Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
કૃદન્ત તિ ઝિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વત્ કૃદન્ત જ ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા રાત્રિ નામના અન્તમાં નો આગમ વિકલ્પ થાય છે. તેથી રાત્રે: સુહમ્ આ વિગ્રહમાં “
પ ૦ રૂ-૧-૭૬ થી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન રાત્રિસુવમ્ આ પ્રયોગમાં તાદૃશ કૃદન્ત સ્વરૂપ ઉત્તરપદ પરમાં ન હોવાથી આ સૂત્રથી રાત્રિ નામના અન્તમાં વિકલ્પથી ૬ નો આગમ થતો નથી. અર્થ - રાત્રિનું સુખ.
મન્ત પ્રહvi જિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રત્યયથી ભિન્ન ઋતુ પ્રત્યય જેના અને છે - તે જ ઉત્તરપદ પરમાં હોય (માત્ર તાદૃશ કુપ્રત્યય નહીં) તો; તેની પૂર્વે રહેલા રાત્રિ નામના અન્તમાં વિકલ્પથી ૬ આગમ થાય છે. તેથી રાત્રિરવાવરતિ આ અર્થમાં રાત્રિ નામને “તું વૂિ૫૦ રૂ-૪-૨૧' થી વિમ્ (0) પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન રાત્રિ ધાતુને “- ફૂવી ૧-૧-૪૮' થી તૃત્ પ્રત્યય.... વગેરે કાર્ય થવાથી રાત્રપિતા આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં કૃત - તૃ૬ પ્રત્યય પરમાં હોવા છતાં તદન્ત ઉત્તરપદ પરમાં ન હોવાથી રાત્રિ નામના અન્ત વિકલ્પથી આ સૂત્રથી નો આગમ થતો નથી. અર્થ - રાત્રિના જેવું આચરણ કરનાર.
સન્ત પ્રદામ્ ઝિમ્ ?- આ પ્રશ્નનો આશય છે કે - સૂત્રમાં સન્ત પદનો નિર્દેશ ન હોય તો પણ માત્ર કૃતિ પદના નિર્દેશથી પણ “અત્યા૭-૪-૧૧૧'- આ પરિભાષાથી જ કુ...ત્યયાનનું ગ્રહણ શક્ય હોવાથી તેના ગ્રહણ માટે સત્તનું ઉપાદાન નિરર્થક છે - આ પ્રશ્નના આશયના અનુસન્ધાનમાં સમાધાનનો આશય એ છે કે - ઉત્તરપદને નિમિત્ત બનાવીને વિહિત કાર્ય પ્રસંગે પ્રત્યય ગ્રહણથી તદન્તનું ગ્રહણ થતું નથી. - એ જણાવવા માટે પ્રકૃતિ સૂત્રમાં સન્ત ગ્રહણ છે. પ્રકૃત સૂત્રમાં અન્તનું ગ્રહણ પણ ન જોઈએ અને તેનાથી સૂચિત “સંજ્ઞોત્તર પદાધિક્કાર પ્રત્યારો ર તત્તી’ - આ ન્યાય પણ ન જોઇએ. આવું નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે તાદ્દશન્યાયના અનાશ્રયથી નિત્તિન૦ રૂ-૨-૨૪' માં તનાદિ
- ર૭9
