano jIrNodhAra tathA kSetranAM saMrakSaNArthe mahArAjAe ghaNoja ucca koTIno prabaMdha karyo. kANuM ke mahArAja bhImadevanAM samayamAM somanAtha mahAdevanA maMdIranuM khaMDana thayuM hatuM. A sa kaLa dhana harane pAra rahyo nahi-khuda mahArAjAne-surizvarajInA ucakeTInA bhAvanuM puratu AtmajJAna thayuM. ne teo A samaye surizvarane sAkSAta devAvatArI tulya mAnavA lAgyA. ahI pujAnAthe- puratI rIte bheTa ApI. darekane puratI rIte satizI mahArAjA sAthe zrIsaMpa tyAMthI pAcho pharyo. ane zrIaMbikAdevInA adhiSTa keTInAranagare Avyo. sUrizrI sAthe mAtAnA darzane jatA-rAjavIe ati natAthI-sarizrIne jaNAvyuM ke, "he deva? Apa aMbikA mAtAnuM ArAdhana karI temane pUcho ke-gujarAtanI rAjagAdIpara mArI pachI koNa Avaze? sUrIzrIe ahIM traNa ApavAsa (aTTama)nI tapazcaryA karI. dhyAna pUrvaka devInI ArAdhanA karI. jethI devI prasanna thayA. ane surizrIe puchelA rAjagAdIne lagatA praznano javAba ApatA jaNAvyuM ke siddharAjanA kAkA kSemarAjanA putra devaprasAda, ane temanA putra tribhuvanapALa, jeo atyAre dehasthalImAM maMDalezvara tarIke che, temane putra kumArapALa te, sidhdharAja pachI-mahArAjA saMpratinI mAphaka jana dharmano udhyota karanAre paramAhita jana rAjavI tarIke rAjagAdI bhogavaze ne dIpAvaze. paNa tenA pachI rAjya vinAza pAmaze.' aMbikA mAtAnuM A pramANenuM bhaviSya sAMbhaLatA mahArAjAne ghaNe bha thaze. kAraNa ke - kumArapALanI dAdImA bahulAdevI eka kRtikAnI kanyA hatAM. jethI mahArAjA bhImadeve dehasthALImAM pATaNathI judo mahela bAMdhI tyAM vasAvaTa karyo hato. ane pitAnI anya rANIone pATaNamAM rAkhI hatI. tyArathI dehasthaLI bhImadevanA vasavATI gAma tarIke prasiddha thayu che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aA aA - mahArAjAnI tIrthayAtrA :- ] >> tyAra pachI mahArAjA siddharAje sakSobhita hRdaye purohitenA kahevA pramANe pATaNathI somezvara sudhInI yAtrA page cAlIne karI. tyAM paNa tapazcaryA pUrvaka mahAdevane prasanna karatAM, mahAdele jaNAvyuM ke, "he rAjana! keTI upAya karavA chatAM tArA bhAgyamAM saMtati ema nathI ! A pramANe pitAnA bhAgyamAM saMtati nathI ema khAtrI thatAM pATaNanI gAdIe kamArapALa Ave e kalaMkita vastu che. ema mAnI. siddharAje nizcaya karyo ke, tribhuvanapALa ane kumArapALane koIpaNa hisAbe marAvI nAkhavA.-A pramANe banene jo vadha thAya te je kAryasiddhi thAya. pachI suratamAM ja saMtapta thaelA siddharAje dehasthaLImAM tribhuvanapALanuM bhedI rIte khuna karAvyuM. potAnA pitAnA bhedI mRtyunI hakIkata cara purUSo mAraphate kumArapAne pATaNamAM maLI. jethI te tarata ja sAvaceta thayo. ane teNe dehasthaLI tathA pATaNane tyAga karI pitAnA banevI aNorAjane tyAM kuTuMba sahita sAMbhara gaye je vakhate kumArapALanI uMmara 47 varSanI hatI. noTa- sAMbharanarezane siddharAje potAnI kuMvarI ApI hatI temaja kumArapALanI bahena devaLadevInA lagna paNa temanI sAthe dhaela hatA. temAM ochAmAM purU A rAjavI gujarAtanI rAjagAdI mahatvakAMkSA hovAthI temane kumArapALane sAtha na Ape. 1. aNarAja kumArapALanI hakIkata sAMbhaLI. tenI bena devaLadevI paNa atyaMta du: khI thaI. chatAM kumArapALanA saMrakSaNathe sAMbhara u sArabharIne rAjya paNa pATaNanI sAme bAtha bhIDI zake ema na hovAthI kumArapALane varakSaNAthe tridaMDI sanyAsIne veSa laI jyAM sudhI mahArAjA siddharAja che tyAM sudhI bhAgyAdhina banI dezATana karavu ema TharAvyuM. jenI janma kuMDalInA kendramAM cakravatI rAjavI tarIke phaLa ApanArA grahayoga hovAthI, rAjyagAdI siddharAja pachI kumArapALane ja niNIta thaelI che evA kAmArapALane, pharajIAta eka jaTAdhArI tApasanA veSamAM ra varSa sudhI paryaTana karavuM paDayuM "AnuM nAma te karmagatI." kumArapALanI strI bhepALadevI ane tene parivAra dehasthaLImAM rahetA hato. siddharAjanA guptacara (jAsusa) kumArapALa karyA che tenI jANa khAtara kumArapALanA kuTuMbanI pAchaLa khAI pI lAgI rahyA hatA. rAja mArAonI saMkhyAbaMdha ToLIo kumArapALanAM rakatapipAsu banI khaMbhAta, gurjara, mAlavA, saurASTra ane sAMbharanI bhUmine khuNe khuNe pharatI hatI chatAM, jenuM AyuSya baLavAna che evA jaTAdhArI kumArapALane pakaDavAmAM koI paNa samartha thaI zakayuM nahi, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 ju kumArapALano rAjyAbhiSeka saMvata 1199nA kArtaka mAsamAM mahArAjA sidhdharAja mAMdagIne bichAne paDayA. tyAre temanI najara sAme rUkhAmAM paNa kumArapALanuM darzana gujarAdhipati tarIke thavA lAgyuM. ane jhakhaNa paNa teja jAtanI vadhI paDI. pATaNanI rAjagAdI, ane tenA hakadAra vArasa tarIke kumArapALa ? A banne vastuo devadutanI mAphaka rAjavI sAme taravA lAgI. ane rAjavI lagabhaga bhramita sthItie bhAna bhule banya, AkhAe dehasthalI paragaNAne rAja vahIvaTa saMbhALanAra kIrti pALa ane mahIpALa para rAjavI taraphathI kaDaka pahere mukAye. sArU thayuM ke, A samaye pAlAdevI ane tene kumAra ajayapALa mAlava khAte yazovarmA rAjavIne tyAM rakSaNamAM hatA. nahi te temane kyAranoe ghAta thayuM hota? sidhdharAjane aMta samaye sadabudhi denArA rAjamAtA mInaladevI haiyAta hatA nahi. teja mAphaka jene pite pujaya mAnate hatuM te, kAzamIrIdevI ( kumArapALanI mA) paNa vidhyamAna na hatA, temaja rAjavIe avicArIkRta tarIke maMDalezvara trIvanapALa (kumArapALanA pitA ) jevA zubhecchakanuM khuta karAyuM hatuM. mahArAjAnI mAMdagI samaye satata pazrima uThAvanAra daMDanAyaka uzcana maMtrino vAMgabhaTa nAmano putra rAjamahelamAM vidhyamAna hatuMjene mahArAjAe pitAnI pAse ghaNuM varSothI rAkhI tenuM pAlanapoSaNa ghaNuMja ucakeTIthI karyuM hatuM. jenA para sidharAjanI gAdIvArasa tarIkenI pasaMdagI utarI. mahArAjAe aMta samayanI kaMIka ghaTIkAo purve rAjyanA amAtyane mahele belAvyA. ne jaNAvyuM ke, "have mAre aMta najadIkamAM che" teNe pitAnA gaLA para hAtha mukAvI megana levarAvyA ke "pATaNanI gAdI para kumArapALane besADe nahi ? Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA rAjyAbhiSeka ] 197 " " A samaye sAgana levAmAM kumArapALanA banevI " kAnadeva " (kRSNadeva) meDherAnA adhipati pATaNatA sarasenApati, ane jene variSTha adhikArI ( jenA hAtha nace daza hajAranu ronga te khAsa satana taiyAraja rahetuM, te) A samayanI sapatha vidhImAMthI vachIta hatA. bAkI vayevRddha amAtya zAMtu mahetA temaja anya adhikArI sapathavidhimAM hatA tAtkAlina bIjI krIyAmAM mahArAjAe uccananA bIjA putra mAhADanI mahA amAtyanI jagyAe nImaNuMka karI zAMtu mahetAne nivruta karyAM, ane rAjya taMtra evI rIte goThavI dIdhuM ke, temAM kumArapALanA pakSa lenArA jana amAtyo, ane jajaina mahAjana uccanamatrinA putra vAMgabhA ne rAjagAdI maLe pharI jAya, ane tene pakSa le. ane kumArapALane temAM niSphaLatA maLe. A pramANenI gAThavaNu pachI rAjavIne kAMika zAMti vaLI, tene ema thayu` ke, vanavAsI kumArapALane have rAja ane mahAjana taraphathI sAtha nahi maLe. ane rajhaLavuM paDaze. a Mte bha vinidhAnane AdhIna thai, i. sa. 1243mAM, savata 1197 nA karataka zuda 3 nA dIvase mahArAjA siddharAja devagatIne prApta thayA. ( 2 ) mahArAjA jayasiMhanA svagavAsa bAda je matriee vAMgabhaTane rAja gAdI para besADavAnA sapatha lIdhA hatA temanA taraphanI-tene aMge pUratI ta yArIo cAlI rahI. AkhAe pATaNamAM hAhAkAra gAjI rahaye sarasenApati kRSNadeve mahAjananI sallAho AkhAe nagaramAM lazakarI paDerA gaDhavI dIdhA. ane joradAra rAja paDahathI pATaNane jAmata karatA jaNAvyuM ke, 'husthalInA rAjakuTuM bInA pATaNanI rAjagAdIparvArasadAra tarIke puratAM huka pAhuce che. tethI kadApIkALe pATaNanI gAdIpara Nika amAtya putra AvI zakeja nahi ? rAjyanA mahAna karmAcArIe ane samasta mahAjananI sallAhathI sidhdharAjanA dehanA agni satkAra samaye ema TharAvavAmAM AvyuM ke, rAja nIti pramANe dehasthaLInA traNa hakadAra rAjakumArAmAMthI kAi paNa rAjagAdI para Avaze." pachI caMdananA kASTathI rAjavIne agni satkAra karavAmAM ANye. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ma uAna gujarAta kRSNadeve sidhdharAjanI sakhata mAMdagInA temaja tenI aMtima TIkA ane sva'vAsanA samAcArA kumArapALane mAratI sADhe khaMbhAta hacADayA, kumArapALa potAnA kUTuMbIjane ane baLAya aMgarakSaka saunya sAthe pATaNa AvI pohacyo jenI sAthe tene parama upakArI mitra vAMsarInA paNa samAveza thatA hatA. jene tApasavezamAM rahela kumArapALane tanI mAdhukarImAMthI puratI rIte saMte dhyeA hateA. temaja aneka vakhate zAstrokata draSTAMtethI jIvapara Avela kumArapALane zAMtatA ApI hatI mahArAjA siddharAjana svagavAsa bAda tera dIvasa sudhI rAjagAdI rAjo vagaranI khAlI rahI. chatA rAjagAdI kumArapALaneja prApta thavAnI che, e jAtanA rAjyAdhikArIonA niyA, ane saMpuNaeN lazakarI takedArInA kAraNe cAre dIzAnA rakavA, DeALAo, chatA kAipaNu rAjasatAe pATaNa sAme AMgalI paNa cI dhI nahi. 19. udayana maMtrie, temaja pATaNanA jana mahAjananA ane rAjyakarmAcArIee vAgabhaTane rAjagAdI parathI petAne hAtha uMDAvI levA samajAvavA prabaLa purUSAtha karyAM, pariNAme te pATaNa cheDI sAMbhara cAlI gayA, ( 3 ) aDhAre dezanA maDalezvare, nagar mahAjana ane amAtya varga vagere sarvenI lAgaNI kumArapALanI tarapheNamAM hAvAthI a Mte saMvata 1199nA kArataka vada 2 ne ravIvAre bhara darabAramAM kumArapALanA rAjyAbhiSeka thayA. mahArAjA sidhdharAjanA aMtIma samaye vAMgabhAne rAjagAdI para besADavAnA sapathavidhimAM bhAgalenAra-amAvyAe A rAjasabhAmAM hAjarI ApI nahi. jevu kaDaka zAsana temane bhegavavu paDayu. A pramANe mahArAjA kumArapALane ra varSanA vanavAsI jIvanakhAda rAjagAdInI prApti surizvarazrInA bhAkhela bhAvi pramANe thai. temane saMvata 1199 thI 1229 sudhI eTale 30 varSa sudhI rAjagAdI, temaja 84 vaSaeNnu dIrghAyu bhogavyuM, temane paramA ta jata rAjavI rike, mahAna gujarAtamAM suvarNa yuganI sthApanAthI aDhAre dezamAM amArI pahuthI chaDhuMsA baMdha karAvI. ahiMsA. pa dhama"nA ucakeATInA sidhdhAMtA pramANe mahAna rASTrane sAta vyasanAthI dura, pasaparanI mautri vALu, jene vizva rAmarAjyanI upamA Ape che tevuM Adarza rAjya sthApyuM. te kIti ajarAmara karI. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA rAjyAbhiSeka ] 199 vaphAdAra jaina mahAjane paNa rASTra ane rAjyanI ucakrATInI sevAthI sidhdha karI ApyuM ke, 'maMhAjana' ane prajAnA sahakAra ane vizvAsa vinA kadApIkALe rAjasattA prabaLa banatI nathI ane nabhatI nathI ' chatA nAma tenA nAza te che" asteyanuM kALa cakra sadAkALa pharyAM kare che, te pramANe mahAna sadAcArI guja rAdhipatimAA amala tyAra pachI AMtarIka kasu pAnA kAraNe matabhedaka banyA. aMte gujarAtanI rAjagAdI trIjAnA hAthamAM gai. A badhIe baTanA samajavA amArA gujarAtanA suvarNa yuga temaja tyAra pachI-pATaNamA videzIrAja'" nAmane pratidvAsika graMtha avazya vAMce, Wan prAcIna sAhitya zoAdhaka kAryAlayanA prathama harALanA mahatvatA bharyA prakAzananI bIjI AvRti jaladIthI bahAra paDaze zrI muni suvratasvAmI caritra ane zrI siddhidAyaka maMtrasaMgraha A graMthamAM harivaMzanI utpatti, zrI munisuvratasvAmInAM putra bhave, AzvAvabAdha tInI sthApanA, rAjakumArI suda'nAnu` saMkSipta jIvana, tathA teNe badhAvela anupama devAyatana zakunikA vihAra, tathA tenuM aitihAsika nirUpaNu. paramAtmAnA zAsanakALamAM thayela mahApadma cakrati tathA viSNukumAranu rAmAMcaka jIvana, vigerenu varNana rAnaka zailImAM ApavAmAM AvyuM che, graMthanA vaSNunane tAdrazya banAvavA mATe vividharagI AkarSaka 30 phoTA ane suMdara trira'gI jekaTa ApavAmAM Avyu che. temaja A graMthanA maMtra ane stA-saMgraha vibhAga jaDavAdanA A jamAnAmAM peNu zradhdhA pragaTAvatA madre ane ma Mtrata MtrAdika vaijJAnika paddhatie paNa adabhUta sAmarthya dharAve che tenI pratIti A graMtha tamane karAvaze. A graMthamAM navagraha, dhaMTAkaNa, zrI siddhacakra, mANibhadra, temaja dravyaprApti ane rAganivAraNanA-aneka-ma'trA vidhipurAra ApavAmAM Avela che; sAthe sAtha prabhAvika stotrA paNa maraNa-jApa mATe dAkhala karavAmAM AvyA che. sAdhananI saralatA khAtara nave graDA, ghaTAka, mANibhadra, jinadattasuri gautamasvAmI, navapada mAMDaLa vigere vigerenAM pacIsa citrA ApavAmAM AvyAM che; ekaja graMthAkAre bAMdhela banne buDhDhA mATe kimata rU. pAMca pesTeja alaga Ajeja lakhI nAkheA. zrI prAcIna sAhitya sarodhaka kAryAlaya,-2 nAkA thANA, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 juM sUrizvara ane samrATa jemane jemane pitAne saMkaTa samaye madada karI hatI te sane-karela sevAne badale mahArAjA kumArapALe rAjyanI prApti samaye ghaNIja suMdaratAthI vALI Apo, ane pite Apela vacana pALyA. paNa daivika ga gaNe. yAta bhavitavyatAne kAraNe pitAnA sAcA upakArI ane abhayadAtA, zrI hemacaMdrA cAryajIne bAra varSa sudhI rAjavI visarI gayAM. ke upakArI surizvarajI kumArapALa rAjavIne bhulyA na hatA-sUrizrI A bAra varSanA kALa daramiyAna pATaNanA vaDA upAzrayamAM rahI jana sAhityanI evI te avirata sevA bajAvI rahela hatA ke jANe temane janma-mAtra gujara sAhityanA sa janArthe, temaja dezane saMskArI banAvavA artheja thaye na hoya ? surizrI kumArapALane bacAva kare che. eka samaye sUrizrIe savAranA yoga dhyAnathI mukta thaI turataja uSyana maMtrine bolAvI kahyuM ke,-he maMtridhara? Aje Apa kumArapALa rAjavI pAse jaI mArU nAma dai kahe ke, teo "Aje navI rANInA mahele jAya nahi, kAraNa madhya rAtrIe tyAM prANaghAtaka upasarga thavAne che." uSyana maMtrie sarizrIne saMdeza mahArAjAne jAte jaI pahoMcADaze. bAra varSe paNa sarizrI potAnA jIvana rakSA arthe, pratibaMdha karI rahela che jANI, mahArAjA kamArapALa atyaMta sAnaMdAzramamAM paDyA. teja dIvase barAbara madhyarAtrIe-navIrANInA mahelamAM vIjaLI paDI ne rANIne savargavAsa thaye. bhopAladevInA mahele rahI navIrANInA mahelanI paLe khabara meLavanAra-gurjara narezane meSa rAtrIe khabara maLI ke,-rAjamahela vijaLI paDavAthI-kaDakaDATa sAthe tuTI paDe che. jemAM rANIsAhebane duHkhada sarvagavAsa thayo che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surizvara ane samrATa ]. 201 A jAtanI banela ghaTanAthI rAjavIne atyaMta du: kha to thayuM chatA, pitAnA jIvana nI rakSA mAtra sUrizrInA agAdha jJAnazakitanA kAraNeja thaI ema cokamAM thayuM. te ja samaye kumArapALe purato nizcaya karyo ke, sUrizrInA saMta samAgamamAM nitya rahI, have pachInA jIvananI sArthakatA karavI. A samaye kumArapALa lagabhaga 62 varSanI prauDhAvasthAe pahocela hatA. . jo ke-A bAra varSanA gALAmAM kumArapALa sanAtana dharmAcAryonA puratA samAgamamAM Avela hovAthI bahudAe zIvamArganuM rAgI banela hatA. bIje divase prabhAteja mahArAjA kumArapALe -surIzrIne rAjasabhAmAM padhAravAnuM bhAvabhInuM AmaMtraNa uSyanamaMtri dvArA mokalAvyuM. jene dharmotanA kAraNa bhUta gaNI surizrI rAjasabhAmAM padhAryA. rAjavIne pazcAtApa sUrIzrIne ziSya samudAya saha rAja sabhAmAM padhAratA-I,-gujararAja turataja siMhAsana parathI ubhA thayA, nIce utaryA, ne rAjakAre padhAratA sUri zrIne sAme jaI paraNIe paDI bhAvapurvaka namana karyuM. vahetA azra pravAha vacce-rAjavIe kahyuM ke, "he bhagavaMta? bAra bAra varSa sudhI-meM Apane saMbhAryA paNa nahi. ane karatA te mATe kayo moTo aparAdha gaNAya ? he. upakArI ? ApanI sAme ubhA rahetA paNa mAro aMtara AtmA duH khAya che. he surizrI? mArA paranA upakAre paraMparAne badale mAre Apane kaI rIte vALI Apavo tenI samajaNa paDatI nathI. he upakArIdava? mArI jIvana dorI rakSaNanuM karaja huM kaI rIte vALI zakIza te jaNAvo ? javAbamAM sUrIzrIe jaNAvyuM ke rAjana ? e pramANe paraMparAthI banatuja AvyuM che. chata upakArI sAdhu saMsthA, uttama purUSonA hAthe-ukeTInA kAryo thavAnA heya che tethIja, temanA rakSaka banatI hoya che -te jAtanI te meM mAtra mArI pharaja bajAvI che.-emAM mane khoTuM lAgavA jevuM kaMI ja nathI. chatAM "he rAjana? ApanA hRdayamAM kharekhara-badale ApavAnI dhagaza hoya te-Apa have phakata "ahiMsA paramodharma eTale vIradharmano svIkAra karo-" jemAM mArI AzISa che.' kamArapALe bharasabhAmAM teja kSaNe-jaNAvyuM ke " sUrizrI AjathI A kumArapALa ApanA AzISane hitakArI mAnI jaina dharma Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mahAna gujarAta ] svIkAre che. tyAra pachI mahArAjA kumArapALe jIvanA aMta sudhI custa paNe jena dharmanuM pAlana karyuM. ( 3 ). prabhAsa pATaNanA zivamaMdIrano jIrNodhdhAra eka vakhata rAjasabhAmAM prabhAsapATaNathI rAjapurohite AvI vinaMti karI jaNAvyuM ke "he mahArAja? devakApATaNanuM ( prabhAsapATaNa) semezvara mahAdevanuM deharU paDI gayuM che. jenA jIrNoddhAranI khAsa Avaza kayatA che. A samaye sUrizvarazrI rAjasabhAmAM vidhyamAna hatA. jemane rAjavIne A jIrNoddhAranuM mahAna kArya purU na thAya tyAM sudhI "mAsAMhAra tyAganuM" temaja brahmacarya pAlananuM mahAna vRta levarAvyuM. lagabhaga 2 varSanA gALAbAda-somezvara mahAdevanAM maMdIrane chaNe dvAra purNa thayAnA samAcAre. maLatA,-mahArAjA kumArapALe sUrizrIne Agraha purvaka tIrthayAtrA sAthe AvavA vinaMtI karI.-gurjazadhipatie surIzrI mATe-khAsa pAlanI sAthe rAkhI. temAM temane be savA Agra karyo. sUrizrIe javAbamAM jaNAvyuM ke "he rAjana? sArI tabIyata ane chatI zakatae, keIpaNa cIjane upayoga-sAdhuo mATe AcAra virUdhdha gaNAya, tema ja sAdhuo mATe pAlakhIne badale DolIne ja upayoga thai zake, paNa pAlakhIne te nahi. A pramANe jaNAvI, teo kumArapALathI judA paDayA. ane zetrajava, giranAra, vagere sthaLoe yAtrA karI prabhAsa pATaNa AvyA. A lagolagamAM mahArAjA kumArapALa paNa tyAM AvI pahoMcyA ahI semezvara mahAdevanI sanamukha rAjapurohIte, sAmaMte temaja hAjara rahela bhakata samudAyanI hAjarImAM surIzrIe mahAdeva stotranI khAsa racanA karI. temaja stuti karI. A pramANenI temanI stuti sAMbhaLI rAjavI tathA brahmade harSita thayA. pachI teja dIvase barobara madhyarAtrIe surizrI e maMtra prabhAvathI, zAkSAta mahAdevanA darzana sarvene karAvyA. A samaye kumArapALe maDadevane puchayu ke "khare dharma karyo che te batalA" ? javAbamAM mahAdeve kahyuM ke he rAjana? tane dharmanI prApti brahma jevA hemacaMdrAcAryathI ja thaze." Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surizvara ane samrATa ] 203 svayaM mahuAdevanA mukhathI A pramANe surIzrInA dhama prabhAva sAMbhaLI rAjA Azcarya cakita thayA. ne tyAra pachI te atyaMta bhakitabhAvathI temanI pratye vartavA lAgyA. ( 4 ) devanIdhi ijAthI mahArAjA kumArapALa zrIhemacaMdrAcAyanA pratibeAdhathI ja na dhami banyAM jethI sanAtana dharmAcAryAMe zaMkarAcAya mahanA devaedhi nAmanA kuzaLa vAdita-pATaNa khelAyeA. A AcAya maMtra, taMtra, gArUDI vidhyA, iMdrajALa Adi vidhyAmAM pAraMgata hatA. jene mahArAjA kumAALane zIvamA mAM sthIra karavA, mahArAjanA dharaDA purvajone IMdrajALane yAge pragaTa karI temanA mukhathI ema kahevarAvyuM ke huM rAjana? jo tu ja na dhama pALaze. te narake jaze ' tyAre AcArya deve paNa tevI jAtanI IMdrajALe temanA mukhathI pharIthI kahevarAvyu' ke 'he rAjana ? 'tuM svage` jaze" A pramANe devodhinA puratA pratikAra tarIke aneka prakAranI vidhyAethI devamedhine niMrabhara ane vidha karatA lagabhaga baMdha karI dIdheA, ne te hArI a`te svadeza cAlI gayA. ( 4 ) anyeAnya mahAna kAryAnI noMdha AcArya devanA pratiSThAdhathI mahArAjA kumArapALe mALavAnA rAjA aNNa rAjate potAnA mitra banAvye, jene surizrInA satasa MgI banAvI. custa jaina mi banAvyA. pariNAme tene peAtAnA dezamAM amArIpAhunI udhyeSaNA karAvI. surizrInA upadezathI saMvata 1224mAM udhyana maganA putra bAhuADa matrie zetru Mjaya tIthanA udhdhAra karyAM. temaja zrI hemacaMdracA jIe mahAna bhAvapurvaka pratiSThA karAvI. AMDa matrie bharUcanA samalIvihAra nAmanA jaina maMdIranA chAMdAra saMvata 1620mAM karAvyA. ahI paNa surizrIe pratiSThA karAvI, ahInA daivika upadravane suritroe pATaNathI gagana vihAre bharUca AvI. zAMta karyAM ne janazAsananI gauravatA vadhArI. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 mahAna gujarAta ] surizrInA upadezathI mahArAjA kumArapALe codahajAra navA jInamaMdIze banAvyA. ne soLa hajArane jIrNoddhAra karAvyo. gujarAta tAraMgAjIpara gha ja uMcu vistAra vALu jInAlaya banAvI temAM zrI ajItanAthajInI moTI bhavya pratimAnI temaja zrI hemacaMdrAcAryadevanI pAdukAonI sthApanA kumArapALa rAjavIe karI. A kALe A prAMtanA duHkhI jene kuTuMbane sajavIe sukhI karyA. A pramANe svAmI vAtsalyane lAbha rAjavIe lIdhe. zrI hemacaMdrAcAryanA upadezathI mahArAjA kumArapALe pATaNanA bharaupAzrayamAM nagara mahAjana ane kuTuMbIjanenI puratI hAjarImAM je nadharmanA bArata aMgIkAra karyA. te rAjyamAM pUruMpaNe ahi sA paLAvI. Adarza jena rAjavI tarIke mahArAjAe raiyatane paNa ahiMya niha sakhanArI nItivAna banAvI. rAjavIne amArI pAthI yajJakImAM pazubalInA badale nirjIva pujA vaparAvA lAgyo. sarva jIvone temaja pakSIone abhaya dAna mA pra sapta vyasana rahIna saMskArI banI, mAsAhArane tathA tyAga thaze. madIrApAnanI rAjyamAM gaMdha paNa na rahI. rAja ajJAthI saurASTranA mRgayA zikArI kaDaLI bhIla temaja kasAI be vagerene dhadhe baMdha paDyo. tethI rAja taraphathI tenA badalAmAM tene traNa varSanI pedAza bakSIpamAM apavAmAM AvI, ane temane rAja taraphathI anya kAme lagADavAmAM AvyAM. mahArAjAe jena rAjavI tarIke jInamaMdIra jInapratimA, chatAgama sAdhu, sAdhI, zrAvaka, zrAvikA, adi sAtakSetramAM rAjaya bhaMDArane sada upayoga karyo. rAja kI hamezA depujA, Avazakya adi krIyAo karatA. jemane sadabadhAthe tresaTha zalAkA Adi graMthanI racanA surizrIe karI A graMtha jene darzananA tatvajJAna rahaya bharapura, ane AtmAnaMdI banyA. solaMkI vaMzanI rAjagAdI para AvanAra rAjavIone zAparUpa-sutA nAmano roga vaMza para parI utarata Avela, jene surizrIe maMtra prabhAve, baMdha karyo. AcAryazrIe devabaMdhitI dharma parikSAmAM eka vakhata amAvasthAnI adhArI rAtrie bAragAu sudhI punamanA caMdramAnuM dIvya darzana karAvyuM. hatuM. Anu nAma te jIvananI sArthakatA ? Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surizvara ane samrATa ] * ( 5 ) banne mahAna vibhUtinA svargavAsa 205 mahArAjA kumArapALane rAjapALa nAmanA bhatrijo hatA--tenA samajamAM ema AvyuM ke, kumArapALarAjavI rAjagadI petAnI putrinA putrate Apaze. jethI te kumArapALanA dhAtanA tarka sAdhaka banyA bIjI bAju zrI hemaca DrA cAnA khALacadra nAme eka ziSya hatA. jene bhavitAvyatAnA yege surizrI sAthe-deza mudhdhi rAkhI.-A pramANe surizrInA saMdhADAmAM temaja rAja kuLamAM banne sthaLe surizrI ane vima rAjavInA ghaTa ghaDavAnI bhedI cejinAe rAjapALa ane mALacamitra banI karavA lAgyAM. rAjyapALe-mALacaMdrane AzvAsana ApyuM hatuM ke, 'mane rAjya maLyA pachI rAmacaMdra munine hei paNa tamane rAjagurUnI padavI-ApIza.' A jAtanA mehamAM mALacadra-gurUdhAtaka banyA. aMtIma kALe kumArapALa rAjavInI icchA jIna pratimAonA jana zalAkAnI thai. jethI surizrInA kahevA mujaba suvarNanI temaja pAMca dhAtunI pratimAe tayAra karAvI. te mATetA mahestra zarU karyAM. duSTa sudhi bALaca munie temaja rAjyapALe A mahesatranA aMjananA murhutamAM-ajaba so gamAM evA te pheraphAra karyAM ke, jenA yoge jaivika kApathI murizro ane mahArNajAnuM apamRtyu thAya, bannejanA SaDayaMtranI mAhItI sUrizrIne jJAnabaLe thai. temane bannene pakA ApyA, paNa te vyartha gayA, a'te bhavitavyatAnA ye|ge banne mahAna vibhutione aMtImakALa kudaratI saMjogeAe najIkamAMja AvI paheAMcyA. ( 6 ) etramAM tyAM eka yegI surinA daza ne upAzraye AvyA. teNe surizronA mastakamAM "maNI" joyA. tethI te levA te iMtejAra thayA. jethI surizrI sahakAra sAdhI te uSAzraye vadhu pramANamAM AvavA javA lAgyA. eka dIvasa surizrInA eka ziSya bahArathI AhAra lai AvatA hatA tyAre, mAga mAM A yogIe tene vAtamAM laTubanAI, yukitapurvaka sUrizrAvALA AhAramAM cAlIkIthI jhera nAkhI dIdhuM ne te khasI gayA, A bheLA zISyane tenI mAhItI paDI nahI, Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 mahAna gujarAta ] ajJAta dhye uparAkata viSamaya AhAra surizrIne ApyA. jene upayega sUrizrIe kIdheA, pachI temanu zarIra dhrujavA lAgyu. temane ziSyane khelAvI AhAramAM kai rIte garabaDa thai te bAbate puchaparacha karI. zabde mArgomAM yAgIvALI banela ghaTanA saMbhaLAvI. AmAM bhArvineja doSa mAnI, kAIne ThapakA na ApatA sarvene sadaedha ApI surizrIe jaNAvyuM ke, A viSathI mArUM mRtyu avazya thavAnuM che. mATe nIcenI bAbata para khAsa dhyAna ApavuM." mArI cittA saLagAveze tyAM mArA mastaka nIce eka dudhanuM bharela pAtra rAkhajo, jethI mArA mastakamAM rahela maNi temAM paDaze, te maNite tame sAcavI rAkhajo. kAi paNa saMjogamAM A maNu te yAgInA hAthamAM javA deze nahi." ** Ama kahI anazana karI zrI hemacaMdrasuri mahArAja 84 varSaMtu AyuSya bhogavI vikrama savata 1229mAM svargavAsI thayA. tyAra pachI kumArapALa rAjItu pazu mANu rAjyapALe Apela jherI vikrama saMvata 1230mAM surizrInA svargavAsa bAda lagabhaga cha mahInA pachI thayuM. A vakhate surizvarajInA be vidhvAna ziSyA-rAmacari tathA khALacaT vidhyamAna hatA. jemAMthI rAmacaMdrasurine zrAsa Mghe surizrInA pArTe sthApita kIdhA. zrI. rAmacaMdrasurizrIe subhASita kASa, kumAra vihAra, Adi graMthaiAnI racanA karI. A kALe tapagacchanI 40mI pATe zrImaddu haribhadrasuriSkRta graMthA para TIkAnA raciyatA zrI municaMdrasuri vidhyamAna hatA. jaimaneA janma 1134mAM thayA hatA temaja 1220mAM svargavAsa thayA hatA, jemanA ziSya zrI ajIta devasure ane devasura jema mahAna vidhAna pa'DIta jenAcAryAM pATaNamAM vidhyamAna hatA. zrI daiyasurie 84 vAdine gurjararAja sidhdharAjanA darabAramAM jItyA hatA. A devasura maDArAja te bIjA kAija nahi paNa girirAja giranApara zrI hemacadrAcAjI sAthe rahI, zrI vimalezvara devanI prasannatA meLavatAra malayagiri sAthenA bha gyAmA hatA. ke, jeoe-sAdhu jIvanamA sAkatA sAdhI, aneka sutrA para adbhUta nyAyapUrvaka vRtio racI hatI. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa (2) sahastraliMga taLAva aMge jANavA male che keH eka vakhata mahArA sidhdharAja mAlava jatA hatA tyAre sahastraliMga banAvavAnA kharca mATe mahArAjAne caraNe eka vepArIe peAtA taraphathI lagabhaga pAMca lAkha mudrA najarANAmAM parI mahArAjA sidhdharAje tene asvIkAra karyAM. ane te mALavA gayA. keTalAka samaya jatAM khajAnAmAM tANa paDavAthI sahastraliMganuM kAma ThaMDuM paDayuM A hakIkatanI jANa pelA vepArIne thai. je vepArIe sahastraligatI purNAhutimAMja pAtAnA janmanI sArthaMkatA mAnI, A bhAvika zeDe eka vakhata eka zrImata kuTuMbanA putravadhunA kAnaneA dAgIneA peAtAnA putradrArA irAdApurvaka carAvyA. pariNAme nyAyAdhIze tene traNu lAkhanA daMDa karyo. je daMDanI rakamanA upayAga sahasraliMganA adhurA rahelA kAmamAM thayA ' tr mahArAjA sidhdharAjane sahastraliMga taLAva purU thayAnI mAhItI mALavAmAM maLI. temAM varasAdanA jaLa bharAyAnI mAhItI ApanAra mANasane dAnavIra dAjavIe potAnA gaLAneA hAra bakSIsamAM ApyA. ( 2 ) mahArAjA siddhapurI mALavA--gayA. tyAM-yazovarmAnA mitra tarIke cAtumAsa gALI rahyA hatA. te pUrNa thatAM tyAMthI nIkaLI gujarAtanA vaDanagare sthiratA karI. jayAM jaina ane sanAtanI dirza para dhvajA pharakatI joijethI mahArAjAe prazna karyAM ke, huM nagarajane ? sanAtana devAlayAnI jema jana devAlayA para zA mATe vAe ceDhAvavAmAM AvI che? tenA--javAbamAM --DAjara--rahela--pure hiteAe he rAjana ? jaNAvyu " satyayugamAM jyAre mahAdevajIe tIrthAnI sthApanA karI tyAre, RSabhadevanu temaja brahmAnu ema e maMdIre banAvI tenA upara vajA caDhAvI hatI." A madIrAnA jIrNoddhAra kALAMtare puNyazALI AtmAone hAthe thatA hyo. jemAM cAra cAra yugeA vahI gayA, tyArathI samAnatAthI davajAe Aja sudhI caDhatI AvI che, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna gujarAta ] A nagara "zrI zetrujya mahAgirIno taLapradeza gaNAya che. kAraNa ke, nagarapurANamAM jaNAvyuM che ke, zetrujayanI muLabhUmi (taLeTI) AgaLanI bhUmine vistAra 50 jana, uparanI bhumine 10 ejana, ane uMcAI ATha ejana. A pramANe pUrva kALe tenuM kSetraphaLa gaNatu" "satyayugamAM Adideva RSabhadeva thayA temanA putra bharata cakravatInA nAmathI A Aryavrata bharatakhaMDanA nAme prasIdha thaze." "sanAtanIo RSabhadevane viSNunA AThamA avatAra gaNe che. jyAre jana darzanamAM temanI prathama avatArI tIrtheza tarike gaNatA thAya che. jemaNe badhA AzramothI pujAela dhIra yegI munIone tyAga mAga batAvyo. ane mArgadarzaka banyA A pramANe paurANika graMthenA vacano dvArA mahArAjAne zAMta karatAM rAjayapureDitae aMDInA upabhadevanA maMdiranA bhaMDAramAM rahela pAMca mANase upADI zake evuM, ati prAcIna kAMsAnuM bhArata rAjAnA nAmanA lekhanuM eka patarU lAvI mahArAjA siddharAjane batalAvI jena dharmanA AdipaNAnI khAtrI karI ApI. AnuM nAma te purehitanI nikhAlasatA AvI ja rIte anya paMDitajanonI kharI thatAM maMdIro para caDatA davaje amaratvane pAmyA. (3) tyArabAda mahArAjA pATaNa AvyA jemAM prasaMgopAta sahastralIMga taLAvane lagatA kharcanA AMkaDA vaMcAtA hatA. jemAM gunahegAra vepArInA daDanA traNa lAkha vaMcAyA, tethI te rakama rAjavIe vepArIne pAchI mokalI ApI. AthI zaThe rAjA pAse hAjara thaIne rakama bheTa dharatAM rAjavIne jaNAvyuM ke, "he pRthavI pati Apa A zuM kare che ? javAbamAM temaNe jaNAvyuM ke-zuM jena mahAjananA putrae kadApIkALe corI karI che kharI ? vaNIka putra cora saMbhavI zake ja nahi temAM vaLI-pATaNanA keTayAdhIza zeThane chekare kAnane dAgIne cere khare? mAtra IrAdApUrvaka tamee A jAtanA cAturya pUrNa prapaMcathI moTuM mRganuM ane aMtara vAghanuM ? e prANalIe A ayogya kArya karyuM che. jethI A pramANenAM uparamaya dravyonA lebhathI gujara narezane nyAya anyAyI gaNAze. mATe te dravya tamAre pAchuM levuM ja joIe. A pramANe kahI tenA traNa lAkha rUpIA pAchA ApyA, Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surizvara ane samrATa] - 209 mahArAjA jayasiMhanA prabhAvika kAryonI noMdha 1. saMvata 15ra mAM siddhapura vasAvyuM. temaja tyAM rUdramALa nAme zivAlaya baMdhAvyuM. 2. navamA tIrthaMkara zrI suvidhinAtha temaja prabhu mahAvIranA ema be jIna pAsAde pATaNamAM badhAvyA 3. siddhapuramAM cAra jInapaDimA yukata sidhdhapuravivAra ane pATaNamAM rAjavihAra baMdhAvyuM. 4. saurASTranA rAkhegArane jItI tyAM gujarAtanI ANa cAlu karI tenI yAdamAM saMvata 1170 mAM azADa suda 1 thI siMha'savitasara cAlu karyo, A prAMtane vahIvaTa sajajana mahetAne suprata karavAmAM Avyo. jemane saMvata 1176 mAM zrI nemInAtha prabhune chaNe madIrano jIrNoddhAra 27 lAkhanA kharce karAvyuM. mahArAjA kumArapALanA samayamAM A saMvatasarane pracAra cAlu thaele ema zrI abhayatilakasUri saMvata 131ramAM temane vAzraya kAvyanuM punarAvartana karyuM tene 12 mAM sargamAM jaNAve che. mAMgalera uphe ma galapuramAM soDhala nAme vAva che tenA lekhamAM siMha saMvatasara 32, vikrama saMvata sara 1202no lekha che. A uparathI siddha thAya che ke mahArAjA jayasiMhe saMvatsara cAlu karela hato. 5. rAvasAheba mahIpatarAma rUparAma nIlaMkaTha siddharAjanA karelA kAryonI nedha letA jaNAve che ke, bhaIno kIle ane tenA cAra mAIlanA aMtare dharmAdAvIzIo, kapaDavaMjamA kuMDa, dhoLakAmAM mAlavya sarovara, rUdramahAlaya tathA daherA, rANInI vAva, sahastralIMga sarovara, kuMDe, sAyabAne kille, dazahajAra derAnedazAsahastra, vIramagAmanuM munatalAva, temaja jhajhuvADA, vIrapura, bhadulA, vesIMgapurane thAnanAgaDha, kaMDalA, siliMjapuranA mahAle, dedA kIti staMbha jetapura ane anaMtapuranA kuMDo e sarve ene karAvyAM che. AvA ucakATInA paropakArI prajA kalyANanA kAryomAM solaMkIvaMzanI rAjakIrti para suvarNa kaLaza caDhAvanAra mahArAjA jayasiMha, pATaNanA sahastraliMga taLAvanA bAMdhakAma samaye sati zIromaNI prabhAvika jasamAM oDhaNanI dhaMdhukA mukAme cheDatI na karI hota ? tenA pati ane putrano ghAta karI devIno zrApa na lIdho hato te rAjamAtA mInaladevInI hArdika bhAva Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 [mahuAna gujarAta nAe pramANe sahasraliMga taLAva samasta gujarAta mATe AzIrvAda sumanA banata. jemAMthI sAmanAtha mahAdevanI kRpAthI evA teA pAtALa jharaNA chuTata ke jene yoge vigujaranI bhumi sadA kALe hariyALI ane Ladrupa suvarNa bhumi banata. ane solaMkI vaMzanA rAjakuTuMbanI sevA ajarA amara teAMdhAta caMdramA jevA zItaLatA denAra pUrNa pratApI prakAzIna gRhane paNa mAtra Aja jAtanA ekaja kalaMkanA kAraNe, rUSIdevanA zrApathI graN grasta thavu paDayu, ane tenI kIrtimAM A kalaMka yAvacaMdra dIvA kare| mATe rahyuM teja pramANe mahArAjA jayasihu mATe banyu, sarva dharma pratye temaja dharmAcAryAM pratye samadraSTithI vartanAra, temanA pratye kreATInuM mAna dharAvanArA nItijJa rAjavI tarIke adbhuta nyAi rAja saMcAlana calAvanAra, avicaLa rASTrapremI; gujarAtanuM mahAjana, jana amAtye ane karmAcArI para purNa vizvAsa dharAvanAra, premALa rAjadhAnI kadaradAnI cAre dIzAe mukata kaMThe praza`zIta banela. jemAM mAtra bhavitavyatA yege e pAMca evA prasage tAMtrane pAtra banyA ke, jena mATe jarUra lAgI Ave. chatA gauravatA pUrvaka jaNAvavuM paDe che ke, A rAjavIe cAvaDA ane seAlaMkI rAjavIonA itihAsamAM mahAna gujarAtane saMskA khanAvavAmAM, gurjara sAhityanuM nIkhAlesatA purvaka sarjana karAvavAmAM, vidyAne paDItA ane kalAkAreAnI kadara karavAmAM temaja mahAjana rAjya ane ahiMsA paramA dhama nA pracAramAM puratA sAtha ApyA hatA. malladhArI zrIabhayadevasUrinA upadezathI paNa rAjA jayasiMhe paryuSaNanA AThe divase eTale zrAvaNa vada 12 thI bhAdaravA suda 4 sudhI temaja ekAdazI pramukha divaseAmAM " amArIpaDahu vagaDAvI sarve jIvAne abhaya dAna ApI jIvananI sArthakatA sAdhI hatI, AvA ucakATInA saMskArI rAjavI temaja samatha jainAcAryAMnI jIvanaprabhA A graMthamAM yathAzakita rajI karatA ame jaNAvIe chIe ke, AvA ucakeATInA jIvana caritra ane prajA kalyANanA sadakAryAMne najara sAme rAkhI te pramANenI kRtimAM, svataMtra bhAratanA karmAcArI kAya` dakSa bane te? svataMtra bhAratanA vijaI rASTradhvaja vizvavyApI bane temaja svataMtra bhAratanA ahiM sAvAda rAdhArA mahAna kAryAmAM sadAkALa mAga daza ka bane, parama kRpALu paramAtmA sarve te sadabudhdhi arpI ane svataMtra bhArata sadAkALa kIrtivaMta batA. evI ajarAmara AzAe vIrabhu dyu samApta Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna gujarAtane suvarNa yuga zuddhi patraka lITI pRSTha - azudhdhi 10 apUrva sudharmA ApyuM ApI ApUrva dIkSita munIrAjanI dIkSA, bALakanI dIkSA durdhata durghaTa pazciyAta -- 5zcAta sAsane zAsana devanda devendra saudharmA devAdhigaNIne devaddhigaNIne adhipata adhipati kSamAkSamaNu kSamAzramaNa bAlyavyasthAne bAlyavasthAne digambara digaMbarIya che curNi prakIrNa zetrujya zatrujya catuvidhi caturvidha jIrnodhdhAra jIrNoddhAra ucchedaka ucchedaka gadaMbhIla sImaMta sAmaMta viSyAvazkaya vizeSyAvazyaka phadhiza - phaLAdhiza bappabhaTa . bapabhaTa munie nidhAna nidAna cuni prakirNa - 21 gadaMbhIla : Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 45 46 47 0 0 0 0 0 0 0 kAnyaka gADha cintAmAM bhInnamAla vardhamAnasUri hatAM karI 53 s kAnyakubajA dhADe citA bhIlamAla pardhamAnasUri tahAM AvyA karaNa sakaLAela jInendra graMthanI racanA karI ane, AsavAsana mAMDalake 63 saMkaLAela janendra graMthanI TIkA lakhI 64 2 4 k 1 2 2 mahata, pitAnA 100 106 107 17 AzvAsana mAMDalike mahAta pitAnI Azcarya vajana ja gama jagama dharmAcArya hemacaritra tadauSadhama dharmApti sUrizvarajI zatruMjaya upara samasta munirAje vibhutione zatAbdI rAjavIo paNa sAnazcaya vatane jaMgalava jaMgaLa dhamaeNcArya jemacaritra lekamAM) tadISadhama dharmApta surizvaTajI zatrujayapurI samata munIrAje vibhulIene zatAbdhi rAjavIono 4 - 2 8 - 2 - - 8 - 104 110 114 114 114 116 25 - Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 123 125 127 Azraya hatA rASTadhAra atra prArtha sokala vAdIsi harie dharmo dhArakamAM ahiMsavAda akakethI sanmAnatA hatA. jagatane udhAra ane prArthanA sAMkaLa vAdIvasUrie dharmAdhAramAM ahiMsAvAda eka kathI 131 , 133 tAdhi tAlabaddha kAgyA prazaMzA azokanA aMdha 135 135 136 juve 138 kozA prasaMzA azokanA putra juo Aste A te devadatA brAhmaNe khAdhe bhIjI pratIma jagatanI sevAmAM vAsakSepa zaNagAra banyA Asate Aso devadata brAhmaNo bAdha bhIjIta pitimaya rASTrasevAmAM vAkSepa - zugAra 139 145 147 ayA baLAya 149 151 153 153 154 155 baLAhaya vIdhI pAzANunI pAdavAsthaLI canatarI pASANanI yAdavAsthaLI vyaMtarI 157 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 158 gauryatA 0 0 160 160 160 161 chevaTane yA 162 . 24 pAMjaLAvArI pAMjarAvALI gauravatA - rAja AjJA rAjarA natIvavA jALavavA 6 jagama bImA bIyA mUrSi kAmafa!, mAsisa sattA : muktAsvastikamAtanudhvamuDupa tvaM pUrNakumbhIbhava / dhRtvA kalpatarodalAni saralaidigvAraNAstoraNAnyAdhatta svakarai vijitya jagatIM nanveti siddhAdhipaH // 4 15 pradeza - pradeza apiti arpita ghamiTa dharmiSTa gauravapUrNa gauravapUrNa vastune vastunI mArA mArI mahArAjA zAkSAna sAkSAta sAdhu saMpradAya arpata saMpradAya apata kya karI janamaMDanagaNiya jana maMDana gaNie temaja mahattA temaja tenI mahattA mahArAjAe 165 168 duSTIpATa jaJtathI draSTipAta jAgRta thaI vijetA vijatA 170 vatana. vartana zAstra paDaha 1ii 5DAuM uSyanA udayanA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. 192 172 173 19; 176 ,, .. ,, "" "" 186 187 191 194 194 200 200 201 27 OM 10 20 o 10 15 9 25 29 20 30 >> 10 31 ' 1 sa MskRta leAka thA ra kA 3 37 14 7 . akRtinA ta mAha bha riza gaja pArabhAva rAjadubhA nIce gra MthA adhvabhUta hemadhatu siddhanI kAsotsava paramAhita dehasyAlI sAna dAzraya sarva gavAsa paraNIe AkRtinA tA mAha bhaDArAmAM ma prabhAva rAjasabhA nIce mujaba adbhuta kanyA kiM hemadhAtu siddhinI kAraNa vasAta parama hita dehasthalI sAna dAsaya svarga vAsa caraNAmAM Page #283 -------------------------------------------------------------------------- Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApanI hasta rekhAmAM bhAvigati aMkAela che ne te jANavuM e darekane mATe upayogI che ciMtanazIla bhAgyAtmA vepArIo temaja saMsArI mitra Apa potAnuM bhAvi samajavA vahelI take - maLe yA lakhe (hastarekhA vizArada) jene prophesara zrI bhavAnajI mANekajI khonA virajI gaMgAjarane baMgale, muluM (DI. thANA) jI. AI. pI. relve. prephesara zrI enA ApanA hastamAM aMkAela rekhAo uparathI AkhA jIvananI sacoTa ghaTanAo vinA saMkoce jJAnabaLe kahI Ape che. temaja teo ApanI muMjhavaNamAM khAsa mArgadarzaka bane che rAjadaMDa karatA grahadaMDa dareka AtmAne puratI rIte bhagavAja paDe che. jemAM grahazAMtinA jApa ane anya daivika ilAje jarUra muzkelIomAM mArgadarzaka bane che. jyotiSa zAstra saune mATe mArgadarzaka che. duHkhIta samudAya mATe, te AzAonA dIpaka ane bhemIyA tulya gaNAya te ApanI sevAmAM jyAM zrI bhagavAnajI mANekajI enA jevA hastarekhA vizArada Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jaina prephesara-vidyamAna heAya tyAM Ape jarUra temanI agAdha jJAnazakita ane mAdarzananA lAbha meLavI vidhinA nidhAnanuM bhedI rahasya samajI sukhI ane sa Mte.vI banavuM joie. temAMja jIvananI sArthakatA ane lAbha che. prophesara zrI khAnAe-- se kaDA bhAgyAtmAonI hastarekhA joi temane phaLAdhIza janmAtarI ane kuMDalI vagara, sacoTatAthI batAvI sAnadAyamAM mugdha karI dIdhA che. jenI khAtarI amete temanI pAsa rahela se kaDA pramANapatro ane hastanA meDalA parathI thai zake che. bhAvi azubha sudhAravA, purUSArtha je prANI kare; pAme atizaya saMpattine, sukhamAM te sare. amAne paNa. temane lAbha tA. 2-12-49 nA dIvase savAranA e kalAka sudhI maLyA hatA. jemAM temanI hastarekhAe jovAnI, samajavAnI ane tenA AdhAre kalAdhIza kahevAnI ajaba jJAna zakitanA purA paricaya thayA hatA. jemAM amAne paNuM puN sa tAja thayA hatA. je uparathI amene temanI hastarekhA vizArada jJAnI tarIkenI khAtarI thaela che ane ame paNa temanA mATe khAsa bhalAmaNa karIe chIe. prA. zA. sa'. kAryAlaya, saMvata 2006 nA mAgasara zuda 15 tA. 5-1249. cANA, . sahI. maMgaLadAsa trIkamadAsa amerI t Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA he ra A maM ga Na lagna prasaMge temaja dareka zubha prasaMga mATe muMbainAM ajoDa vastrAlaya hinda sTaoNrsa lImITeDa nI mulAkAta levA tamane khAsa AmaMtraNa che. (c) taddana AdhunIka DhabanA kaLAmaya banArasI selA (c) phesI pATalI-pAlavanI sADIo (c) caNIyA, brokeDa, borDara vagere @ mahIsuranu dareka raMganuM je , uparAMta manapasaMda pratyeka prakAranuM rezamI tathA sutarAu kApaDanuM ajoDa sthaLa | hinda sTaoNrsa lI. TelIphona : raha118 rAmavADI sAme kAlabAdevI roDa, muMbaI-2,