________________
તો (ઉત્તરપદ માત્ર નહીં) પુંવર્ભાવ થાય છે. તેથી ગૃહિણી નેત્રે વસ્ય આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ બહુવતિ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી ગૃહિણીનેત્રઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ઉત્તરપદ નેત્ર, ગૃહિણી સમાનાર્થક હોવા છતાં નપુંસકલિગ્નવાળું હોવાથી, આ સૂત્રથી ગૃહિળી નામને પુંવર્ભાવ થતો નથી. અન્યથા અહીં પણ પુંવર્ભાવ થાય તો ગૃહિનેત્રઃ આવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થવાનો પ્રસંગ આવશે.અર્થ - પત્નીના વિચારથી કાર્ય કરનાર. આવી જ રીતે જ્યાથી માતા આ વિગ્રહમાં ‘ ત્રાવ રૂ-૧-૭૬ થી ષષ્ઠી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી કાળીમાતા આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં સ્ત્રીલિંગ ઉત્તરપદ પરમાં હોવા છતાં તે કન્યા સમાનાર્થક ન હોવાથી, આ સૂત્રથી જ્યાળી નામને પુંવર્ભાવ થતો નથી. અન્યથા શાળી નામને અહીં પણ આ સૂત્રથી પુવંર્ભાવ થાય તો ત્યામાતા આવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થવાનો પ્રસંગ આવશે. અર્થ - કલ્યાણીની માતા.
નૂફ રૂતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિશેષ્યના કારણે સ્ત્રીલિગ્ન છ પ્રત્યયાન્ત નામથી ભિન્ન જ નામને તેનાથી પરમ તત્સમાનાર્થક સ્ત્રીલિંગ નામ ઉત્તરપદ હોય તો; પુંવર્ભાવ થાય છે. તેથી મોહ માય લક્ષ્ય આ વિગ્રહમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ બહુવીહિ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી મોક્ષમાર્ગ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં હું પ્રત્યયાન્ત (ફૂ.નં.૨-૪-૭૫ થી વિહિત) કર મોહ નામને આ સૂત્રથી પુંવર્ભાવ થતો નથી. અન્યથા અહીં પણ આ સૂત્રથી પુંવર્ભાવ થાય તો; રોબર્થ: આવો અનિષ્ટ પ્રયોગ થશે. અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે ગૃહિણી અને
ત્યાગી નામ વિશેષ્યભૂત નેત્ર અને માતા ના કારણે સ્ત્રીલિંગ ન હોવા છતાં સમાસથી બહિભૂત તત્ તદ્ વિશેષ્યાધીન સ્ત્રીલિગ છે જ. તેથી અહીં પૂરતઃ નું તાત્પર્ય માત્ર વિશેષ્યાધીનત્વ માં છે. સમાસાન્તઃપાતિ જ વિશેષ્યાધીનત્વમાં નથી. I૪લા
૨૦૧
