________________
નિષ્પન્ન દૂષ્ટ્રો રેશઃ આ પ્રયોગમાં તત્પુરુષ સમાસ ન હોવાથી આ સૂત્રથી દુ નામને લૢ આદેશ થતો નથી. અર્થ - નિર્જિત ઊંટવાલો દેશ. સ્વર ત્યેવ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ તત્પુરુષ સમાસમાં સ્વરાદિ જ ઉત્તરપદ ૫૨માં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા કુ નામને લૢ આદેશ થાય છે. તેથી કુત્સિતો બ્રાહ્મળ: આ અર્થમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ તત્પુરુષ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન કુબ્રાહ્મણઃ
આ પ્રયોગમાં સ્વરાદિ ઉત્તરપદ પરમાં ન હોવાથી ૐ નામને આ સૂત્રથી ર્ આદેશ થતો નથી. અર્થ - ખરાબ બ્રાહ્મણ. ।।૧૩૦।
रथ વર્ષ રૂ।૨૦૧૩/
-
रथ ने वद આ ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો; તેનાથી પૂર્વે રહેલા ૐ નામને ર્ આદેશ થાય છે. કુત્સિતો રથ: અથવા ક્રુત્સિતો થોડક્ષ્ય આ અર્થમાં ‘તિષ્વ૨૦ રૂ-૧-૪૨' થી તત્પુરુષ સમાસ અથવા ‘હ્રાર્થ૦ ૩-૧-૨૨' થી બહુવ્રીહિ સમાસ. આ સૂત્રથી ુ નામને ર્ આદેશ.... વગેરે કાર્ય થવાથી થ: આવો પ્રયોગ થાય છે. આવી જ રીતે કુત્સિતો વોડસ્ય આ અર્થમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ બહુવ્રીહિ સમાસ. આ સૂત્રથી ૐ નામને ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ર: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ખરાબ રથ - અથવા ખરાબ રથવાનું. ખરાબ બોલનાર. ।।૧૩૧।
२८२
