Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
સમાસ. આ સૂત્રથી પૂર્વપદના અને ૬ નો આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી ભદ્રમ્ અને Twiફરન્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ • સારું કરવું. ગરમ કરવું. I/૧૧૬ll
-
તવાહિત
સઃ રૂારા૧૧ell
વિત્ પ્રત્યયને છોડીને અન્ય કૃત્ પ્રત્યય જેના અન્તમાં છે - એવું ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા રાત્રિ નામના અન્તમાં વિકલ્પથી ૬ નો આગમ થાય છે. રાત્રી વરતિ આ અર્થમાં ત્રિ + વ ધાતુને “ઘરેષ્ઠ: -૧-૧રૂટ' થી ૮ () પ્રત્યય. કયુજે કૃતા રૂ-૧-૪૨' થી તપુરુષ સમાસ. આ સૂત્રથી ત્રિ નામના અન્તમાં નો આગમ... વગેરે કાર્ય થવાથી રાત્રિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ૬ નો આગમ ન થાય ત્યારે રાત્રિર: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - રાત્રે
ફરનાર. ' વિવર્નન શિન્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ
વત્ પ્રત્યયથી ભિન્ન જ ફપ્રત્યય જેના અન્ત છે - એવું ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા રાત્રિ નામના અન્ને વિકલ્પથી ૬ નો આગમ થાય છે. તેથી રાત્રિમભા મતે આ અર્થમાં રાત્રિ + મનું ધાતુને સૂ.. રૂ-૨-999માં જણાવ્યા મુજબ સંચઃ ની જેમ હજૂ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ત્રિમચમહા આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં બિયાન ઉત્તરપદ પરમાં હોવાથી રાત્રિ નામના અન્ત ૬ ન આગમ આ સૂત્રથી વિકલ્પ થતો નથી. પરંતુ “વિત્યનવ્ય રૂર999' થી નિત્ય જ થાય છે. અર્થ - પોતાને રાત્રિ માનનાર દિવસ.
२७०
