Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
થર્ - માનિ - પિતાશિતે રાણી
વચમ્ પ્રત્યય પરમાં હોય, માનિન - આ ઉત્તરપદ - પરમાં હોય અને પિત્ તદ્ધિત પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા વિશેષ્યાધીન કે પ્રત્યયાત નામથી ભિન્ન સ્ત્રીલિગ નામને પુંવર્ભાવ થાય છે. માનિન ઉત્તરપદનું ગ્રહણ અસમાનાર્થક ઉત્તરપદ હોય તો પણ પુંવદ્ભાવનાં વિધાન માટે છે. સમાનાર્થક તાદૃશ. ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો પૂર્વ (૩-૨-૪૯) સૂત્રથી જ પુંવર્ભાવ સિદ્ધ છે. નવાવરતિ આ અર્થમાં “ચ રૂ-૪-ર૬’ થી ની નામને વય (1) પ્રત્યય. બાર્ગે ૩-૨-૮' થી સિ નો લોપ. આ સૂત્રથી ની નામને પુંવર્ભાવ થવાથી “તૈતરુ ર-૪-૩૬ થી ઉત નામને ડી પ્રત્યય અને તેના યોગમાં વિહિત ૬ આદેશની નિવૃત્તિ. “
રીવૂ૦ ૪-રૂ-૧૦૮' થી શ્વેત નામના અન્ય ને દીર્ઘ ના આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી તાતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-શુભ્રવર્ણવાળી સ્ત્રીની જેમ આચરણ કરે છે. સમાન્ દર્શનીયાં મચતે આ અર્થમાં રનીયામ્ + મન્ ધાતુને “પચારાનું પ-૧-૧૧૬' થી જિન (ફર) પ્રત્યય. “શિતિ ૪-૩-૫૦” થી મન ધાતુના ઉપાજ્ય માં ને વૃદ્ધિ મા આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી દર્શનીયા + ડસ્ + મનિન + + આ અવસ્થા થાય છે. કૃતિ રૂ9-૭૭’ થી તપુરુષ સમાસ. (ાર્થે રૂ-૨-૮' થી સ્વાદિ વિભતિનો લોપ. આ સૂત્રથી દુનીયા નામને પુંવર્ભાવ થવાથી બાજુ પ્રત્યયની નિવૃત્તિ....વગેરે કાર્ય થવાથી સર્ષની નાની વયમસ્યા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - આ સ્ત્રીને આ દર્શનીય માને છે. દર્શનીયામાત્માન માતે આ અર્થની વિવક્ષામાં નિષ્પન સનીયમનિની આ પ્રયોગમાં તો દર્શનીયા નામને પુંવર્ભાવ પૂર્વ સૂત્રથી (૩-૨-૪૬ થી) જ સિદ્ધ છે - એ અધ્યાપક પાસેથી સમજી લેવું. બનાવૈ હિતમ્ આ અર્થમાં મના નામને ‘ત હિત ૭-૧-રૂલ' ની સહાયથી સવ્યગતિ થ૬ ૭
૨૦૬
