Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
અને ક્રાન્તાદિ જ અર્થના વાચક અનુક્રમે પ્રતિ પ્રત્યાદિ ગવતિ પતિ અને નિજાતિ નામને પ્રથમાન્ત દ્વિતીયાન્ત તૃતીયાન્ત ચતુર્થ્યન્ત અને પશ્ચમ્યન્ત નામની સાથે નિત્ય તપુરુષ સમાસ થાય છે. તેથી વૃક્ષ પ્રતિ વિદ્યુત અહીં દ્વિતીયાન્ત વૃક્ષ નામની સાથે લક્ષ્યલક્ષણભાવાર્થકતિ નામને (સત્યવિ નામને); આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસ થતો નથી. અર્થ - વૃક્ષથી વિદ્યુતું જણાય છે. અન્ય ફ્લેવ - આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અન્ય બહુવીતિ વગેરે સમાસની પ્રાપ્તિ ન હોય તો જ ગતાદિ ક્રાન્તાદિ કુષ્ટાદિ ગ્લાનાદિ અને ક્રાન્તાદિ અર્થના વાચક અનુક્રમે ઃિ સત્યાદિ કવ િરિ અને નિરારિ નામને પ્રથમાન્ત દ્વિતીયાન્ત તૃતીયાન્ત ચતુર્થ્યન્ત અને પશ્ચયન્ત નામની સાથે નિત્ય તસુષ સમાસ થાય છે. તેથી પ્રતિ ગાવા ભિન્ આ અર્થમાં નામને લગતાદ્યર્થક નામને) નવા નામની સાથે (પ્રથમાન નામની સાથે) “પાર્થ વાળ ૩-૧-૨૨ થી બહુવીહિ સમાસની પ્રાપ્તિ હોવાથી તે સૂત્રથી બહુવતિ સમાસ. “શેષાત્ વા ૭૩-૧૭૫' થી સમાસાન્ત ૬ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થાય છે. પરંતુ આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસ થતો નથી. જેથી પ્રવાર્યવશે ફેશ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - સારા આચાર્યું છે જેમાં એવો દેશ. સૂત્રમાં નિરાય.. ઇત્યાદિ બહુવચનનો નિર્દેશ . આકૃતિગણના નિર્દેશ માટે છે. II૪ળા
Hવ્યર્થ પ્રતિભિઃ ૧૪૮
બહુવ્રીહિ વગેરે સમાસની પ્રાપ્તિ ન હોય તો પ્રવૃદ્ધારિ ગણપાઠમાંના પ્રવૃદ્ધિ વગેરે નામની સાથે વ્યયને નિત્ય તપુરુષ સમાસ થાય છે. પુનઃ પ્રવર્તત અને સન્ત’ મવતિ આ આ અર્થમાં પુનર્ અવ્યયને વૃદ્ધ નામની સાથે અને મારું અવ્યયને મૂત નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી પુન:પ્રવૃત્ અને અન્તર્મુતઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ફરીથી વધેલું. અન્તભૂત - સમાએલો. સૂત્રમાં બહુવચનનો નિર્દેશ આકૃતિગણના નિર્દેશ માટે છે. ll૪૮ll
