Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
હોવાથી સપ્તમર્થ તેનાથી જ પ્રતીત થતો હોવાથી પૂર્વતરાનું અને પૂર્વાફળતમામ્ નામને રિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થયું છે. પરન્તુ પૂર્વીળતર અને પૂર્વાર્ણતમે અહીં સપ્તમીનો લોપ થયો હોવાથી સપ્તમર્થની પ્રતીતિ માટે પૂર્વાદુળતર અને પૂર્વાગતમ નામને કિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થયું છે. - ઈત્યાદિ અન્યત્ર અનુસળેય છે. પૂર્વાણે ર તમનું વાને આ વિગ્રહમાં સપ્તમ્યન્ત પૂર્વાણા નામને વાત નામની સાથે વિશેષ રૂ-૧-૧૬ થી કર્મધારય સમાસ. પૂર્વાણ નામથી પરમાં રહેલી સપ્તમી વિભતિના લોપની “Qાર્ગે ૩-૨-૮' થી પ્રાપ્તિ હતી. તેનો આ સૂત્રથી નિષેધ વગેરે કાર્ય થવાથી પૂર્વાદાને આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી તાદૃશ સપ્તમી વિભતિના લોપનો નિષેધ ન થાય ત્યારે “કા ૩-૨-૮' થી સપ્તમીનો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી પૂર્વાણાને આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - દિવસના પૂર્વભાગ સ્વરૂપ કાલમાં.
છાત્તારિતિ કિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ તન તર અને તમ પ્રત્યય પરમાં હોય અથવા વાર્તા - આ ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા અકારાન્ત અને વ્યસ્જનાન્ત કાલવાચક જ પૂર્વપદથી પરમાં રહેલી સપ્તમી વિભતિનો વિકલ્પથી લોપ થતો નથી. તેથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કયોઃ પ્રવૃષ્ટ શુક્લે આ અર્થમાં સપ્તમ્યઃ ગુવત્ત નામને અનુક્રમે તરઘુ અને તમન્ પ્રત્યય. શુન્ત શબ્દ કાલવાચક ન હોવાથી તેનાથી પરમાં રહેલી સપ્તમીના લોપનો આ સૂત્રથી વિકલ્પથી નિષેધ ન થવાથી તેઝાર્ગે ૩-૨-૮ થી સપ્તમીનો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે શ્વસ્તરે અને શુવન્નતમે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - બેમાં અધિક સફેદમાં. ઘણામાં અધિક સફેદમાં. વ્યıનારિયેવ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ તને તર અને તમ પ્રત્યય પરમાં હોય તથા જાતઆ ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો, તેની પૂર્વે રહેલા કાલવાચક આકારાન્ત જ અને વ્યસ્જનાત્ત જ પૂર્વપદથી પરમાં રહેલી સપ્તમીનો વિકલ્પથી લોપ થતો નથી. તેથી કયો: પ્રકૃEાયાં રાત્રી આ અર્થમાં ઉપર
9૮9.
