________________
વધે ઘબિ નવા ૩ / ૨ / ૨૩ //
* ઘમ્ પ્રત્યયાન્ત વધુ નામ ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા અકારાન્ત અને વ્યસ્જનાન્ત પૂર્વપદથી પરમાં રહેલી સપ્તમી વિભતિનો વિકલ્પથી લોપ થતો નથી. હસ્તે વળો વચ અને ચ વળ્યો વચ આ વિગ્રહમાં ‘મુવાડા: રૂ-૧-૨૩ થી બહુવ્રીહિ સમાસ. “ઝાર્ગે ૩-૨-૮' થી પ્રાપ્ત સપ્તમીના લોપનો આ સૂત્રથી નિષેધ વગેરે કાર્ય થવાથી તે વધુ અને વધઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રથી સપ્તમીના લોપનો નિષેધ ન થાય ત્યારે “ઝાર્ગે ૩-૨-૮' થી સપ્તમીનો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી હસ્તવ અને વિશ્વ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - હસ્તમાં બધૂનવાલો. ચક્રમાં બધૂનવાલો. ગતિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રત્યયાન્ત જ વધુ ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો; અકારાન્ત અને વ્યસ્જનાન્ત પૂર્વપદથી પરમાં રહેલી સપ્તમીન વિકલ્પથી લોપ થતો નથી. તેથી હસ્તે વા: આ વિગ્રહમાં ‘સતપી. ૩-૧-૮૮' થી પુરુષ સમાસ. “ાર્ગે ૩-૨-૮' થી સ્વાદિ વિભતિનો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી હસ્તવશ્વ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં પ્રત્યયાન્ત વઘ - ઉત્તરપદ પરમાં હોવાથી આ સૂત્રથી સપ્તમીના લોપનો વિકલ્પથી નિષેધ થતો નથી. અર્થ - હાથમાં બાંધનાર. સૂત્રના ઉદાહરણોથી સમજી શકાશે કે આ સૂત્ર; ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્વાગવાચક અથવા તો અસ્વાગવાચક - તાદ્દશ પૂર્વપદથી પરમાં રહેલી સપ્તમી વિભતિના લોપનો વિકલ્પથી નિષેધ કરે છે. ૨૩ /
१७९
